Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

 
39 
жылдардың  қорытындылары  оптилистік  тұжырымдар  жасау  үшін  негіз  бермейді.  Кезенде 
жарияланған  негіздер  жасау  мен  бағыттар  тым  қарама-қайшы  жүзеге  асырылуда,  қат-қабат 
әлеуметтік-экономикалық  дағдарыстың  орын  алып  отырғаны  айқын.  Мұның  ӛзі  экономикалық 
реформа мәнінің, әлеуметтік-экономикалық реформалардың объективті мүмкіндіктері мен шектерінің 
ӛз кезеңдерінің дұрыс анықталмауына байланысты. Сӛз бен істің арасында алшақтық кӛп болды. 
Қазіргі    жағдайда    қандай    мемлекеттің    экономикалық    құрылымын  зерделеу    оның    қаржы  
жүйесін    талдаусыз    мүмкін    емес.    Бұл    жұйе    қаржы  қатынастары    жиынтығынан    және    оны  
реттейтін    институттардан    тұрады.  Қаржы  қатынастары  кез  келген  қоғамдық  жүйеде  орын  алатын 
жалпыэкономикалық    қатынастардың    құрамды    бӛлігі.    Мемлекет    қаржы  жүйесі    арқылы    саяси,  
экономикалық    және    әлеуметтік    салалардың    алуан  түрлі    қызметтеріне    қажетті    қаражаттарды  
жинақтап,    пайдаланады.  Ұйымдық-құқықтық  жағынан  салықтар  –  бұл      мемлекет  біржақты 
тәртіппен  заң  жүзінде  белгіленген,белгілі  бір  мӛлшерде  және  мерзімде  бюджетке  тӛленетін 
қайтарусыз және ӛтеусіз сипаттағы міндетті ақшалай тӛлемдер. 
Салықтардың  экономикалық мәні олардың ӛзінің функциялары мен міндеттерін  жүзеге асыру 
үшін  мемлекет  жұмылдыратын  ұлттық  табыстың  бір  бӛлігі  болып  табылатындығында.  Бюджеттің 
қаржысы экономиканы дамытуға, халықтың материалдық әл-ауқатын және мәдени деңгейін кӛтеруге 
және  басқа  да  мақсаттарға  пайдаланылады.  Жеке  және  заңды  тұлғалардан  алынатын  салықтар 
мемлекеттік бюджетті толықтырудың негізгі кӛзі болып табылады.  Мемлекеттің мемлекетті басқару 
және  және  ӛзін-  ӛзі  басқару  функцияларын  жүзеге  асыру  барысында  бюджет  жүйесінің  рӛлі  ӛте 
маңызды. Қазақстан Республикасында заңдық негізде ұлттық мемлекеттік бюджеттік жүйе құрылып 
даму үстінде. Нарықтық экономикасы дамыған мемлекеттерде  бюджет жүйесінің 85 %-ын салықтар 
құрайды. Кез келген мемлекет ӛзінің қаржылық негізінің болған кезінде ғана ӛмір сүреді. 
Салықтар, баждармен қатар мемлекеттің ӛзіне ақша тауының ертеден келе жатқан әдісі болып 
табылады.  
1.
 
Салық  –  бұл  мемлекеттің  бекітімі.  Теке  мемлекет  қана  азаматтардың  салық  салу  режимін 
енгізе алады, оларға ақшаның белгілі бір сомасын бергізуге міндеттейді. Қазақстан Республикасында 
салықтарды  тӛлеу  міндеті  азаматтардың  конститутциялық  міндеттері  аясында  белгіленген.  Осы 
орайда  мемлекет  ӛзінің  саяси  билік  субъектісінің  ӛкілеттігіне  сүйене  отырып  әрекет  етеді. 
Белгіленген  субъектісінің  белгісі  ретінде  салық  кез  келген  мемлекеттік  емес  міндетті  тӛлемдерден 
айрықшаланады. 
2.
 
Салық арқашан құқықтық нысанда ғана болады. Салықты қандай да бір заң, жарлық, дектер 
шығармайынша алу мүмкін емес. Бұл құқықтық акт жазбаша түрде жасалып, тиісті қолдар қойылы, 
мӛрленіп  заңдық  күшке  енеді.  Салықтың  құқытық  нысаны  оны  тӛлемдердің,  аламдардың, 
жарналардың кез келген түрінен ерекшелейді.  
3.
 
Салық  –  бұл  заңды  белгіленген  тӛлем.  Қазақстан  Республикасының  Конституциясы 
азаматтарды  заңда  белгіленген  салықтарды  тӛлеуге  міндеттейді.  Азаматтар  заңсыз  белгіленген 
салықты тӛлемейді, ал тӛлеуге болматын салық болуы мүмкін емес. 
4.
 
Салық  мәжбүрлеу  сипатына  ие.  Салықтың  мәжбүрлеушілік  кезі  екі  жағдайда 
кӛрінеді.Біріншіден,  салық  тӛлеушінің  тілегі    мен  күшіне  қарсы  енгізіледі.  Екіншіден,  егер  салық 
тӛлеуші ӛзінің салықтық міндетін ӛз еркімсен орындамаса, одан ақшаны мемлекет күшпен немесе сот 
арқылы  алады.  Салықты  алудың  мәжбүрлі  сипаты  оны  қайырылымдықтан,  еркін  қарыз  беруден, 
мемлекеттік банктерде салымдар ашу, т.б. кез келген түрінен айрықшалайды. 
5.
 
Салық  міндетті  тӛлем  болып  табылады.  Шағын  және  орта  бизнес  экономиканы 
тұрақтандырудың аса маңызды факторы болып табылады. Сол себептен де оны мемелекет тарапынан 
қолдау ел экономикасың кӛтерілуіне жағдай жасайды. 
Салық  саясатында  шағын  кәсіпкерлікті 
қолдау мәселесі салық Кодексі  күшіне енген  кезден бастап қолдау тапты. Атап айтар болсақ салық 
заңы  бойынша  еліміздегі  шағын  бизнес  субъектілеріне,  шаруа  қожалықтарына  және  ауыл 
шаруашылық  ӛнімдерін  ӛндіруші  заңды  тұлғаларға  арналған  арнаулы  салық  режимі  қолданылады. 
Салықтар – бұл, белгіленген мӛлшерде және кӛрсетілген мерзімде мемлекеттің ӛзінің қызметтері мен 
міндеттерін жүзеге асыруының кӛзі болып табылатын ұлттық табыстың бір бӛлігі.  
Салықтың  белгіленуімен  сәйкес  салық  тӛлушіде  мемлекет  алдында  нақты  қаржылық  міндет 
туындауы  керек.  Ол  мұнда  ақшаның  белгілі  бір  сомасын  мемлекеттке  береді,  ал  шынай  салық 
кещзінде  ӛнімнің  жарты  бӛлігін  береді.  Осы  міндеттерді  орындамау,  біріншіден,  осы  ақшаларды 
мәжбүрлеп алуға, екіншіден осы субъектіні белгіленген жауапқа тартуға әкеп соғады. 
Салықты тӛлеу міндеті оның тӛлемін қабылдау міндетімен сәйкестендірілген. 
Салықтың экономикадық белгілері: 

 
40 
1. Салық – бұл материалдық тӛлем., яғни салықты тӛлеу әрқашанда салық тӛлеушінің мүлігін 
мемлекет пайдасына алуды кӛздейді. 
Әдетте, әдебиеттерде салық ақшалық тӛлем ретінде сипатталады. Бұл қазіргі салықтық жүйелер 
үшін сӛзсіз дұрыс, онда шынында да салық міндеттеріның заты ақша болып табылады. Алайда заттай 
салықтар  да  кездеседі.  Ал  табыс  салығы  субъектіні  ӛсірілген,  ӛндірілген,  табылғандардың  бӛлігін 
мемлекетпен бӛлісуді мәжбүрлеуден басталады. Мысалы, салық тӛлеуші мемлекетке ӛсірілген бидай 
ӛнімінің  оныншы  бӛлігін  беруге  міндетті  болған.  Алайда  ,  табыс  салығының  қазіргі  кездегі 
құрылымдарында оның салық  салу объектісі ақша түріндегі кіріс болып табылады, ал салықтың ӛзі 
де ақшамен тӛленеді. Барлық қалған салықтар бойынша да соны айтуға болады. Ӛкілеттік органның 
мемлшекет  салығы  бойынша  берешегін  ӛтегенде  борыш  қор  млігіне  ӛндіріп  алу  жасалуы  мүмкін 
болаған жағдайда да салықтың ақша табиғатын ӛзгертпейды. Қзақстан Республикасының салық заңы 
да  салықты  тӛлеудің  заттай  түрін  есепке  алған.  Жер  қойнауын  пайдаланушылардың  тапқан 
ӛнімдерінің  бӛлігін  мемлекет  пайдасына  ӛндіріп  алу  осыған  мысал  бола  алады.  Алайда,  осы 
құрылымның  біліктілігі  салықтық  негізде  қате  болып  табылады.  Осыған  сәйкес  шарт  арқылы 
берілетін  жер  қойнауын  пайдаланушының  тапққан  ӛнімінің  блігін  салық  тӛлемі  деп  тану  де  қате 
болып табылады. 
Бұл орайда, айтып отырғанымыз, «ӛнімді бӛлу туралы шарт» деп аталған келісім. Бұл келісімнің 
шарты  –  жер  қойнауын  пайдалану  құқығын  бергені  үшін  тӛлем  нысаны  ретінде  алынған  ӛнімнің 
жатысын мемлекетке беруге міндетті екендігі.. Бұл орайда, келісім ӛзінің заңдық табиғаты бойынша 
кешенді түрдегі азаматтық-құқытық келісім-шатттарға жатады. Бұл келісімде мемлекет жер қойнауы 
мен  ондағы  пайдалы  қазбалардың  иесі  бола  отырып,  салық  қатынастарына  тән  саяси  биліктің 
субъектісі  ретінде  емемс,  Қазақстан  Республикасының  Азаматтық  кодексінің  111-бабында 
қарастырылған  азаматтық-құқықтық  субъектінің  рӛлінде  болып  шығады.  Жер  қойнауындағы 
пайдалы қазбалар мемлекеттің меншігі болып табылатындығын да есепке алу  қажет. Жер қойнауы, 
заң  тілімен  айтқанда  «миниралдық  шикізат»  екі  бӛлікке  бӛлінеді:  бір  бӛлігі  жер  қойнауын 
пайдаланушының  ӛзінің  меншігіне  жатады,  екіншісі  –  мемлекетте.  Заттай  салық  кезінде  салық 
тӛлемнің  негізі  заттар  түріндегі  мүлік  болып  табылады.  Жеке  анықталған  зат  тӛлем  негізі  бола 
алмайды, оны салық түрінде алу салықтың құқық қатынастарының тоқтауына әкелген болар еді.  
Федералды  бюджет  кірістерінде  екінші  орынды  алып  тұрған  ол  -  әлеуметтік  сақтандырудын 
аударымдар. Еуропа мемлекеттеріндегідей аударымдарының басты бӛлігі жұмыс берушіге жүктеледі. 
АҚШ-та  ол  жұмыс  беруші  мен  жалдамалы  жұмысшылар  арасында  теңдей  бӛлінеді.  Салықтық 
қойылымдар жыл сайын бюджетті қалыптастыру кезеңінде ӛзгереді.  
Кейбір  штаттар,  мысалы,  Калифорния  іскерлік  бейсенділікке  де  салық  салады.  Ол  салық  2 
элементтен тұрады, яғни кәсіпорынның жалпы жылдық айналымына 1-2,5% шамасында салық және 
жалақы қорына 1,6% шамасында салық және жалақы қорына 1,6% шамасында салық. Яғни, жоғары 
да айтылғандай, штаттардың қаржысы азаматтардың табысына салықтан, корпорацияларға салықтан, 
саудаға салықтан және іскерлік белсенділікке салынатын салықтардан құралады. 
АҚШ-та  кейбір  Еуропа  елдеріндегідей,  федералды  салықтар  федералды  бюджетке,  жергілікті 
салықтар  –  жергілікті  бюджетке,  аймақтық  салықтар  аймақтық  бюджетке  түседі.  Қаржының 
ресурстарды  қайта  бӛлістіру  жоғарға  деңгейлі  бюджеттерден  тӛмеңгі  деңгейлі  бюджеттерге  
субсидия, дотация, субвенциялар есебінен жүргізіледі.  
Келесі,  Германияның  тәжірибесін  қарастырсақ,  Германияда  үлкен  кӛлемді  салықтық  түсім 
кӛздері  бірден  ікі  немесе  үш  бюджетті  қалыптастырады.  Жеке  тұлғалардан  табыс  салығы  бұл- 
мемлекеттік  кірістің  негізігі  кӛзі.  Ол  келесіде  бӛлінеді:  түсімдерін  42,5%-ы  федералды  бюджетке, 
42,5%-ы  сол  территорияға  сәйкес    бюджетке,  ал  қалған  15%  жергілікті  бюджетке  түседі. 
Корпорацияға салықтың 50% федералдық бюджетке, ал қалған  50% тереториялды бюджетке түседі. 
Ал  кәсіпкерлік  қызметке  салынатын  салықтардың  50%  жергілікті  бюджетке,  ал  қалған  50% 
федералды бюджетпен  территориялды бюджетке түседі. Саудаға салынатын салықтар да үш бюджет 
арасында  бӛлінеді.  Ал  бірақ  та  олардың  бӛлінуіндегі  қатынастар  әр  түрлі  болуы  мүмкін.  Сауда 
салығы түсімдерді реттеу  кӛзі ретінде қазмет етеді.  Солардың есебінен территориялды бюджет пен 
федералды  бюджеттердің  қаржылық  жығдайын  теңестіру  жүргізіледі.Әр  2-3  жыл  сайын  федералды 
және  территриялды  үкіметтің  қаржылық  органдару  сауда  салығын  бӛлістіру  жӛніндегі  ӛзара 
келіссӛздер жүргізіліп отырады. 
 
Қолданылған әдебиеттер тізімі:  
1.Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан Халқына Жолдауы:  
2.«Жаңа он жылдық –жаңа экономикалық ӛрлеу – Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» 18 ақпан, 2010 

 
41 
3.«Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» – Астана, 29 қаңтар, 2011 жыл. 
4.Қазақстан Республикасының конституциясы. 
5.ҚР  Заңы  «Бюджет  жүйесіне    ӛзгертулер  мен  толықтырулар  енгізу  туралы»,  Егемен  Қазақстан 
2010ж. 13-ші наурыз № 45, 2 бет. 
6.ҚР Заңы «2008 жылғы бюджеттің орындалуы туралы», Егемен Қазақстан 2009 ж. 10 қараша №87.  
 
Аннотация. В этой статье события в последних годах основательно преображать экономику на 
рыночной основе,  перерастает экономические отношения,  задержки кризиса, для этого со стороны 
общество нуждаюшися помощи. 
Annotation. In this article, developments in recent years fundamentally transform the economy to a market-
based economic relationship grows, the delay of the crisis, for this part of society nuzhdayushisya assistance. 
 
 
УДК: 796/799   
     Ш 37 
ОБУЧЕНИЕ ФИЗИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЕ И СПОРТУ МЕТОДАМИ 
ТЕОРЕТИЧЕСКОГО МОДЕЛИРОВАНИЯ 
 
Н.А. Шевченко,  А.Н. Шевченко 
Таразский государственный педагогический институт, г. Тараз 
 
В  теории  и  практике  научных  исследований  последних  лет,  в  качестве  метода  научного 
познания,  все  чаще  используется  «старый»  метод–  моделирование(модель).  Ряд  авторов  отмечает, 
что«внастоящее время нет той области знаний, которая не использовала бы  методы моделирования» 
[3, 8и др.]. Данный метод стал одним из самых значимых и перспективных направлений в спортивной 
науке,  его  широкое  распространение  в  педагогических  исследованиях  объясняется  многообразием 
гносеологических функций: от описательной до объяснительной и предсказательной[3].  
В  процессе  накопления  теоретических  знаний  предложено  довольно  большое  количество 
определений  понятия«моделирование».  Так,  в  педагогической  науке  термин«моделирование» 
рассматривается как«один из методов познания и преобразования мира, получивший особо широкое 
распространение с развитием науки, обусловившим создание новых типов  моделей,  раскрывающих 
новые  функции  самого  метода»  [4,  с.  434].  Автор  Е.В.  Федотова  определяет  моделирование 
как«процесс  исследования  объекта  познания  на  его  моделях,  который  включает  построение, 
конструирование  моделей,  их  исследование,  анализ  полученных  результатов  и  их  перенос  на 
подлинный  объект  изучения»  [9,  с.  188].  Н.Г.  Озолин(2002)  рассматривает  моделирование 
как«важный  фактор  организации  и  планирования  подготовки  спортсмена,  дающий  возможность 
прогнозировать  желаемыйуровень  достижения,  правильно  ставить  задачи,  использовать  наиболее 
эффективные  средства  тренировки  и  наглядно  видеть  путь  к  цели»  [6,  с.  781].  По  мнению  Л.П. 
Матвеева,  моделирование  является    средством  системного  подхода  и  среди  общенаучных  форм  и 
методов  в  теории  физической  культуры  и  спорта  данный  подход  получил  широкое  применение. 
Ввиду  того,  что  именно  системныйподход  создает  наиболее  благоприятные  возможности  для 
всестороннего  исследования  систем,  отличающихся  высокой  динамичностью,  сложностью, 
многофакторностью[4].  
Необходимо  отметить,  что  человек  как  объект  живой  природы  является  наиболее  сложной 
системой.  Для  того  чтобы  уметь  управлять  столь  сложным  образованием,  как  живой  организм, 
преждевсего, 
необходимо 
знание 
его 
самоорганизации. 
Моделирование 
предполагает 
предварительное глубокое и разностороннее исследование моделируемого объекта.  
В научной литературе достаточно широко раскрыта гносеологическая сущность моделирования. 
В  основе  этого  метода  лежит  единство  законов  природы  и  исторически  сложившаяся 
познавательнаяспособность абстрагировать сходное в различных объектах, а также устанавливать их 
соответствие. Именно это позволяет исследовать объекты косвенным путем, то есть путем изучения 
других объектов, аналогичным им в  некотором  строго определенном отношении[4, с. 82].  
Собственно, понятие моделирование используется как в широком, общепознавательном смысле, 
так  и  в  узком,  специальном.  Различают,  прежде  всего,  исследовательское  моделирование(как  один 
изисследовательских  подходов),  проектировочное  моделирование(как  способ  проектирования 
объектов,  процессов)  и  практико-технологическое  моделирование(как  способ  системного 
упорядочениясозидательной  деятельности  в  ее  практическом    воплощении).  Вопросами 

 
42 
исследовательского  моделирования  занимались  В.И.  Баландин,  1986;  В.А.  Веников,  1964;  В.М. 
Глушков, 1963; А.А. Зиновьеви Н.И. Ревзин, 1960; П.П. Маслов, 1964; И.Е. Новик, 1963; А.И. Уемов, 
1963;  И.Т.  Фролов,  1961;  В.А.  Штофф,  1963;  и  др.  Данная  проблематика  была  довольно  широко 
рассмотрена  в  гносеологическом  и  методологическом  аспектах  еще  в  середине  прошлого  века. 
Например,  академик  В.М.  Глушков,  выявил  две  важные  методологические  особенности 
моделирования объектов и явлений природы в со-временных естественных науках. Первая состоит в 
информационном  характере  создаваемых  моделей,  вторая  в  их  динамичности.  Динамический 
характер  современных  естественнонаучных  моделей  означает,  что  моделируется  не  столько 
материальная структура объекта, сколько его поведение и функции в той или иной области  явлений 
природы.  В  это  же  время  разрабатывалась  теория  подобия,  ставшая  концептуальной  основой 
моделирования[1].  
Рассматривая  процесс  моделирования,  нам  необходимо  отразить  основные  понятия:  модель 
имодальные характеристики; и рассмотреть смысловое содержание их определения. Моделирование 
в  целом  включает  в  себя  некоторые  способы  отображения  действительности  приизучении 
объективных  закономерностей.  Особенностью  всех  этих  способов  является  то,  что  при 
моделировании  для  изучения  объекта  применяется  вспомогательный    искусственный  или 
естественный«объект»  (модель),  имеющий  некое  объективное  соответствие  с  изучаемым 
объектом(оригиналом), замещающий оригинал на некоторых этапах исследования и позволяющий в 
результате проведенногоисследования получить определенные сведения(информацию) об изучаемом 
объекте(оригинале)  [1,  с.  76].  Таким  образом,  под  моделью  подразумевается  аналог,  заместитель 
исследуемого объекта, система, исследование  которой служит средством получения информации о 
другой системе.  Собственно слово«модель» образовано  от латинского слова- мера. В специальной 
литературеимеется  много  определений  термина«модель»,  однако  наиболее  часто    встречается 
определение модели как мысленно представимой или материально реализованной системы, которая, 
отображая иливоспроизводя объект исследования, способна замещать его так, что ее изучение дает 
нам новую ин-формацию об этом объекте.  
В  сфере  спортивных  исследований  моделирование  определяется  как  процесс  построения  и 
уточнения  характеристик  и  оптимизации  процесса  спортивной  подготовки  и  участия  в 
соревнованиях(В.Н.  Платонов,  1997), а модель трактуется как«совокупность различных параметров, 
обуславливающих  достижение  определенного  уровня  спортивного  мастерства  и  прогнозируемых 
результатов» (М.Я. Набатникова, 1982) [5]. 
По  мнению  Н.Г.  Озолина,  модель  должна  отображать«возможно  большее  число  параметров 
общего  состояния  организма  спортсмена  и  его  специальной  работоспособности,  включала 
компонентытехники  движений,  физической,  психологической  подготовленности,  физиологического 
и  биохимического  обеспечения»  [6,  с.  786].  Следовательно,  можно  сказать,  что  моделирование 
основано  наподборе  аналога,  подобия[10].  Однако  А.А.  Зиновьев  утверждает,  модель«непременно 
должна отличаться от объекта, иначе она будет не моделью, а просто совпадет с самим объектом» [2, 
с.16].  Между  тем,  являясь  промежуточным  звеном между  субъектом–  исследователем  и  предметом 
исследования,  модель  должна  иметь  и  сходства  с  реальным  объектом  изучения.  Только  наличие 
такой общности отношений между моделью и оригиналом позволяет исследователю, путем изучения 
самой модели, получить новые данные о предмете исследования. В философском смысле измерение 
свойствобъекта  или  явления–  это  метод  отражения  реальности.  Согласно  такому  толкованию, 
любому  измерению  педагогического  явления  должно  предшествовать  глубокое  и  всестороннее  его 
изучение[10, с. 12]. 
По  особенностям  содержания  модели  принято  делить  на:  материальные  и  идеальные,  или, 
чтоблизко  по  смыслу,  на  теоретические  и  практические.  Есть  и  иные,  более  развернутые 
классификациимоделей,  среди  них  выделяют:  натуральные,  физические,  наглядно-образные, 
знаковые,  математические,  кибернетические,  компьютерные  и  другие  разновидности[7,  с.281]. 
Отличительной  особенностью  материальных  моделей  является  их  независимость  от  деятельности 
людей. Идеальные же модели, напротив, существуют лишь в деятельности  людей и функционируют 
по законам логики.  
Следует  отметить,  что  при  решении  задач  теории  и  практики  спорта  функции  моделей  
обширныи  разнообразны(В.А.  Друзь,  1976;  С.В.  Малиновский,  1976;  Л.П.  Матвеев,  2005;  Р.Е. 
Мотылянская,  1979;  В.Б.  Шварц,  С.В.  Хрущев,  1984  и  др.).  Так,  например,  модели  применяются  в 
качестве  заменителя  объекта  для  получения  новых  сведений  о  самом  объекте.  Кроме  того, модели 
используются для обобщения эмпирических знаний  и постижения  закономерных связей различных 
явлений  в  сфере  спорта(О.Е.  Пискун,  А.В.  Федотов,  1987;  Г.И.  Пара,  1996).  При  помощи  моделей 

 
43 
осуществляется  оптимальный  перенос  экспериментальных  научных  работ  в  практическую  сферу 
спорта.  Это  позволяет  оценить  степень  практической  реализации  моделейна  основе  полученных 
теоретических знаний(М.Г. Бердус, 1988 и др.). «Вопрос о правомерности идостаточности, сделанных 
при построении модели допущений решается ее эмпирическим испытанием, обычно статистическим 
путем» [5, с. 67]. 
Терминологию  и  идеи  системного  подхода  к  отдельным  вопросам  тренировки  в  своих 
исследованиях  в  разное  время  использовали  Ю.В.  Верхошанский(1985),  Л.П.  Матвеев(1999),  Н.Г 
Озолин(1970),  В.Н.  Платонов(1986)  и  др.  Реализация  этого  подхода  в  науке  о  спорте  привела  к 
созданию«моделей спортсменов» различной квалификации и специализации. К настоящему времени, 
создавались  и  исследовались  модели  исторической  и  многолетней  динамики  спортивных 
результатов[4,  6],  «моделей  чемпионов»  (модальных  характеристик  сильнейших  спортсменов)  и 
уровней  подготовленности  спортсменов  различной  квалификации  [8],  моделей  фрагментов 
тренировочного процесса[7].  
При  моделировании  необходимо  учитывать  взаимосвязь  разрабатываемых  и  применяемых 
моделей  с задачами контроля и управления, структурой учебно-тренировочного процесса [6].  
Показатели(тесты),  определяющие  успешность  спортивного  совершенствования,  являются 
модельными 
характеристиками. 
Особенностью 
модельных 
характеристик 
является 
их 
специфичность,  которая  выражается  в  зависимости  состава  данных  характеристик  от  вида 
спортивной деятельности.  
Кроме  того, различают  промежуточные  и  конечные  модельные  характеристики.  Качественная 
сторона  медальных  характеристик  отражает  перечень  наиболее  специфичных  характеристик  для 
исследуемого  вида  спорта  и  их  ранговую  значимость  для  эффективности  соревновательной 
деятельности.  Количественная  сторона  содержит  цифровые  значения  уровня  основных  качеств, 
свойств  и  способностей.  Модельные  характеристики  составляют  основу  комплексного  контроля  в 
современном спорте.  
Чем  шире  спектр  уровней  модели,  исследуемой  в  процессе  комплексного  контроля  и 
управления, темточнее получаемые оценки состояния, подготовленности спортсменов.  
Уровень    значимости    каждой    составляющей    обусловлен    преимущественной  
направленностьюподготовки,  специфическими  закономерностями  тренировочного  процесса  и 
зависят от этапа  спортивной подготовки [6].  
Структура процесса моделирования состоит из2 этапов:  
Предварительный этап:  
 
выявление элементов системы и их взаимосвязей, иерархии;  
 
определение  количественных  характеристик  элементов  модели,  подбор  оптимальных 
методовматематико-статистической обработки данных, выявление существенных  и несущественных 
переменных;  
 
расчет поведения всей системы в целом(по Б.Н. Шустину, 1995) [10, с. 189].  
Основной этап:  
 
постановки задач исследования;  
 
выбора модели(с учетом задач исследования);  
 
исследования модели;  
 
проверки истинности полученных данных о моделированном объекте.  
Моделирование  в  спортивной  деятельности  затруднено  чрезвычайной  сложностью 
целостныхобъектов(комплексных явлений, процессов, систем и подсистем),  которые исследуются в 
общейтеории  спорта,  а  также  недостаточностью  точной  количественной    информации  об  их 
параметрах,  структурно-функциональных  свойствах  и  взаимосвязях.  Несмотря  на  это,  по  мнению 
Л.П. Матвеева(1999), моделирование дает положительные результаты[4, с. 60].  
Необходимо  отметить,  что  при  применении  метода  моделирования  в  научных  исследованиях 
современного подрастающего поколения необходимо учитывать следующие факторы:  
 
состояние здоровья; 
 
морфофункциональные характеристики;  
 
половозрастные особенности;  
 
соматический тип;  
 
психологические характеристики;  
 
особенности физкультурно-спортивной деятельности;  
 
регион проживания и др. 

 
44 
 

жүктеу/скачать 2,28 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: