Несіпбаев Іөлеутай биология гылымдарының докторы, профессор, Кдзақстан

рациясында  басталады да,  оньщ  0,34%  концентрациясында  толық 
гемолиз байқалады, қан  мөлдірленеді (лаковая кровь).
2. Химиялық гемолиз.  Эр түрлі химиялы қ заттар  - эф ир, хлоро­
форм, спирт,  бензол,  от қышқылдары,  - эритроциттердің қабығын 
(құрамындағы липидтерді) ерітіп, гемолиз тудырады.  Қышқылдар 
мен сілтілер де  эритроцит қабы ғы ны ң қүры лы м ы н  бүзып,  гемо- 
лизге ұшыратады.
3. Биологиялық гемолиз жылан, ара т.б. уынан, гемолизиндердің жөне 
басқа биологиялық затгардьщ әсерінен туындайды. Гемолиздің бүл түрі- 
нің механизмі толық анықталмаган. Агалған факзорлар торша мембра- 
насыньщ қасиетгеріне, иондық сорапқа (насосқа) эсер етсе керек.
4.  Термиялық гемолиз қанды  мүздатьш  - еріткенде,  қыздырғанда 
байқалады. Қан қатқанда эритроцитгің ішінде мұз пайда болып, оның 
қабығы механикалық жолмен жарылады. Жоғары температура өсерімен 
белоктар коагуляция процесіне үшырайды.
5. Электрлік гемолиз электр тогының өсерінен туьшдайды. Электр 
тогы мембрананың өтш ділііін өзгертіп, оның биологиялық қасиет- 
теріне эсер ететін болса керек.
6.  Механикалық  гемолиз  -   ыдыстағы  қанды  қатты  шайқағанда 
эритроцитгердің қабығьпп»щ зақымдануы салдарынан туьшдайды.
7.  Сөулелік гемолиз - Рентген сөулелерінің, ультракүлгін сәулелердің, 
иондаушы сөулелердің өсерінен байқалады.
Ф изиологиялы қ қалыпты жағдайдың өзінде организмде гемо­
лиз процесі толассыз жүріп отырады. Осының нәтижесінде ескірген 
эритроциттер,  лейкоциттер,  тромбоциттер  жойылады.  Адам  мен 
жоғары сатыдағы жануарларда физиологиялық гемолиз бауыр мен 
көкбауырда жүреді.  Гемолизді жүргізуде өсіресе көкбауыр  (талақ) 
маңызды рөл атқарады.
45-сүрақ.  Эритроциттердің  туну  механизмі  қандай,  оны  анық- 
таудың клиникада қандай маңызы бар?
Қанды  ұйымайтын  етіп  ыдысқа  қүйы п  қойса,  эритроцитгер 
біртіндеп  ыдыс  түбіне  түна  бастайды,  оны  эритроциттердің  түну 
реакциясы  (ЭТР)  деп  атайды.  Бүл  жөй  физикалық  қүбылыс  емес 
(эритроциттердің тығыздыгы  1,090, бүл көрсеткіш плазмада -  1,025— 
1,034),  күрделі биологиялық процесс.  Қазіргі кезде жинақталған де- 
ректерге сөйкес эритроцитгердің түнуы қан плазмасының қүрамын- 
дағы глобулиндер мен фибриноген белокгарына байланысты.
Эритроцитгер мембранасы аниондарды (С1~, Н С 0 3') оңай өткізеді, 
сондықтан олардың беткейі теріс зарядталады. Аттас зардцты торша- 
лар  болғандықтан  олар  бірін-бірі  теуіп,  ерітіндіде  жүзгін  (взвесь) 
түршде қалқып жүреді. Қанның қалыпты өрекетшіл ортасында (pH-
32
7,36) глобулиндер де теріс зарядгы болады, бірақ олардың заряд күші 
эритроцитгермен салыстырғанда өлдеқайда өлсіз, азырақ болады. Сон- 
дықтан белоктар эритроциттерден тебілмей, олардьщ бетіне қонып, 
заряд күшін азайтады,  өзара тебіліс күш ін өлсіретеді.  Глобулиндер 
шөккеннен соң эритроциттер беткейінің қасиеттері өзгеріп, олар жа- 
бы сқақ  болады.  Сонымен  эритроциттер  бір-бірімен  жабысып, 
түйіршіктер түзеді де, түна бастайды.
Эритроцитгердің түну жылдамдығы (ЭТЖ) денсаулыққа, физио- 
логиялық күйге, қандағы белоктар мен холестерин мөлшеріне, қан- 
ның pH -на (ацидоз - баяулатады), түлік түріне байланысты өзгереді. 
Жүқпалы аурулар, қабыну процесі ЭТЖ-ын шапшаңдатады.

жүктеу/скачать 13,53 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: