Қазақ фольклоры: МӘНІ, теориясы, тарихы
«Сұрасаң руымды Тілеу, Қабақ»
жүктеу/скачать 2,12 Mb. Pdf көрінісі
|
фольклор
- Бұл бет үшін навигация:
- «Құдайдан жатсам- тұрсам тілегім сол»
- «Үш топтан таңдап алған Қамажайым
- Үш жүзден таңдап алған
| «Сұрасаң руымды Тілеу, Қабақ»
деп айтылады. «Тілеу мен Қабақ» – екі ру, алты ата Әлімге жатады. «Қабақтан» әйгілі Көтібар батыр шыққан. Осы әннің тағы бір тармағы өзгеріске ұшыраған «Құдайдан жатсам- тұрсам тілегім сол» деудің орнынан «Көңілдің жатсам-тұрсам тілегі сол» - деп, бүкіл әннің мазмұнын өзгертіп жіберген. Адам құдайдан тілейді, сұрайды. Көңіл сұрамайды, адам тілейді. Сол себепті де «Құдайдан тілегім сол» – деп, содан кейін тілегін айтады: «Бергей деп маңдайыма бармақтай бақ!». Бұрынғы айтушы құдайдан бармақтай бақ сұрап тұр, ал қазіргі әнші сұрай алмайды, оның көңілі тілейді, бірақ кімнен тілек сұрайды, – белгісіз. Сөйтіп, әнге мағынасыздық дарыған. (Мынадай сұрақ тууы мүмкін. Мәдидің «Қаракесек» әні – рудың аты ғой, ол неге өзгертілмеген? – деген. Бұл әннің мәтіні мазмұны жағынан Кеңес өкіметінің идеологиясына қарсы емес. Мәдидің өзі де, әні де таптық тұрғыдан қараған партияға – дұрыс көрінген. Ол Қақабай сияқты «шынжыр балақ, шұбар төс» байдан қорлық көрген деп бағаланды. Міне, Мәдидің өмірі 120 мен әні – Кеңес өкіметі мен Компартияның таптық күрес туралы ұғымы бойынша түсінілген). Халық әндері мен әнші-ақындар өлеңдерінен діни сөздерді, ру мен тайпаның, үш жүздің атын, немесе олар туралы ұғымдарды алып тастау бүкіл әннің, шығарманың мән-мағынасын бұзып, күлкілі жағдайға әкеледі. Бір-екі мысал келтірейік. Бәрімізге белгілі «Қамажай» әні қазір былай айтылады: «Үш топтан таңдап алған Қамажайым, Өзіңді тоқсан қызға бағалаймын» [7]. Осы жерде заңды сұрақ туады: бұл неғылған үш топ? Қандай үш топ? Бет-албаты үш топтан таңдап алған ба? – деп күлесің. Ақиқатында олай емес. Үш жүзден таңдап алған . Міне, Қамажайдың қандай қыз екенін осыдан білуге болады. Яғни оны бүкіл қазақтың ішінен, үш жүзді аралап жүріп, таңдап алған. Дүниенің бәріне кедей таптың көзімен қарау, адамдардың өмірін, олардың сезімін, ара-қатынасын «пролеткульт» көзқарасымен бағалау біраз ән мен күйді, эпостық жырымызды, дастанымызды «халыққа жат» деп есептен шығарып тастауға әкеп соқты. «Ұмыттыру» мүмкін болмаған әндердің сөзін түгелдей, немесе ішінара өзгертуге мәжбүр еткен уақыт 1930- 50 жылдар арасы. Соның бір айғағы – Ақан серінің «Балқадиша» әні. Бәріңіз білесіз, соңғы кезге дейін жүктеу/скачать 2,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|