Несіпбаев Іөлеутай биология гылымдарының докторы, профессор, Кдзақстан
жүктеу/скачать 13,53 Mb. Pdf көрінісі
|
nesipbaev t adam zhne zhanuarlar fiziologiiasy
| (экспирация) арнаулы етгердің - экспираторлардың жиырылуы арқасын-
да жүреді. Экспираторларга ішкі қабырға аралық еттер, сыртқы жөне оргаңғы сегізкөз етгері, құрсақтъщ қиғаш жөне тік етгері т.б. жатады. Тыныс алу процесін қамтамасыз ететін еттердің табиғатына бай ланысты тыныс үш түрге (типке) бөлінеді. 1 -көкірект ік (косталъдық) тыныс, ты ны с алу механизмінде көкірек қуысы еттерінің - қабырға аралы қ етгердің, басымырақ қатысуымен сипатгалады. 2-қурсақтық (абдоминапдық) тыныс, тыныс алу механизмінде қүрсақ етгерінің - көк еттің, басымырақ қатысуымен сипатгалады. 73 3-аралас (косто-абдоминалдық) тыныста, тыныс алу процесінде аталған еттердің екі тобы да қатысады. Көкіректік тыныс өйелдерге, құрсақтық тыныс - ер адамдарға, ал аралас тыныс - жас өспірімдер мен малға төн. Дегенмен, организмнің физиологиялық куйіне байланысты тыныс түрі өзгеруі мүмкін. 89-сүрақ. Не себепті өкпе көкірек қуысының қимылдарына ілесіп отырады? Көкірек қуысы кеңейсе өкпе керіліп, оның көлемі үлкейеді, ал ол тарылса - өкпе сығылып, көлемі кішірейеді. Демек, өкпе көкірек қуысына m ean , өз көлемін оның қимылдарына байланысты өзгертіп отырады. Өкпенің осылай көкірек қуысы қимылдарьш қайталап оты- руыньщ ею түрлі себебі бар. Біріншіден, өкпе көкірек қабырғасымен тжелей жанаспайды, олардьщ арасында плевраның астарлық (париет- талды қ) ж өне бет кейлік (висцеральды қ) ж апы рақш алары м ен көмкершген плевра аралық қуыс болады. Бұл қуыс алғашқы дем р у м е н байланысты пайда болады. Қ үрсақты қ даму кезеңінде өкпе юке қосылмайды. Ұрықтың (іштөлдің) тьшыс алу процесі серік (пла цента) арқылы жүреді. Көкірек қуысын өкпе мен жүрек толтырып жатады. Қ ұрсақты қ даму кезеңі аяқталып, нөресте (төл) туылғаннан соң алғаш қы тыныс алынған кезде инспираторлардың жиырылуы- ның салдарынан қабырғалар көтеріліп, олардьщ басы омыртқалар- дағы арнаулы ойыстарға бекңді. Осы кезден бастап көкірек қабырға- сы мен көкірек қуысында орналасқан жүрек пен өкпе арасында аз ғана қуыс пайда болады. Осы қуыстағы қысым атмосфералық қысым- нан с.б. 6-15 мм-ге кем, демек, қуыста теріс қысым қалыптасады. Сол себепті атмосфералық ауа өкпеге тек ішкі - альвеола, - жағынан эсер етеді, сырт жағынан оған қарсы эсер болмайды да, өкпе көкірек қимылына ілесе керіледі. Егер плевра, аралық қуысқа инъекциялық ине қадаса, онда оған атмосфералық ауа сорылады да (пневмото ракс), қуыстағы қысым атмосфералық қысымға теңесіп, өкпе семіп қалады (ателектаз), өкпеніцқызметі тоқтайды. Екіншіден, өкпедегі серпімді ұлпа элементтері жөне өкпе көпіршіктерінің беттік тарты- лысы оралымды күш тудырып, керілген өкпенің бастапқы қалпьша оралуын қамтамасыз етеді. 90-сүрақ. Өкпе керіліп - солган кезде альвеола неге қабысып қалмаиды ? Ауа қабылдап, керілген өкпе тартылып, солуға оңтайланып тұра- ды. Оның себебі өкпеде оралымдық элементгердің болуында. Өкпенің оралымдық элементтері қалыптастыратын күипі өкпе улпасының ора- лымоық куш і деп атайды. Оны екі фактор қамтамасыз етеді. Олар 74 альвеолалар қабырғасының оралымдық талшықтары жөне альвеола қабырғасының беткейлік керіліс күші. Өкпе ұлпасының оралымдық күшінің 2/3-ін альвеолаларың беткейлік керіліс күші қалыптастыра- ды. Әр түрлі альвеоларда беткейлік керіліс күші өр деңгейде болады, сондықтан дем шығарылған кезде кейбір альвеолалар керілген күйде қалады да, біраз альвеолалар солып, қабысып қалу қаупі орын алады. Бірақ қалыпты жағдайда олай болмайды. Оның себебі альвеоланың ішкі беткейі суда ерімейтін сурфактант деген заттың мономолеку- лалы қ қабырш ығымен (пленка) сыланған. Сурфактанттың беттік керілісі аз болады да, альвеоланың толы қ семуіне м үмкіндік бер- мейді, сондықтан альвеолалар қабыспайды. Табиғаты жағынан сур ф актант — альфа-лецитин, — ол альвеола эпителийі торш асы ны ң митохондриясында түзіледі. жүктеу/скачать 13,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|