Шь^арма мазмунын эцпмелеу, кешпкерлещцру

аударганы), Ж .Кэрбозиннщ “К у ш т м ”, М.Эл1мбаевтыц “Мешц 
о й ы н ш ы к т а р ы м ” , 1 .Ж ан су г1 р о вты ц “ Т е р т т у л ж ж ы р ы ” ,
Э.Дуйсенбиевтщ “Не деу керек?” (1-2 шумагы) елецдер1 - ал- 
дымен мэнерлеп окылганнан кеш н, мазмундарын еркш турде 
эцпмелеуш кажет ететтн шыгармалар. Ерюн эцпмелеу эд1сшде 
мэт1нге тусшжтеме беру, балаларга ауыр кабылданатын сездерд1 
жецш сездермен 
алмастыру тэсшдер1 колданылады. Осындай 
эд!с 
6ip - 6ipiHe 
байланысты окигалардыц жуйесш сактауга, 
кешпкерлердщ жеке ерекш елжтерш сезш-байкауга жагдай ту- 
дырады. Ботаканды, бузауды, кулыншакты колдарына алып ер- 
келету (Н.Эл1мкулов “Ойыншыктар”), 
6ip 
бурышка жиып уйык- 
тату 
KepinicTepi 
жасала отырып, ецщ олар туралы балалармен 
ерк1н эцпмелесу етюзу шьжарманыц керкемдж белгшерш ба- 
лалардыц еркш кабылдауына мумюндж беред1. Кейпжерлещйру 
эд1с1мен кабылданатын ш ы гармаларга мазмуны кызгылыкты 
окигаларга курьижан шыгармаларды аламыз. Сэбилер тобында 
Сейш Боранбаевтыц “Л ак” елещн томендепдей улгще кабылда- 
ткан жен:
Устел устшде кец жайылымды жер макет1 жасалынады. Орта 
шеншде шепке тойган, кун кез1нде маужырап жаткан козы ор- 
наластырылады. Тэрбиецц колына тынымсыз лакты алып, epcirii- 
карсылы журпзш, езше тэн дауыспен секектете козгалта оты­
рып шыгарма мазмунын жетюзедк
-Тентек лак, тынымсыз,
М1нез1 бар жугымсыз.
Ертелькеш
epMeri,
К,озыга маза бермед!
“К,озы-козы, козы, - деп,
Момакан Foft езГ’, - деп,
Басына да сек1рд1,
Керсетт1 енер не турл
1, - дей келш, темендегщей сурактар 
кояды:
-Балалар! К,озы кандай жануар?
-Ол ненщ тел1?
-Кдрандаршы, ол тыныш кана жатыр, иэ?
-Анда-санда 
Fana 
мацырайды.
-К,озы калай мацырайды?
-Мэ, мэ, - деп, - иэ, сондыктан “Козы мацырайды” дейм1з.
17

-Ал лак; калай дыбыстайды?
-Ол нешн тел1?
-Ол ете тентек, мазасыз, мазасызданып тастан-таска cexipin, 
кандай дауыс шыгарады, балалар?
-Ба-ак, ба-ак- 
MiHe, 
лак, осылайша бакылдайды. Козьиа маза 
бермей тур, карацдаршы, TinTi оны мазактайды да.
-Калай мазактайды, балалар?
-“Козы, козы, козы
М омакан бой ©3i”, - деп, иэ? М этш узшдган балаларга б1рнеше 
рет кайталату керек. Тэрбиеил мэтшд] 
api 
карай окиды:
-Козы, козы, козы, - деп,
М омакан гой ©зй - деп,
Басына да сек1рд1,
Керсетт] мшез не турл], -
Б1рак козы лактьщ кылыктарына канша шыдасын?.. (дауыс 
Kiuipici 
жасалады)
-Б1рде козы лакты
Bip-ак сузш кулатты
Тентек лак “бак” етп
Тумсыгы таска так е т п ”, - дейд] де, тэрбиепп мазасыз лак- 
тын калай жазаланганын корсетедь Осындай кешпкерлецщршген 
K e p i H i c
шитарма мазмунын, ондагы бейнел1 образдардыц кимыл- 
козгалыстарын, дауыстарын балаларга жандандыра отырып кабыл- 
датады. Ойын сипатында откшлетш ерекше кернею материалды 
сабактарда балалардыц керкем uibiFapMaFa деген ынталары ар- 
тьш, олец окигасын есте узак сактауга жагдай тудырьшады.
Керкем шыгармалармен таныстыру эдгстер1 Typni максаттагы 
©зге сабактарда аралас колданылады. М эйщ ц мэнерлеп окып 
шыгарма мазмунын толык жетюзу бастапкьща н еп зп од1с бо­
лып есептелгенм ен, келемд1 epTeri, не эн п м ел ер д еп узшд] 
мэтщдерд1 жаттату, кейб]р ауыр бел1мдерш эцпмелету эд1стер! 
тш дамыту сабактарыньщ белжтер1 болып табьшады.
Керкем шыгарма эдютерш утымды да жинакы колдана бшу 
т э р б и е ш ш ш ш е б е р л т н е б айланы сты . Ш ы гармадагы ж еке 
тусшжсхз сездермеи, шумактарындагы жеке ойлармен балалар­
ды тез таныстырудыц апдын алмай, шыгарманыц мазмунын то­
лык кабылдату мумкш емес.
18

Сэбилер тобында шыгарманы мэнерлеп айтуга ерекше кещл 
белу бала типнщ дыбыстык жагыныц жетшуш жеделдете туседь 
Кешпкерлещцру эддс! мен керкем шыгарманы сахналандыруды 
колдану кезшде балалар елещц такпактарда, мазактама елец- 
дерде бершетш астарлы ойды мэтшдх орындаушыныц дауыс ыр- 
FaFbmaH тез кабылдай алады. Ш ыгарма мазмуны ойыншыктар 
аркылы кеш пкерлещ й рш е ж етю згеннен кеш н, немесе ю тап 
суреттер1н колдана эцпмелеп берген соц, сол такырыпка сай 
дидактикалык ойындарды колдану тшмд1 болмак. Мысалы, II- 
сэбилер тобына бершген мына елецдеп эрекеттерд1 балаларга 
ойыншыктар аркылы кезбе-кез бейнелен 6epin, соцынан “Ку- 
ыршакты жуындырайык” деген дидактикалык ойын ойнатуга 
болады. Бул сабак кулд1рп турде, мазмунды, кещлд
1 етюзшед!. 
Сабак ynrici ерекшелену1 керек.

жүктеу/скачать 3,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: