Қара
алтынның
" қадiрi артты
» (ЕҚ. – 09.09.2009),
«
Тілсіз жаудан
шығын
көп
» (ЕҚ. – 28.08.2012), «
Африка ренессансы немесе
қара құрлықтың
айы оңынан туар күн жақын
» (З-Қ. – 08.05.1998), «
Төртiншi
билiктiң
төрешiсi кiм?
» (З-Қ. – 24.10.1997). Осындай тақырыпаттар
оқырманның оларды бейнелі, образды түрде қабылдауына үлкен әсер
етеді.
Публицистикада тілшілер тарапынан үлкен құлшыныспен
тақырыпат ретінде қолданылатын тағы бір тілдік құрал –
ирония
.
«Кемшілікті, мін-мүлтікті астармен перделеп сынау, сықақтау,
мысқылдау, кекету» [139, 134] – күрделі тақырыптағы ақпаратты
оқырманға қарапайым, қызықты әрі бейнелі түрде жеткізудің
таптырмас жолы. Мұндай тақырыпат құру арқылы автор өзінің «сөз
зергері» ретіндегі жеке құзыреттік кәсіпқойлығын да тағы бір
айқындай түсетіндей: «
Ақтау түрмесiнен камикадзелер қашқан ба?
Бiздегi жағдайды америкалық кинорежиссер естiмей-ақ қойсын,
"фильм түсiремiз деп" Әдiлет министрiн әуре етер...
» (ЖА. –
06.07.2010), «
Әблязов қырығында "қамал бұзды"
» (ЖА. – 15.05.2003),
«
Премьер-тақсыр, айтқаныңыз орындалады!
» (ЖА. – 24.11.2009).
Фигура
(латынша «келбет», «бейне») яки айшықтау – «сөз
тіркестерін дағдылы синтаксистік қалыптан гөрі өзгешелеу ораммен,
айрықша айшықпен құру» [141, 233]. Заманауи публицистикалық
мақалалардың тақырыпаттарында айшықтаудың антитеза, параллелизм,
арнау, риторикалық сұрақ, оксюморон, инверсия сынды түрлері
мейлінше көп кездеседі.
Антитеза
не
шендестіру
(грекше «қарама-қарсылық) – «бір-
біріне кереғар құбылыстарды, мән-мағынасы әр тарап ұғымдарды,
түр-түсі әр бөлек нәрселерді өзара бетпе-бет қою арқылы бұлардан
мүлде басқа бір құбылыстың, ұғымның, нәрсенің суретін сыр-
сипатын, кескін-кейпін анықтау, аңғару, елестету» [141, 236]. Бір-
82
біріне қайшы ұғымдарды өзара тең қойып, бір тақырыпаттың
көлемінде ұштастыра білу мұндай мақала атауларына айрықша
экспрессивтілік сыйлап, оқырман назарын өзіне баурайды, келесі
мысалдар соның дәлелі: «
Сүйегi – қазақ, етi – қырғыз
» (З-Қ. –
23.08.1996), «
Мысыққа ойын, тышқанға өлiм
» (Ақ. – 1992. №8),
«
Жаһандану ма, жабайылану ма?
» (ЖА. – 20.11.2014).
Қарапайым публицистикалық тақырыпаттың мазмұндылығын
сақтай отыра, оның құрылымын өзгерту арқылы оқырманға «әдемі
қаптамамен» безендіруде
Достарыңызбен бөлісу: |