бейнеленеді. Қ анны ң сызықтық жылдамдығы қан тамырларының
көлденең қиындысына кері пропорционалды. Тамырдың көлденең
қиындысы үлкейген сайын қан ағысының сызықтық жылдамдығы
азаяды, ал ол кішірейсе - өседі. Осыдан қан ағысының сызықтық
жылдамдығы тамырлар жүйесінің өр бөлігінде өр түрлі болады. Та-
мырлар тарамданған сайын олардың жаллы көлденең қиындысы арга
түседі. Капиллярлардың көлденең қиындысының жалпы қосындысы
қолқа қиындысынан 700-800 есе көп. Тамыр арнасы венулалар мен
веналарға жинақтала келе олардың көлденең қиындысы қайтадан
кішірейе бастайды. Қуыс веналар қиындысы қолқа қиындысынан
сөл ғана көп. Демек, қан ағысының сызықтық жылдамдығы қолқа
мен артериялярда жоғары (ретімен секундына 500 жөне 150-200 мм),
капиллярларда күрт төмендейді (0,05 мм/сек), веналарда қайтадан
жоғарылай бастайды (75-100 мм/сек).
Қ ан ағысының сызықтық жылдамдығының орташа мөнін қан-
ны ң толық айналым уақытын анықтау арқылы білуге болады.
Қ ан-
ның толық айналым мерзімі деп қанны ң белгілі бір бөлшегінің үлкен
жөне кіші қан айналым шеңберлерінен өтуіне қажет уақытты айта-
ды. Минутына жүрек 60-80 рет соғатын болса, бұл уақыт 22-24 се-
кундқа немесе 26-27 жүрек айналымының мерзіміне тең (бір жүрек
айналымы 0,80-0,85 с.тең). Бұл уақытгың 4-5 сек. қанны ң кіші, ал
19-20 сек. - үлкен қан айналым шеңберінен өтуіне кетеді.
78-сурақ. Тамыр согуы қалай туындайды және оны зерттеудің
маңызы қандай?
Тамыр қабырғасының жүрек жұмысымен байланысты толқын
төрізді тербелістерін
тамыр согу (пульс) деп атайды. Сол ж ақ қарын-
шадан систола кезінде қуылған қан қолқаны тербелте керіп, одан өрі
бүл толқы н артерияларға таралады да, артериолалар мен капилляр
ларда басылады. Сонымен, жүрек жүмысына байланысты артерия
қабырғасының ырғақты толып-солып отыруын
артерия пульсі дейді.
Ол тамыр бойымен секундына 8-12 м жылдамдықпен тарайды.
Артерия пульсін арнаулы құрал -
сфигмографией зертгейді, ал арте
рия пульсін бейнелейтін қисық сызықты
сфигмограмма дейді (9-сурет).
Достарыңызбен бөлісу: