ОМЫРТҚАСЫЗДАР ЗООЛОГИЯСЫ
ІШЕКҚУЫСТЫЛАР (COELENTERATA) ТИПІНІҢ
ФИЛОГЕНИЯСЫ
Нағыз көп клеткалы жануарлардың тобындағы ең қарапайым
құрылысты - ішекқуыстылар. Олардың
ересек кезінде де айқын
сақталған
эктодерма мен энтодерма деп аталатын екі ұрық
жапырақшаларының болуы. Құрылысы жағынан олар гаструлаға
ұқсас және радиальды симметриясы жақсы дамыған. Даму кезіндегі
пайда болған паренхимула личинкасы И. И. Мечниковтың “фагоци-
телласына” ұқсас. Осылардың барлығын ескере отырып,
ғалымдар
алғашқы ішекқуыстылардың арғы тегі И. И. Мечниковтың “фагоци-
телла” тәрізді еркін жүзетін организмдер болтан, олар субстратқа
бекініп гидроидты полиптерге бастама берген деп жорамалдайды.
Ішекқуыстылардың филогенетикалық байланыстарына қарасақ,
олардың ішінде ең қарапайым гидрозоа (Hydrozoa) класы болып
табылады. Бұлардың гастраль қуысы
энтодерма клеткаларымен
астарланған, жұтқыншағы дамымаган, құрылысы қарапайым.
Гидрозоа (Hydrozoa) класының ішінде орталық орынды гидроид
ты полиптер (Hydroidea) алады. Оларды даму циклындағы метагенез
процесі арқылы сцифомедузалармен жақындастыруға болады.
Гидрозоа класының ерекше тобы сифонофоралар. Денесіндегі
әр түрлі особьтарының - зооидтарының құрылысы мен физиология-
льщ ерекшеліктеріне байланысты олар полиморфты колонияны құрап,
күрделі
формаларға айналып, эволюциялық дамуы жағынан гидроид
ты полиптерден жоғары тұрады.
Сцифомедузалар (Scyphozoa) мен маржан полиптер (Anthozoa)
класы эволюциялық даму және филогенетикалық байланыстары
жағынан гидрозоа (Hydrozoa) класынан шыққан деп жорамалдайды.
Бірақ, бұлар ерте кезде екі эволюциялық бағытта дамыған, яғни
сцифомедуза және маржан полиптер кластарының өкілдері өзінің
тіршілік ету формаларына байланысты елеулі өзгерістерге ұшыраған.
Сцифомедузалардың полиптік кезеңі әлсіздеу, ал
медузоидты кезеңі
күшті дамып негізгі тіршілік рөлін атқарады. Ac қорыту жүйесі
гастроваскулярлы жүйеге айналып, ас қорыту жұмысын және қоры-
тылған асты сіңіру қабілетін арттыруына мүмкіндік береді. Маржан
полиптердің медузоидты кезеңі түгелімен жойылып, күрделіленген
полипоидты кезеңі гана калган. Ac қорыту жүйесі эктодермалық
жұтқыншаққа және септалармен бөлінген гастраль қуысына бөлініп
күрделілігін арттырады.
Достарыңызбен бөлісу: