Алтын Бак,раденова KiTan 6LiiM булагы
Шыгармаларды баланыц жас ерекшелшне
жүктеу/скачать 3,97 Mb. Pdf көрінісі
|
2000 оку матин бастауыш
| 2. Шыгармаларды баланыц жас ерекшелшне
байланысты ipiKTey Бапабакшаньщ ap6ip тобында таныстырылатын шитармалар сол топ балаларыныц анатомиялык-физиологиялык жэне пси- хологиялык, ж етш уш е байланысты алынады. Бала айналасын багаарлап тани бастайтын уйдеп кезшен елец эуенше, ертепдеп кайталап келетш такпак жолдарына назар аударып, кулак; туре бастайды. Бесж жырыныц эуезд1 уншен, еркелетш жеюзшетш ыргагынан бесжте жатып эсер алган бала ©се келе езше еркелетш айтылатып уату, жубату елецдерш ата-анасымен косылып, 6ipre айта алатын болады. “Айналайын баладан”, “Элди-элди”, “0 с- ©с, бепем” атты халык, жырлары баланьщ эр жерш сипау, кытык- тап козгалту сиякты турл1 ойындык карым-катынас жасау аркы- лы ойынмен колданылады. Э д к тем ел ж эдебиеттерде мундай ойын-такпактар “Жаыасу-жалгасу ойындары” деп аталады. Осы сиякты “Куырмаш”, “Ак бшек”, “Актуш”, т.б. елеццерд1 улкен- дер м эн ер л еп ж эне эсерл1 eTin ай таты н б о л са. осындай мэт1ндердщ окылуы, айтылуы ущц, ыргакты келсе, бала ею жас- ка Караганда эдеби шыгармаларды берше тыцдау дагдысына ие бола бастайды. Мазмуны карапайым, ездерше таныс ертегшерд! уш жастан cyperrepi бойынша тыцдауга эуес келед1. Кай тшде ш ыгарылса да, бебектерге арналган жинамалы, козгалмалы ютапшалар балабакшаныц ец K i i n i топтарында сакталып, кещнен пайдаланылуы мшдетт! ic болып табылады. Баланыц керкем шыгарманы i m x i дуниеамен, сеззммен кабыл- дап, мазмунын тусше бастауы екшпп сэбилер тобында уш жас тан аскан бойда айкын байкалады. Осы кезден ауызша, жатка айтыла бастайтын ep6ip ертеп, кыска эцпмелер сэбилердщ жас ерекш елш не, игерген сездж корларына сай алынуы керек. Б а гд ар л ам а б ой ы н ш а б е р ш е т ш к е р к е м ш ы гарм аларда кездесетш жаца сездер мен сез T i p K e c T e p i кейб1р монолог мэтшп-ще тэрбиелй назарынан тыс калдырылмай, тш дамытудыц сездж жумысын журпзуге, дыбыстык мэдениегп калыптасты- pyFa катысты м1ндеттер1мен уштастырьшып, пысыкталып оты- руы кезделедг. Баланы окигалы эцпм еш кабылдауга даярлау кецейтшген мазмунга курылган “Бауырсак”, “Лактар мен каскыр” сиякты орыс халык ертегшерш, “Акымак тышкан туралы ертеп” атты С.Маршактыц туындысын, “¥рланган тун”, “Телефон” деп ата- 9 латын К .Ч уковский шы гарм ал ар ыны н суреттерш карасты ра отырып, тындатуга уйрету тэрбиешщен коп дайындыкты кажет етед1. Бул шыгармалардыц улттык багдарламага енпзшу! сюжет тартымдылыгына, авторлардыц балалар кызыгатын кейшкерлердт дэл тауып 6epyine байланысты. Тэрбиепй м1ндетьосындай шы- гармалардыц сэтп аударылган нускауларын тауып колдануы. Суретт! ютапшалар болмаган жаэдайда, оларды жиналмалы eTin колдан жасау керек. М ектеп жасына деш нп баланыц керкем шыгарманы кабылдауы, непзш ен, дайындалган ютапша суретшщ сапасына байланысты. Сондыктан тэрбиепп айшыкты, аса керкем c y p e rri кггаптарды жинактауга тырысуы керек. Ал ана тш ш щ керкемдж ерекш елжтерш айкын керсететш, баланьщ ой-киялы н ш ары ктататы н, эстети калы к сез1мдерш уштайтын туыпдылар балаларга 4-5 жастан бершед! Зерттеу ецбектерде жазылган кагидаларга Караганда, естияр жэне ересек топтар бал ал ары шьигарманьщ мазмуны мен эдеби формасыныц езара тыгыз байланысын тусш е бастайды. Осы кезге дейш шыгармаларды тьщдату аркылы балалардыц iuiKi сез1м1 эстетикалык кабылдауы калыптастырылса, ещц балалар- дыц эртурлт жанрлы шыгарма формасын тусшулер1, олардагы образды сездер мен т 1ркестерд1 айыра бшулер1 дамытылады, айтылу эуешне карай елец мен жумбакты, макал-мэтел, жацыл- тпаштарды ажыратып тани бастайды, автор колданган керкем- деу куралдарын талдай алатын болады. Осыган байланысты “Б а лалар бакшасыида окыту жэне тэрбиелеу баздарламасында” бул топ балаларын керкем шыгармамен таныстыру жайыыда: “Окыл- ган ертеп, эцпме мазмунын жуйел! байланыстырып, эцпмелеп беруге уйрету, ертеп мазмунында, ацыз-эцпмелерде кездесетш кейб1р кешпкерлердщ ic-эрекетше сай образды сездер мен ди- алогтарды, кейб1р елец шумактарын булжытпай нактап айтуга, тэрбиеш ш щ кем епм ен таныс ертеплерд1 жэне Ka3ipri кездеп эдеби сюжеттерд1 релдер бойынш а орындауга талпындыру, сю ж еттьрелдж ойындарда керкем дж куралдарды (ыргак, ым, дене кимылдарын) пайдалана бы уге тар ту...” делш ш , накты мпщеттер койылган. Баланыц керкем шыгарманы ш жщ униелж сез!ммен кабыл- дап, мазмунын сапалы турде есте сактауы, кешпкерлердщ мшез- кулкын ажыратып, тусше 6myi 5-6 жастан басталады. Ж аксы мен жаманныц, одшдж пен эдшетс1зджтщ, батылдык пен кор 10 к.ак.тыкдъщ, ецбеккорлык пен жалкаулыктыц, баска да асыл мен масыл касиеттерд1 салыстырып, таразылауга бала осы кезеннен бешмделе тусед1. К,оршаган ортадан, TinTi улкендер кермей жа- татын ес1мджтерд1 бала зердеа сез1п, байкдй алады. Терезедеп аяз салган всем суреттер, калыц жауган кардан пайда болган табигаттагы всем кубылыстар ак;ын к,аламында калай орын тап- са, бала зердесше солай эсер етедг. Балабакдпаныц ересек жэне м ектепке деганп топтарында шыгарманьщ мазмуны мен эдеби турлерш, жанрларын, керкем дгк куралдарын, олардыц езара байланыстарын бала еркш кабыл- дайтын болады. Кейб1р шыгарма кеш пкерлерш щ шектен тыс эдшетс1з эрекеттерш е куш нсе, зулымдьпегы адалдык жецген уакытта басты кеш п кер л ер ш щ к,уанышына б1рдей кенелш , куанады. Балалык, кдялмен кеп жагдайда езш сол кешпкердщ касында жургендей сезшедь Керкем эдебиет улгшерпнн ем1рде errin жататын ок,игаларды тура си п аттам ай , ж анам алап, т е н е п , сы кактап ж етю зетш турлершщ де болатынын балалар мектепке барар алдыида Tycinyi керек. Ондай шыгармаларга киял-гажайып epTerinepi, жүктеу/скачать 3,97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|