Қазақстан республикасы 45minut kz – 45minut org Ұстаздарға арналған басылым редакциясы жаңА ҒАСЫРДА жаңа білім 45minut. Org топтамасы
жүктеу/скачать 9,52 Mb. Pdf көрінісі
|
ІV. Сөздікпен жұмыс. Абай тілінің сөздігі Байлаушы 1. Жіппен буылған, таңу Ғибраттау (ғибрәтлану) Үлгі, өнеге алу Тұшыну (тұшынып) Қанығу, сезіну Кеселді 1. Сырқатты, аурулы 104 2. Ауыс, кесірлі, қырсықты Салғырттық Селқостық, енжарлық, немқұрайлы істеу Құмаршыл Бір нәрсені құмарту V. Қазіргі өмірмен байланыс ойынқұмарлық Ой кеселдері уайымшылдық күлкішілдік салғырттық 1. Ой қозғау \ зиянды әдеттерге байланысты бейне материал көрсету\ Сұрақтар: 1. Абай айтқан ой кеселдердің зияны неде? 2.Осындай зиянды әдеттерге әуес адамдар қазіргі қоғамда бар ма? 3.Есірткісіз болашақ дегенге көзқарасың қандай? «Ортадағы қаламсап» Тірек сөздерді пайдалана отырып, ой қорыту Тірек сөздер: есірткі дерті, нашақор адам, байлыққа қызығу, әлем дерті, жаза, темір тор; 2. Пәнаралықбайланыс Қазақтіліменбайланыстыру Кеспеқағаздарменжұмыс №1. Өлеңжолдарынанқоссөздітауып, түрінеқарайажырат Жақсығаүлкен-кішібәріжақсы, Жасынанбіргеөскенеркесіндей. №2. Біріккенсөзді тап Дулат ХІХғасырдың орта шегіндеСарыарқадағыеңатақтыақындардыңсанатынақосылды. №3. Қоссөздітүрінеқарайажырат Ойындыетібөп-бөлек, омыраулы, Тояттағанбүркіттейсалқытөсті. VІ. Сабақты бекіту. Сынақ тапсырмасы Абайдың отыз бірінші қара сөзі бойынша берілген тест сұрақтарына жауап алу. Тест сұрақтары арқылы жаңа тақырыпты бекіту. VІІ. Сабақты қорытындылау. ынталы болуға Абай қара сөздерінің есті болуға тәрбиелік мәні жақсылыққа жақын болуға жаманнан жиренуге Асыл сөзді іздесең, Абайды оқы ерінбе. Адамдықты көздесең, Жаттап тоқы көңілге. (С.Торайғыров) Үйге тапсырма. Абай қара сөздерін оқу. (31, 19 қара сөздері) * * * * * САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ: “ҚАЗАҚ ТІЛІ – ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ ТІЛІ” Атырау облысы, Құрманғазы ауданы, Дәшін селосы, Ы. Алтынсарин атындағы қазақ орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пән мұғалімі Кайрова Гулжан Өтеуішқызы Пәні: Қазақ тілі Сыныбы: 9-сынып Сабақтың тақырыбы: “Қазақ тілі – қазақ халқының ұлттық тілі”. Сабақтың мақсаты: а) Тіл- ұлттың сана сезімі, мәңгілік құндылық екенін оқушылар бойына дарыту. ашып, дәлелдеу Оқушыларға қазақ тілінің өз алдына жеке тіл ретінде қалыптасу тарихы мен жазба тілдің даму кезеңдері жайлы шағын деректерді негізге ала отырып, ана тілдің ел тарихы мен адам өміріндегі мәні, маңызы туралы толғамды ой, түйінді пікірлермен жұмыс істеуіне мүмкіндік тудыру. ә)Өзіндік пікірін еркін жеткізуге ықпал ету. Ойын жүйелі, қисынды жүйелеуге баулу. Ойына дәлел келтіру, өзіндік мысалдарымен келтірумен бірге, кемшілігімен де жұмысістеуге үйрету. б) Ана тілін қадірлеп, қастерлеуге,терең ұға білуге, таза, мәдениетті сөйлеуге тәрбиелеу. Сабақтың түрі: баспасөз -конференция сабағы. Сабақтың әдіс-тәсілдері: әңгімелесу- сұхбат, ой тастау, жүйелеу, практикалық және шығармашылық ізденіс тапсырмаларымен жұмыс. Жұмыс форамлары:топтық, жұптық, жекелей. Сабақтың көрнекілігі: тарихи жазба мұралар жөніндегі деректер кестесі, интерактивті тақта, тірек-сызбалар. Пәнаралық байланыс: Әдебиет, тарих, адам және қоғам. Сабақтың жүру барысы: 105 I. Ұйымдастыру II. Өткенді еске түсіру. Қызығушылығын оятуға арналған логикалық жұмыс. 1. Дамыған тілдің негізгі белгілері не? (сөз байлығы) 2. Үшендік (триадалық) жүйе құрамы? (бейтарап, кітаби, сөйлеу) 3 Ұлттық ерекшелігімізді айқындайтын таңбалар нелер? Елтаңба, Әнұран, Ту 4.Ұлт боп жаратылу үшін басты қажет құрал? Тіл, дін, дәстүр 5. Дәлелдеу. Сұлу, көркем, келбетті,кескінді, реңді, арайлы, шырайлы, жүзді. 6. Қазақтың уақыт белгілері: Алагеуім, алагөбе, алаң-ғұлаң, алаң-елең, таң, таңертең, құланиек, құлан сәрі, таң сәрі, сәске, сәске түс, ұлы сәске, түс, тал түс, бесін, кіші бесін, құлама бесін, намаздыгер, ақшам, ымырт, кеугім, намазшам, кеш, түн, іңір, қызыл іңір, жарым түн, таңға жақын. 7. Уақыт өлшемдері: Ат шаптырым, сүт пісірім, шай қайнатым. 8. Қашықтық өлшемдері: Таяқ тастам, қозы көш, ат шаптырым, ит өлген жер. 9.Қазақ тілі қандай тіл? III.Жаңа сабақ: 1. Кіріспе сөз: -Қымбаты жолдастар, біз бүгін бас қосып отырмыз. Осы бас қосу ғылым үшін де, білім үшін де, білу үшін де Бағалы жиын. Бүгінгі жиынымызға ғылымның бір топ маманда- ры :тілшілер, әдебиетшілер, тарихшылар келіп отыр. Олар сіздердің қойған сұрақтарыңызға жауап беруге әзір деп ойлаймын. Екінші топ республикалық , облыстық, аудандық газеттердің бір топ тілшілері келіп отыр. Келесі топ сарапшылар. Бұл жиынның басты мәселесі: 9 сынып бойынша өтіп жатқан «Қазақ тілі-қазақ халқының ұлттық тілі» деген тақырыпта сөз қозғамақпыз. Бұл жиынның басты мақсаты білгенімізді қайталап еске түсіріп, осы мәселе төңірегінде бәрімізге беймәлім, толық анық емес жайлар жөнінде деректер алуға жұмыстанамыз. Тіл- тынбайтын жүрек, соға береді. Айтылар сөз – таусылмайтын бұлақ, Арындап ағып оза береді. Бас қосқан екенбіз, Баршаға үлгі сөз айтайық. 2. Сұрақ -жауап бөлімі «Серпер» газетінің тілшілерінің қойған сұрақтары? 1.Ұлттық тіл деп нені айтады,оған тән белгілер қандай? 2.Ұлттық тіл қандай салалардан тұрады? 3.Әдеби тілдің өрісі қандай болу керек? 3.7- жаттығу Түркі халықтары Сөздер Көптік жалғауы Қазақ Аттар,қояндар -лар/-лер, -дар/-дер, -тар/-тер Әзірбайжан Атлар,довшанлар -лар/-ләр Башқұрт Аттар, куяндар -лар/-ләр, -тар/-тер, -дар/-дер, -дзар/-дзер, Қырғыз Аттар,коөндор -тар/-тер, -дор/-дөр Татар Атлар,куяннар -лар/-ләр, -нар/-нәр Тува Ачттар,койаннар -лар/-лер, -тар/-тер, -дар/-дер түрік Атлар,таушанлар -лар/-ләр Өзбек Отлар,куенлар -лар Хакас Аттари,хозаннар -нар/-нер, -тар/-тер Чуваш Үтсем,куянсем -сем Шор Аттар,козаннар -тар/-тер, -нар/-нер Якут Аттар,куабахтар -лар/-лер, -дар/-дер, -тар/-тер/, -лор/-дор,-тор/-төр,-нар/-нер,-нар/- нор 4.Сұрақ- жауап. «Ана тілі» газеті тілшілерінің сұрақтары: 1.Құпия жазулардың кілтін ашуға үлес қосқан ғалымдар туралы айтып берсеңіздер. 2.В.Томсен құпияны ашудың кілтін қалай тапты,бұл құпия жазулардың қазақ тіліне қатысы бар ма? 5. Жұмбақ шешу. От емес, өртейді,мұз емес тоңдырады. \ сөз\ Көзге көрінбейді,бірақ сезінесің Жақсы айтса майдай еріп, Жаман айтса безінесің . \тіл\ 6.8- жаттығу. Мақал- мәтелдерді салыстыру 1.Ас татығы –туз. Астың дәмі тұз. 2.Йығач ұзын кәс, Ағашыңды ұзын кес, Тәмур қысқа кәс. Теміріңді қысқа кес. 3.Әрдәм башы-тіл. Әдептің басы - тіл 4.Ерік еріні йағлығ, Еңбекқордың ерні майлы, Әрмәгү башы қанлығ. Жалқаудың басы қанды. 5.Қуш қанатын, Құс – қанатымен, Әр атын. Ер – атымен. 6.Әрмәгуче әшик арт болар Еріншекке табалдырық та асу болар 7.Улуғны улуғласа, құт болар. Үлкенді сыйласа, құт болар. 7.Сұрақ- жауап «Қазақ әдебиеті» газетінің тілшілерінің сұрақтары 1.Мемлекеттік тіл қандай қызмет атқарады,өмірдің қандай салаларында қолданылады? 2.Тілдер туыстығы дегенді қалай түсіндіруге болады? 106 3.Түркі тілдеріне ортақ сөздер,ортақ белгілері бар ма? 8. Шығармашылық жұмыстар: «Мөлтек сыр» 1.Мен сүйікті ана тіліме деген ойларымды өзіме ұнайтын суреттер мен сөздер арқылы жеткізгім келеді. 2. Тіл туралыбір өлеңді жатқа оқы. 3.Эссе жазу 9.“Тұғыр” деген сөзді түсіндір. (орныққан жер немесе тұғырына тігілді) Үш тұғырлы тілге қандай тілдер кіреді? (қазақ, орыс, ағылшын). Аудару: қазақша орысша ағылшынша тіл язык language Отан Родина Motherland жер земля Earth білім знание knowledge арман мечта dream мақсат цель purpose ту флаг flag 10. Сабақты қорытындылау. Сөз кезегі сарапшыларға беріледі.Сарапшылар өздерінің ой түйіндерімен бүгінгі сабақтан алған әсерлерін айтады. 11.Үйге тапсырма: 10- жаттығу. Газетке мақала беру. 12. Бағалау * * * * * САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ:ҚАРАПАЙЫМ ГРАФИКАЛЫҚ РЕДАКТОРЫ. СУРЕТТІ АШУ, САҚТАУ Атырау облысы, Құрманғазы ауданы, Дәшін селосы, Ы. Алтынсарин атындағы қазақ орта мектебінің информатика пән мұғалімі Зинуллина Пакиза Амангелдіқызы Класы: 5 «Б» Сабақтың тақырыбы:Қарапайым графикалық редакторы. Суретті ашу, сақтау. Сабақтың мақсаты: Білімділік:Оқушыларды редактормен жұмыс істеуге үйрету. Графикалық ақпаратты жасау туралы түсінік беру. Тәрбиелілік:Оқушыларды тәрбиелілікке, ұқыптылыққа, тиянақтылыққа үйрету Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілетін, логикалық- абстракциясын дамыту. Сабақтың түрі: Аралас сабақ Сабақта қолданылатын көрнекті құралдар:компьютер, интерактивті тақта. Сабақтың өту барысы: 1. Оқушыларды ұйымдастыру 2. Үйге берген тапсырманы тексеру 3. Жаңа тақырыпты түсіндіру. 4. Тапсырмаларды орындау 5. Сабақты бекіту 6. Үйге тапсырма беру. І. «Оқыған жетер мұратқа»-өткен тақырыптарға шолу Ақпарат деген не? Ақпараттың көлемі, өлшем бірлігі. Компьютердің негізгі құрылғылары. Пернетақта деген не? Оның топтары. Ож деген не? Оның түрлері. Файл деген не? Бума құру Буманың атын өзгерту Буманы көшіру, жылжыту. Ақпаратты тасымалдаушыларды ата. ІІ. «Білім – оқу айнасы» - жаңа тақырыпты түсіндіру. / презентация арқылы түсіндіру/ Жана түсініктер: ДК-нің мәтіндік те, графикалық та ақпаратты өңдеу мүмкіндігі бар. Мұндай ақпаратты өңдеудің қарапайым құралы операциялық жүйесі болып табылады. Графикалық редактор графикалық бейнелерді жасауға және редакциялауға арналған. Редактор: 1. Құрал – саймандар мен бояуларды қолдана отырып, сурет салуға; 2. суреттерді бөлек бөліктерден құрастыруға; 3. суретке мәтінді енгізу және қалыптастыруға; 4. Бар графикалық объектілерді түзетуге; 5. Схемаларды сызуға және т.б. мүмкіндік береді. Paint графиктік редакторы іске қосу: Пуск – Программы – Стандартные – Графический редактор Paint. Редакторды жүктегеннен кейін экранда әдеттегідей, тақырып жолынан, меню мен жұмыс үстелінен тұратын терезе пайда болады. Менюді пайдалана отырып, терезеде құрал- саймандар тақтасын, палитраны және қалып-күй жолын жарықтандыруға болады. Егер жұмыс ортасының өлшемі терезе өлшемінен үлкен болып берілсе, онда жұмыс ортасының төменгі және оң жақтарында айналдыру жолақтары пайда болады. Қалып күй жолында меңзердің пикселдердегі координаттарын байқауға болады. СУРЕТ САЛУ КЕЗЕҢДЕРІ Құрал-саймандар тақтасы жұмыс аймағының сол жағында орналасады және ол мынадай құрал-саймандары бар. 107 --суреттің ерікті аймағын белгілеу. --суреттің тік төртбұрышты үзіндісін белгілеу --суреттің белгілі бір бөліктерін өшіруге арналған өшіргіш --тұйық контурды құю --суреттен түс таңдау --экрандағы бейненің өлшемін өзгертуге арналған масштаб --жіңішке сызықтарды сызуға арналған қарындаш --ерікті сызықтарды сызуға арналған кисть --түрлі түсті нүктелерді салуға арналған бүріккіш --мәтінді енгізу мен қалыптастыруға арналған жазу --түзу сызықтарды салуға арналған сызық --қисық сызықтарды салуға арналған қисық --тікбұрыш көпбұрыш және эллипс- қажет фигураны салуға мүмкіндік беретін құал-саймандар фигура дұрыс салынуы үшін мауысты жылжытқанда шифт нернесін басып ұстау керек --салынған кескінді болдырмау үшін пернесін басу керек ПАЛИТРА Палитра жұмыс аумағынан төмен орналасқан және түстер жиынтығынан басқа негізгі және фонның түстерін көрсететін түс индикаторы бар түстер маус батырмасын қажетті түсте басу арқылы таңдалынады оң жақ батырмамен-фонның ал сол жақ батырмамен не гізгі түсті дайындаймыз тікбұрыш көпбұрыш және эллипс таңдалған режімге байланысты фон түсімен боялуы мүмкін палитраны өзгерту үшін оған маустың оң жақ батырмасымен екі рет шерту керек СУРЕТ САЛУ ТӘСІЛДЕРІ маустың сол жақ батырмасын басу арқылы құрал таңдаймыз егер қажет болса сызықтар қалыңдығын оның конфигурациясын немесе қажет режімді мысалы эллипсты таңдаймыз маустың сол жақ батырмасын басып отырып сурет саламыз мәтінді енгізгенде алдымен жазу қаріп оның өлшемі және басқа атрибуттары орналасатын жерді белгілейміз. ІІІ.Сабақбекіту: «Иә - жок» о й ы н ы (Сұраққадұрысболса « и ә », дұрысемесболса « ж о қ » депжауапбересіздер. IV.Кім жылдам (компьютермен жұмыс). Оқушылар компьютермен жұмыс жүргізеді. Әр оқушыға әртүрлі тапсырма беріледі: Өрмекшінің торын салу. Кез келген көлікті салу. Зымыран салу. Бағдаршам салу. Кубик салу. Терек салу. Барабан салу. Сағат салу. Кемпірқосақ салу және т.б V. Көз жаттығуларын жасау. VІ. Суретті құрастыр. VІІ. Логикалық тапсырма /Берілген фигурада неше үшбұрыш бар, оны көрсету/ VІІІ. «Сиқырлы лотолар» - 7 бөшкеге қатысты сұрақтар берілген, жауап алынады. ІХ. Жұмбақтар шешіп, шешуінің суретін салу керек. Жаңбыр жауса нөсерлеп, Әрі-сәрі болмаймын. Алып жүрсең қолыңа, Су болудан қорғаймын (қолшатыр) Көктем сайын жайқалып, Жаңбыр суын ішемін. Күз болғанда сарғайып, Қурап-қурап түсемін (жапырақтар) Х. Өз орнын тап. ҚАНШЫТ - ТЫШҚАН ТАКЕДИС-ДИСКЕТА РЕТПЬЮКОМ - КОМПЬЮТЕР РФГАКИА- ГРАФИКА АНЕТҚПЕРАТ - ПЕРНЕТАҚТА Қорытындылау. Оқушыларды бағалау. Үйге тапсырма: «Электр энергиясын үнемдеуге» сурет салу. Қарапайым графикалық редакторы. Суретті ашу, сақтау. * * * * * 108 CАБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ: ГЕНЕТИКАЛЫҚ ЕСЕПТЕР ШЫҒАРУ ЖОЛДАРЫ Атырау облысы, Құрманғазы ауданы, Дәшін селосы, Ы. Алтынсарин атындағы қазақ орта мектебінің биология пән мұғалімі Абсатырова Сауле Сайыпқызы Cабақтың тақырыбы: Генетикалық есептер шығару жолдары. Сабақтың мақсаттары:Оқушыларда генетика ұғымын қалыптастыру, басқа ғылымдармен байланысын практикалық маңызын түсіндіру,есептеуге машықтандыру. Білімділігі: Генетикалық терминдер, генетикалық символдарды үйрене отырып Мендель , Морган заңдарын ұғындыру есептерді шығару жолдарын үйрену. Дамытушылығы:Генетика ұғымының терең мәнін ашып болашақ ұрпақтың келешегін дамыту. Тәрбиелігі: Оқушылардың генетика ұғымынан терең мағлұмат алып, тұқым қуалау заңдылықтарын игере білуге өмірді дұрыс ұғынуға баулу. Сабақтың типі:Іскерлік дағдыны қалыптастыру. Әдіс-тәсілі:сұрақ-жауап, сын тұрғысынан ойлау әдістері; проблемалық жағдайлардан шығу, топтық жұмыс, өзін-өзі бағалау. Көрнекілігі:Электрондық оқулық, дидактикалық материалдар, жоғары сынып оқушылардың қойған сұрақтарынан тұратын видео көрсетілімдер. Есептердің шығару жолдары: 1-есеп. Жұмысшы аралардың (трутендер) ұрықтанбаған аналық жыныс клеткаларынан (n=16) түзілетіндңгң белгілі. Соматикалық клеткалардағы хромосомалар жиынтығы қандай және онда сперматозоидтар қалай түзіледі. Есептің шешуі: Жеке даму барысында трутендердің соматикалық клеткаларындағы хромосомалар саны екі еселенеді, демек, трутендердің соматикалық клеткалары диплоидты ( 2n=32). Жыныс бездері (гонадалар) гаплоидты болып қалады, сондықтан қалыпты мейоз процестерінің жүруі мүмкін емес. Жауабы: Сперматазоидтар митоз нәтижесінде (мейоздың эквациондық бөлінуі кезінде) түзіледі. 2-есеп. Ірі қара малдар мен зебрада хромосомалар саны 60. Осы екі түрлер арасынан алынған будандардың ұрпақ беру қабілеті жоғары. Будандардың екінші реттік ооциттерінде хромосома саны қанша болады. Есептің шешуі: Екінші қатардағы ооциттер мейоздың редукциялық бөліну нәтижесінде бірінші реттік ооциттерден түзіледі. Сондықтан екінші қатардағы ооциттердің хромосома саны 30 болады. Жауабы: екінші қатардағы ооцитердің хромосома саны 30. 3-есеп. Қарбыз спорасының аналық клеткасы 22 хромосомадан тұрады. Мейоз нәтижесінде, екі жұп гомологты хромосомалар арасында айқасу жүрген. Споралардың аналық клеткалары микроспоралардың қанша типін түзе алады? Есептің шешуі:Споралардың аналық клеткаларынан мейоздың екі реттік бөлінуі нәтижесінде 4 микроспора түзіледі. Мейоздың редукциялық бөлінуі кезінде түзілген екі әртүрлі клеткалардағы екі хромосомада хроматидтердің біреуі айқасуға ұшырамайды. Себебі, айқасу кезінде әрбір биваленттегі төрт хроматидтердің тек екеуі ғана бөлімдерімен алмасады. Сондықтан эквациондық бөліну нәтижесінде, әрбір клеткадан екі жаңа клеткалар пайда болады. Демек, споралардың аналық клеткаларынан төрт типті микроспоралар түзіледі. Есептерді шығару үлгісі 1-есеп. Қызанақ өсімдігінің жемісін қызыл және сары түсті түрлерін өзара будандастырғанда,F 1 алынған өсімдіктер жемісінің түстері қызыл болған.Ал F 2 алынған өсімдіктердің 58 қызыл және 14 сары түсті жемістер берген. Жеміс түсі қалай тұқым қуалайды?Бастапқы және F 1 ,F 2 алынған өсімдіктердің генотиптерін анықтаңыздар? Белгілердің тұқым қуалау сипатын анықтаймыз. Есепте F 1 алынған өсімдіктердің гетерозиготалы жағдайда жеміс түстерінің қызыл болуы, бастапқы өсімдіктердің қарама-қарсы белгілері бойынша генотиптерінің гомозиготалы екендігін және қызыл түстің сары түске толық доминанттты екендігін көрсетеді. Ал, F 2 -де алынған өсімдіктердің 58 қызыл және 14 сары түсті болуы, белгілердің ажырауы 3:1 қатынасына сәйкес келетіндігін көрсетеді. Демек, қызыл түсті өсімдіктер сары түсті өсімдіктерге қарағанда үш есе көп, яғни, белгілердің тұқым қуалауы мендельдік ажырау қатынасына сәйкес келеді. Енді гендерді белгілейміз. А-қызыл; а-сары. Енді есептің берілуін қысқаша жазып, шығарамыз. Берілгені: А-қызыл; А-сары; F 1 –қызыл түсті; F 2 -58 қызыл және 14 сары. F 1 ,F 2 генотиптер - ? Есептің шешуі: Будандастыру сызбасын жазамыз. Есептің берілгені бойынша өсімдіктердің гомозиготалы екені белгілі. Будандастырылатын даралардың гаметалар типін анықтаймыз. Гаметалар типін анықтаймыз. F 1 будандарын өзара будандастырамыз. F 1 - Аа гетерозиготалы; F 2 – ажырау фенотип бойынша 3:1, ал, генотип бойынша 1:2:1 қатынасында болады. Жауабы: Белгі толық доминанттылық бойынша тұқым қуалайды. Дигибридті будандастыру. 2-есеп. Қызанақ өсімдігі сабағының қара түсі жасыл түске, жапырақ шеттері иректелген бүтін жиектілікке басымдылық көрсетеді. Сабағы қара түсті, жапырақ шеттері иректелген қызанақ өсімдігін,сабағы жасыл және жапырағы иректелген өсімдікпен тозандандырғанда, 642 қара иректелген, 202 қара бүтін жиекті, 620 жасыл иректелген және 214 жасыл, бүтін жиекті өсімдіктер алынған. Бастапқы өсімдіктердің генотиптерін анықтаңыздар. Есептің нәтижесін түсіндіріңіздер? Белгілердің тұқым қуалау сипатын анықтаймыз. Бірнеше жұп белгілері бойынша будандастыру нәтижесін талдау кезінде, ең алдымен, әрбір жұп белгінің тұқым қуалау заңдылығын қарастыру керек. Есепте, өсімдік сабағының түсі бойынша ажырау шамамен 1:1(844 қара : 834жасыл), ал, жапырақ тақташасының пішіні бойынша 3:1 (1262 иректелген : 416 бүтін жиекті) қатынасында жүріп жатыр. Мұндағы сабақ түсі бойынша ажырау талдаушы будандастыруға ұқсас, ал, 109 жапырақ тақташасының пішіні F 2 ажырауға ұқсас болып отыр. Жалпы екі жұп белгілердің ажырауы 3:1:3:1.Егер, көбейтудің ықтималдылық теориясын қолданатын болсақ, онда есептің берілгенін оңай анықтауға болады: Енді гендерді белгілейміз. А-қара;а-жасыл; В-иректелген;b- жиекті. Енді есептің берілуін қысқаша жазып, шығарамыз. Берілгені: А – қара; а - жасыл; В –иректелген; b- бүтінжиекті; F генотипі мен фенотиптері-? Есептің шешуі: Будандастыру сызбасын жазамыз : Есептің берілгені бойынша сабақ түсі талдаушы будандастыруға ұқсас 1:1 қатынаста ажыраса, онда бастапқы өсімдіктің бірі гетерозиготалы Аа, ал екінші өсімдік рецессивті аа болғаны жапырақ тақтасының пішіні 3:1 қатынасында ажырау байқалса, онда бастапқы аталық – аналық өсімдіктер гетерозиготалы болғандығы. P ♀AaBb × ♂aaBb Қара жасыл иректелген иректелген жүктеу/скачать 9,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|