Курсы оқу құралы


j ^ 1 / f7L l = ,p f^ )sin v rrfr



Pdf көрінісі
бет81/97
Дата06.01.2022
өлшемі10,43 Mb.
#14129
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   97
j ^
1
/ f7L l = ,p f^ )sin v rrfr
\ 7 Г  

\ b v )  
\   7 T Jo
 

7
түріне келеді. Оған кері синус түрлендірудің формуласын қолданып,

7Г  J0
 

71
 
v
2  1  /   М   .
Sin УШГ
v46v j
өрнегін аламыз.  Енді бұдан бұрынғы айнымалыларға көшсек,
<РІ?) = -  £° “  sin 
f(x ) d x
7 Г   J 0  
v  
Л .  Л  V
ж Jo  х 
4 bx
жоғарыдағы теңдеудің шешімін анықтаймыз.
4. 
Ядро  аргументтерінің  айырымына  байланысты  Фредгольмнің  инте- 
гралдық теңдеуі.  Мынадай
<р(х) = 
л\ 
K (x  — s)p(s)ds + f ( x )
Ja
(116)
ядро  аргументгерінің  айырымына  байланысты  интегралдық  тендеуді  қарасты- 
райық.  AT(x,s),/(.х), <р(х)е L2{ -
go
, +
go
)  
болсын.  Қарастырып  отырған  (116)  тенде- 
уінің  екі  жағына  да  жоғарыдағы  (113)  формул асы  бойынша  Фурье  түрлендіруін
қолдансақ,  
 = /( /) ,б ұ д а н

K t )
1 -  Л
уі
Ъ
г
Щ
өрнегін аламыз. Егер 1 -  ЛлІІяK ( t )  Ф  0 болса, онда (116) тендеуінің шешімін
= f ( x )  + Л^
у — 00
/('У*
\ - Л 4 2
тг
Щ
dt
(117)
түрінде  анықтаймыз.  Егер  1 -  ЛлІ27гК(і) = 0  болса,  онда  (116)  теңдеуінің  жалпы 
жағдайда абсолютті интегралданатын шешімі жоқ болады.
Енді (117) өрнегінен
7(0
1 -  ЯлІЪгК(і)
-
7(0
tit
= 4
у —<
7 ( і Щ
\ - x 4 i я к ( і ) '
at
dt
(11В)
теқцігі шығады.
125


1 -  
л
4 2
л
К{()
функциясын  Фурьенің  кері  түрлендіруі  R(x,A,)  болсын.  Сонда  (118)  өрнегінің  оң 
жағы
V 2 ^ 7 ( 0 —
1
1-Я л/2л:А'(/)
/ ( * )   пен 
Я )  функцияларының үйірткісі. Сондыктан (118) өрнегін
#?(х) = / ( х ) + я П   R(x -  s , X ) f ( s ) d s
J  ОО
(119)
түрінде, яғни (116) тендеуінің шешімі ретінде жазуға болады.
2-мысал.  (р(х) = f ( x )  -  я £   | v 
теңдеуді шешу керек.
f ( t )   м е н ^ ( 0   функциялары  сойкес  түрде  f ( x )   пен  ср(х)  функцияларының 
Фурье түрлендірулері болсын.  АГ(х) = е~^  деп белгілеп,
Щ  
= -±=
 Г
e Me-i,xdx 
=
 £ =  f° 
ex{]-"]dx+
 
Г
e~x{'+,,)dx 
=
 -^=[ 
-
 
УІІ7Г ■''* 
у[Ъг]-™
 
Jo 
у[Ъг{\
1  ( - U -   1
'2 
1
it  \ + it)  \ л   1 + r
екенін анықтаймыз.  Бұл өрнектің екі жағына Фурье түрлендіруін қолдансақ,
£ ( * ) =
7 ( 0 +
<
р
(*\
\ 7Г
  1 + t
ал бұдан
Демек,
^
) =
^
Г
 
1 + г
у
[2
л
  ^ 001 -  2Д + V
7 { t V x,dt,
мұндағы,
1 -  2Я + / : 
1
 + 
/2
= 1 - Я > / 2 ^ ^ ( / ) = 1 - 2
1 + V
Л  < -j  болған жағдайда  1 -  Лу[2яК(і) 
ф
 0, 
V/ 
е 
( -  
qo
, +
qo
).  ,
126


Жоғарыдағы өрнекті
< p ( t ) - f { t )
2/1
т Л О
1 - 2 Л  + /
IX  t
I
е
1- 2A + t
екенін еске алып,  одан  кейін үйірткі  операциясын  пайдалансақ, берілген тендеудің 
шешімін
түрінде анықтаймыз.
Енді  жоғарыдағы  (117)  жэне  (119)  формулалары  орынды  болуы  үшін  функ- 
цияға  қандай  қажетті  шарттар  қою  керек  екенін  көрсететін төмендегі  тұжырымды 
долелдеусіз қабылдайық.
1-теорема. 
f ( x )  е L2( -  
о о
,  
о о
) ,  
АГ(
х
е Lt( -  
о о , о о )  
және  1 - А ^ Щ * 0  
Vf 
үшін  шарттары  орынды  болсын.  Сонда  (117)  формуласымен  анықталған 
(р{х) е Ь2 ( -  
о о , о о
)  және  (116)  теңдеуінің  жалғыз  ғана  шешімі  бар  болады.  Бірақ 
L2 (— со, оо)  кеңістігінде  жатпайтын  басқа  шешімдері  бар  болуы  мүмкін.  Егер  (116) 
тендеуінің екі  шешімі бар болса, олардың айырымы
|Vl-2A
(р(х) = А Г  K{x — s)p{s)ds
-оо
біртекті  тендеуін  қанағаттандырады.  Бұл  тендеудің  шешімін  (р{х) = еа'  түрінде 
іздейік.  Ол  кезде тендеу
е ш   =  Л f 
-  s )pasds ds
J-oo
түріне келеді.  Бұған  х  — s  — t  деп ауыстыру енгізсек,
яғни  сс  мына төмендегі тендеудің шешімі болу керек.
127


л
 Г  
к { і У “ сһ
 l .
J-oo
Эрине, егер біртекті теңдеудің нөлге тең емес шешімі бар болса, онда біртекті 
емес теңдеудің ақырсыз көп шешімі  бар болады.
3  мысал.  2 мысалдағы біртекті емес тендеуге сэйкес
( р { х ) = л \   e ^ x s \(p(s)ds
J—
<х>
біртекті тендеуін шешу моселесін қарастыралык.
е 
| е (г  vl, x - 5  < 0
болғандықтан, теңдеуді
ср(х) -   л \   е
  ^  
S^(p(s)ds
 
+ Я 
f  е^х  s),(p {s)d s
J  ОО 
J.r
түрінде жазуға болады.  Бұны дифференциалдасақ:
<р'(х) =  - Л
Г  
е
- {‘ - W s V f c  
+  л Г e {’ - s)
J -дг 
J x
х
 
оо
( р " { х ) -
 
Я J 
е  
(х 
S)(p{s)ds
 
+ Я | e(t  '
бұл  өрнектерден  <р"(х)-#/(х)+2Я<р(х) = 0  дифференциалдық  теңдеуін  аламыз. 
Бұл дифференциалдық теңдеудің шешімі
<р(х) = C,ex4V-2Я  + С2е  Wl  2Я,  1 -  2Я  >  0 , 
х) = С,  + С2х, Л  > ^ ; ^>(х) = С,  cos V2Я -  lx,l -  Я  < 0 .
Сонымен,  берілген  біртекті  интегралдық  теңдеудің  кез  келген  параметрінің 
монінде  нөлге  тең  емес  шешімі  бар  болады,  яғни  Л  параметрінің  кез  келген  мэні 
теңдеудің меншікті саны болады.
Фурье түрлендіруі  І-текті  интегралдық теңдеуді  шешу үшін де қолданылады:
[ '  
K( x, s) t p{ s)ds  =  f ( x \
 
(1 2 0 )
128


Бұл  тендеудегі  функциялар  Фурье  түрлендіруінің  шарттарын  қанағаттан- 
дырады  деп  ұйғарып,  теңдеудің  екі  жағына  Фурье  түрлендіруін  қолдансақ,
у
127ТK ( t } p ( t ) =   f ( t )   өрнегін  аламыз.  Бұдан
<р(<)=
М
■І2яК(і)'
Енді  бұған Фурьенің кері түрлендіруін қолдансақ,
<р(х) = —  Г
2-теорема.  / ( х ) е  Е2( -
о о , о о
),  ал  А^(х)е 
L , ( - o o , o o )  
болсын.  ( 120)  теңдеудің 
шешімі  (р{х) е  L2 ( -  
о о , о о )  
бар  болуы  үшін  ол  тендеудегі  f { x )   пен  К ( х )
функциялары үшін 
\е  Е2(-оо,оо)  болуы қажетті де жеткілікті.
/   Kyt)
4-мысал. 
г—= 
е ч 1  
 0
 
түріндегі 
І-текті 
интегралдық
V 2/г  Jo
тендеуді  шешу керек.
Шешуі.  K( x , t )  =
V 4 - .
деп белгілеп,
K ( p j ) '  J"»  д

- t 1 / 4 х  
- р х
е 
•е
Бұдан  кейін  “ 7= [  
e  r,A'ip{l)dt  = 
-=
<
p
[jp
д
емек,  <р{х)=  cos V ox  ,  себебі
ЛХ 
уIР
(p{t) = -^T + a
ч
г

1
5  мысал.  I  е  1 V ' V x  = 

 у ^ г   болғандықтан
[2  <
р
(л )
п   1 + t 2
өрнегін аламыз.  Бұған  кері түрлендіруді  қолдансақ,
d t .
129


•  Ескерту.  Интегралдық теңдеулерді  Фурье түрлендіруін  пайдаланып  шешу 
кезінде  эртүрлі  интегралды  есептеуде  қиыншылықтар  кездеседі.  Бүл  интеграл- 
дарды белгілі арнайы түрлендірулер кестелерін пайдаланып шешкен дұрыс.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   97




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет