Методические рекомендации по организации исследовательской и проектной деятельности обучающихся мкш нұр-Сұлтан 2019

29 
сөйлемдер («проблеманы қарастырайық») қолданылады; ғылыми сөйлеуде 
(рефератта және ғылыми баяндамаларда), сондай-ақ материалды баяндау, 
«мен» емес, «біз» деген есімді пайдалана отырып («біз не анықтадық ...» немесе 
«біз не көрсеттік ...»). Баяндаудың мұндай стилі зерттеушінің авторлық еңбегін 
елемейді, бірақ оның ғылыми мәтін мазмұнын баяндауда арнайы лексика 
нормаларын қолданудағы құзыреттілігін дәлелдейді. Оның үстіне білім 
алушының жұмысын дайындауға кем дегенде екі адам қатысады: өзі және оның 
ғылыми жетекшісі. Сондықтан «біз»ді қолдану өте дұрыс; 

фактілерді баяндаудың 
объективтілігі,
материалды мазмұндаудағы 
эмоционалдылыққа жол бермеу. Мысалы, «бұл мәлімдеме – жалған»; «бұл 
мәлімдеме, біздің пікіріміз бойынша, шындыққа сәйкес келмейді» деп жазуға 
болмайды: және қорытынды жасауға мүмкіндік беретін дәлелдерді келтіру; 

реферат мәтінінде тілдік үлгі – ерекше лексикалық-синтаксистік 
құрылымдарды, белгілі бір қайталанатын жағдайларда жиі кездесетін сөйлеу 
стереотиптерін кеңінен қолдану. Үлгіні пайдалану ғылыми мәтіннің байланысы 
мен тұтастығын қамтамасыз етуге, оның әртүрлі бөліктерін мазмұндау стилінің 
бірлігіне жеткізуге мүмкіндік береді (5-кестені қараңыз.). 
 
5-
кесте. Ғылыми стильдің негізгі тілдік үлгісі 
Тақырыптың сипаттамасы: 

Бұл зерттеу жұмысы (өзекті мәселе..., мәселенің 
сипаттамасы ..., мәселені шешу ..., мәселе бойынша әдеби 
деректерді талдау ... және т.б.) арналған. 

Зерттеу жұмысының тақырыбы … 

Зерттеу жұмысында (...қарастырылады, ... айтылады, 
талдау және баға беріледі, ... деректер қорытылады). 

Осы жұмыс сипаттамасына арналған тақырыптың 
(мәселенің) өзектілігін негіздеу: 

Бұл тақырып мәселе (ерекше өзекті, себебі соңғы 
жылдары 
өте 
өзекті), 
көптеген 
ғалымдардың 
(
зерттеушілердің, сыншылардың және т.б.) назарында, ...
өзекті болып табылады. 

Бұл тақырыпты (мәселені) зерттеудің өзектілігі … 

Бұл тақырыпты (мәселе) терең қараудың өзектілігін 
анықтады.

Бұл мәселені (тақырыпты) зерттеудің өзектілігі күмән 
тудырмайды, себебі … 
Зерттеу жұмысының авторы 
пайдаланатын 
алғашқы 
дереккөздердің сипаттамасы: 

… зерттеу материалдары болды.

Әдеби деректерді талдау кезінде біз … пайдаландық. 

Қойылған проблеманы талдау үшін зерделеуге негіз 
болды… 
Қойылған мәселені шешудің 
негізгі 
тәсілдерінің 
сипаттамасы: 

Келтірілген деректерді талдау, қазіргі таңда ғылымда 
осы мәселе бойынша бірыңғай пікір жоқ екенін көрсетеді 
және оны шешудің бірнеше тәсілдерін бөліп көрсетуге 
болады. 

Аталған мәселені шешудің бірнеше тәсілі бар. 
Бірінші тәсіл жұмыстарда сипатталған..., болжайды ..... 
Екінші тәсіл зерттеулерде қарастырылады ... және ол ... 
жасалады. Үшінші тәсіл ....... жарияланымдарда 
сипатталған, ...... негізделеді (негізінде). 

30 

Бұл 
мәселені 
зерттеуде 
бірнеше 
бағытты 
(көзқарастар) бөлуге болады. 
Әртүрлі көзқарастың мәнін 
(тәсілін) баяндау: 

Бірінші ерекшелігі …

Жұмыста ұсынылған екінші көзқарас ...

Үшінші тәсілдің мәні жұмыстарда ашылады ...
Әртүрлі 
қарым-
қатынасты 
білдіру: 
а) келісім 

Біз автордың көзқарасымен келісеміз … 

Автордың пікірімен келіспеуге болмайды. … 

Мұндай тәсілді іске асыру (пайдалану) күмән 
тудырады, себебі … 

Автордың көзқарасы назар аударуға тұрарлық … 
б) 
сын, 
келіспеу

Бұл пікірмен келісу қиын (мүмкін емес) келісе 
отырып, … 

Сіз мәлімдемелерді қабылдай алмайсыз ... 

Пікірталас (Даулы) көзқарас ... өйткені , … 

Автордың бұл туралы пікірінің дәлелсіз болуы … 

... туралы ереже нақты көрсетілмеген. 

Автор назардан тыс қалмайды..., ... туралы 
қорытындыларды растайды ..., негізсіз бекітеді 
Қорытындылар: 

Деректерді талдау барысында негізделген көзқарасты 
анықтауға мүмкіндік берді (...туралы қорытынды жасауға 
мүмкіндік береді) … 

Осылайша, .... негіз бар деп ойлаймыз ... 

Ең сенімді көзқарас деп санауға болады … 

Барлық айтылғандардан нақты дәлелденген (дәлелді, 
сенімді) көзқарас болып табылады … 

Нәтижесінде ең қызықты (түпнұсқа, ғылыми 
негізделген) идея болып табылады. 

Әдеби деректерді талдау негізінде... бөлім туралы 
қорытынды жасауға болады… 

жүктеу/скачать 5,4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: