Сборник статей (часть 1) общественные и гуманитарные науки алматы 2011 ббк

177
экономикой является овладение высокими технологиями, которые определяют основное содер-
жание «новой экономики» 21 века [1]. Формирование и развитие «новой экономики» в значи-
тельной степени определяет общую ситуацию в мировом хозяйстве и место стран в междуна-
родном разделение труда, поскольку она способствует повышению степени наукоемкости всех 
отраслей народного хозяйства. Размеры наукоемкого сектора и масштабы использования высо-
ких технологий характеризует научно-технологический и экономический потенциал страны.
По оценкам западных ученых аналитиков, инвестиции в инновационный сектор, наряду с 
относительным сроком возврата, дают рост ВВП страны в 3 раза. Это утверждение показывает 
потенциал роста экономики нашей страны.[2,стр.7]
Изменение взаимосвязей науки, технологий и экономического роста и является одной из 
важнейших характеристик «новой экономики». Опыт развитых стран показывает, что динамика 
и качество экономического роста все сильнее зависят от технологических сдвигов на базе инно-
ваций. Это выражается в интенсивном увеличении инвестиций в научные исследования и разра-
ботки, в технологических и организационных инновациях и повышении экономической отдачи 
от  них,  опережающей  динамике  высокотехнологических  отраслей  промышленности  и  сферы 
услуг, увеличение наукоемкости и инновационной активности всех секторов экономики.
Стартовавшая Государственная программа форсированного индустриально-инновационного 
развития Казахстана на 2010–2014 годы предполагает активное участие «Самрук-Казыны», что 
также стимулирует рост инновационной составляющей в деятельности компаний посредством 
реализации приоритетных для экономики проектов. Так, «Қазақстан темір жолы» уже работает 
над развитием скоростного пассажирского движения в межрегиональном сообщении и заменой 
устаревшего парка подвижного состава отечественными вагонами и электровозами.
НАК «Казатомпром» планирует построить завод по производству энергетических устано-
вок, использующих возобновляемые источники энергии, которые «дойдут» туда, куда не доходят 
наши линии электропередачи. А вот АО «КазМунайГаз» начинает применять новые технологии 
повышения нефтеотдачи пласта, что обеспечивает дополнительный прирост добычи нефти бо-
лее  4  тонн  в  сутки  на  одну  скважину.  Программа  утилизации  попутного  газа  КМГ  позволит 
уменьшить объем сжигания почти в 50 раз и обеспечить доход в размере 174 миллионов дол-
ларов за счет реализации продуктов переработки, при этом значительно снизив экологические 
платежи за эмиссию. И это только отдельные примеры текущей технологической политики в 
отраслях.[3,стр. 5]
В некоторых компаниях текущая инновационная деятельность слабо координируется, ква-
лификация инженерных кадров не везде соответствует международным требованиям. Не везде 
применяется  и  персонализированная  система  КPI  (ключевые  показатели  эффективности),  ко-
торая стимулировала бы этот процесс, используемые методы мотивации не способствуют ра-
ционализаторской инициативе сотрудников. Идет активное внедрение современных IT-систем, 
но в них не закладываются программные продукты, которые должны мониторить и отражать 
состояние инновационного процесса. Таким образом, стоит задача формирования необходимой 
инфраструктуры.
Государство должно предоставлять национальную среду, которая способствует развитию 
инновации и конкурентоспособности. Оно должно быть сосредоточено на стимулирование эко-
номики, основанной на знаниях, улучшении способов хозяйствующих субъектов накапливать, 
использовать и распределять знания. Это также подразумевает долгосрочное инвестирование 
в высшее образование. Правительство должно облегчить доступность финансирования техно-
логий, совершенствовать привлекательность экономики для научных сотрудников и ученых и 
способствовать развитию научной культуры в обществе. Наконец, правильная правовая система, 
соблюдающая  законодательство  по  защите  интеллектуальной  собственности,  должна  обеспе-
чить стимулы и защиту для введения инноваций. Сами по себе инновационные идеи не является 
движущими силами экономического роста, они нуждаются в институтах и политике, которые бы 
способствовали и стимулировали инновации и предпринимательство.

178
Как известно, инновационные решения трудно прогнозируются. При осуществлении ин-
новационной политики приходится учитывать возможность появления новых рынков продукта, 
для чего характерна смена предшествующей системы технологии и переход на принципиально 
новый уровень. Создаются объективные предпосылки для постоянного выявления и внедрения 
нового, прогрессивного и эффективного в практику предприятия с учетом его специфики. [4, 
стр.39] 
Правительство должно приложить усилия по улучшению инновационного климата, что бы 
встать на один уровень с такими странами, как Чешская Республика (26 место), Турция (29 ме-
сто), или теми, которые имеют высокую инновационную способность, такие как Тайвань (5ме-
сто),  Германия  (3  место).  Со  своим  особым  акцентом  на  научные  фонды,  исследовательские 
центры и технологические парки Казахстан имеет потенциал для улучшения своей научной и 
технической системы.
Инновационные процессы могут процветать, только если стабильна вся экономика. Наши 
рекомендации  могут  включать  установление  твердой  основы  малых  и  средних  предприятий, 
обучение и образование населения в дисциплинах, ориентированных на будущее, и постоянных 
дисциплинах, сосредоточенных на высоких технологиях. Нет необходимости снова изобретать 
колеса – уже существует значительный опыт в Германии, ЕС и может пригодиться  и в Казах-
стане. Самые новые государства – члены ЕС например, до сих пор претерпевают экстенсивный 
и динамический процесс установления и расширения инновационного процесса с незначитель-
ным ростом и улучшением. Казахстан может использовать уже существующие ноу-хау и идеи, 
например, через образовательные и обучающие программы. Конкретным шагом для Казахстана 
может  быть  присоединение  к  Европейской  сети  предпринимателей  и  использование  возмож-
ностей,  предлагаемых  рамочной  программой  ЕС  для  научных  исследований.  «Региональный 
анализ показал, что самыми инновационно активными регионами являются Алматы, Караган-
да, Усть-Каменогорск, Южно-Казахстанская область и Астана. Поскольку для бюджета будет 
тяжело сразу создавать сеть центров по всей республике, в центрах коммерциализации будет 
собираться информация о последних научных разработках, которые могут заинтересовать мест-
ных предпринимателей. Параллельно центры будут находить для предпринимателей те научные 
утверждения, которые смогут удовлетворить их спрос. В 2010 году государством на работы в 
части коммерциализации научных разработок и новых технологий было выделено 61 млн. тенге, 
а на 2011 год на эти же цели будет выделено порядка 80 млн. тенге.[5, стр.3]
В основном правительственные и юридические органы страны ответственны за создание 
среды, которая бы подходила для развития бизнеса. Это включает правовую систему, которая 
должна  стимулировать  инновационную  деятельность,  активно  поддерживать  старт  компаний 
малого  и  среднего  бизнеса.  Кроме  создания  подходящих  структурных  условий  государства 
должно (в некоторых случаях) также поддерживать коммерциализацию инновационных идей 
напрямую, например, путем предоставления финансовых ресурсов определенным предприяти-
ям или экономическим отраслям.
В глобальной перспективе успех экономического развития нашей страны будет зависеть 
не только от наличия запасов нефти и газа, а прежде всего от внедрения новых прогрессивных 
технологий в экономику.
В будущем высокие технологии призваны стать не только решающим фактором завоева-
ния новых позиций рынка, но и генератором достижения наиболее актуальных перспективных 
целей, имеющих ключевое значение для Казахстана. 
Обобщая вышеизложенное, можно отметить, что в настоящее время без инновационно-
го обновления производственно-организационной системы хозяйствования немыслимо конку-
рентное  стратегическое  развитие.  В  основе  инновационной  активности  находится  получение 
предельно допустимого размера дохода, повышение уровня монополизма в действующем ры-
ночном пространстве путем расширения сфер влияния и укрепления занимаемых рыночных по-
зиций.

179
список литературы
Послание «Новый Казахстан в Новом мире» народу Казахстана Президент Республики Казахстан.
1. 
Журнал «Банки Казахстана», №3 (153), 2010г.
2. 
Газета «Казахстанская Правда » от 14 сентября 2010 г.
3. 
Аналитический Журнал «РЦБК», № 11, 2010 г.
4. 
Газета «Курсивъ», №46 (370), 25 ноября 2010 г. 
5. 
Аналитический журнал «РЦБК», №7-8 (195-196), июль-август 2010 г.
6. 
Еришева Т.А.
Қостанай мемлекеттік 
педагогикалық институты, 
оқытушы
ҚазаҚ ҚоҒамыныҢ ӘлеуметтІк ҚҰрылымы
«Тарихсыз халық тұл демекші» әр халықтың өзіндік өткен жолы, даму тарихы болады. 
Еліміздің  тәуелсіздік  алуы  қазақ  халқының  тарихи  даму  жолына  қатысты  жаңа  көзқарастар 
қалыптастыруда.
Қоғам  өмірінде  болып  жатқан  өзгерістер  халқымыздың  өткен  тарихы  мен  мәдениетіне 
жан-жақты  талдау  жасауға  үлкен  мүмкіндік  туғызып  отыр.  Еліміздің  тәуелсіздігі  өмірге 
әкелген ғылыми объективті пайымдауға сүйеніп, арнайы зерттеу объектісіне айнала қоймаған 
тақырыптардың бірі – дәстүрлі қазақ қоғамының әлеуметтік құрылымы. Тарихи өзгерістер сал-
дарынан өзгерістерге ұшыраған қазақ қоғамының әлеуметтік құрылымы өзіне айрықша назар 
аудартады.  Дәстүрлі  қазақ  қоғамының  ерекшеліктерін  ғылыми  тұрғыда  зерделеу  қазақ  тари-
хы үшін маңызды мәселелердің бірі. Аталмыш мәселе осы уақытқа дейін төл тарихнамамызда 
шынайы зерттеліп бір арнаға түсе алмай келген тың тақырып. Кейбір зерттеулерде бұл мәселе 
сыңаржақты, үстірт қарастырылған.
Көне замандардан бері Қазақстан жерінде күрделі тарихи, саяси және әлеуметтік процестер 
қимыл көрсетті. Еуразия көшпелілері, соның ішінде қазақ қоғамы өздерінің тарихқа сіңірген 
еңбегіне сай бағасын алған жоқ. Оған басты себеп бірнеше ғасырға созылған ақыл-ойды, аяқ пен 
қолды шырмаған бодандық. Басқа елдің қол астында, езгісінде, жетегінде жүрген бодан елдің 
азаматтарына өз төл тарихын жасау өте қиын. Ал бодан елдің иесі езгіде есінен танып жүрген 
халықтың тарихын ешқашан көңілден шығатындай қылып жазбайтыны анық. Еркіндіктің аты 
қашанда еркіндік, ел жалаңаш, жаяу-жалпы жүріп те өз бостандығынан айырылғанды өлім са-
найды.
Қазақ елінің қоғамдық тарихы – өте ерекше құбылыс. Өкінішке орай екі ғасырға созылған 
зерттеу жұмыстары елдің ішкі сырын, күрделі әлеуметтік байланыстардан құралған құрылымын 
анықтаудан  қашып,  көбінесе  сыртқы  оқиғаларға,  саяси  процестерге  баса  назар  аударды  [1,  1 
б.].
Дәстүрлі қазақ қауымы тек әлеуметтік құбылыс қана емес, сол ортада бейімделген, барлық 
құрылымдық  қасиеттері  жақсы  жетілген  әлеуметтік  организм.  Дәстүрлі  қазақ  қоғамы  ғұмыр 
кешкен кезеңінің қарастырылып, зерттелуі қазақ ұлтының мәдениетін, ділін, тілін, дінін, салт-
дәстүрі мен әдет-ғұрпын жаңғыртуға септігін тигізері күмәнсіз. Мұндай зерттеулер өз кезегінде 
қазақ елінің егемендігін нығайтуға негіз болар еді.
Қазақ  көшпелілерінің  қоғамдық  құрылымы  тарихтан  оқшау  қарастырылып,  белгілі  бір 
кезең,  дәуірге  емес,  Еуразия  көшпелілерінің  кешенді  жолынан  үзіп-жұлып  алған  деректерге, 
уәждерге сүйенді. Көшпелі ортадағы қауым, ру және меншік мәселелеріне арналған пікірталастың 
ешқандай позитивті нәтижеге жете алмауында да осындай іргелі себептер жатса керек. Қазақ 
тарихының осынау жарқын кезін тарихи тұрғыдан сипаттау мен түйіндеудің жемісті болмауы 
тек қана жалаң таптық методологияға сүйенген қоғамдық ғылымдардың әлсіздігімен шектеліп 

180
қойған  жоқ.  Қазақ  тарихының  іргелі,  күрделі,  қызықты  кезеңін  зерттеудегі  біржақтылық 
бұрынғы Кеңес Одағына кірген халықтардың тарихи өткен жолына, қалдырған ізіне жүрдім-
бардым қараудың, оларды үстем ұлттан көрі төмен, бейшара қылып көрсету ниетінен туындады 
[1, 4 б.]. 
Қазақ қоғамы өзіне тән әлеуметтік қатынастардың күрделі даму үрдісінен өтті. Кеңестік та-
рихнама адамзат қоғамының дамуын қоғамдық-экономикалық формацияға «бес мүшелі» схемалық 
тұжырымдамада пайымдады. Қазақ қоғамының дамуы капитализмге дейінгі біртұтас қоғамдық-
экономикалық  формациядан  өткендігі  қабылданып,  қазақ  қоғамының  саяси-әлеуметтік  және 
мәдени-рухани даму ерекшелігі ескерілмей қалды. Қазақ қоғамын зерттеуге арналған еңбектерде 
негізінен таптық қанау, тап арасындағы күрес формасы терең қарастырылды. Қазақ қоғамындағы 
әлеуметтік жіктеліс мәселесін әлеуметтік топтың экономикалық мүддесі тұрғысынан анықтау 
орын алды. Бұл жағдайда дәстүрлі қазақ қоғамындағы әлеуметтік құрылымның саяси-рухани 
жағынан атқарған тарихи қызметін қарастыру мүмкін болмады [2, 16 б]. 
Кеңес  дәуірінде  ғалымдар  формациялық  теорияға  сүйеніп,  қазақтың  орта  ғасырдағы 
қоғамдық құрылымын зерттеді. Зерттеулердің нәтижесінде орта ғасырда қазақ қоғамы феодалдық 
сипатта болды, қанаушы, қаналушы атты екі таптан құралды деген қорытынды жасалды. Осы 
зерттеулер бойынша хандар, сұлтандар, билер, батырлар, ру басылары, байлар феодал табына 
жатқызылды. Басыбайлы деген тапты табу оңай болған жоқ [3, 9 б.]. 
Тарих ғылымында соңғы кезеңдердегі зерттеулерлердегі басымдылық танытқан тұжырымдар 
адамзат тарихының дамуын «бес мүшелі» схема бойынша анықтау жеткіліксіз болатындығын 
көрсетті.  Жаңа  тарихнама  маркстік-лениндік  методологияның  ең  іргелі  принципі  болып  та-
былатын  осы  формациялық  парадигманың  танымдық  өрісінің  шектеулі  екендігін  айғақтап 
отыр. Мұның бір ғана, бірақ, бұлтартпас дәлелі ретінде қазақ көшпелі қоғамының әлеуметтік 
табиғатын ортағасырлық Еуропадағы феодалдық қоғамдық қатынастарды түсіндіруге байланы-
сты К. Маркс жасаған феодализм теориясы желісімен саралауға тырысушылықтан туған сан алу-
ан еңбектерді атауға болады. Ең ғажабы, бұл еңбектердің бірде-біреуі дәстүрлі қазақ қоғамының 
феодализмге жататындығын дәлелдей алған жоқ. Бұл мүмкін де емес. Өйткені, көшпелі социум 
өзінің құрылым жағынан да, тіршілік қамы жүйесінің ұйымдастырылуы әдісі тұрғысынан да 
ортағасырлық еуропалық феодализмнің мәнді белгілеріне мүлдем сәйкес емес [4, 158 б.]. 
Қазақ  қоғамының  құрылымында  көшпелі  тұрмыстың  маңызды  орын  алатындығы  рас. 
Көшпелі тұрмыс қазақ қоғамының саяси құрылысына, әлеуметтік құрылымына, дүниетанымына, 
мәдениетіне өз әсерін тигізді. 
Дәстүрлі қоғамдардың өзіне тән құрылымы мен әлеуметтік ұйымының ерекшеліктері бар. 
Дәстүрлі қоғамның ішкі табиғатын ой таразысына салмай, тарихқа үңілу, өмір салтын түсіну 
мүлде қиын. 
Әр  халықтың  өзінің  ішкі  өмір  сүру  заңдылығы,  тәртібі  мен  тәлімі  бар.  Қандай  да  бір 
құбылысты терең сезіну, уақытты мүмкіндігі келгенше кең қамту үшін халықтың әлеуметтік, 
шаруашылық  құрылымын  зерттеу  қажет.  Әсіресе,  қазақ  сияқты  бүкіл  қоғамдық  тіршілігі 
көшпелі мал шаруашылығына бағынышты болған ел үшін бұл бағыттың мәні зор. Ел тарихы 
тек саяси оқиғалардың жиынтығы ғана емес, алдымен ол өзінің табиғи болмысымен, әлеуметтік 
құрылымымен,  қоғамдық  қатынастарымен  қызықты.  Олай  дейтініміз  әр  қоғам  этностың 
табиғатына, қоршаған ортасына сәйкес қалыптасады.
Қазақ  қоғамының  әлеуметтік  құрылымы  өзіндік  ерекшеліктері  бар,  оның  бір  белсенді 
элементі төре, қожа, төлеңгіт сияқты әлеуметтік топтар. Қай елдің болмасын тарихын зерттеу 
әлеуметтік өмірдің қыры мен сырын ұғынбай жемісті болмайды. Қазақтың дәстүрлі әлеуметтік 
құрылымын меншік тұрғысынан, әлеуметтік жіктер мен топтар тарапынан зерттеу қажет.
Көп жылдар бойы, кей ортада әлі де, көшпелі елдерді – тарихта жасампаз күш, дүниежүзілік 
өркениетке  құрамдас  бөлік,  өзіндік  мәдени-шаруашылық  үлгі  туғызатын  қордалы  орта  емес, 
қайта өркениеттің қас жауы, мәдениеттен шеткері қалған қауым, тарихта алға жылжыған адам-
зат баласының артынан ерген арамза есебінде көрсету басым болды. Көшпелі қоғам ешқандай 

181
болашағы жоқ, ақыр соңында құрып бітуге тиіс өмір салты деп түсіну біздің елімізді қаншама 
қасірет-бейнетке душар етті [1, 11 б.].
Демоәлеуметтік  организмдер  (көшпелі  қоғамдар)  мен  геоәлеуметтік  организмдердің 
(отырықшы  қоғамдар),  көшпелілер  мәдениеті  мен  отырықшылық  мәдениеттер  арасындағы 
алшақтықты  тереңдете  түсетін  тағы  бір  фактор  бұл  –  қоғамның  саяси  құрылымы  формасы. 
Отырықшы  қоғамдардың  саяси  жүйесі  негізінен  таптық  жіктеліске  негізделсе,  көшпелі  және 
жартылай көшпелі қоғамдарда әлеуметтік жіктеліс анағұрлым күрделірек [5, 297 б.].
Кез-келген қоғамның ерекшелігі оның шаруашылық-экономикалық сипатынан ғана емес, 
сол  сияқты  мәдени-рухани  тұрмыс-тіршілігінен  де  келіп  туындайтыны  белгілі.  Ал  көшпелі 
қоғамдар  үшін  бұл  екеуі  ажырағысыз  ұғымдар.  «Қазақтардың  сана-сезімі,  әдет-ғұрпы,  салт-
дәстүрі, танымы, бір сөзбен айтқанда бүкіл өмірі көшпелілік үрдісімен тығыз астасып жатыр» 
[6, 44 б.] – деп жазады В.В. Радлов. 
Қазақ  қоғамы  өзіне  тән  әлеуметтік  қатынастардың  күрделі  даму  үрдісінен  өтті.  Қазақ 
қоғамының  әлеуметтік  топтары  бір-бірін  толықтыратын  ғасырлар  бойы  қалыптасқан  қоғам 
ішінде атқаратын нақты қызметі бар санаттардан тұрды. 
Қоғамдық еңбек бөлінісі мен қазақ қоғамының әлеуметтік-экономикалық жіктелу барысы 
қоғамдық міндеттерді жүзеге асырудағы одан әрі мамандандыруды туғызды және соның сал-
дары ретінде номадтардың әлеуметтік қатынастары құрылымында ерекше институттардың ка-
лыптасу үрдісіне әкеп соқты. Бұл орайда қазақ қоғамының әлеуметтік-экономикалық құрылымы 
мен әлеуметтік топтарға бөлінуі сәйкес келмеді, ал кейде бір-біріне тіпті қайшы келіп отырды. 
Адамның әлеуметтік мәртебесі әсте де барлық уақытта бірдей оның экономикалық әл-ауқатымен 
анықталған емес, ал соңғысы, өз кезегінде, барлық уақытта бірдей оның биік мәртебесіне тәуелді 
бола бермейді. Қазақ қоғамының әлеуметтік бөлінуіне тән ерекшелік индивидтердің «ақсүйек» 
және  «қарасүйек»  дейтіндерге  саралануы  болды.  Бірінші  әлеуметтік  топ  оның  әлеуметтік 
оқшаулығы  және  қоғамдық  қатынастар  құрылымындағы  мәнінің  зор  болуы  себепті  сырттан 
ешкімді өткізбейтін индивидтердің мәртебесі жабық корпорациясы болды. Оған аристократиялық 
екі сословие – төрелер мен қожалар жатты.
Ақсүйектерден 
айырмашылығы 
«қарасүйектердің» 
сословиелік-корпорациялық 
топтарының  мәртебесі  ашық  болды,  оған  жеке  қасиеттері  мен  мүліктік  жағдайына  карай  кез 
келген индивид қол жеткізе алатын. Оларға билер, тархандар, батырлар, ақсақалдар санаттары 
жатты [7, 199 б.].
Өз бетінше шаруашылықпен күнелтіп жүрген отбасылар – қарасүйектер қазақ қоғамының 
негізін құрады. Олар бүкіл дәрежелі бірлестіктердің негізгі күші болған, олардың тәуелсіздігін 
және  бостандығын  қорғаған,  өндірістің  бүкіл  циклын  қамтамасыз  еткен.  Әскери-саяси 
ұйымдасуды және қауымдық құрылысқа негізделген экономиканың бірқалыпты қызмет атқаруын 
сақтау қажеттігі халықтың негізгі бөлігін элитаның қанауын шектеді [8, 139 б.]. Халықтың бұл 
санаттарын атау үшін бірнеше термин қатар қолданылды: қараша, қара халық, қара кісі, шаруа, 
бұқара. 
Отырықшы  қоғамдарда  шаруалардың  өз  жерлері,  шаруашылық  құрал-жабдықтары, 
тұратын баспаналары болған және солардың арқасында олар өздерін экономикалық тұрғыдан 
тәуелсіз  сезінген.  Қазақстан  жағдайындағы  көшпелі  қоғамдарда  тікелей  өнім  өндірушілердің 
көбінің отбасында ең кем дегенде өмірлік қажеттіліктерін қамтамасыз ететін, қарапайым өнім 
өндіруді жүзеге асыратын қажетті мал басы болды. 
Өз шаруашылықтарын өздері жүргізетін, көшпенді-мал өсірушілерден құралған халықтың 
негізгі  бөлігі  «шаруа»  деп  аталады.  Дәстүрлі  қазақ  қоғамындағы  шаруалар  экономикалық 
жағынан  ауқатты  да  тәуелсіз  –  қатардағы  жай  шаруалар  және  басқалардың  экономикалық 
көмегіне жүгінуге мәжбүр кедей шаруалар (кедейлер, жарлылар) болып бөлінеді [9, 239 б.].
Шаруа – қоғамдағы заттай байлықты өндірушілердің негізгі тобын құрайтын, өз алдына 
жеке шаруашылығы бар халық бұқарасы. Ежелгі және орта ғасырларда халықтың басым бөлігін 

182
шаруашылықпен айналысқан шаруа-лар құрады. Дәстүрлі қазақ қоғамында шаруалар негізінен 
жергілікті табиғи ерекшеліктерге байланысты мал шаруашылығымен айналысты [10, 454 б.].
Жалпы  қазақ  қоғамы  әлеуметтік  жағынан  біртекті  болды,  яғни  ақсүйектер  мен  құлдар 
халықтың аз бөлігін құрады. Ал қоғамның негізгі бөлігі, алтын қазығы – қарапайым қазақ ша-
руалары болды. Сондай-ақ қазақ қоғамында таптық бөлініс, таптық күрес болған жоқ, бұл қазақ 
қоғамының әлеуметтік құрылымының тұрақтылығын қамтамасыз етті. 
Қорыта айтқанда өз тарихымыздағы кез-келген құбылыс мақтан тұтуға лайық. Дегенмен 
көшпелілер қоғамына тән әлеуметтік құрылым сол уақыттағы шаруашылық-мәдени жағдайларға 
байланысты өз тарихи қызметін толығымен атқарды.
пайдаланылған әдебиеттер 
1. Артықбаев Ж.О. ХVІІІ ғасырдағы қазақ қоғамының этноәлеуметтік құрылымы. Тарих ғылымы докторының 
диссерт.  –Алматы, 1997.    –474 б. 
2. Телеуова Э.Т. Дәстүрлі қазақ қоғамының әлеуметтік құрылымы жөніндегі көзқарастар. //ҚазҰУ хабаршы-
сы. Тарих сериясы.–2008.–№ 1 (48).–16-21 б. 
3. Бекішева Ж. Орта ғасырдағы қазақтардың әлеуметтік құрылымы. //Қазақ тарихы.–2004.–№ 6.–9-10 б. 
4. Әлімбай Н. Дәстүрлі қазақ қоғамын зерттеудің ілкімді принциптері жөнінде қысқаша номадологиялық 
дискурс (немесе жалпытеориялық проекция). //Евразийский ежегодник: Сборник научных статей.–Астана: Изда-
тельство ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, 2005.–484 б.
5. Сорокин П. Человек. Цивилизация. Общество.–М., 1992.–543 с. 
6. Радлов В. В. Тюрские степные кочевники. //Абай.–1995.–№ 1-2.–44 б.
7. Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық. 3-том.–А.: «Атамұра», 2002.–768 б.
8. Кузембайулы А., Абиль Е. История Казахстана.–СПб: Соларт, 2004.–420 с.
9. Зиманов С. Общественный строй казахов первой половины ХІХ века и Букеевское ханство.–А.: Изд-во 
«Арыс», 2009.–400 с. 
10. Қазақстан ұлттық энциклопедиясы. 9-том. Ұ-І.–Алматы: «Қазақ энцикло-педиясының» Бас редакциясы 
2007.–688 б.
Есимова А.Б. 
Южно-Казахстанский государственный
 педагогический институт, 
к.и.н., доцент

жүктеу/скачать 5,27 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: