97
2.5 кесте.
Проекцияны құруға арналған деректер берілген кесте
Ендік
тері,
º е
с
ебімен
1º пара
ллельдер
доғасының ұзынд, м
Экв
ат
о
р
дағы 1º
доғаға қа
тысты
ал
ғанде бұр
м
ал
ану
, м
Экв
ат
о
р
дағы 5º доғаға
қа
тысты а
л
ғанда
бұр
м
ал
ану
, м
Ендік
тер, φ
5º доғаның меридиандар
бойынша өлшемі, м
5º доғаның меридиандар
бойынша бұр
м
ал
ану
д
ы
е
ск
ерг
ендегі (пара
ллельдер
бойындағы) өлшемі, м
М
еридиандар бойындағы
5º доғансының м
асшт
аб
бойынша өлшемі, см
0º
111 321 0,00
0,00
0-5º
552,893 554,998
5,55
5º
110 901 421
2105
5º-10º
552,984 561,384
6,61
10º
109 641 1680
8400
10º-15º
553,144 571989
5,72
15º
107 552 3769
18 845
15º-20º
553,386 586,746
5,87
20º
104 649 6672
33 360
20º-25º
553,699 605,544
6,06
25º
100 992 10 369
51 845
25º-30º
554,091 628,256
6,28
30º
96 488
14833
74 165
Цилиндрлі проекциямен құрылған картографиялық
тордың тоғысу нүктелерін есептеудің математикалық
əдістері
. Жанасатын жəне қиып өтетін цилиндр үшін 3.6-кестеде
берілген формула бойынша есептелінеді.
Натуралдыдан ондық логарифмге өту үшін
mod
=0,43429448
өту модулі қолданылады. Сонда К=
0
0
(45
)
2
mod
Intg
ϕ
+
.
2.6 кесте жанасатын жəне қиып өтетін цилиндрлі проекцияның
картографиялық торларының тоғысу нүктелерін есептеу кестесі
болады.
Жанасатын цилиндр үшін
Қиып өтетін цилиндр үшін
бұрмалану
сипаты
X
Y
бұрмалану
сипаты
X
Y
теңаралық
х
=2πR
0
0
360
ϕ
Δ
у
=2πR
0
0
360
λ
Δ
тең аралық
х
=2πR
0
0
360
ϕ
Δ
у
=2πR
0
0
360
λ
Δ
cosφ
0
7–1171
98
тең
ауданды
х
=Rsinφ
у
=2πR
0
0
360
λ
Δ
тең
ауданды
у
=2πR
0
0
360
λ
Δ
cosφ
0
тең
бұрышты
х
=RІ
п
t
gφ(45
0
+
2
ϕ
)
у
=2πR
0
0
360
λ
Δ
тең
бұрышты
х
=RІ
п
t
gφ(45
0
+
2
ϕ
)
у
=2πR
0
0
360
λ
Δ
cosφº
Тоғысу нүктелерінің координаттары
төмендегі формуламен
есептелінеді.
Кесте бойынша φ мəніне сəйкес К есептелінеді
[2.7-кесте].
х
=RК;
у
=2πR
0
0
360
λ
Δ
.
2.7 кесте.
К мен φ есептеу кестесі
φº
К
φº
К
φº
К
φº
К
φº
К
φº
К
0º
0,000 20º
0,265
35º 0,549
50º 0,881 65º 1,337 80º 2,028
10º 0,087 25º
0,356
40º 0,693
55º 1,011 70º 1,506 85º 2,436
15º 0,175 30º
0,451
45º 0,763
60º 1,154 75º 1,735 90º 23,131
Н. А. Урмаевтің қалыпты цилиндрлі еркін проекциясы.
Бұл проекцияны 1949 жылы кеңестік геодезист Н. А. Урмаев
құрды. Оның қалыпты цилиндрлі проекциясында меридиандар
мен парал
лельдердің арақашықтығы Маркатордікіндегідей өте
көп артпайды.
2.32-сурет.
Урмаевтың қалыпты цилиндірлі еркін проекциясының
картографиялық торлары
99
Осыған орай ол тең бұрышқа тəн қасиетін жоғалтанымен
ауданының бұрмалануын азайтуға қол жеткізіледі. Оны 45°;
60°; жəне 75° параллельдердегі ауданның бұрмалану көр сет кіш-
терінің 1,6; 2,8 жəне 6,5 болуынан көруге болады. Қасиет терінің
жиын ты ғына қарай бұл проекция еркін проекция
ға жатады
[2.32-сурет].
Н. А. Урмаевтің қалыпты цилиндрлі еркін проекциясы
мен сағат тар белдеуінің карталары құралған.
ГАжКОҒЗИ көп крнусты еркін проекциясы (1950 жылғы
нұсқа).
Бұрынғы КСРО-ның Геодезия аэрофототүсіру жəне кар-
то графия орталық ғылыми-зерттеу институрының көп конусты
про екциясының қарастырылатын нұсқасы экватор мен орталық
ме ри
диан бірін-бірі перпендикуляр түзу қиып өтуімен, басқа
мери
диандарының қисық, параллельдері бір-бірінен бірдей
қа шық
тықта жүргізілген эксцентрлі доға тəрізді болуымен
ерек ше ле неді.
Ұзындықтың бас маштабы орталық меридиан мен 48º ендік-
тер дегі параллельдің бойында сақталады. Аталған ендіктер дің
ара
лығындағы параллельдердің сығылуына байланысты жеке
мас штаб бас масштабтан кіші. Сондықтан экваторда ұзындық
маш табы
п=0,82
тең. 48º ендіктердің сыртындағы ұзындықтың
бұр малану көрсеткіші
п>1
болады. Ауданның бұрмалануының
тара
луында да өзіне тəн ерекшеліктер бар. Ауданның нөлдік
бұр малану сызығы дұрыс емес тұйықталған пішінге ие болады
[2.33-сурет].
Бұл сызықтың ішінде
р<1
жəне дүние жүзі картасының
ортасында ең төменгі көрсеткіші
р=0,82
тең. Нөлдік бұрмалану
сызығының сыртында
р>1
үлкен болатындықтан картаның
солтүстік жəне оңтүстік бұрыштамаларының маңында оның ең
жоғарғы көрсеткіші
р=2
тең болады.
|