Абдыкалыков Улан Кадырбекұлы Симтиков ж омарт Құдайбергенұлы а 14 Саясаттану. Жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқулық

Мемлекет  алғашқы  қауымдық  қоғамда  болған 
жок.  Ол  қүл  иеленушілік  қоғамда  дүниеге  келді. 
Оның  пайда  болуы  және  мәні  жөнінде  әр  түрлі 
көзқарастар  бар. 
Солардың  ішінде  ең  кең
1.  Теологиялық  теория.  Оның  негізін  салушылар  А.Августин  мен 
Ф.Аквинский мемлекеттің пайда болуын қүдайдың қүдіретімен түсіндірді.
2.  Патриархтық  теория.  Оның  негізін  салушы  XVIII  ғасырда  өмір  сүрген 
ағылшын  ойшылы  Роберт  Филмер  мемлекеттің  пайда  болуын  рулардың 
тайпаға,  тайпалардың  одан  үлкен  қауымдастыққа,  олардың  одан  әрі 
мемлекетке дейін бірігуінен деп санайды.  Осыған үқсас идеяны Аристотель де 
айтқан болатын.
3.  Қоғамдық  келісім  теориясы  (Т.Гоббс,  Г.Гроций,  Ж.Ж.  Руссо)  егеменді 
әмірші  мен  оның  қол  астындағы  адамдардың  келісімінің  арқасында мемлекет 
пайда болды дейді.
4.  «Зорлық жасау» теориясы (Е.Дюринг, Л.Гумплович, К.Каутский) бір елді 
екінші  елдің  басып  алуының  нәтижесінде  арадағы  қатынастарды  реттеу  үшін 
мемлекет пайда болды деп пайымдайды.
5.  Географиялық  теория  (А.Ратцель,  В.Соловьев,  Б.Чичерин)  мемлекеттің 
пайда  болуы  географиялық  ортаның  (ауа  райы,  жер  бедері  және  т.б.) 
өзгешеліктерінен деп түсіндіреді.
6.  Психологиялық  теория  адамдарға  бағыну  мен  қүлшылық  ету  қажеттігі 
үнемі тән болған дегенді айтады.
7.  Марксистік  теория  мемлекеттің  пайда  болуын  жеке  меншік  пен 
таптардың  шығуымен  байланыстырады.  Ол  экономика  жағынан  үстемдік 
етуші  таптың  саяси  үстемдігін  қамтамасыз  ету  үшін  және  басқа  таптардың 
қарсылығын басу үшін керек деп санайды.  Ф.Энгельс:  «Мемлекет әрдайым ең 
қуатты,  экономикалық  жағынан  үстем  таптың  мемлекеті  болып  табылады, 
сондай-ақ  ол  тап  мемлекеттің  көмегімен  саяси  жағынан  да  үстем  тап  бола 
алады және осы арқылы езілген тапты басып жаныштау және қанау үшін жаңа 
қүралдарға ие болады» деп жазды.
8.  Қазіргі  шетелдік  зерттеушілер  мемлекеттің  мәні  таптық  күресті 
бітістіруде,  татуластыруда  деп  біледі.  Оған  барлық  халықтың,  үлттық

жүктеу/скачать 3,44 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: