Issn 2306-7365 1996 жылдың қарашасынан бастап екі айда бір рет шығады

189 
 
                                        А.ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №2, 2013 
 
УДК 646.1 
 
Б.Б.ЖОЛДАСОВА  
кандидат педагогических наук, 
 и.о. доцента  МКТУ им. Х.А.Ясави 
 
М.К.РАСУЛОВА  
кандидат технических наук, доцент 
Ташкентский институт текстильной и легкой промышленности 
 
Т.А.АБУЛКАСИМОВА  
старший преподаватель  
Ташкентский институт текстильной и легкой промышленности 
 
ПОВЫШЕНИЕ ФОРМОУСТОЙЧИВОСТИ ТКАНЕЙ ПРИ 
ИЗГОТОВЛЕНИИ ВЕРХНИХ ИЗДЕЛИЙ 
 
Качественный  анализ  методов  повышения  формоустойчивости  деталей 
швейных  изделий  показывает,  что  для  решения  проблем,  связанных  с 
совершенствованием  технологии  изготовления  верхних  изделий,  наиболее 
перспективным  является  метод  прямой  стабилизации.  Он  предполагает 
нанесение  на  изнаночную  сторону  деталей  изделия  полимерной  композиции  в 
частности  коллагенсодержащего  материала.  При  использовании  метода 
пропитки 
полимерным 
композиционным 
составом 
 
обеспечивается 
качественная  формоустойчивость  деталей  одежды,      надежное  соединение 
дублирующих материалов с деталями верха.  
Статья 
посвящена 
исследованию 
физико-механических 
свойств  
материалов  различного  ассортимента  с  разными  дублирующими  пакетами  и 
разработке  рекомендаций материала пропитанного с полимерной композицией 
для верхних изделий. 
 
 
Ключевые  слова:  метод,  ассортимент,  формоустойчивость,  техническая 
характеристика. 
 
Одним  из  направлений  решения  актуальной  задачи  -  расширение 
ассортимента  и  улучшения  качества  продукции  легкой  промышленности 
Узбекистана  является  дальнейшее  совершенствование  методов  оценки  качества 
материалов  и  пакетов  одежды.  При  создании  одежды  большое  значение  имеет  
определение  рационального  ассортимента  создаваемых  изделий.  Улучшение 
качества  выпускаемых  швейных  изделий  связано  с  необходимостью 
использования  качественных  текстильных  материалов  и  пакетов  с  известными 
физико-механическими свойствами. 
Для  повышения  формоустойчивости  тканей  различного  ассортимента  при 
изготовлении  верхних  изделий,    применяются  клеевые  материалы.  При  оценке 
эксплуатационных свойств одежды все большее значение имеет стабильность 
 

190 
 
  А.ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №2, 2013 
исходного  внешнего вида в эксплуатационном  периоде.  Эксплуатационные
  
свойства  тканей  для  одежды  требуют  создания  новых  полимерных 
композиционных материалов и технологий их применения. При этом появляется 
необходимость  определения  поведения  химически  активных  соединений  с 
обрабатываемым материалом [1]. 
Полимерный  композит  можно  наносить  как  на  изнаночную  сторону 
основного  материала,  так  и  на  клеевую  прокладку.  Кроме  того,  можно  гибко 
варьировать уровень формоустойчивости на различных участках деталей изделия 
(полочке,  спинке,  рукаве)  посредством  применения  композиций  с  разной 
концентрацией  компонентов,  нанесением  в  несколько  слоёв  и  различной 
топографией.  В  связи  с  этим  расширяются  границы  проектирования  деталей 
одежды, сокращаются материальные и трудовые затраты. 
Качественный  анализ  методов  повышения  формоустойчивости  деталей  швейных 
изделий показал, что для решения проблем, связанных с совершенствованием технологии 
изготовления  швейных  изделий,  наиболее  перспективным  является  метод  прямой 
стабилизации.  Он  предполагает  нанесение  на  изнаночную  сторону  деталей  изделия 
полимерной композиции в частности коллагенсодержащего материала. 
Это предусматривает решение задач по:  
-разработке  рационального  состава  полимерной  композиции  и  оценке 
эксплуатационных свойств пакета «ткань+полимерный композит»; 
-анализа 
  методов  обеспечения  формоустойчивости  в  процессе 
изготовления швейных изделий; 
-разработке  технологии  изготовления  швейных  изделий  из  тканей 
различного ассортимента с полимерным покрытием. 
Формоустойчивость    деталей  одежды  напрямую  связаны  как  с  физико-
механическими свойствами тканей, так и пакетов с дублирующими материалами. 
В  настоящей  работе  были  исследованы  физико-механические  свойства  пакетов 
материалов различного ассортимента [2]. Объектами данных исследований были 
выбраны  5  видов  костюмных  тканей.  Техническая  характеристика 
рекомендуемых тканей   представлена в таблице 1. 
     
Таблица  1.  Техническая  характеристика  рекомендуемых  тканей    верхних 
изделий 
№ 
Наименование ткани 
Ко
д т
ка
ни
 
Во
ло
кни
стый
 
со
став
, %
 
По
ве
рх
но
стная
 
пл
отно
сть 
г/м
2
 
То
лщ
ин
а,
 м
м
 
Вид
 
пе
ре
пл
етени
я 
1 
Костюмный материал 
«Грюнель» 
А 
ВХ-50 
К-50 
158,9 
0,33 
полотно 
2 
Плательно-костюмный 
материал «Березка» 
Б 
К-50 
Х-50 
138,8 
0,35 
полотно 
3 
Костюмный материал «Резеда» 
В 
К-50 
Х-50 
261,2 
0,4 
саржа 
4 
Пальтовый материал «Дебют» 
Г 
Ш-100 
337,2 
1,0 
полотно 
5 
Костюмный материал  
«Мар-мара» 
Д 
Н-40  
ВЛ-60 
312,6 
1,1 
жаккард 

191 
 
                                        А.ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №2, 2013 
 
Результаты  проведенных  исследований  физико-механических  свойств 
материалов приведены в таблице 2. 
Показатели  воздухопроницаемости  и  несминаемости  пакетов  тканей 
приведены в виде диаграммы в рис.1 и 2. 
Из  диаграммы  видно,  что  воздухопроницаемость  тканей  имеет 
коррелятивную  связь  с  поверхностной  плотностью  тканей,  т.е.  чем  выше 
поверхностная  плотность  ткани,  тем  меньше  воздухопроницаемость.  При 
создании  пакетов  тканей  эта  закономерность  в  основном  сохраняется. 
Наилучшие  показатели  воздухопроницаемости  наблюдаются  в  варианте  с 
пропиткой  тканей  полимерным  композиционным  составом.  Наименьшая 
воздухопроницаемость  имеют  ткани  при  создании  пакетов  с  дублерином. 
Пакеты, созданные на основе флизелина, имеют промежуточные, т.е. средние 
показатели.  
 
Таблица 2. Физико-механические показатели тканей с дублирующими  пакетами 
№ 
Вид   образцов 
Код 
ткани 
Воздухо-
проницаемость, 
дм/мс 
Несминае
-мость,  
% 
Разрывная 
нагрузка, Н 
Разрывное 
удлинение, 
% 
 
 
А 
49,90 
88,3 
987,9/843,2 
44,8/39,7 
 
 
Б 
85,9 
60,3 
440,8/534,6 
21,8/25,3 
1 
Материал 
верха 
В 
23,35 
71,1 
403,1/376,3 
25,0/26,2 
 
 
Г 
28,12 
71,3 
992,8/1018,6 
37,6/24,0 
 
 
Д 
17,43 
79,6 
825.6/964.2 
56.8/72.3 
 
 
А 
47,61 
82,3 
990.5/892 
37/39.8 
 
 
Б 
82,7 
68,1 
462.4/501.4 
22.2/25.4 
2 
Материал с 
пропиткой 
В 
19,50 
68,9 
398.3/425.8 
27.1/29.7 
 
 
Г 
25,10 
69,1 
884.9/1019.5 
38.1/22.8 
 
 
Д 
15,75 
78,3 
908.3/948.2 
58.8/67.5 
 
 
А 
36,51 
72,2 
996.7/874.2 
41.3/37.7 
 
 
Б 
77,9 
67,6 
463.2/551 
22.5/25.5 
3 
Материал с 
дублерином 
В 
14,71 
66,6 
371.4/376.3 
24.2/26.2 
 
 
Г 
19,50 
68,4 
992.8/1018.6 
37.6/24.1 
 
 
Д 
11,98 
77,1 
298.2/703.3 
35.4/56.9 
 
 
А 
37,35 
78,3 
1006.5/936.2 
44.7/39.7 
 
 
Б 
81,1 
58,8 
455.7/473.8 
23.5/26.6 
4 
Материал с 
флизелином 
В 
17,43 
68,1 
365/408.7 
26.6/31.1 
 
 
Г 
21,57 
67,7 
966/1017.7 
40.7/25.0 
 
 
Д 
14,71 
75,9 
838.7/907 
62.2/83.1 
Примечание: в числителе – основа, в знаменателе – уток 
 
 

192 
 
В
озду
хо
пр
он
иц
ае
м
ость,
 см
³/
см
² с
 
 
  А.ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №2, 2013 
 
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
материал
верха
материал с
пропиткой 
материал с
дублерином
материал с
флизелином
А
Б
В
Г
Д
 
Рисунок 1. Воздухопроницаемость пакетов тканей 
 
Рисунок  2. Несминаемость материалов с разными дублирующими пакетами 
 
 
Как  видно,  из  представленных  табличных  данных,  показатель 
несминаемости  тканей  различного  ассортимента  обработанных  полимерной 
композицией  имеют  соответственно    82,3;  68,1;  68,9;  69,1;  78,3%.  При  этом 
несминаемость всех видов тканей  с полимерной композициейв сравнении с 
другими пакетами имеют лучшие  показатели.  Все 5  видов тканей в  пакете с  

193 
 
                                        А.ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №2, 2013 
 
флизелином имеют худшие показатели несминаемости. Ткани с дублерином 
по  результатам  исследований  занимают  промежуточное  положение  между 
пакетами с полимерной композицией и с флизелином. 
Показатели  разрывной  нагрузки  и  разрывного  удлинения  изменяются  в 
зависимости от вида ткани и применяемого пакета. 
Результаты    проведённых    исследований  выявили  положительные  свойства, 
присущие  при  использовании  метода  пропитки  полимерным  композиционным 
составом: 
- обеспечение удовлетворительной формоустойчивости;  
-  незначительное  снижение  гигиенических  показателей  пакета,  в  отличии  от 
вариантов с использованием клеевых дублирующих материалов; 
- возможность применения прокладок для любого вида изделий; 
- надежность соединения дублирующих материалов с деталями верха.  
 
ЛИТЕРАТУРА 
 
1.
 
Рогова  А.П.  Изготовление  одежды  повышенной  формоустойчивости.  –  М.: 
Легкая индустрия, 1979. – С. 215. 
2.
 
Жерницын Ю.Л., Гуламов А.Э. Методическое указание по выполнению научно-
исследовательских  и  лабораторных  работ  по  испытанию  продукции  текстильного 
назначения. –Ташкент: Сонат, 2007. – С. 95.  
 
ТҮЙІНДЕМЕ 
Бұл  мақалада  әртүрлі  ассортименттегі  материалдардың  физико-механикалық  қасиеттері 
және  сырт  киімдер  үшін  полимерлік  композициямен  сіңірілген  материалдарды  ұсынудың  
талдамалары қарастырылады. 
(Жолдасова  Б.Б.,  Расулова  М.К.,  Абулкасимова  Т.А.  Сырт  киімдерді  дайындауда 
материалдардың формаұстағыштығын жоғарылату) 
 
SUMMARY 
The  article  is  about  researching  physics-mechanical  peculiarity  of  mixed  materials  with 
different  duplicating  pocket  and  engineering  recommendation  of  soaked  polymeric  composition  for 
over clothes. 
(Zholdasova  B.B.,  Rasulova  M.K.,  Abulkasimova  T.A.  Increasing  firmness  of  fabrics  in 
preparing over clothes) 
 
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    
 
 
 
 
 
 
 
 

194 
 
  А.ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №2, 2013 
 
ӘОЖ 785.789 (075.5) 
 
А.А.БАЛАБЕКОВА 
ОҚМПИ-ның оқытушысы  
 
А.С.БАЙҒОНОВА  
ОҚМПИ-ның магистр-оқытушысы  
 
ҚАЗАҚСТАНДА ӨНЕР ҰЖЫМДАРЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ 
 
Өнер  дегеніміз  –  өмір  шындығын  көркем  бейнелер  арқылы  жеткізетін 
адам  іс-әрекеттерінің  формасы.  «Өнер  алды  –  қызыл  тіл»  деген  халық 
даналығы өнерпаз қауымның дәстүрлі ережесіне айналды.  
Ерте  дәуірлерде  ән,  өлең  және  би  бөлінбей,  біртұтас  күйінде  болған. 
Оның  ізі  ұзақ  халқының  бақсылық  дәстүрінен  ХІХ  ғасырға  дейін    көрініс 
туып  келді.  Ондағы  бақсы  әрі  әнші,  әрі  ақын,    әрі  биші.  Ол  өзі  тартып 
отырған    қобыз  сарынына  қосылып  ән  салады,  би  билейді.  Сөйтіп  бір  өзі 
өнердің  түрін  қатар  атқарады.  Мұны  өнердің  біртұтастығы  немесе 
синкреттік белгісі дейміз. 
Уақыт  өткен  сайын  өнер  де  дамып,  жетіліп,  жіктеліп  отырған.  Енді 
ән,  би,  өлең  жеке-жеке  өнер  түрінде    қалыптасады.  Оның  бір  ғана 
саласымен шұғылданатын орындаушы мамандар туады. Сөйтіп, өнердің әр 
саласы  кәсіби  сипатқа  ие  бола  бастайды.  Солардың  бірі  -  музыка  өнері. 
Мақалада  осы  саланың  елімізде  қалай  қалыптасып,  қалай  дамып 
жатқандығы туралы мәселелер қарастырылған.   
 
Кілт  сөздер:  мәдени-ағарту  жұмысы,  ұлттық  интеллигенция,  театр, 
көркем  сурет,  хореографиялық  білім  беру,  декоративті-қолданбалы  өнер, 
музыка тілі, қазақтың ұлттық бейнелеу өнері. 
 
Әрбір дәуірдің, әрбір тарихи кезеңінің өз үні, өз әуені, өз мақамы болған. 
Сол  сипатына  қарап  кез-келген  әннің  туған  кезеңін  дөп  басып  анықтауға 
болады. Музыканың келесі бір қасиеті - әуезділігі, әсерлігі, көркемділігі. Бұл 
уақыт  сынынан    мүдірместен  өтіп,  біздің    заманымызға  келіп жеткен  халық 
әндерінің  барлығына  дерлік  тән  белгі.  Жазба    мәдениеті  туа  қоймаған  дала 
жағдайында нағыз көркем, тыңдаушысына  терең  әсер  ететін  әуезді саз ғана 
ел ауызына  ілігіп, ұзақ  мерзім өмір сүре алған. 
Музыканың  мәнін  түсініп  қабылдау  үшін  бұл  өнер  саласының  өзіндік 
ерекшелігін    айқын  аңғарып,  табиғат  құбылыстарын,  өмір  шындығын 
музыкалық  дыбыстар  қандай    жолмен  бейнелейтініне  ой  жүгірткен  жөн. 
Музыка  тілі  –  басқа  өнердің    салаларымен    салыстырғанда  күрделі  тіл. 
Музыкада айтылатын ой мен оқиға сазды дыбыстар арқылы беріледі. 
Музыка өнерінің ерекшелігі – сөз бен тіл жеткізіп айта алмайтын,  

195 
 
                                        А.ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №2, 2013 
 
адамның  жан  дүниесіндегі  құбылыстарды,  сезімді  дыбыс   арқылы  беруге  
мүмкіндік  тудыруында.  Музыка  таза    эмоцияға    әсер  ете  отырып,  адамның  
қиялы мен  көңіл-күйіне  байланысты [1]. 
 XX ғасырдың 20-шы жылынан бастап қалыптасу мен дамудың бастапқы 
сатысында  мәдени-ағарту  жұмысы  мемлекеттік  саясат  дәрежесіне  көтерілді, 
оның негізгі бағыттары: 
-
 
сауаттылық  деңгейін  көтеру  және  бұқараны  ағарту  мақсатындағы 
мәдени-ағартушылық жұмыс; 
-
 
мектептің  жалпы  білім  беру  жүйесі  арқылы  оқушы  жастарға 
музыкалық-эстетикалық, көркем тәрбие беру; 
Жаңа  қоғам  құрылысы  тек  қана  –  жаңа  экономикалық  жүйе,  саяси 
құрылыс,  сапалы  жаңа  мәдениет  типі  және  өнер  мен  мәдениеттің  ерекше 
ережесі  ғана  емес,  сонымен  қатар  өнер  саласындағы  білім  беру  жүйесінің 
мамандарын мамандандырудың даярлығы болжанған. 
Кезінде  колониалды  болған  аймақтағы  мамандар  мәселесін  шешуде 
бұрынғы  интеллигенцияны  қайта  тәрбиелеу  жағы  қаралмаған.  Жалғыз  ғана 
жол  –  халық  ішінен  қазақтың  жаңа  ұлттық  интеллигенциясын  құру  болды. 
Әсіресе  мәдениет  пен  өнер  саласындағы  жаңа  ұлттық  мамандарды 
қалыптастыру және құру өзекті мәселе болды. 
Бұл жерде айта кетер бір жәйт, өзінің тұла бойы толған талант, туа біткен 
қасиеті  бар  Күләш  Байсейітова,  Жүсіпбек  Елебеков,  Ғарифолла 
Құрманғалиев сынды әншілер мен Шара Жиенқұлова сияқты бишілердің ізін 
басатын,  өнерін  әрі  қарай  жалғастыратын  ұрпақты  халық  арасынан  тауып, 
өнерге баулып, дұрыс білім беретін белгілі бір жүйе қажет еді [2]. 
1930-жы жылдар кезеңінің мәнді оқиғалылығы – Қазақстандағы кәсіптік 
өнердің  дамуына  жағдайлар  жасалып,  алғашқы  мәдениет  және  өнер 
саласында  оқу  орындарының  ашылып,  мәдениет  және  өнер  саласының 
мемлекеттік саясаты нақты жүйелі сипатқа ие болды. 
Осы  кездің  жағдайларында  мәдениет  пен  өнер  орта  арнаулы  оқу 
орындары жалпы орта білім беру жүйесі құрылуының ерекше маңызы болды. 
Атап  айтқанда  1930-шы  жылдары  театр, көркем  сурет,  хореографиялық 
білім беру даярлығы бойынша алғашқы училищелер, қазақ драма театрлары, 
қуыршақ студиясы, қазақ филармониясы, халық аспаптар оркестрі құрылып, 
жұмыс жасай бастады. 
Қазақстан  Республикасының  өкіметі  ұлттық  кәсіби  мамандар 
даярлаудың  маңыздылығын  түсінумен  осы  кезде  мәдениет  пен  өнер 
саласында музыкалық, театрлық және көркемдік білімді, сондай-ақ өнер және 
кітапханашы-библиограф  түрлері  бойынша  маманданатын  мәдени-ағарту 
қызметкерлерін  даярлауды  қамтитын  бірнеше  артықшылық  бағыттар 
бойынша  мәдениет  саласында  мамандарды  оқыту  мен  тәрбиелеуді  жүзеге 
асыра бастайды.  
Осымен қатар, Қазақ ССР халық ағарту комиссариаты ең таңдаулы  

196 
 
  А.ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №2, 2013 
 
қабілетті  актерлерді  орталық  театралдық  оқу  орындарына  жіберу  туралы 
шешім қабылдады.  
Ленинградтағы  сахна  өнері  институтында  23,  Мәскеу  театр 
комбинатында  25,  Мәскеу  консерваториясының  жұмысшы  факультетінде  4 
қазақстандық өнерпаз оқыды. 
1929  ж.  Қазақ  драма  театры  Қызылордадан  Алматыға  көшірілді.  Бұл 
театр  ұжымының  режиссерлік  бастауында  Ж.Шанин,  К.Байсейітова, 
Қ.Жандарбеков,  А.Исмаилов,  А.Тоқпанов,  Ш.Айманов,  С.Естемесова, 
Ә.Мамбетов, т.б. тұрды. 
Мұнда 
Қ.Қуанышбаев, 
С.Қожамқұлов, 
Х.Бөкеева, 
Қ.Бадыров, 
Ш.Жандарбекова,  С.Майқанова,  Е.Өмірзақов,  К.Қармысов,  С.Телғараев,  т.б. 
тамаша актерлар өсіп-өнді. 
Олар  ССРО  және  ҚазССР-ң  халық  әртісі,  Республикаға  еңбегі  сіңген 
өнер қайраткері, еңбегі сіңген әртіс деген мақтаулы атақтарға ие болды.  
Ұлттық  театрдың  негіздемесі  және  табысты  жұмысы,  кәсіптік  драма 
өнерінің пайда болуы сахна шеберлігі мектебінің құрылуы және тек актерды 
ғана  емес,  сонымен  қатар  көрерменге  де  көркем  тәрбие  беру  халық  музыка 
театрының құрылуына негіз болды.  
1937  жылы  музыкалық  театр  өз  сахнасында  бірнеше  опералық 
қойылымдарды табысты жүзеге асырып, театрға Абай атындағы Мемлекеттік 
Академиялық опера және балет театры деген атақ берілді.  
Театр  А.Үмбетбаев  және  Мүсілім  және  Ришат  Абдуллиндер, 
Ш.Бейсекова,  Б.Досымжанов,  К.Кенжетаев  сияқты  атақты  әншілерін,  өнер 
саңлақтарын өсіріп шығарды.  
Абай  атындағы  театрда  көптеген  жетекші  әртістердің  музыкалық-
сахналық өнері гүлденіп, көркейді. Б.Брусиловскийдің «Қыз Жібек» операсы, 
А.Жұбанов  пен  Л.Хамидидің  «Абай»,  М.Төлебаевтың  «Біржан-Сара» 
операсы, В.Виликановтың «Қамбар және Назым», П.Чайковскийдің «Аққулар 
көлі» балеті және т.б. ең тамаша спектакльдер қойылды. 
20-30  жылдары  кәсіптік  музыка  өнерінің  даму  ерекшелігі  –  дәл  сол 
кездегі  алғашқы  музыкалық  мәдени  мекемелердің,  театрлардың  және  оқу 
орындарының құрылуы болып табылады. 
1930-1940  жылдары  музыкалық  білім  беруде  түбегейлі  өзгеріс 
белгіленді.  Алғаш  рет  А.Жұбановтың  “Әліп  би”  (Музыкалық  әліппе)  атты 
музыка  бойынша  оқу  құралы  жарық  көрді.  1950  жылдан  бастап  білім  беру 
жүйесінде  белгілі  биіктеу  басталды.  Бірқатар  сапалы  оқулықтар 
дидактикалық және әдістемелік еңбектер жарық көре бастады. 
1932  жылы  Алматыда  фортепиано,  шекті  аспап, хорды  дирижерлеу,  ән, 
музыка  теориясы  мамандықтары  бойынша  мамандар  даярлаудың  күндізгі 
және  сырттай  оқу  бойынша  жүзеге  асырылатын  П.Чайковский  атындағы 
музыкалық училище ашылды [3]. 
Қазақтар XX ғасырдың бас кезінде көшпелі өмірді сақтаған біраз  

197 
 
                                        А.ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №2, 2013 
 
халықтардың  бірі.  Халықтың  тілінде  және  көркем  шығармашылығында  бұл 
көп ғасырлық ерекшеліктің ритмі осы күнге дейін жадында жақсы сақталған. 
Эпос, фольклор, ән, музыка, би, декоративті-қолданбалы  және  бейнелеу  
өнері,  қазақтың  сәулет  ескерткіштері  –  осылардың  бәрі  кеңістікке  және 
уақытқа  үнемі  қозғалыс,  ауысу  және  олардың  өзіндік  нәтижесінде  туған 
ерекшелікті қатынас белгісін қалдырды.  
Қазақтың  халық  биінің  бастауы  қазақ  хореографиясының  практиктері 
және  зерттеушілері  Ш.Жиенқұлованың,  Л.Сарынованың,  Д.Абированың 
еңбектерінде  белгіленген.  Олар  би  дәстүрінің  ең  алдымен  қазақ  халқының 
декоративті-қолданбалы өнерімен байланысты екенін анықтайды. Халық биін 
шығаруға өрнек ең үлкен, зор мағынаға ие болды. 
Билеу  өнері  күрделі  эволюциялық  жол  кешті.  Әсемділіктің  қарапайым, 
жәй  түрінен  біртіндеп  бейнелі-жетік  би  формалары  туды,  сахна  өнерінің 
күрделі жанрының бірі – балет спектаклінің шығуы елеулі кезең болды.     
Балет  өнерінің  әр  алуан  түрі  –  бейнелеу  өнерін,  ән,  драматургияны 
біріктірді.  Олар  балетте  өзінен  өзі  жүзеге  аспайды,  олар  хореографқа 
бағынышты. 
Бізде 
мамандандырылған, 
талантты 
хореографтарды 
даярлайтын,  Алматы  хореографиялық  училищесінің  үлкен  мүмкіндігі  және 
еңбегі  бар.  Оқу  орнының  даярлық  базасы  –  ең  күштілердің  бірі,  өйткені 
бұның бастауында Г.Уланова, А.Селезнев, т.б. тұрды.       
Республиканың 
педагогикалық 
институтында 
көркем-кескін 
факультетінің  ашылуы  оқушыларға  эстетикалық  тәрбие  беру  және  табысты 
көркем білім беруге қолайлы мүмкіндік туғызды.  
Болашақ  бейнелеу  өнері  және  көркем  еңбек  пәнінің  мұғалімдерін 
даярлаудың  басты  мақсаты  –  қазақтың  ұлттық  бейнелеу  өнері  тәсілдерімен 
студенттерді  көркем  білімге  даярлау  және  оқушыларға  эстетикалық  тәрбие 
беру.  Бейнелеу  өнерінің  даму  тарихы,  еңбегі  сіңген  шеберлер 
шығармашылығы,  Қазақстанның  бейнелеу  өнерінің  қазіргі  мәселелері, 
ерекшелігі,  мазмұны  Г.Сарықұлова,  М.Ғабитова,  С.Құмаровалардың 
еңбектерінде оқылады.  
Алғашқы бесжылдықтың соңында Қазақстанда 20 театр, соның ішінде 7 
қазақстандық,  5  театр  студиясы,  қазақ  филармониясы  және  халық  аспаптар 
оркестрі болды. 
Соғыс  салдарынан  туған  жаппай  эвакуация  және  миграция  процесі 
жағдайында  Қазақстанда  өнер  мен  білім  саласында  кәсіптік  оқу  орындарын 
маманмен қамтамасыз ету әрекеті едәуір жоғарылады, әр түрлі халықтардың 
мәдениеті өзара байи бастады. Әйтсе де реэвакуациядан соң орталық жоғары 
оқу  орындарында,  театр  және  мекемелерде,  жоғары  оқу  орындарында  білім 
берудің,  мәдениет  пен  өнердің  және  ұлттық  жүйесін  құру  мәселесі  қайта 
шиеленісті. Осыған байланысты, 1947 жылы мәдениет пен өнер саласындағы 
жоғары  оқу  орындарының  кәсіптік  дамуында  ресми  мемлекеттік  саясатқа 
қолдаудың жаңа бағыттары жарияланды.  

198 
 
  А.ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №2, 2013 
1947  жылы  қаулы  шешімдерді  жүзеге  асыра  отырып,  50-жылдары 
Қазақстандағы  педагогикалық  жоғары  оқу  орындары  жанынан  Республика 
үшін  мәдени  интеллигенциясы  мамандарын  даярлайтын  музыкалық, 
көркемсурет-графика,  кітапхана  факультеттерін  ашты.  Алматыда  қазақтың  
Қыздар  педагогикалық  институты  жанынан  екі  факультет  ашылды:  музыкалық 
педагогикалық  (1968  ж.),  кітапханашылық  (1956  ж.)  факультеттер  жұмыс  істей 
бастады.  
Тұтас  алғанда  мәдениет  пен  өнер  саласындағы  кәсіби  білім  берудің  даму 
жылдамдығы  бойынша  60-шы  жылдардың  бас  кезіндегі  басқа  бағытты  оқу 
орындары  бойынша  даму  көрсеткішінің  ұмтылысына  орын  беретінін  атауға 
болады,  мемлекеттік  қолдаудың  мақсатты  саясатына  орай  мәдениет  пен  өнер 
саласында жеке ұлттық маманды даярлау мәселесі толық шешілді. 
Қазақстан  Республикасының  жоғары  және  орта  арнаулы  оқу  орындары 
түлектерінің сапалы ұлттық құрамы едәуір жақсарғаны байқалды. 
Қазақстан  жайындағы  мәдениет  пен  өнер  саласындағы  оқу  орындарымен 
кәсіптік  жеткілікті  кең  инфрақұрылымы  ұмтылысының  көрінуі  30-жылдардан 
бастап бір жоғары оқу орны - Мемлекеттік консерватория және 16 орта арнаулы 
оқу орны, олардың ішінде 8 музыкалық училище және 9 музыкалық мектеп пайда 
болып,  тиімді  жұмыс  істей  бастады.  Тұтас  алғанда  республика  өңірінде 
музыкалық  мекемелер,  мәдени  оқу  орындары,  театр,  өнер  қайраткерлері  мен 
шығармашылық одақтары көрнекті рөл атқара бастады [4].  
Кәсіби  білім  беру  теориясының  өнер  саласында  Қазақстан  мектептерінің 
қалыптасуы  мен  даму  тарихына  педагогика  ғылымының  көрнекті  ғалымдары 
және  республиканың  тамаша  мәдениет  қайраткерлері  Т.Жүргенов,  Қ.Жұбанов, 
С.Көбеев,  С.Мендешев,  И.Сембаев,  С.Сыдықов,  Т.Тәжібаев  және  т.б.  өздерінің 
мағыналы да мәнді үлестерін қосты. 
Музыкалық-эстетикалық  тәрбиенің  ерекшелігі  Ә.Нұғманова,  А.Ұзақбаева, 
П.Момынов,  т.б.  қазақстандық  ғалымдар  тарапынан  зерттелінді.  Қазіргі  кезде 
мамандардың  мәдениет  пен  өнер  саласындағы  кәсіби  даярлығын    қазақстандық 
классикалық типтегі 16 жоғары оқу орыны жүзеге асыруда.   
 

жүктеу/скачать 2,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: