ВЕСТНИК КЭУ: ЭКОНОМИКА, ФИЛОСОФИЯ, ПЕДАГОГИКА, ЮРИСПРУДЕНЦИЯ
324
деть, почувствовать и поверить в то, что поездка
в Казахстан - это приятный, интересный и безо-
пасный отдых. Такое отношение формируется
и закрепляется на основе следующих элемен-
тов, таких как:
- материально-техническая база, где круп-
ные туристские центры должны быть оснащены
передовыми коммуникационными системами
(и предоставлять их к услугам своих клиентов):
телексы и факсы, кабельные и спутниковые те-
лесети, доступ к Интернету и компьютерному
оборудованию;
- гарантии свобод, то есть брошюры, памф-
леты, документальные фильмы должны сооб-
щать концепцию свободы, подчеркивая статус
Казахстана как открытого и свободного обще-
ства;
- гарантии безопасности, отвечающие за
правопорядок, создавая приятную и безопасную
атмосферу в стране, могут способствовать зак-
реплению у туристов того, что жизнь в Казах-
стане стабильна и передвижение по стране не
представляет никакой опасности;
- центры по обработке жалоб и предостав-
лению информации, для чего должно быть дос-
таточное количество таких пунктов, которые бу-
дут служить нуждам туристов, одновременно
обеспечивая обратную связь с государством,
держа его в курсе их потребностей и проблем
[3].
Таким образом, успешная реализация вы-
шеизложенных предложений могут привести к
укреплению положительного политического
имиджа Республики Казахстан как динамично
и стабильно развивающегося государства, по-
способствовать концептуальному развитию ту-
ризма в стране, вывести его на качественно но-
вый уровень, помочь в облегчении адаптации
зарубежных наработок в области паблик ри-
лейшнз к сегодняшним казахстанским возмож-
ностям и потенциалу.
Список литературы:
1. В.Г. Королько Основы Паблик рилейшнз.
М.: "Рефл - бук", К.: "Ваклер" - 2000. - 528 с.
2. PR сегодня: новые подходы, исследования,
международная практика: пер. с англ. - М.: ИН-
ФРА-М, 2002..
3. Д.А. Алимбеков Основные пути эффек-
тивного использования технологии Public
Relaтions в продвижении туристского продукта
// Хабаршы № 4, 2011.
Г.Б. Қаржасова
"Экономикалық қатынастарды құқықтық реттеу"
кафедрасыны з.ғ.м., аға оқытушы
Қазтұтынуодағы Қарағанды экономикалық университеті
САЛЫҚТЫ ТӨЛЕУДЕН ЖАЛТАРУҒА ЖОЛ БЕРМЕУДІҢ АЛДЫН АЛУ
ШАРАЛАРЫ
Қазіргі өркениетті қоғамдағы салық - өз қыз-
метін қаржыландыруды қамтамасыз ететін мемле-
кеттің кіріс көзінің негізгі формасы. Салық арқылы
жиналған қаржылар мемлекет бюджетіне түседі.
Нәтижесінде, ол қаржылар, мемлекеттік аппаратты
ұстауға, еліміздің отан қорғау қабілетін қамтама-
сыз ету мен құқықтық тәртіпті қолдауға, мемлекеттік
бағдарламаларды қаржыландыруға, бюджет сала-
сындағы мұғалім, дәрігер, мәдениет қызметкерлерін
қоса алғанда, еңбек жалақысын төлеуге жұмсала-
ды.
Кез-келген қоғамның даму барысындағы үде-
мелі жетістіктермен бірдей теріс көріністер де тән.
Соңғыларының қатарына салық төлеушілердің
салық төлеуден жалтаруға ұмтылатынын айтып
өткен жөн. Өкінішке орай, Қазақстан да бұл келеңсіз
көріністер орын алып жатады. Сондай-ақ, Қазақстан-
ның тәуелсіздік кезеңінде белсенді экономикалық
реформалардың ықпалымен салық бұзушылық
құрылымы түбегейлі өзгерді.
"Жаңа онжылдық - жаңа экономикалық өрлеу
- Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері" және 2011 жы-
лғы "Болашақтың іргесін бірге қалаймыз" атты ха-
лыққа Жолдауында Елбасы құық қорғау және сот
жүйесіндегі елеулі кемшіліктерді атап өтіп, алдағы
уақытта жазалаушы емес, заңбұзушылықтың алдын
алу бағытындағы басты басымдықтарды көрсетті.
Сонымен қатар, Президент Қазақстанның жаңа
өрлеу кезеңіндегі бағыттарға сәйкес салық жүйесін
реформалауды ұсынды. Осыған байланысты,
Үкіметке экономикасының шикізаттық емес секто-
ры үшін, әсіресе, орта және шағын бизнес үшін жал-
пы салық мөлшерін төмендетуді қарастыратын нор-
мативті-құқықтық акті дайындауды тапсырған [1].
Салық - мемлекет бюджетінің негізгі кіріс көзі.
Нарықтық экономика жағдайында мемлекеттің
қоғамдағы процестердің дамуына тікелей ұйғарым,
тыйым салу және т.б. арқылы ықпал етуге мүмкіндігі
аз болады. Бұл ықпал ету көбіне салық салу арқылы
жанама сипатына ие болып, жүзеге асырылады.
Мысалы, банк жүйесін дамыту үшін салым бойын-
ша пайызын алатын азаматтарға кіріс салығының
мөлшері азайтылған; акциздік алым таңбасы енгіз-
ілген спирттік ішімдіктердің сапасына бақылау
күшейтілді.
Мемлекеттік салық кірістері қатары маңызды
орынға ие. Мемлекеттің өзінің дамуы салықпен ты-
ғыз байланысты. Салықтың мемлекет және әр адам
үшін маңыздылығы туралы Бенджамин Франклин:
"Өмірде күмәнсіз екі зат бар: ол өлім және салық"
3 (25) • 2012
325
деп нақты әрі қысқа анықтама берген. Заңмен бел-
гіленген салықтарды, алымдар мен басқа да
міндетті төлемдерді төлеу әр азаматттың парызы
және міндеті [2, 9-10 б.].
Алайда, салық ақшалай қаражатты бюджет-
ке және мемлкеттік қорға жинайтын жалғыз фор-
ма ғана емес. Салық құқықтық сананың, эконо-
миканың, бақылау жүйесінің өте жоғары даму
деңгейін шамалайды.
Сондықтан, салық төлеуден жалтару ауыр
қылмыс және елімізде тұтастай үлкен залалын
келтіруде.
Қазақстан Республикасының қылмыстық ко-
дексінде салық салу саласындағы қылмыс үшін
жауапкершілік 221-бапта "азаматтың салық төле-
уден жалтаруы" және 222-бапта "ұйымдарға са-
лынатын салық төлеуден жалтаруы" қарастыры-
лған [3].
Салықтық қылмыстардың қоғамға қауіптілігі
жоғары, ол мемлекетіміздің экономикалық қауіп-
сіздігіне нұқсан келтіреді. Салық жүйесіндегі
қылмыстар мемлекеттің кіріс бюджетіне түсетін
ақша қаражаттардың ағымын тосқауылдап, мем-
лекеттің бюджеттік және салықтық саясатын жүйе-
сіздендіреді, бәсекелестіктің негізін бұзады; себебі
салық төлемеген тұлғалар тауар және қызмет на-
рығында артықшылықтарға ие болады.
Жалпы, қылмыстық алдын алу дегеніміз -
бұл қылмыстың себептері мен жағдайларына
ықпал ету арқылы ең төменгі деңгейде ұстап тұру
мақсатында оған қарсы бағытталған мемлекет пен
қоғамның әрекеті [4, 153 б].
Қылмыспен батыл күрес Қазақстан Респуб-
ликасындағы тұлғаның заңды мүдделері мен
құқықтарын қорғау бағытындағы заңдылық пен
құқық тәртібін күшейтудің теориялық және
тәжірибелік маңызына ие. Бүгінгі таңда Қазақ-
стан Республикасының Конституциясы, заңдар
мен нормативтік актілер республика тұлғалары-
ның, қоғам мен мемлекеттің қауіпсіздігінің
құқықтық негізін қамтамасыз етеді. Қазақстан
Республикасы Конституциясының 35-бабында
заңды түрде белгіленген салықтарды, алымдар-
ды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу
әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады деп
көрсетілген [5].
Салық төлеуден жалтарудың алдын алу
жүйесімен мыналар байланысты болып келеді:
алдын алу объектісі бұл әрекеттер бағытталған
нысан, алдын алу субъектісі, олар әрекетті орын-
дауышылар.
Заңнамалық әдебиеттерде қылмыстың алдын алу
жөніндегі түсінік туралы көптеген ой-пікірлер
болғанымен, көпшілік мойындаған тұрақты
анықтама жоқ, және ғылыми жұмыстарда да
бүгінгі күнге дейін бұл мәселе аясындағы талас-
тар толастаған емес.
Қылмыстың алдын алу жөніндегі мәселелер
туралы КССР кезеңінде алғашқы ғылыми еңбек-
тердің бірі киевтік И.А.Гельфан және П.П.Михай-
ленконың (1060ж) "Қылмыстың алдын алу - қыл-
мысты жоюға бағытындағы күрестің негізі" деген
ұжымдық монографиясы болатын. Авторлар
қылмысты алдын алу саласындағы қолданыла-
тын терминология мәселесін қозғап, "алдын алу",
"болдырмау", "профилактика" және "жол бермеу"
терминдерінің мағыналарынан айырмашылық
іздеудің қажеті жоқ, олар мәндес сөздер, яғни ал-
дын алуға бағытталған шаралардың қажеттігі
туралы, содан соң қоғамға зиян келтіретін қан-
дай да бір жекелеген адамдардың әрекеттерін
түбімен жоюды білдіретін мағыналас синоним
болып табылады.
Жалпы алғанда салық қылмысының алдын
алу шараларына ең біріншіден мемлекеттің жал-
пы салық саясаттың қатысы болу керек. Ол сол
қоғамның даму сатысындағы болып жатқан салық
қылмысының жалпы қатынас даму деңгейіне
сәйкес қалыптасуы керек. Қоғам дәлелсіз салық
саясатына орын бермеуі тиіс. Салықтар салық
төлеушілердің экономикалық әрекеттердің қаты-
насына бейтарап және кәсіпорындардың жұмыс-
шыларға жалақы төлеуімен бірге қарастыратын
шығыс элементі болуы тиіс. Алайда, салық салу-
да тұрақты шектер болған жағдайда ғана, бұл
қатынас сақталуы мүмкін. Шектен тыс салықтар
жеке бастамаларға тосқауыл болып, шаруашы-
лық субъектілерінің экономикалық мүдделерінің
негізіне зиянын келтіреді. Барлық кәсіпкерлік
қызметте жүзеге асыру мүмкін емес экономика-
лық мүдделер кәсіпөндірістің, соңынан мемле-
кеттік бюджеттің кіріс бөлігіне де зиянын тигізеді.
Кәсіпорындарды жабу жұмыссыздықтың өсуіне,
соған сәйкес әлеуметтік жәрдемақы бюджеті шы-
ғының көбеюіне алып келеді [6, 9-10 б.].
Осыған байланысты салықтың өсуінің шегі
және немесе салық мөлшерінің жоғарғы деңгінің
сақталуына негізділігі болғаны абзал. Мұның
Қазақстан Республикасындағы жүргізіліп жатқ-
ан реформалау барысындағы салық мөлшерле-
мелерінің бірте-бірте төмендеуі ықпалы болады.
Салықтар салық төлеушілерге салмақ салу
да мүмкін, керісінше пайда келтіруіде мүмкін.
Егер, төлейтін тұлғаларға өтемдік пайда алып
келмесе, оларға салмақ түсіреді. Салық салудың
ауыртпалығы тұрғындарды бір елден екінші жер-
ге көшіруі, қордың шетелге өтуіне алып келеді,
нәтижесінде ел әлеуетті емес салық түсімдерінен
айырылып қалады.
Салықтар кәсіпкерлердің кіріс және
түсімдерін артуындағы қызығушылығын төмен-
детпеуі тиіс. Салық салу азаматтардың ең аз күн
көріс мөлшерінен нақты кірістердің төмендеуіне
алып келмеуі тиіс.
Қазастандағы қазыналық саясат жетілді-
рудің негізгі бағыттары келесілерді қамтиды:
Қазақстан Республикасының салық заңнама-
сынан салық салу базасының артуына ықпал ет-
пейтін, щаруашылық субъектілерінің қызметтер-
індегі тиімділігін өсуіне себеп болмайтын "жар-
наларды" жою;
-
Теңге бағамының өзгеруінің орнын тол-
тыру үшін негізгі қор өндірісін ынталандыру;
-
Кіші бизнес субъектілері үшін белгілен-
ген салық әдістемесін енгізу;
-
Бухгалтерлік жүйе және салық есебін
сәйкестендіру;
-
қазыналық органдар мен салық төлеуш-
ВЕСТНИК КЭУ: ЭКОНОМИКА, ФИЛОСОФИЯ, ПЕДАГОГИКА, ЮРИСПРУДЕНЦИЯ
326
ілердің өзара қатынасын заңды түрде рәсімдеу
[7, 9-10 б.].
Отандық өндірістің дамуы үшін қазіргі таң-
да кіші бизнестің дамуын қолдап, тірек болу ке-
рек.
Біздің ойымызша, салық және салық салу
жүйесін қайта құра отырып, мемлекет кіші және
орта бизнесті дамуына, сонымен бірге отандық
өндірістің дамуына жағдай жасау керек. Ол үшін
мына мақсаттар болуы шарт: салық салу базасын
ұлғайтып, экономиканың көлеңкелі секторынан
көп кәсіпкерлерді шығарып, олардың бәсекеге
қабілеттілігін арттыру.
Кез-келген мемлекеттің салық саясаты не-
гізінде объективті экономикалық заңдар болуы
тиіс. Экономикалық реформа табысының кепілі
осында. Егер осы қағидатқа сүйенсек, салық төле-
ушілердің экономикалық мүдделері мен еліміз-
дегі жүргізіліп жатқан салық саясатының өзара
диалектикалық қатынасы анықталады. Нарықтық
қатынас бірыңғай жоспар мен жалпы ортаққа ба-
ғынбайды, дегенмен "көзге көрінбейтін" айқын
ережелермен әрекет етеді. Соған қарамастан,
қоғамдық өндірістегі жекелеген агенттердің әсері
білінбейді. Нарық жекелеген адамдардың мақсат-
тары мен еріктеріне бағынбайтын нәтижені қам-
тамасыз етеді.
Мемлекет салық төлеуден жалтаруға ықпал
етудің алдын алу бағытында үшін алдымен аза-
маттардың заңсыз жолмен баю түсінігін және
құқықтық нилигизмді жою шараларын қолдану
қажет.
Біздің ойымызша, бұл бағытта мемлекет
құқықтық сауаттандыру жүйесін қайта қалыпта-
стырғаны абзал. Яғни, мектеп, ЖОО, БАҚ, жарна-
ма және тағы басқалардың мүмкіндігін пайда-
лана отырып, балалық шағынан адал салық төле-
уші ретінде тәрбиелеу қажет. Ол үшін орта және
жоғарғы оқу орындарында салық мәселелеріне
қатысты семинарлар ұйымдастыру қажет. Салық
төлеуден жалтаруға жол берудің алдын алу үшін
және аталмыш субъектілердің беделін арттыру
мақсатында мемлекеттік орган қызметкерлерінің
біліктілін арттыру жөнінде жұмыстар жүргізілуі
тиіс.
Сондай - ақ, адал салық төлеушілерге лай-
ықты марапаттау көрсетілсе артық болмайды.
Бірқатар батыс елдерінде адал салық төлеушілер
ерекше шотта екенін атап өткен жөн. Бір мезгілде
бұл салық төлеушілер салық жеңілдіктерге және
төмендетілген талаптарға ие. Сонымен қатар,
адал салық төлеушілердің тізімін жариялау, ола-
рға жақсы жарнама жасап, беделдерінің өсуіне
ықпал етеді.[8, 16 б]
Салық төлеуден жалтаруға жол бермеудің
алдын алу үшін мемлекет:
жалған
кәсіпорындардың құрылуына жол бермеу мақ-
сатында кәсіпорындардың тіркелуіне бақылауды
күшейту қажет;
-
таратылу, оның ішінде банкроттық жол-
мен тарату алдында міндетті салық тескеруді
қарастыратын, тарату процесі, оның ішінде банк-
роттық жолмен таратуды реттейтін заңнамалық
актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізу
қажет;
-
Бақылау-қадағалау функциялары бар
мемлекеттік уәкілетті органдар мен құқық қорғау
органдарының өзара қатынас деңгейін арттыру;
-
Бақылау-қадағалау функциялары бар
мемлекеттік уәкілетті органдар мен құқық қорғау
органдарының метариалдық-техникалық база-
сын жақсарту;
-
Осы органдағы қызметкерлердің жала-
қысын арттырып, әлеуметтік жағдайын жақсарту
керек;
-
Бақылау-қадағалау функциялары бар
мемлекеттік уәкілетті органдар мен құқық қорғау
орган дарының қызметкерлерінің кәсіби деңгейін
арттыру мақсатында жұмыстар жүргізу;
-
Аталған мақсатта қызметкерлердің өз
қызметтік мүмкіндіктерін пайдалануын жою
үшін олардың әрекеттеріне ішкі бақылауды
күшейту қажет.
Салық төлеуден жалтарумен күрестің тиімді
болуы үшін делдалдардың бизнесі қатерге төну
үшін оларға жазаны күшейту керек. Бұл өз кезе-
гінде сол делдардан қызметін тоқтатуды, қандай
жағдайда болмасын комиссиялық мөлшердің
артуын талап етеді. Нәтижесінде, бірқатар салық
төлеушілер делдардың қызметінен бас тартуға
мәжбүр болады, кең таралған жалтару тәсілі тоқ-
татылады. Тіпті делдардарды қысқа мерзімдік
жазалау мүмкіндігін қолданудың өзі салықтан
жалтару ауқымының төмендеуінде мультипли-
кативті нәтиже беруі мүмкін. [9, 69-71 бб.].
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1. Жаңа онжылдық - жаңа экономикалық
Өрлеу - қазақстанның жаңа мүмкіндіктері Қазақ-
стан Республикасының президенті Н.Ә.Назарба-
евтың Қазақстан халқына жолдауы Астана,
29.01.2010.
2. Чумаченко Ю. Ответственность за нало-
говые правонарушения //Вестник налоговой служ-
бы Республики Казахстан, 2009, № 1 (89).
3. Қазақстан Республикасының Қылмыстық
кодексі.16.08.1997ж. N 167. (соңғы өзгерістер
2011.01.18 № 393-IV ҚР заңымен енгізілді).
4. Криминология. Курс лекций: Учебник. /
Под ред.: Бурлаков В.Н., Милюков С.Ф., Сидоров
С.А., Спиридонов Л.И. - СПб.: СПб ВШ МВД РФ,
1995. - 424с.
5. Қазақстан Республикасы Конституциясы-
на түсініктеме. А.,1998. (1995 жылғы 30 тамызда
қабылданған. (соңғы өзгерістер 2011ж 2 ақпан ҚР
заңымен енгізілді).
6. Айкимбаев А., Каиржанов Е. Проблемы
борьбы с уклонением от уплаты налогов / МОиН
Республики Казахстан, Университет "Кайнар". -
Алматы, 2000. - 168 с.
7. Криминология: Учебник / Учебное посо-
бие под ред. Н.Ф. Кузнецовой. - М.: Изд-во БЕК,
1998. - 566 c.
8. Соловьев И.Н. Уголовная ответственность
за уклонение от уплаты налогов и сборов. - М.:
Главбух, 2000. - 160с.
9. Грачева Е.Ю., Соколова Э.Д. Финансовое
право России. - М.: Новый Юрист, 1997. - 189с
3 (25) • 2012
327
Т.Н. Таравкова
МНС НИИ НЭСА, магистрант
Карагандинского экономического
университета Казпотребсоюза
РОЛЬ ОБРАЗОВАНИЯ В РАЗВИТИИ ЧЕЛОВЕЧЕСКОГО КАПИТАЛА
КАЗАХСТАНА
Происходящие в казахстанском обществе соци-
ально-экономические преобразования ставят перед
учеными ряд актуальных проблем. В их числе про-
блемы трансформирующихся социально-экономи-
ческих отношений, которые в современных услови-
ях рассматриваются через призму категории "чело-
веческий капитал". Формирование инновационной
экономики, где основную роль играет специфичес-
кий ресурс - информация и знания, связано с необ-
ходимостью рассмотрения и анализа человеческого
капитала. Развитие человеческого капитала, пробле-
ма реализации его потенциала становится, наравне
с внедрением современных технологий, ключевым
фактором развития экономики страны.
Президент Республики Казахстан Н.А. Назар-
баев в своих выступлениях неоднократно подчерки-
вал значимость развития человеческого капитала.
Выступая 11 октября 2005 года на Международной
научно-практической конференции "Стратегия Ка-
захстан-2030" в действии", он отметил, что: "Челове-
ческий капитал становится все более определяющим
в свете новых масштабных экономических задач". А
в своем выступлении на 16-м пленарном заседании
Совета иностранных инвесторов 8 декабря 2006 года
в Астане Н.А. Назарбаев заострил внимание на том,
что, "человеческий капитал - это реальное богатство
страны, богатство нации. Это интеллектуальные спо-
собности, знания и навыки, которые приобретает че-
ловек в течение всей своей жизни. Это высокообразо-
ванное, здоровое и социально защищенное населе-
ние. Важнейшим инструментом развития человечес-
кого капитала является образование" [1].
В данном ключе приоритетностью в плане ост-
роты решения обладают вопросы, связанные с раз-
витием и совершенствованием всех уровней систе-
мы образования как основополагающих в политике
поддержания и воспроизводства человеческого ка-
питала Казахстана.
В Послании Президента Н.А.Назарбаева наро-
ду Казахстана "Построим будущее вместе" от 28 ян-
варя 2011 года лидер нашей страны особо подчерк-
нул, что: "Качественное образование должно стать
основой индустриализации и инновационного раз-
вития Казахстана" [2, с. 3].
В рамках Стратегии индустриально-инноваци-
онного развития Республики Казахстан на 2003-2015
годы делается акцент на развитии человеческого ка-
питала, при этом подчеркивается, что образователь-
ный сектор является одной из главных "горячих то-
чек" обеспечения устойчивого развития экономики
всех стран.
Развитие человеческого капитала зависит от
обеспечения высококвалифицированными профес-
сиональными кадрами, адекватно реагирующими
на запросы инновационного развития промышлен-
ного производства. Это в одинаковой мере относит-
ся и к научным, и к инженерно-техническим, и к на-
учно-конструкторским, и к организационно-управ-
ленческим кадрам (менеджерам).
В условиях глобализации экономически разви-
тые страны сделали главным приоритетом своей
политики привлечение наиболее перспективных
ученых и высококвалифицированных специалистов.
"Утечка мозгов" стала одним из главных факто-
ров замедления развития экономики в посткомму-
нистических странах. Не стабилизировав эту ситуа-
цию и не повысив общий уровень образования в стра-
не, Казахстан не сможет занять достойное место в
мире.
В современных условиях экономический рост
отождествляется с научно-техническим прогрессом,
и в первую очередь с профессиональным качеством
трудовых ресурсов [3, с. 35].
Недостаток высокопрофессиональных управля-
ющих кадров технического профиля, способных вне-
дрять и реализовывать высокотехнологичные инвес-
тиционные проекты, низкий уровень квалификации
рабочего персонала, обслуживающего оборудование
и транспортные средства в процессе модернизации
производственных процессов, в купе с износом ос-
новных фондов большинства предприятий (в сред-
нем на 40-60%) приводят к низкой производитель-
ности труда. В среднем в Казахстане на одного чело-
века она составляет 30-40 тыс. долл. США, в то время
как в развитых странах этот показатель равен 200
тыс. долл. США [4, с. 29].
Таким образом, одна из ключевых позиций раз-
вития человеческого капитала (наравне со здравоох-
ранением) - система образования.
В середине двадцатого века западные исследо-
ватели показали, что инвестиции в образование и
подготовку кадров не только приводят к развитию
способностей отдельного человека, но и общества в
целом. Большой вклад в теорию человеческого ка-
питала в данном контексте внесли выдающиеся аме-
риканские экономисты Т. Шульц, Г. Беккер, Д. Мин-
цер, Л. Туроу, Д. Кендрик и многие другие. В разви-
тых странах вложения в образование рассматрива-
ются как необходимые, и именно им уделяется осо-
бое значение.
Согласно данным ООН по индексу уровня об-
разования в странах мира, рассчитываемому как
индекс грамотности взрослого населения (2/3) и ин-
декс совокупной доли учащихся, получающих на-
чальное, среднее и высшее образование (1/3), Казах-
стан (наравне с Италией) из 182 стран мира занима-
ет 13 место с коэффициентом 0,965. На первом месте
с показателем 0,993 расположились Австралия, Фин-
ВЕСТНИК КЭУ: ЭКОНОМИКА, ФИЛОСОФИЯ, ПЕДАГОГИКА, ЮРИСПРУДЕНЦИЯ
328
ляндия, Дания, Новая Зеландия и Куба. Так, в рей-
тинге стран бывшего Советского Союза Казахстан
расположился на втором месте. Это свидетельствует
об определенных успехах нашей образовательной
системы [5].
На сегодняшний день в Казахстане действует
ряд образовательных программ, направленных на
формирование конкурентоспособного человеческо-
го капитала, обеспечивающего экономическое бла-
гополучие страны, удовлетворяющего потребности
рынка труда и задачи индустриально-инновацион-
ного развития нашего государства. Были приняты
Государственная программа развития образования
в Республике Казахстан на 2005-2010 годы, новый
закон Республики Казахстан "Об образовании", Го-
сударственная программа развития технического и
профессионального образования в Республике Ка-
захстан на 2008-2012 годы, Программа "Дети Казах-
стана" на 2007-2011 годы, Программа по обеспече-
нию детей дошкольным воспитанием "Балапан" на
2010-2014 годы, культурный проект "Триединство
языков", новый Закон "О науке", закон о статусе На-
зарбаев Университета, Назарбаев Интеллектуальных
школ и Государственная программа развития об-
разования Республики Казахстан на 2011-2020 годы.
Законодательство в данной сфере и сейчас рефор-
мируется.
Существенным вкладом в развитие человечес-
кого капитала страны стала реализация междуна-
родной стипендии Президента Республики Казах-
стан "Болашак". Она дает возможность одаренным
молодым казахстанцам получить образование в луч-
ших университетах мира. Казахстан в настоящее
время является участником основных международ-
ных документов в области образования, защиты прав
человека и ребенка, таких как: Всеобщая Деклара-
ция прав человека, Конвенция о правах ребенка, Меж-
дународная Декларация экономических, соци-
альных и культурных прав человека, Лиссабонская
Конвенция о признании квалификации, относящих-
ся к высшему образованию в Европейском регионе,
Болонская декларация и другие.
На данный момент наблюдаются некоторые
успехи в области качественного развития человечес-
кого капитала посредством инвестиций в образова-
ние, но есть и негативные моменты, которым также
следует уделить внимание.
В целом, в последние 10 лет наблюдается поло-
жительная динамика увеличения доли бюджетных
ассигнований в сферу образования. Так, если в 1998
году государственные инвестиции в образование со-
ставляли 66,3 млд. тенге (3,8% ВВП), в 1999 году - 67
млд. тенге (3,6% ВВП), в 2000 году - 103,1 млд. тенге
(3,1% ВВП), в 2001 году - 120 млд. тенге (3,2% ВВП), в
2002 году - 118,9 млд. тенге (3,2% ВВП), в 2003 году -
130 млд. тенге (3,2% ВВП), в 2004 году - 195,6 млд.
тенге (3,3% ВВП), в 2005 году - 230 млд. тенге (3,5%
ВВП), в 2006 году - 331,5 млд. тенге (3,4% ВВП), в 2007
году - 480,7 млд. тенге (3,7% ВВП), в 2008 году - 641,4
млд. тенге (4% ВВП), в 2009 году - 746 млд. тенге (4,4%
ВВП) [6].
По данным министра образования и науки РК
Бакытжана Жумагулова, расходы на образование из
государственного бюджета в 2011 году составили
почти 900 млрд. тенге - это 4,2% от ВВП республики.
Это значительные затраты, но в развитых странах
эта цифра в два и более раз выше. Например, в США,
по данным Всемирного банка, на финансирование
сферы образования ежегодно выделяется в среднем
от 14 до 15% от ВВП, в Южной Корее - около 15%, в
Норвегии - 7% [7].
Что касается первой ступени образования - дош-
кольного воспитания и обучения, то данные офици-
альной статистики свидетельствуют о резком сокра-
щении числа дошкольных организаций с 1990 (ко-
личество дошкольных учреждений составляло 8 584)
по 2002 год (лишь - 1 095), лишь с 2003 года начал
наблюдаться хоть и незначительный, но стабильный
их рост. На 2011 год количество постоянных дош-
кольных организаций составило 6 133 [6].
По состоянию на 2011 год в Казахстане охват
дошкольным воспитанием и обучением составляет
лишь 65,4% детей, тогда как в развитых странах этот
показатель достигает 90-100% [8]. В целом данная
тенденция свидетельствует о некотором выравнива-
нии ситуации в системе дошкольного воспитания и
обучения, что, в свою очередь, отражается на после-
дующих уровнях образования.
Следующая ступень образовательной системы
включает в себя среднее образование (начальное, ос-
новное и общее среднее). Что касается количества
общеобразовательных школ, то по сравнению с 1990
годом оно также несколько сократилось. Так если в
1990 году количество дневных общеобразовательных
школ составляло 8 487, то в 2011 году - 7 706. В них
обучаются около 2 522,8 тысяч учащихся, а числен-
ность педагогических работников составляет 304 775
человек [6].
Произошло серьезное сокращение вечерних
образовательных школ и соответственно количества
обучающихся в них. По данным статистики на 2011
год в Казахстане функционирует лишь 84 вечерних
образовательных школы, в которых обучается 19 ты-
сяч человек (в 1990 году их было 284) [6].
Таким образом, в системе среднего образова-
ния наблюдаются определенные сложности как чи-
сто количественного, так и качественного характера.
Эти проблемы обусловливают необходимость пос-
ледующей модернизации данной системы в соот-
ветствии с современными требованиями развития
казахстанского общества и условиями интеграции в
мировое образовательное пространство. Основным
здесь на данный момент является намеченный на
2015-2020 годы переход на 12-летнее обучение.
Индустриально-инновационного развитие и
развитие человеческого капитала основывается на
организациях технического и профессионального
образования (равно как и на организациях высшего
образования). По состоянию на 2005 год, по данным
государственной статистики, в нашей стране функ-
ционировало 722 учебных заведений технического и
профессионального образования (ТиПО), в 2006 году
- 754, в 2007 году - 773, в 2008 году - 767, в 2009 году -
786, в 2010 году - 803. По данным Министерства об-
разования и науки, на 2011 год их количество соста-
вило 804, из них: 310 профлицеев и 494 колледжей.
В целом в республике, согласно последним дан-
ным, по техническим специальностям обучают-
3 (25) • 2012
329
ся 601,8 тысяч человек на 185 специальностях (в т.ч.
более 235 тысяч по государственному заказу) [6].
В системе технического и профессионального
образования работают 45 тысяч инженерно-педаго-
гических работников, в том числе 5,7 тыс. мастеров
производственного обучения. Ежегодно на подготов-
ку преподавателей и мастеров производственного
обучения для учебных заведений ТиПО за счет госу-
дарственного образовательного заказа выделяются
1000 мест на подготовку кадров в высших учебных
заведениях, 20% инженерно-педагогических работ-
ников проходят повышение квалификации. За пос-
ледние три года укреплена материальная база 183
учебных заведений ТиПО на 5,2 млрд. тенге [9].
Однако существуют проблемы качества подго-
товки специалистов с техническим и профессиональ-
ным образованием, такие как: слабая материально-
техническая база, отсутствие взаимодействия ТиПО
с рынком труда, слабое участие работодателей в вы-
работке программ обучения и формировании про-
фессиональных навыков. Эти и многие другие про-
блемы пока не решены, а ведь именно техническое и
профессиональное образование, наравне с высшим,
является основой развития человеческого капитала
страны, и как следствие индустриально-инноваци-
онного развития.
Одно из центральных и наиболее важных зве-
ньев обучения - система высшего образования. По
данным казахстанской статистики в 1990 году чис-
ло высших учебных заведений составляло 55, в 2010
году уже 148, в 2011 году - 149, в 2012 - 146 (при насе-
лении в 16 698 тыс.чел.). Для сравнения по данным
Международного института современной полити-
ки в Великобритании на число населения 60,4 млн.
человек приходится 89 вузов, в Финляндии на 5,2 млн.
человек - 20 вузов, а в Чехии на 10,2 млн. человек - 66
вузов [8].
Согласно последним данным высшее образо-
вание в нашей республике получают 620 442 студен-
тов, их обучают 39 600 представителей профессорс-
ко-преподавательского состава [6].
Интересно, что средние расходы на одного сту-
дента в национальных вузах составляют 505 600 тен-
ге, в других вузах - 255 600 тенге.
Ежегодно присуждается стипендия "Болашак".
В 2010 году по ней было выделено 933 стипендий. По
международным договорам на учебу за рубеж (Рос-
сия, Турция, Китай, Египет и др.) направлено более
340 граждан РК.
В целом по республике охват высшим образо-
ванием составляет 24,8% от численности населения
типичного возраста и характеризуется тенденцией
снижения. Хотя, в сравнении со среднемировыми
показателями - 232 человек на 10 тысяч населения - в
Казахстане на 10 тысяч населения приходится 423
студента, что является довольно хорошим показате-
лем.
Магистратура и докторантура являются следу-
ющей ступенью образовательной системы. Они на-
правлены на подготовку кадров для занятия науч-
но-исследовательской, научно-педагогической и
управленческой деятельностью.
В 2005-2009 годах объем государственного об-
разовательного заказа на подготовку магистров со-
ставлял 2 500 мест. На 2010-2011 учебный год госза-
каз на подготовку магистров составил 2 719, докто-
ров Ph.D - 200 мест. Общее количество докторантов в
2010 году составило 960 человек, а соискателей уче-
ной степени кандидата наук - 2 488 [6].
Обеспеченность вузов докторами и кандидата-
ми наук в среднем составляет 45,5%. Как показыва-
ют статистические данные динамики общей числен-
ности профессорско-преподавательского состава
вузов, число докторов наук постепенно росло, пик
роста - наблюдался в 2007-2008 учебном году. На
данный момент наблюдается незначительное их
снижение. По сравнению с докторами наук, число
кандидатов наук возросло. В процентном соотноше-
нии их доля в ППС составляет 35,8% [8].
На современном этапе развития интеграция
образования, науки и производства, развитие техни-
ческого и профессионального обучения, высшего,
послевузовского образования, опирающиеся на со-
временные достижения науки и техники, являются
одними из приоритетных направлений развития
экономики, особенно если это индустриально-ин-
новационная система.
Говоря о значении образования как необходи-
мого условия развития человеческого капитала, сле-
дует отметить, что речь идет не только о заимствова-
нии и обучении передовым технологиям, но и, в пер-
вую очередь, о создании условий для развития на-
циональных разработок. Здесь показательным явля-
ются затраты на научно-исследовательские, опытно-
конструкторские и технологические работы (НИОКР).
В 2003 году в целом по Республике Казахстан они
составляли 11 643,5 млн.тенге. В 2009 году возросли
до 38 988,7 млн. тенге, доля затрат на выполнение
НИОКР в ВВП - 0,2%. В 2010 году данные затраты
уменьшились до 33 466,8 млн.тенге, а в 2011 году
увеличились до 43 351,6 млн.тенге [6]. Для сравне-
ния в Швеции данный показатель составляет 3%, в
Великобритании и Франции - 5%, в США порядка
4%, то есть колеблется от 3 до 5%, превышая казах-
станский показатель в 15-25 раз.
Показательно, что на данный момент практи-
чески не созданы условия для привлечения молоде-
жи в науку. Наблюдается старение кадров. Так, сред-
ний возраст научных работников равен 55 годам.
Неотъемлемой составляющей современной си-
стемы образования является использование актуаль-
ных информационных технологий и их доступность
для широких масс населения. В тех странах, где со-
зданы благоприятные условия для их развития, граж-
дане имеют дополнительные и относительно неза-
висимые источники постоянно обновляющихся зна-
ний, возможности для самообразования и совершен-
ствования своих профессиональных навыков. По дан-
ным Международного союза электросвязи за 2010
год по уровню развития информационно-коммуни-
кационных технологий (ИКТ, который определяет-
ся по следующим основным показателям: уровень
доступа к ИКТ, навыки и использование ИКТ, коли-
чество компьютеризированных домашних хозяйств,
число абонентов фиксированного широкополосно-
го доступа в Интернет, уровень грамотности людей в
этой сфере) Казахстан занимает 68 место в мировом
рейтинге (возглавляет список - Южная Корея). В 2008
ВЕСТНИК КЭУ: ЭКОНОМИКА, ФИЛОСОФИЯ, ПЕДАГОГИКА, ЮРИСПРУДЕНЦИЯ
330
году мы были на 72 месте. За два года наш индекс
развития информационно-коммуникационных тех-
нологий вырос с 3,39 до 4,02. Что касается конкрет-
ных затрат на информационные технологии в Ка-
захстане, то в 2010 году они составили 147 538,3 млн.
тенге, а в 2011 году - 214 179,7 млн.тенге [6].
На сегодняшний момент система образования
Казахстана претерпевает серьезное реформирова-
ние. На данный момент наблюдаются определен-
ные успехи, в частности большой охват населения
средним и высшим образованием. Имеется и ряд
проблем: недостаточность финансирования, сокра-
щение числа организаций практически всех ступе-
ней образования, довольно устаревшая материаль-
но-техническая база и оборудование, недостаточное
привлечение предприятий к формированию прак-
тических умений и навыков учащихся, подготовка
специалистов без учета потребностей современного
рынка труда, отсутствие механизмов взаимодей-
ствия научно-исследовательских центров, проектных
институтов, конструкторских бюро и производства
со средне специальными и высшими учебными за-
ведениями. Эти и другие проблемы затрудняют раз-
витие человеческого капитала страны, и как след-
ствие индустриально-инновационной экономики
казахстанского общества.
Список литературы:
1. Казахстанская правда от 9 декабря 2006
года // www.kazpravda.kz.
2. Послание Президента Н.А.Назарбаева на-
роду Казахстана "Построим будущее вместе" от 28
января 2011 года // www.minjust.kz.
3. Стратегия индустриально-инновационно-
го развития Республики Казахстан на 2003-2015 годы
от 17 мая 2003 года // upp.akmol.kz.
4. Программа "Производительность - 2020" от
14 марта 2011 года // Информационный портал "За-
кон" // www.zakon.kz.
5. Программа развития Организации Объе-
диненных Наций (ПРООН) // www.hdr.undp.org.
6. Агентство РК по статистике // www.stat.kz.
7. "Эксперт Казахстан" от 19 сентября
2011года. - №37 (327).
8. Министерство образования и науки респуб-
лики Казахстан // www.edu.gov.kz.
9. Государственная программа развития об-
разования Республики Казахстан на 2011-2020
годы. База данных нормативных правовых ак-
тов Республики Казахстан // www.minjust.kz.
Д. Т. Дакпиртова
Младший научный сотрудник, магистр науки
по Экономике и Социальные методы Исследования и
Статистика НИИНЭСА КЭУ
INVESTIGATING FACTORS INFLUENCING SCIENCE, TECHNOLOGY,
ENGINEERING, AND MATHEMATICS SUBJECT CHOICE USING DATA FROM
THE LONGITUDINAL STUDY OF YOUNG PEOPLE IN ENGLAND.
INTRODUCTION
In this study, we conduct a quantitative
analysis to investigate factors influencing
decisions related with certain subject degree
choices. The research investigates the recent
available data from the Longitudinal Study of
Young People in England (LSYPE). The data
contains a range of information about prior
educational attainment and progression, post -
16 activity, background information on family
socio economic and education level and many
other variables of interest.
In line with overall growth in the number of
young people participating in post compulsory
education, the enrollment in science and
mathematics content majors on average remains
indifferent and problematic and draws state
attention to promote higher enrollment by
students [2, 3]. Data from several sources have
identified that lower proportion of students choose
to study STEM (Science, Technology, Engineering,
and Mathematics) subjects [2, 3, 4]. These studies
[3, 4] reported that when background factors are
controlled, there are disproportionately more
males than females and more students of white
ethnic origin than non-white ethnic origin
studying STEM subjects. It was also suggested that
possible actions to increase disposition to science
and math based majors might be emphasizing
problem-solving and creative thinking in schools
and supporting teaching practice in these
subjects. Theoretically prior educational
performance and achievements are the most
influential sources of self-efficacy that are reflected
in confidence and mastery in math, science and
technology subjects [3]. In their study, men who
selected careers in STEM emphasized their
personal abilities in related mathematics and
science and interest as the main factors that
influenced their career decision [3].
