j ^
1
/ f7L l = ,p f^ )sin v rrfr
\ 7 Г
V
\ b v )
\ 7 T Jo
v
7
түріне келеді. Оған кері синус түрлендірудің формуласын қолданып,
V
7Г J0
V
71
v
2 1 / М .
Sin УШГ
v46v j
өрнегін аламыз. Енді бұдан бұрынғы айнымалыларға көшсек,
<РІ?) = - £° “ sin
f(x ) d x
7 Г J 0
v
Л . Л V
ж Jo х
4 bx
жоғарыдағы теңдеудің шешімін анықтаймыз.
4.
Ядро аргументтерінің айырымына байланысты Фредгольмнің инте-
гралдық теңдеуі. Мынадай
<р(х) =
л\
K (x — s)p(s)ds + f ( x )
Ja
(116)
ядро аргументгерінің айырымына байланысты интегралдық тендеуді қарасты-
райық. AT(x,s),/(.х), <р(х)е L2{ -
go
, +
go
)
болсын. Қарастырып отырған (116) тенде-
уінің екі жағына да жоғарыдағы (113) формул асы бойынша Фурье түрлендіруін
қолдансақ,
= /( /) ,б ұ д а н
K t )
1 - Л
уі
Ъ
г
Щ
өрнегін аламыз. Егер 1 - ЛлІІяK ( t ) Ф 0 болса, онда (116) тендеуінің шешімін
= f ( x ) + Л^
у — 00
/('У*
\ - Л 4 2
тг
Щ
dt
(117)
түрінде анықтаймыз. Егер 1 - ЛлІ27гК(і) = 0 болса, онда (116) теңдеуінің жалпы
жағдайда абсолютті интегралданатын шешімі жоқ болады.
Енді (117) өрнегінен
7(0
1 - ЯлІЪгК(і)
-
7(0
tit
= 4
у —<
7 ( і Щ
\ - x 4 i я к ( і ) '
at
dt
(11В)
теқцігі шығады.
125
1 -
л
4 2
л
К{()
функциясын Фурьенің кері түрлендіруі R(x,A,) болсын. Сонда (118) өрнегінің оң
жағы
V 2 ^ 7 ( 0 —
\ 1
1-Я л/2л:А'(/)
/ ( * ) пен
Я ) функцияларының үйірткісі. Сондыктан (118) өрнегін
#?(х) = / ( х ) + я П R(x - s , X ) f ( s ) d s
J ОО
(119)
түрінде, яғни (116) тендеуінің шешімі ретінде жазуға болады.
2-мысал. (р(х) = f ( x ) - я £ | v
теңдеуді шешу керек.
f ( t ) м е н ^ ( 0 функциялары сойкес түрде f ( x ) пен ср(х) функцияларының
Фурье түрлендірулері болсын. АГ(х) = е~^ деп белгілеп,
Щ
= -±=
Г
e Me-i,xdx
=
£ = f°
ex{]-"]dx+
Г
e~x{'+,,)dx
=
-^=[
-
УІІ7Г ■''*
у[Ъг]-™
Jo
у[Ъг{\
1 ( - U - 1
'2
1
it \ + it) \ л 1 + r
екенін анықтаймыз. Бұл өрнектің екі жағына Фурье түрлендіруін қолдансақ,
£ ( * ) =
7 ( 0 +
<
р
(*\
\ 7Г
1 + t
ал бұдан
Демек,
^
) =
^
Г
1 + г
у
[2
л
^ 001 - 2Д + V
7 { t V x,dt,
мұндағы,
1 - 2Я + / :
1
+
/2
= 1 - Я > / 2 ^ ^ ( / ) = 1 - 2
1 + V
Л < -j болған жағдайда 1 - Лу[2яК(і)
ф
0,
V/
е
( -
qo
, +
qo
). ,
126
Жоғарыдағы өрнекті
< p ( t ) - f { t )
2/1
т Л О
1 - 2 Л + /
IX t
I
е
1- 2A + t
екенін еске алып, одан кейін үйірткі операциясын пайдалансақ, берілген тендеудің
шешімін
түрінде анықтаймыз.
Енді жоғарыдағы (117) жэне (119) формулалары орынды болуы үшін функ-
цияға қандай қажетті шарттар қою керек екенін көрсететін төмендегі тұжырымды
долелдеусіз қабылдайық.
