26-30 л шамасында. Ең терең дем шығарылғаннан кейін де өкпеде
шамамен 1 л (жылқыда 10 л) ауа қалады. Ауаның бұл бөлімін қал-
д ы қ ауа дейді. Қордағы жөне қалдық ауа
алъвеолалық ауа түзеді.
Өкпенің ііршілікгік сиымдылығы мен қалдық ауа қосыңдысын
өкпенің
жалпы сиымдылыгы ( ӨЖС) дейді. Демек, өкпе өрекеті тоқтағанының
өзінде өкпеде қалды қ ауа қалады, сондықтан бір рет тыныс алған
өкпеде әр уақытта ауа болады. Қалдық ауа өкпені суға батыртпайды.
93-сурақ. Атмосфералық ауадан организм не себепті тек оттегіні
сіңіріп, өзінен көмір қышқыл газды бөліп шыгарады?
Тыныс алу процесі кезінде организм атмосфералық ауаны қабыл-
дайды. Атмосфералық ауа өр түрлі газдардың қоспасы. Оның құра-
мында 20,82% оттегі, 0,03% көмір қы ш қы л газы, 79,03% азот, 0,15%
су буы болады. Ал, деммен ш ы ққан ауа құрамында 16,3% оттегі,
4,4% көмір қы ш қы л газы, 79,7% азот кездеседі. Демек, организм
тыныстық ауадан 5 пайызға жуық оттегі сіңіріп, 4,4% көмір қышқыл
газын бөледі, азот газ алмасу процесіне қатыспайды.
М ұндай жағдай газ алмасу процесінің белгілі зандылықпен
жүретінінің дөлелі. Организмде газдар өздерінің үлес қысымына сөйкес
алмасады.
Үлес қысым деп ауадағы өрбір газдың өзі тудыратын қысым
мөлшерін айтады. Мысалы, атмосфералық ауадағы отгегінің үлес
қысымы с.б. 158,25 мм, көмір қышқыл газдың үлес қысымы - 0,3 мм,
азот қысымы - 596,45 мм. Альвеола ауасында отгегі қысымы - 101 мм,
көмір қы ш қы л газ қысымы - 40 мм, азот қысымы - 573,8 мм. Ал,
вена қаны ны ң құрамында 12 колем пайыз оттегі, 50-56 колем пайыз
көмір қы ш қы л газы жөне бір колем пайыз азот болады, осыдан он-
14-сурет.
Өкпедегі газ алмасу
принципа
76
дагы оттегінің үлес қысымы 40 мм, көмір қы ш қы л газының қы сы -
мы - 46 мм, азоттың қысымы 573 мм шамасында сақталады. Артерия
қаны, вена қаны, үлпалық сүйық жөне альвеола ауасындағы азоттың
үлес қысымы өзгермейді, сондықтан азот газ алмасу процесіне қатыс-
пайды. Ал, басқа газдар үлес қысымы жоғары жақтан үлес қысымы
томен ж аққа өтеді. Сондықтан оттегі альвеоладан вена қаны на, ал
көмір қы ш қы л газы вена қанынан альвеола қуысына өтеді. Артерия
қаны отгегімен қаньпъш, көмір қыш қыл газынан тазарады, сондық-
тан ондағы оттегінің үлес қысымы с.б. 95 мм, көмір қы ш қы л газ
қысымы 40 мм деңгейінде сақталады. Ұлпа сүйықтығында аталған
газдардың бұл көрсеткіші тиісінше 20-40 жөне 60 мм, сондықтан
отгегі қаннан үлпалық сүйыкқа (95-20=+75), ал көмір қьпиқыл газы -
үлпалық сұйықтан (60-40=+20) қанға өтеді. Сонымен, организмде
газ алмасу процесі газдардың үлес қысымының градиентіне сөикес жүреді:
Достарыңызбен бөлісу: