Сборник международной конференции «модернизация сознания: характер передачи образа «Әлем»
жүктеу/скачать 2,86 Mb. Pdf көрінісі
|
конфернция материалы
| айт-
говорить , сөйле- высказать, де- сказать; 2) дифференциалды, арнайы сөйлеу етістіктері: сұра-, ұрыс-, бақыр-, шыңғыр-, керіс-, өзекте- т.б. Бұл етістіктер сөйлеу әрекетін білдіреді және жалпытүркілік сөздік қорға жатады, түркі тілдерінің ішінде көп таралғаны қыпшақ тобы. Н.К. Дмитриев тарихи тұрғыдан айт- етістігін екі бөлшектен ай+ өзгелік етіс -т тұрады деп түсіндіреді [1]. Осы жерде айт- етістігінің мағынасы жалғыз аутудан тұрмайды, оның семантикалық астарында бұйыру, тапсыру, мәжбүр ету т.б. мағыналарының барын көруге болады. Оны Е.Қажыбектің еңбегінде келтірілген деректерден көруге болады. Негізгі түбір етістіктердің семантикалық құрылымы арнайы талдауды қажет ететін топ. Олар негізінен бір және екі буынды болып келеді. Оған негізінен төмендегі етістік терді жатқызуға болады. Мәселен , Е.Қажыбеков «Глагольно-именная корреляция глагольных корней в тюркских языках» деген еңбегінде түбір сөздердегі синкретизм мәселесін қарастырып , түркі тілдеріне ортақ *ajt /at – говорить, называть, зов, клич, призыв, имя ; til – говорить, язык т.б. бір буынды түбір сөздерді түркологиялық аспектіде тарихи-салыстырмалы әдіспен зерттеген. Тілші бұл түбірлердің түркі тілдеріне ортақ құбылыс екенін, сонымен қатар жалпы алтайлық синкреттік түбірлерді бөліп қарастырған. Ғалым бір буынды түбір сөздердің көбінің құрамы мен мағынасында болған өзгерістерді жазба ескерткіштер тілімен, қазіргі түркі тілдерімен сөз құрамында сақталған өлі түбірлермен салыстыра отырып дәлелдеген [5, 129]. Бөс-, де-, айт жүктеу/скачать 2,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|