1-теорема.
f ( x ) е L2( -
о о
,
о о
) ,
АГ(
х
) е Lt( -
о о , о о )
және 1 - А ^ Щ * 0
Vf
үшін шарттары орынды болсын. Сонда (117) формуласымен анықталған
(р{х) е Ь2 ( -
о о , о о
) және (116) теңдеуінің жалғыз ғана шешімі бар болады. Бірақ
L2 (— со, оо) кеңістігінде жатпайтын басқа шешімдері бар болуы мүмкін. Егер (116)
тендеуінің екі шешімі бар болса, олардың айырымы
|Vl-2A
(р(х) = А Г K{x — s)p{s)ds
-оо
біртекті тендеуін қанағаттандырады. Бұл тендеудің шешімін (р{х) = еа' түрінде
іздейік. Ол кезде тендеу
е ш = Л f
- s )pasds ds
J-oo
түріне келеді. Бұған х — s — t деп ауыстыру енгізсек,
яғни сс мына төмендегі тендеудің шешімі болу керек.
127
л
Г
к { і У “ сһ
l .
J-oo
Эрине, егер біртекті теңдеудің нөлге тең емес шешімі бар болса, онда біртекті
емес теңдеудің ақырсыз көп шешімі бар болады.
3 мысал. 2 мысалдағы біртекті емес тендеуге сэйкес
( р { х ) = л \ e ^ x s \(p(s)ds
J—
<х>
біртекті тендеуін шешу моселесін қарастыралык.
е
| е (г vl, x - 5 < 0
болғандықтан, теңдеуді
ср(х) - л \ е
^
S^(p(s)ds
+ Я
f е^х s),(p {s)d s
J ОО
J.r
түрінде жазуға болады. Бұны дифференциалдасақ:
<р'(х) = - Л
Г
е
- {‘ - W s V f c
+ л Г e {’ - s)
J -дг
J x
х
оо
( р " { х ) -
Я J
е
(х
S)(p{s)ds
+ Я | e(t '
бұл өрнектерден <р"(х)-#/(х)+2Я<р(х) = 0 дифференциалдық теңдеуін аламыз.
Бұл дифференциалдық теңдеудің шешімі
<р(х) = C,ex4V-2Я + С2е Wl 2Я, 1 - 2Я > 0 ,
х) = С, + С2х, Л > ^ ; ^>(х) = С, cos V2Я - lx,l - Я < 0 .
Сонымен, берілген біртекті интегралдық теңдеудің кез келген параметрінің
монінде нөлге тең емес шешімі бар болады, яғни Л параметрінің кез келген мэні
теңдеудің меншікті саны болады.
Фурье түрлендіруі І-текті интегралдық теңдеуді шешу үшін де қолданылады:
[ '
K( x, s) t p{ s)ds = f ( x \
(1 2 0 )
128
Бұл тендеудегі функциялар Фурье түрлендіруінің шарттарын қанағаттан-
дырады деп ұйғарып, теңдеудің екі жағына Фурье түрлендіруін қолдансақ,
у
127ТK ( t } p ( t ) = f ( t ) өрнегін аламыз. Бұдан
<р(<)=
М
■І2яК(і)'
Енді бұған Фурьенің кері түрлендіруін қолдансақ,
<р(х) = — Г
2-теорема. / ( х ) е Е2( -
о о , о о
), ал А^(х)е
L , ( - o o , o o )
болсын. ( 120) теңдеудің
шешімі (р{х) е L2 ( -
о о , о о )
бар болуы үшін ол тендеудегі f { x ) пен К ( х )
функциялары үшін
\е Е2(-оо,оо) болуы қажетті де жеткілікті.
/ Kyt)
4-мысал.
г—=
е ч 1
0
түріндегі
І-текті
интегралдық
V 2/г Jo
тендеуді шешу керек.
Шешуі. K( x , t ) =
V 4 - .
деп белгілеп,
K ( p j ) ' J"» д
1
- t 1 / 4 х
- р х
е
•е
Бұдан кейін “ 7= [
e r,A'ip{l)dt =
-=
<
p
[jp
д
емек, <р{х)= cos V ox , себебі
V ЛХ
уIР
(p{t) = -^T + a
ч
г
2
1
5 мысал. I е 1 V ' V x =
■
у ^ г болғандықтан
[2 <
р
(л )
V п 1 + t 2
өрнегін аламыз. Бұған кері түрлендіруді қолдансақ,
d t .
129
• Ескерту. Интегралдық теңдеулерді Фурье түрлендіруін пайдаланып шешу
кезінде эртүрлі интегралды есептеуде қиыншылықтар кездеседі. Бүл интеграл-
дарды белгілі арнайы түрлендірулер кестелерін пайдаланып шешкен дұрыс.
Достарыңызбен бөлісу: |