Most of the studies on subject choice have
followed the distinct approach between genders
due to their social, cultural and biological
differences [5, 6, 7, 8]. For example, related studies
conducted in Finland and Portugal by James [5]
and in Australia by Fullarton and Ainley [6] and
in the UK by Francis [7] showed that a greater
imbalance is found in certain subjects such as
physical science and mathematics with more
males enrolled in such courses, while in subjects
like biology, languages and history there were
3 (25) • 2012
331
more females. Moreover, it was explained that
socio economic status and the type of school
a tt en de d ar e a mo ng a n umb er o f f a c t or s
infl uenci ng the choi ce of univer si ty cour se
[6]. The study of a social class influence on
educational choices found that students from
a lower socio economic class were more likely
to choose technical fields because of their high
earnings and better opportunities in a labor
market [9: p.4].
RESEARCH AIMS
T he mai n c o nc er n i s l o w nu mb er o f
students choosi ng STEM subj ects; ther efore
t he a tt empt i s t o f i n d wh at f a c t or s ar e
a ssoc i a te d w i t h ST EM su bj ec t c ho i c e, a s
stated with the following research question:
Ho w do es t he c hoi c e o f ST EM subj e c ts i n
h i g he r ed uc at i o n va r y wi th b ac kg r o un d
characteristics and educational attainment of
students?.
There is various social support programs
aimed at resolving the problem of shortage of
students enrolling in STEM subjects; however,
every attempt should be made to clarify the
sou r c e of t h e pr ob l e m t o c o r r ec t l y d i r ec t
support services. Remarkably, the data used
w as l i mi t ed t o some ot he r v ar i a bl es o f
interest and I was unabl e to deri ve f ac tors
r el at ed t o ed u c a ti on al a spi r a ti on s an d
interest in chosen subject. Therefore, the main
challenge of this study is to resolve the data
l i mi tat i on i ssue s by usi ng oth er av ai l a bl e
mea su r e s an d u si ng r el ev a nt pr e vi ou s
research to come to justified conclusions. The
examination of newly available data could to
some degree replicate previous findings and
thus test related theories.
METHODOLOGY
The dependent variable in this study is
onl y r el evant to the c ur r ent students who
have r epor ted the type of c ourse of study,
t he r e f o r e a n al ysi s i n vo l v i n g th i s wi l l b e
l i mited to a smal ler sampl e. I t i s a binar y
ou tc ome va r i abl e wi t h t wo c a te gor i es. So
t he r e a r e t w o gr ou ps o f stu de nt s wh o
enrolled to study STEM subjects and all others
not enrolled in STEM subjects.
The total number of students enr ol l ed
i nto c ourses i s 3424 of whic h 27.4% prefer
STEM subjects. The categorization of subject
d eg r e es w as a c c or d i n g to t he H ES A
c l a ssi f i c at i o n a nd t he r e we r e a bo ut 1 9
b r o ad l y d e f i ne d su bj e c t s [1 0] . T he S TE M
subj ec ts i n thi s study are def ined as broad
categories of Physical sciences; Mathematical
sciences; Computer sciences; Engineering and
Technology; Bi ol ogic al sci ences; Veter inar y
sciences and Agriculture related subjects [11].
However, the study fails to consider differing
categories of the STEM subject grouping, such
as particular study programme profiles. The
de ta i l ed c a te gor i z ati on w as no t ava i l ab l e
f r om t he b od y r e spon si bl e f o r th e LS Y P E
dataset. Acc or di ngly, the medi ci ne and the
allied to medicine subjects were additionally
anal y sed. The se c ateg or i es of subj ec t s ar e
considered to be different from STEM in that
they have more females enrolled in them, and
si milar to STEM i n that they have students
with high previous grades in school science
su bj e c ts [8] . T her ef o r e, M e di c i ne sub j ec ts
should be analysed separately from STEM in
contrast to other subjects.
The measure for educational attainment
i n mat h an d sc i enc e on l y i s de r i ve d f r om
averaged test scores on Key Stages 2 and 3 for
mat h an d sc i e n c e sc h oo l sub j e c t s. T hi s
va r i a bl e wa s a l so di v i de d i nto f i ve eq u al
quintiles and the top two quintiles indicated
h i g he r - th an -a v er ag e st ud e nt s wh i l e th e
b ot to m th r ee q ui nt i l e s i n di c a t ed b el ow -
aver age students. Thi s measur e i s used as
pr e di c t or of sub j e c t c h oi c e t o i nd i c at e
stu de nt s wh o ha ve h i gh er t ha n av er ag e
abilities in maths and science subjects.
M ost of the anal yse s i n thi s study ar e
per f ormed usi ng SPSS sof twar e whi ch i s a
popular and widely used package for analysis
of survey data. The quantitative analysis of
secondary data was chosen partly because of
the limited time and budget and also because
the richness of data allows us to conduct the
study of our i nter est. The c ur rent r esearc h
uses pur el y stati sti c al methods of anal ysi s
suc h as cross-tabulations, chi-square tests and
logistics regression. The usage of cross-tabulations
and chi-squire tests enables us to recognize
statistically significant variables related to choice
of certain subjects. The predictors of those who
choose STEM subjects are defined as parental socio
economic background, ethnicity, gender, and prior
school achievements in math and science and
universi ty entry qualifi cations.
ANALYSIS AND RESULTS
A logistics regression analysis was conducted to
predict STEM subject choice using achievement of above
average score on Key Stages 2 and 3 (math and science
subjects), achievement of at least 3 A*-A level grades on
GCSE qualification, gender, parent socio economic class,
and family gross income as predictors. Here, we
contrast those students who choose STEM subjects
with those who choose to study other subjects.
T he r esul ts f r o m l o g i sti c s r eg r e ssi o n
show that there are 2387 individuals included
i n thi s anal ysi s. A test of the f i nal model
agai nst the model wi th c onstant o nl y was
statistically significant (chi square = 172.552,
p<.001 with df = 17). The final model with all
pr edi c tor s has r educ ed to 2787.86 f r om an
i ni ti al l i ke l i ho o d r a ti o o f 29 60 . 41 . Al l
pr e di c t or s i n t he e q ua ti on a r e h i g hl y
significant with p<.01, except for parent socio
e c o no mi c sta tu s wh i c h h as p-v a l u e <. 05 .
Overall the model correctly classifies 69.9%
of predi ctor values as outcome groups. The
model meets al l r eq ui r ed assumptions and
due to space limitation the results for testing
assumptions are not presented here.
ВЕСТНИК КЭУ: ЭКОНОМИКА, ФИЛОСОФИЯ, ПЕДАГОГИКА, ЮРИСПРУДЕНЦИЯ
332
Table 1 Logistics regression model for STEM subject choice
B(SE)
Wald test
d.f.
Sig.
95% CI for Odds Ratio
Exp(B)
Lower
Upper
Constant
-1.631(.127)
164.572
1
.000
.196
Achieved 3 A*-A grades
on GCSE
.335(.109)
9.405
1
.002
1.398
1.129
1.732
Key Stages 2&3
(math and science)
.562(.114)
24.285
1
.000
1.754
1.403
2.193
Gender
Male
.786(.094)
69.646
1
.000
2.194
1.824
2.638
NS-SEC Parent
I. Higher man & adm.
(reference category)
11.907
4
.018
II. Intermediate
occupations
.361(.162)
4.937
1
.026
1.435
1.043
1.972
III. Small & own account
employers
.184(.169)
1.185
1
.276
1.202
.863
1.673
IV. Lower supervisory &
tech. occupations
.386(.203)
3.621
1
.057
1.471
.988
2.190
V. Routine & unemployed
-.110(.129)
.723
1
.395
.896
.696
1.154
Family gross income
£52.000 or more (ref.cat.)
27.767
10
.002
£0 up to £5.199
.077(.326)
.056
1
.812
1.080
.571
2.045
£5.200 up to £10.399
.113(.234)
.233
1
.630
1.120
.707
1.772
£10.400 up to £15.599
.577(.194)
8.871
1
.003
1.781
1.218
2.603
£15.600 up to £20.799
.472(.184)
6.587
1
.010
1.603
1.118
2.299
£20.800 up to £25.999
-.058(.183)
.101
1
.751
.943
.658
1.352
£26.000 up to £31.199
.049(.179)
.074
1
.786
1.050
.739
1.490
£31.200 up to £36.399
-.364(.195)
3.477
1
.062
.695
.474
1.019
£36.400 up to £41.599
-.321(.204)
2.465
1
.116
.726
.486
1.083
£41.600 up to £46.799
.053(.201)
.068
1
.794
1.054
.711
1.563
£46.800 up to £51.999
.086(.191)
.202
1
.653
1.090
.749
1.585
Note: R
2
=.058 (Hosmer & Lemeshow), .07 (Cox & Snell), .098(Nagelkerke). Model X
2
(17) = 172.55, p <
.001
All variables in the final model except for the
lowest socio economic class category and some
family income groups have the odds value greater
than 1, thus indicating that as the predictor values
increase, the odds of the outcome will also
increase. For example, in this equation having at
least 3 A*-A GSCEs, achieving above average
scores on mathematics and science subjects from
Key Stages 2 and 3, being male, being from 'II and
IV' socio economic classes with family gross
income from ?10.400 up to ?20.799 increases the
likelihood of choosing STEM subjects.
In contrast with the reference category,
students from 'Intermediate occupations' and
'lower supervisory and technical occupations'
classes are around 1.5 times more likely to choose
STEM subjects. However, students from lowest
and 'small and own account occupations' are not
significantly different in subject choice from
students from highest socio economic classes.
Being an above average student on Key Stages
2 and 3, would mean being quite good at subjects
related to math and science. Accordingly, the
likelihood for them to enroll into STEM category
subjects is 1.75 times more than those whose
overall mark is below the average. The other
relevant variable used to reveal academically
strong students is the achievement of at least 3
A*-A level grades on GCSE. Appropriately, those
who achieve this criterion are 1.39 times more
likely to choose STEM subjects.
It is apparent that gender is highly significant
with the highest odds ratio. So, for male students
the likelihood of choosing STEM subjects is 2.19
times higher than for female students. The sex of
the student has a considerable effect on whether
student decides to study science and math related
subjects or other subjects.
The study on subject choice revealed that
students are more likely to choose STEM subjects
if they are males and are successively good at
school subjects such as math and science and also
perform exceptionally well on GCSE exams. The
greatest disparity is evidenced between genders,
where males are more than two times more likely
to enroll into STEM subjects even after controlling
3 (25) • 2012
333
for
prior educational achievements.
A
considerable amount of literature has been
published on concern over underrepresentation
of female students in science, engineering and
technology subjects [12, 13]. These studies
explained that a lack of positive progress in school
math, science and technology subjects, the
dominating number of males in later STEM
occupations, and the negative image of scientists
are the factors mostly associated with deterring
women from choosing STEM subjects. One
possible implication is to encourage female
students to enroll in STEM subjects by supporting
their learning of science and math subjects at
school and increase their aspirations toward STEM
subjects.
Another interesting finding is that students
from the highest and lowest socio economic classes
are less likely to enroll in STEM subjects in
university. This statement is also supported by
family gross income findings where students with
family gross incomes from ?10.400 up to ?20.799
were significantly different from the students with
the highest family gross income in that they
displayed a higher likelihood of choosing STEM
subjects. As mentioned earlier, one possible
explanation for this could be that socio
economically poorer students choose STEM
subjects because of their high earnings in the
labour market. Yet we suggest that higher
household income could indicate the type of
school the family can afford for their child. So, as
there is a negative association between family
income and the probability of enrolling into STEM
subjects, the level of school quality seems to have
a minor effect or no effect on the study area
decision. In other words, success in math and
science school subjects is possibly more
dependent on students' own abilities and effort
in these subjects and less dependent on the type
of school attended.
CONCLUSION
On the question of factors influencing subject
choice, this study found that students from the
highest and the lowest socio economic classes are
less likely to enroll in STEM subjects, whereas
students from middle and low socio economic
classes on average showed a higher probability
of enrolling in STEM subjects. Other influential
factors are high grades on science and math
subjects and high grades on GCSE exams.
Therefore, it is suggested that in general students
with high academic skills are more likely to choose
STEM and this decision is not greatly affected by
socio economic background. That means high
achievements in science and math are decisive
factors affecting decisions to study STEM. It was
also suggested that later high earnings of these
subjects are essential factors affecting the subject
choice decision. The highest disparity is found to
be between genders, in particular with more male
students choosing to study STEM subjects, and
this finding, as well as other findings, is consistent
with previous research. The findings suggest that
both background and educational attainment
factors are significant indicators for subject choice
and there is no significant interaction effect on
STEM subject choice. A further study with more
focus on academic interest in chosen subject is
therefore suggested.
The current study could be improved by
conducting a new quantitative survey to collect
information about all relevant and needed
variables. Additionally investigated variables
would include student academic aspirations,
motivations and interest in subject. This method
would allow us to explore even more factors
associated with subject choice; however, it would
also involve high costs and more time. Overall,
the data analysed contained almost all the main
variables needed to respond to our research
questions and, based on our obtained results,
some useful and interesting implications were
drawn.
List of Literature:
1. NatCen (National Centre for Social Research),
2010. LSYPE User guide to the datasets: Wave One to
Wave Six. Department for Education, December 2010.
[pdf]. Available at: Достарыңызбен бөлісу: |