Б. Адамбаев апық

түйе м а л ы н ы ң к а н д а й м а ң ыз д ы қ ы з м е т а т қ а р ғ а н ы н аң- 
ғ арта ды. Түйе алпыс күн а ш т ы қ қ а , отыз күн шөлге шы- 
дайды. О с ын ша ш ы д а м д ы л ы ғ ы н а , к у а т т ы л ы ғ ы н а
қ а р а -
мастан ол — «шөк» десең шөгетін, «айт-шу» д есең атып 
т ү ратын жуа с, қ а й ы р ы м д ы мал. С о н д ы қ т а н тек м а к а л -
мә телде емес, к а з а к ауыз әдебиеті ні ң қа й түрін к а р а с а к
та түйе е р е кше ілтипатпен, сүйі спенші лі кпен 
а т а л а д ы ,
касиетті мал ретінде ж ы р л а н а д ы . Сонд ай а б з а л касиетте- 
рі үшін ш а р у а л а р
Кіиіі пейілдікті түйеден үйрен; А у ы р -
д ы нар көтереді, ө л ім д і ер көтереді
деп м а д а к т а й д ы ;
М а ң - м а ң б аск ан , кос өркеші н май ба с к ан , төрт аяғын 
тең б аск ан деп түйені а л ы п күш иесі әрі с а б ы р л ы
жа - 
нуар ретінде м а р а п а т т а й д ы .
Е ж е л г і
с а у да - са т т ы к т ың ,
алыс-берістің, ж а л п ы қ ұ р ы л ы к т а ғ ы
жол қатынасынын,
негізгі көлігі болғ ан түйені ң «д ал а кемесі» а та ну ы д а те- 
гін емес. С ын шы х а л ы к өзінің сүйікті м а л ы түйе түлі гіні ң 
д е ке мші лі ктері не кеші рі м ж а с а м а ғ а н .
Ж у а с түйе жүн-
деу ге жақсы; Түйе бойы на сеніп ж ы л д ан қ ү р қалыпты;
Т үйенің ү л к е н і кө п ір д е н таяқ жейді; Ж а л ғ ь і з түйе бақы -
р а у ы қ
деп оның ке ре н а ул ығ ын , а ң к а у л ы ғ ы н ж а р а т п а й д ы ,
сынайды.
Ж ы л к ы — қ а з а қ т ы ң ең к а ді р л і ма лы; ол — ең а л д ы ­
мен көлі к ретінде, сонсын су с ын дык сүтімен, дәмді еті- 
мен кұнды. Ж ы л к ы терісі киім ( қ ұлын ж а р ғ а к ,
шок ай 
етік) болумен бірге жүг е н- н окт а, а й ы л- т а р тп а, к ұ й ы с к а н - 
өмі лдірі к, үзенгі бау, қ а н ж ы ғ а бау, к а м ш ы - ш і д ер секі лді
е р- тұр ман әб зел д ері түгел д е р л і к ж ы л қ ы терісінен істел- 
ген. Ма л ме н а й на л ыс ка н , м а лд ы ма лмен б а к к а н ш а р у а ­
л а р үшін 
бұл б ү й ы м д а р д а
ж ы л к ы м а л ы н ы ң қ ұн ы н
ар тт ы р а тускен. С о н д ы к т а н д а қ а з а қ
Ж ы л қ ы
— 
м а л д ы қ
патиіасы; С а уы н саусаң, бие сау
— 
боз қ ы р а у туспей с у а л-
мас; Жігіттің с о р лы с ы н аттың ж олды сы теңейді
деп ж ы л -
қыны, соның ішінде атты аса ж о ғ а р ы б а ғ а л а ғ а н . М а к а л -
мә телде рді ң көпшілігі ж ә не
көркемі
ж ы л к ы
м а л ы на ,
оның әр түрлі ка ді р- к ас и е т т ер ін бейнелеуге а р н а л ғ а н . Аң 
аулау, мал бағу, ел қ о р ғ а у ісінде а т- көл і кті ң а т қ а р а т ы н
кызметін кем б а ғ а л а у қиын. Ш а р у а н ы ң ж а у ы қ а с к ыр
атынан 
Ө гізді қ о й і и ы
— 
ө л ге н қойш ы , жеп б о л ғ а н д а көр-
ген қойіиы; Т ү й е л і қ ойиіы тұрған қойш ы , төбесінен ұр ға н
қойшы ; Аттылы қ о й ш ы
— 
а ш у ы қаттьі қ ойіиы
деп 
ж а й
а й тыл маған . Соғ ыс та же ңі ск е же ткі зеті н де, то й да абы- 
рой әперетін де, белгілі б а т ы р л а р д ы ң а т а қ - д а ң к ы н шы- 
ғарған да — ат, ж ы лк ы .
Қ а з а қ т ы ң
б а т ы р л ы к
ж ы р л а р ы н д а ж а к с ы '

( Б а й ш ұ б а р , Т а й б урыл , Т а р ла н, Қ а р а қ а с қ а ат) 
бейнесі 
б д т ы р л а р д ан , а р у л а р д а н кем си п а т т а л ма йд ы.
Х а л ы к м а к а л - м әт е л д е р і н де ж ы л қ ы м а лы ж а л п ы л а м а
м а қ т а л а бермейді, оның ж а қ с ы - ж а м а н қасиеттері а ж ы -
р ат ыл ып , ә р к а й с ы с ы н а сын д а ай ты л ад ы, б ағ а беріледі. 
Х а л ы қ сы н шы л д ы ғ ы, са ятке рлі г і , б а қ ы л а ғ ы ш т ы ғ ы осы 
ж ы л қ ы м е н , атпен б ай ла ны с т ы м а к а л д а р д а
а й қ ы н ы р а қ
көрінеді. Ж ы л қ ы м а л ы н ы ң сыр-мінезін жі ті аң ғ ар т ум е н
бірге х а л ы қ

жүктеу/скачать 4,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: