332
феъл ифодалаган ҳаракатдан кейин юз берувчи ҳаракатни ифодалайдиган
кўрсаткич қаторини ҳосил қилади. Шу билан бирга, у ўзига хос хусусияти
асосида тенг қийматли зиддият ҳосил қилади. Аниқроғи, -
гани
шакли
ўзида майл категорияси тажаллиси кучлилиги ҳамда бажарувчининг
яккалиги билан бунга салбий муносабатда бўлган ва ўзида замон
категорияси тажаллиси кучли даражада мавжуд бўлган -
гунча
шаклига
қарама-қарши туради.
-
гач
ва
(-и)б
шакли тобе ва ҳоким феъл ифодалаган ҳаракатнинг
бажарувчиси билан ўзаро зидланади. Тобе узв
-(и)б
кўрсаткичи
билан
шаклланганда, ҳар иккала феъл субъекти битта бўлади:
Салим хатни ўқиб
ўйланиб қолди.
Тобе ўзв -
гач
кўрсаткичи билан шаклланганда тобе ва
ҳоким феъл бажарувчиси битта ҳам(
Салим хатни ўқигач, ўйланиб қолди
),
бошқа-бошқа ҳам(
Салим хатни ўқигач, ҳалим ўйланиб қолди)
бўлиши
мумкин. Кўринадики
, Салим хатни ўқиб, ўйланиб қолди
гапида
ўқимоқ
ва
ўйланмоқ
феълининг бажарувчиси бошқа-бошқа бўлиши мумкин эмас.
-
гач
шаклида бунга тўсиқ бўлиш имконияти йўқ.
Бундай зиддиятли нуқтани ҳар бир шакл мисолида кўплаб келтириш
мумкин. Ортиқча тафсилотдан тийилиб, равишдош шакли парадигматик
муносабатини яхлитлик нуқтаи назаридан хулосалашга ҳаракат қиламиз.
«Феълни феълга боғлаш» умумий грамматик маъноси остида
бирлашган шакл даставвал «бошқарувчи феъл ифодалаган ҳаракат пайтига
муносабат» белгиси остида приватив зиддият ҳосил қилади. -
а
/
Достарыңызбен бөлісу: