Несіпбаев Іөлеутай биология гылымдарының докторы, профессор, Кдзақстан

6-сурет
Ж үректің   өткізгіш   жүйесі; 
1,2-алдынғы жөне артқы қуыс веналар, 
3-оң жақ жүрекше қүлақшасы,
4 - Кис - Ф ляк/синус/ түйіні, 5-Ашофф - 
Тавар түйіні, 6-Гис шоғыры, 7,8-оң жөне 
сол Гис сабақтары, 9-еміздік еггер, 
10,11-оң жөне сол жүрекшелер,  12,13-оң 
жөне сол қарыншалар
Бірінші (бастаушы) түйін оң  жүрекшенің қабырғасында, эпикард 
астында, жоғарғы жөне төменгі (алдыңғы жөне артқы) қуыс веналар- 
ды ң жүрекке  құйған жерінде орналасқан.  Оны синус  немесе  Кис- 
Ф ляк түйіні деп атайды (6-сурет).
Екінші түйін де оң жүрекшенің қабырғасында, эпикард астында, 
жүрекше мен қарьпппа арасындағы сіңірлі сақинаға жақын орналаса- 
ды. Ол жүрекше-қарынша немесе Ашофф-Тавар түйіні. Бұл түйіннен 
төмен  қарай қарынш а аралық пердеге  келіп тірелетін ет шоғырын 
Гис шоғыры деп атайды.  Гис шоғыры екі сабаққа бөлініп, қарьппиа 
пердесінің бойымен қарыншадағы еміздікше еттерге дейін созылады. 
Одан өрі өр қарьпппада Гис сабақтары тарамдалып, жщішке талшық- 
тарға  (Пуркинье  талшықтарына)  бөлініп,  бүкіл  қарынша  еттеріне 
жайылады. Жүрекшелер мен қарыншалар арасьш тікелей байланыс- 
тыратын ет талшықтары болмайды.  Олардың үйлесімді жиырылуы 
осы  жоғарьща  аталған  өткізгіш  жүйе  арқылы  ретгеледі.  Қалыпты 
жағдайда қозу толқыны Кис-Ф ляк түйінінде пайда болады, сондық- 
тан оны бастаушы түйін деп атайды.
64-сурақ.  А вт ом ат изм нің  т абигат ы   қандай,  авт ом ат изм 
градиенті деген не?
Ж үрек автоматизмнің табиғатын түсіндіру мақсатында екі түрлі 
теория  үсынылған.  Бірінші  миогенді  теория  автоматизм  қасиетін 
жүректің атипті ет талшықтарымен байланыстырады. Бұл теорияны 
жақтаушылар дөлел ретінде омыртқалылар іпггөлі (үрьпы) жүрегінің 
нерв элементтері пайда болмастан бұрын-ақ ырғақты жиырыла бас- 
тайтынын  алға  тартады.  Екінші  —  нейрогенді  теория  автоматизм 
қасиетін жүректің нерв түйіндеріне таңады. Бүл теорияны қолдау- 
шылар нерв жүйесінің қозғыш тық қасиетіне сүйенеді.  Бірақ терең 
морфологиялық зертгеулер атипті ет элементтері мен нерв түйіндері 
тығыз байланыста болатынын көрсетті, сондықтан қазіргі кезде ав­
томатизм  қасиетін  жүректің  жүйкелі  -  етті  өткізгіш  жүйесінің 
үйлесімді өрекеті қамтамасыз етеді деп есептейді.
50
Жүрек автоматизмі Кис-Ф ляк түйініндегі зат алмасудың ырғақты 
өзгерістеріне байланысты. Оны мембраналық немесе торшалық электр 
потенциалдарыньщ ауьпқуларьшан байқауға болады. Тыныштық күйде 
бұл түйін торшаларының беткейі оң, ал цитоплазмасы - теріс заряд- 
талады, демек үйектену (поляризация) процесі орьш алады. Ж үрек- 
ше  мен  қарынш а  ет  талшықтарымен  салыстырғанда  К ис-Ф ляк 
түйінінің ішінде калий иондары азырақ, ал натрий иондары көбірек 
болатыны байқалған. Осыдан бүл түйін торшаларындағы мембрана- 
лы к потенциалдар деңгейі жүрекшелер ет талшығындағы деңгейден 
томен болады  (тиісінше 60-80 мв және  80-90 мв). Диастола кезінде 
зат алмасудың өзгеруімен байланысты түйін торшаларында ырықсыз 
үйексіздену  (деполяризация  -  мембраналық  потенциалдың  кемуі) 
процесі жүреді. Деполяризация 20-30 мв дейін төмендегенде ол қозу 
табалдырығына жетіп, біртіндеп өрекет потенциалына көшу бастала- 
ды. Қозу кезінде байқалаіъш бұл потенциал мембрана үйегінің жойы- 
луымен (толық үйексіздену) ғана емес, оның кей жағдайда өзгеруімен 
(реверсия) сипатгалады. Реверсия натрий иондарыньщ торшаға енуімен 
байланысты мембрананьщ сыртқы беткейінің теріс, ал ішкі жағының 
оң зарядталуымен бейнеленеді.
Синус түйінінде ырықсыз диастолалық үйексізденуді өрекет по­
тенциалына  айналдырып отыратын торшалар болады.  Олар өзінде 
жүретін ішкі үйексіздену нөтижесінде қозады. Бұл торшаларды ыргақ 

жүктеу/скачать 13,53 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: