Несіпбаев Іөлеутай биология гылымдарының докторы, профессор, Кдзақстан



Pdf көрінісі
бет25/157
Дата10.04.2022
өлшемі13,53 Mb.
#30525
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   157
Байланысты:
nesipbaev t adam zhne zhanuarlar fiziologiiasy

59- 
сурақ. Ж урек қызметінің қандай физиологиялық ерекиіеліктері 
болады?
Ж үрек - күрделі құрылым.  Оның қызметі дұрыс атқарылуы үшін 
әр  түрлі  бөлімдер  арасында  мықты  үйлесім  болу  керек.  Мұндай 
үйлесім жүрекшелер мен қарьпппалар қызметінде айқын байқалады. 
Олар еш уақытга бір мезгілде жиырылмайды: жүрекшелер жиырыл- 
ғанда қарьпппалар босаңсиды, керісінше - қарыншалар жиырылғанда 
жүрекшелер босаңсиды. М ұның себебі — жүректің аталған екі бөлімі 
Қозу толқынымен бір мезгілде қамтылмайды.  Бұл  қозудың жүрек- 
пен таралу жылдамды ғыны ң Ашофф-Тавар түйінінде күрт төмендеуі- 
мен (0,02-0,05 м/сек) байланысты.  Осының нөтижесінде қарынша- 
ларда қозу процесі жүрекшелерден 0,12-0,18 с. кеш басталады.
Ж үрек етіне қарыса жиырылу (тетанус) қасиеті жат. Жиырылған 
жүрек еті ізінше босаңсиды. Бұл ерекшелік жүректегі өрекет потен- 
циалының ұзақтығымен байланысты. Сонымен қатар жүрек етінің 
жиырылу күші тітіркендіргіш мөлшеріне төуелді болмайды.  Ол Боу- 
дич үсынған  “барынша немесе ешнөрсе жоқ "деген зандылыққа сөй- 
кес  атқарылады.  Тітіркендіргіш  күші  өскенде,  жүректің  жиырылу 
күші артпайды,  өзгермейді.  Бұл ерекшелік  жүрек етінің синцитий 
түрінде құрылуымен байланысты.
Ж үрек жұмысы  белгілі бір ырғақпен атқарылады.  Оның жұмы- 
сындағы ырғақтылық Кис-Ф ляк түйінінде қозу толқынының туын- 
дау жиілігіне байланысты. Ж үрек жүмысының ырғағы қозу толқы- 
нының ұзақтьпының ауытқуы нөтижесінде өзгереді.
60-  сурақ. Ж урек етіне қандай физиологиялық қасиеттер тән?
Ж үрек етіне қозғыштық, өткізгіштік, жиырылғыштық, автоматия 
жөне рефрактерлік қасиетгері төн.
Қозгыиітық. Ж үрек еті электрлік,  механикалық, термиялық, хи- 
м иялы қ  тітіркендіргіштер  өсерінен  қ о за  алады.  Тітіркендірудің 
нөтижесінде натрий иондары ет талшықтарының ішіне өтіп, мембра­
на үйексізденеді (деполяризацияланады) де, жүректің қозған бөлігінде 
теріс заряд  пайда  болып,  оны ң қозған жөне  қозбаған бөліктерінің
46
арасында потенциалдар айырмасы туындайды. Миокард торшаларында 
(кардиомиоциттерде) қаңқа етімен салыстырғанда өрекет потенциа­
лы  100 есе ұзақы рақ созылады (200-400 мс).
Қозуды өткізгіштік.  Қозу толқыны К ис-Ф ляк түйінінде ерекше 
ет торшалары - пейсмекерлерде - пайда болады да, жүрекше еттеріне 
электрлік  жолмен  тарап,  Ашофф-Тавар  түйініне  жетеді.  Одан  өрі 
қозу толқыны Гис шоғыры арқылы бүкіл қарыншаға тарайды. Жүрек 
еті қозуды өлсіретпей (декрементсіз) өткізеді жөне оқшауламай бар- 
лык. ет талшықтарына жая таратады.
Қозуды өткізу жылдамдьпы жүрекгің өр түрлі бөліктерінде бірдей 
емес. Жылы қандылар жүрекшелері қабырғасымен ол секундьша 0,8-1 м, 
қарьшшалар қабырғасымен - 0,8-0,9 м, қарыншалар өткізгіш жүйесімен 
2 - 4,2 м жылдамдықпен тарайды. Салысгыру мақсатыңда қаңкд еттеріңде 
қозудың 4,7- 5 м/сек жылдамдықпен тарайтынын айтып өтейік.
Жиырылгыштық. Қозу толқынына жүрек еті жиырылумен жауап 
береді. Жиырылу деп ет талшықтарының үзындығының қысқаруын 
немесе  кернеу  күшінің  (тонус)  артуын  айтады.  Ж үрек еті бұлш ық 
еттермен салыстырғанда шабандау - баяуырақ жиырылады.
Автоматия.  Ж үрек  етінің  сыртқы  өсерсіз  тек  ағзаны ң  өзінде 
туындайтын қозу толқындарының ықпалымен жүмыс істеу қабілетін 
журек  автоматиясы  дейді.  Ж үрек  автоматиясы  өткізгіш  жүйенің 
қызметіне байланысты.
Рефрактерлік - қозу үстіндегі жүрек етінің тосын тітіркендіргішке 
жауап  бермейтін  қасиеті.  Рефрактерлік  кезең  үш  сатыға  бөлінеді. 
Олар абсолюттік (толық) рефрактерлік, сащ сты рмалы  рефрактерлік 
жөне экзальтация  (лепілдеу) саты лары /Систола кезінде жүрек еті- 
нің қозғыштық қасиетінің жойылуын толық рефрактерлік деп атай- 
ды.  Бұл  сатыда  жүрек  еті  ешбір  тітіркендіргішке  жауап  бермейді/ 
Ж үрек еті босаңсый бастағанда (диастола) оньщ қозғыпггық қасиеті 
өзгеріп, күшті тосын тітіркендіргішке өлсіз жауап алынады.  Бұл са- 
тыны  салыстырмалы рефрактерлік деп  атайды.  Осыдан  соң  жүрек 
тынымы кезінде жүрек етінің қозғыштығы күшейеді - экзальтация 
сатысы басталады.  Қалыпты жағдайда абсолютгік рефрактерлік сис­
тола кезеңін толық жөне диастоланың алғашқы сатысын қамтиды. 
Рефрактерлік қасиеттің болуымен байланысты жүрек жұмысының 
ырғағы сақталып, тетанус (қарысу) орын алмайды.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   157




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет