Сборник материалов международной научно-практической конференции

77 
ПЕДАГОГТІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІ ТҰЛҒАСЫН ДАМЫТУ ЖОЛЫНДАҒЫ 
НӘТИЖЕГЕ БАҒЫТТАЛҒАН КӘСІБИ ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІ 
 
Рисбаева Гулдана Бидуллаевна 
Тараз қаласы, Т.Рысқұлов атындағы №48 орта мектебі
 
Өзгермелі қоғамдағы жаңа формация мұғалімі – педагогикалық құралдардың барлығын 
меңгерген, тұрақты өзін-өзі жетілдіруге талпынған, рухани дамыған, толысқан шығармашыл 
тұлға құзыреті. Жаңа формация мұғалімі табысы, біліктері арқылы қалыптасады, дамиды. 
Нарық жағдайындағы мұғалімге қойылатын талаптар : бәсекеге қабілеттілігі, білім беру 
сапасының жоғары болуы, кәсіби шеберлігі, әдістемелік жұмыстағы шеберлігі. Еліміздің 
әлемдік білім кеңістігіне енуге талпынысы, білім беру парадигмасының өзгеріп, жаңа ұлттық 
модельдің қалыптасуы болашақтың жаңаша ойлайтын, дүниеге көзқарас мәдениеті мен санасы 
дамыған ұрпағын оқытып, тәрбиелейтін кәсіби құзіреттілігі жоғары мұғалімді талап етіп отыр. 
Нәтижеге бағдарланған білім беру сапасын арттыруда жаңаша жолдар мен әдістер табуға 
дағдыланған «Жаңа формация маманы болу – білім беру саласының өзекті мәселелерінің бірі. 
Білім беруді түрлендіруде, білім процесін реформалауда зерттеуші мұғалім мен көшбасшы 
мұғалім жаңа формация мұғалімі болып табылады. Бүгінгі күнде экономикалық өсу және 
азаматтардың әл-ауқаты үшін білімнің айтарлықтай маңызды екенін бүкіл әлем мойындауда. 
Бүкіл әлемде білім беру жүйелерінің келешек ұрпаққа қандай білім беретіні туралы мәселе 
қайта қаралуда. Осы мәселе аясында «Балалар ХХІ ғасырда табысты болу үшін нені үйренуі 
керек?» және «Оқытудың тиімді әдістері қандай?» деген сияқты негізгі сауалдар туындайды. 
Бұл сауалдар білім беру бағдарламасымен және білім беру бағдарламасын жүзеге асыруда 
пайдаланылатын педагогикалық тәсілдермен тығыз байланысты. Осы заманғы мұғалім оқуға 
үлкен потенциалдық мүмкіндіктермен келеді. Сондықтан олардың функционалдық 
сауаттылықтарын кәсіби шеберлікпен ұштастыру үшін нәтижеге бағытталған білім беру 
үлгісінде мақсатты түрде білім беретін, қалыптастыратын, дамытатын андрогогикалық процесс 
қажет. Қазіргі кезде табысты болу үшін оқушыларға білім қандай қажет болса, дағды да сондай 
қажет деген ойдың жақтастары көбейіп келеді. Бұл оқушылардың ақпаратты есте сақтап, алған 
білімдерін ұғынуын, түсінуін және әртүрлі салада қолдана білуін талап етеді. Білімді дәл 
осылай қолдану оқушыларға «ХХІ ғасыр дағдысы» деп жиі айтылып жүрген кең ауқымды 
құзыреттілікті меңгеруге мүмкіндік береді. Нәтижеге бағытталған жаңаша білім беру тек пәндік 
білім мен білікке ғана емес, сонымен қатар кең ауқымды дағдылардың қалыптасуына 
бағытталғаны оның ерекше өзгешелігі болып табылады [1]. Оқыту мақсаттарының 
құрастырылған жүйесі: білімді функционалдық және шығармашылық қолдану, сын тұрғысынан 
ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды 
пайдалану, қарым-қатынас жасаудың түрлі тәсілдерін қолдану, топпен және жеке дара жұмыс 
істей алу, мәселелерді шешу және шешімдер қабылдау сияқты кең ауқымды дағдыларын 
дамытуға негіз болады. Кең ауқымды дағдылар оқушының мектептегі білім алу тәжірибесінде 
де, келешекте мектепті бітіргеннен кейінгіде жетістігінің кепілі болып табылады. Бүгін 
қоғамның білім беруге қойып отырған талаптары мен білім берудің нақты жағдайы арасындағы 
қарама-қайшылықтарды үздіксіз педагогикалық білім беру жүйесін барлық деңгейінде – 
кәсіптікке дейін, жоғарғы оқу орнындағы, жоғарғы оқу орнынан кейін де жаңарту негізделген. 
Қазақстан Республикасының жоғарғы білім беруді дамыту стратегиясының негізгі мақсаты жас 
ұрпақтың білімі мен тәрбиесінің жоғарғы сапасын қамтамасыз ете алатын жоғарғы оқу 
орнының ұлттық моделін құру, нәтижеге бағытталған білім беру негізінде кәсіби құзіретті 
мұғалім қалыптастыру. Мұғалімге өз ісінің маманы болумен қатар, оның бойында баланы 
жақсы көру, баланың көзқарасы мен пікірін сыйлау, тыңдай білу керек. Білім беруде кәсіби 
құзырлы маман иесіне жеткен деп мамандығы бойынша өз пәнін жетік білетін, оқушының 
шығармашылығы мен дарындылығына жағдай жасай алатын, тұлғалық-ізгілік бағыттылығы 
жоғары, педагогикалық шеберлік пен өзінің іс-қимылын жүйелілікпен атқаруға қабілетті, 
оқытудың жаңа технологияларын толық меңгерген, отандық, шетелдік тәжірибелерді 

78 
шығармашылықпен қолдана білетін кәсіби маман педагогті атаймыз. Мұғалімнің кәсіби 
құзіреттілігі-оның жан-жақты білімінен ұстаздық шеберлігімен, оқытудың жаңа әдістерін 
меңгерумен өлшенеді. Мұғалім қаншалықты білімді, шығармашыл болса, оның құзыреттілік 
аясы да соғұрлым кең болмақ. «Құзыреттілік» ұғымы педагогика саласында тұлғаның 
субъектілік тәжірибесіне ерекше көңіл аудару нәтижесінде ендіріліп отырған ұғым. 
Құзырлылық-белгілі сала бойынша жан-жақты хабардар, білгір деген мағынаны қамти отырып, 
қандай да бір сұрақтар төңірегінде беделді шешім шығара алады дегенді білдіреді. 
Мұғалімнің кәсіби құзыреттілігінің негізгі шарттары: 
1. Тұлғааралық және еңбектегі байланыс. 
2. Қызметтің экономикалық, әлеуметтік, құқықтық, адамгершілік, психологиялық 
аспектілерін меңгеруі. 
3. Қызметті жаңа жағдайға бейімдеудегі, басқару шешімін қабылдаудағы дайындығы. 
4. Практикалық кәсіби тапсырмаларды орындаудағы дайындық әлеуеті 
5. Нақты жағдайларға байланысты қандай да бір әдістерді пайдалану біліктілігі. 
6. Тиімді шешім қабылдау қабілеті. 
Білімді толық игеру үшін оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, еркін сөйлеуіне, өз 
ойын ашық және толық айтуға үйрету, ой-өрісін кеңейту – оқытудың ең басты мақсаты. Әрбір 
оқушыны өз мүмкіндігіне қарай білім, дағды алатындай етіп оқытуымыз дұрыс. 
Жас өркеннің жақсы азамат, білікті тұлға ретінде қалыптасуы мұғалімдердің білімі мен кәсіби 
шеберлігіне , мемлекет пен халық алдындағы азаматтық парызына деген жауапкершілігіне 
тікелей қатысты. «Мектептің жүрегі – жақсы мұғалім» деп ұлы даланың дана педагогы Ыбырай 
Алтынсарин айтқандай, бүкіл мемлекеттің, тұтас ұлттың болашағы – ұстаздардың қолында. 
Жеке тұлғаның танымдық үрдістерін дамытуда, сондай-ақ, білім, білік, дағдыны, жалпы 
дүниетанымын қалыптастыруда оқыту әдістерін, жаңа оқыту технологияларын оқыту үрдісінде 
тиімді пайдалана білу мұғалім шеберлігіне байланысты. Қазіргі заман талабына сай «қазақ 
тілі» пәнін оқыту да жаңа тақырыптарды оқушылардың өздеріне меңгере алатындай билік 
беру, ізгілендіру, түрлендіру, тұлғаға бағытталған білім беру ұстанымдары арқылы жүзеге 
асырылады.Орта білім беру жүйесінде әлемдік жоғары деңгейге қол жеткізген танымал 
әдістемелері арасында сындарлы (конструктивті) теориялық оқытуға негізделген тәсіл кең 
тараған. Мен сындарлы оқыту бойынша қазақ тілі пәні бойынша әдіс-тәсілдерімен оқытып 
жатырмын. Сындарлы оқытудың мақсаты-оқушылардың пәнді терең түсіну қабілетін дамыту, 
алған білімдерін сыныптан тыс жерде, кез-келген жағдайда тиімді пайдалана білуін қамтамасыз 
етеді [2]. 
Нәтижеге бағытталған білім беру жүйесіндегі педагогтің кәсіби құзыреттілігінің 
теориялық негізін айқындап алу үшін, терминнің дербес анықтамасына тоқталайық. 
Психологиялық- педагогикалық әдебиеттердегі ғалымдардың зерттеулеріне қарағанда кәсіби 
шеберліктің қалыптасуы мен даму үдерісінде екі ұғым: құзыреттілік және құзырет ұғымдары 
пайдаланылып келеді. Методикалық терминдер сөздігінде” “Құзыреттілік – қандай да бір оқу 
пәнін оқыту үдерісінде қалыптасатын білім, білік, дағдылар жиынтығы, сонымен қатар, қандай 
да бір қызметті орындай алу қабілеттілігі”, – делінген. Дұрыс ұйымдастырылған әдістемелік 
пен оның кәсіби дамуға бағытталған жұмыстары ғана жаңашылдық кепілі болады. Жеке 
тұлғаның қалыптасуында ең тиімді жол жаңа тұлғаны қамтитын, қабілет білім, икем, дағды, 
тәжірибе, көзқарас болып табылады. Балаларды жеке тұлға ретінде қалыптастыру, олардың 
ақыл – ойын жүйелеу, ойлау қабілетін жетілдіру, дәлдікке үйрету, шындыққа тәрбиелеу 
мақсатында сауаттылыққа баулу – бүгінгі күн талабы [3]. 
Оқу іс – әрекетті жоспарлағанда мұғалімнің білімділігі, ізденімпаздығы, меңгертуі, 
педагогикалық шеберлігі аса маңызды. Балалардың оқу іс – әрекет үстінде көңіл – күйін, 
зейінін, әрекеттерін бақылау, қызығушылығын ояту, белсенділігін арттыру, танымдылығын 
дамыту үшін пікір алысу, шығармашылық қабілеттерін шыңдау мұғалімге байланысты болмақ. 
Мұғалім оқушыны жігерлендіруші, қуат беруші. Құзырлылық ұғымы – соңғы жылдары 
педагогика саласында тұлғаның субъектілік тәжірибесіне ерекше көңіл аудару нәтижесінде 
ендіріліп отырған ұғым деп көрсеткен К.Құдайбергенова. Құзырлылықтың латын тілінен 

79 
аудармасы «сомпетенс» белгілі сала бойынша жан – жақты хабардар білгір деген мағынаны 
қамти отырып, қандай да бір сұрақтар төңірегінде беделді түрде шешім шығара алады дегенді 
білдіреді» деп көрсетеді. Н.Кузьминаның көзқарасы бойынша, «Құзырлылық дегеніміз – 
педагогтің басқа бір адамның дамуына негіз бола алатын білімділігі мен абыройлығы ». 
К.Құдайбергенова құзырлылық, нәтижеге бағдарланған жаңа білім беру жүйесінің сапалық 
критерийі ретінде әлеуметтік және өмірлік көзқарастарды есепке алу қажет» деп жазған. Кәсіби 
құзыреттіліктің сипаттамасын шебер – мұғалімнің, жаңашыл – мұғалімнің, зерттеуші- 
мұғалімнің, кәсіби дәрежесіне көтерілген мұғалімдердің жиынтық бейнесі ретінде қарастырады. 
Бірінші кезекте мұғалімнің «өзіндік жаңалығы» болуы қажет. Ғылым жаңалығын түрлендіруде 
өз үлесін қосу арқылы жасаған нәтижелі жұмысы, өзіндік іс – әрекет жиынтығы арқылы 
айтарлықтай нәтижеге қол жеткізу керек [3]. Мұғалім – оқушылардың жеке тұлғасын дамытуға 
басымдық беретін, күрделі әлеуметтік-мәдени жағдайларда еркін бағдарлай алатын, 
шығармашылық процестерді басқара алатын, адам туралы ғылымның жетістіктерін, оның даму 
заңдылықтарын, компьютерлік оқыту өнерін терең меңгерген жан- жақты дамыған 
шығармашыл тұлғаны талап етеді. Ал, білім беруде кәсіби құзырлы маман иесіне жеткен деп 
мамандығы бойынша өз пәнін жетік білетін, оқушының шығармашылығы мен 
дарындылығының дамуына жағдай жасай алатын, тұлғалық- ізгілілік бағыттылығы жоғары, 
педагогикалық шеберлік пен өзінің іс- қимылын жүйелілікпен атқаруға қабілетті, оқытудың 
жаңа технологияларын толық меңгерген және білімдік мониторинг негізінде ақпараттарды 
тауып, оларды таңдап сараптай алатын, отандық және шетелдік тәжірибелерді 
шығармашылықпен қолдана білетін кәсіби маман педагогті айтамыз. Жақсы мұғалім — бұл қай 
кезде де ең алдымен кәсіби деңгейі жоғары, интеллектуалдық, шығармашылық әлеуеті мол 
тұлға. Ол оқытудың жаңа технологияларын өмірге ендіруге дайын, оқу-тәрбие ісіне шынайы 
жанашырлық танытатын қоғамнын ең озық бөлігінін бірі деп есептеледі. 

жүктеу/скачать 1,78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: