Әдебиеттер
1 Н.Ә.Назарбаев. 2014 жылғы Қазақстан халқына Жолдауы // Қазақстан-2050. – 2014.
2 Дуальды оқыту жүйесін енгізу // Техникалық және кәсіптік білім. – 2012.– №4. – 10-12 б. 25
3 Қазақстан Республикасында техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың 2008-2010 жылдарға арналған
Мемлекеттік бағдарламасы // Астана, Ақорда, 2008. – Б.22-23.
4 Полянин В.А. «Образовательная система дуального формата и профессиональное самоопределение педагога»//
Журнал «Образовательные технологии», № 2, 2010г., С.88-96.
5 Егоров В.В.,Самашова Г.Е., Нурмаганбетова М.С., Курымбаев С.Г.Развитие дуальной системы обучения в
Карагандинской области// Непрерывное профессиональное образование: теория и практика: сборник статей по материалам
VI Международной научно-практической конференции преподавателей, аспирантов, магистрантов и студентов / под.ред.
д-ра пед.наук, проф.Э.Г. Скибицкого – Новосибирск: САФБД, 2015. – С.357– 359.
6 Омарбекова Ж. Білім берудің жаңа жүйесі // Орталық Қазақстан. – 2012.– №6. – Б.3-4
7 Бахралинов A. Дуальды оқыту жүйесі // Кәсіби біліктілікті арттырудың жаңа мүмкіндігі. – 2014. – № 10. – Б.79–89.
References
1 N.A.NazarbaevMessage From The President Of The Republic Of Kazakhstan// Kazakhstan-2050. – 2014.
2 The introduction of the system of dual training // Technical and specialized education– 2012.– №4. – S.10-12
3 State Programme of Education Development for 2008-2010 in the Republic of Kazakhstan // Astana, Akorda, 2008. – S.22-
23.
4 Polyanin V.A.The educational system of the dual format and professional identity of the teacher// Zhurnal «Obrazovatelnye-
tehnologii», № 2, 2010g., S.88-96.
5 Egorov V.V., Samashova G.E., Nurmaganbetova M.S., Kurymbaev S.G. The development of the dual system of education in
Karaganda region// Continuous professional education: theory and practice: collection of articles on materials of VI International
scientific-practical conference of teachers, graduate students, undergraduates and students /pod.red.d-raped.nauk, prof. E.G. Skibi-
cykogo. – Novosibirsk: SАFBD, 2015. – S.357-359.
6 OmarbekovaSh. New system education// OrtaltkKazakstan. – 2012.– №6. – S.3-4.
7 Bahralinov A. Dual training system// New professional developmentprofessional qualifications. – 2014. – № 10. – S.79–89.
Развитие дуальной системы обучения в агротехническом и политехническом колледжах города Караганды.
В данной статье рассматривается дуальная система подготовки - одна из самых эффективных форм подготовки
профессионально-технических кадров. Она отвечает интересам всех участвующих в ней сторон - предприятий,
работников, государства. Для предприятия - это возможность подготовить для себя кадры, экономия на расходах по
поиску и подбору работников, их переучивании и адаптации.
Преимущества дуального обучения: высокий процент трудоустройства отвечающие требованиям работодателя,
высокая мотивация в получении знаний, оценка качества подготовки специалистов проводится самими работодателями,
снижается нагрузка на бюджет т.е. часть затрат по профессиональному обучению несет предприятие.
Ключевые слова: Системы дуального обучения, подготовки кадров, предприятие, рабочие кадры, специалистов,
профессиональное обучение, образования, государственные стандарты, профессионально-технического образования,
колледжей.
The development ofthe dualtraining system inagrotechnical andpolytechnic colleges of Karaganda.
This article the dual training system is one of the most effective forms of training professional and technical personnel. It is
in the interest of all parties to enterprises, workers and the state. For the company it is an opportunity to prepare for themselves
shots, saving on the costs of search and selection of employees, their retraining and adaptation.
Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы
344
Advantages of the dual education is a high percentage of employment comply with the requirements of the employer, high
motivation to gain knowledge, evaluation of the quality of training carried out by the employers themselves, reduces the load on
the budget that part of the cost of vocational training, the company carries.
Keywords: Systems of dual training, to training, enterprise, workers, experts, vocational education, educations, state stan-
dards, vocational training, colleges.
Редакцияға 05.02.2016 қабылданды.
УДК 796: 37. 035.463
Е.Б. ОМАРОВ
и.о. профессора, к.пед.н., доцент ЕНУ имени Л.Н. Гумилева
СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ПОУРОЧНЫХ ПРОГРАММ ДЕТСКО-ЮНОШЕСКИХ СПОРТИВНЫХ ШКОЛ С
УЧЕТОМ КРИТИЧЕСКОГО АНАЛИЗА
В данной статье рассматриваются вопросы степени научной обоснованности поурочных государственных программ
для ДЮСШ и СДЮШОР с учетом особенностей половозрастного биологического развития детей и подростков, также
теоретический анализ программно-нормативных документов различных видов спорта.
Приводятся выявленные материалы ряда существенных недостатков и предложены выводы для совершенствования
рассматриваемых программно-нормативных документов, а также обусловливание на необходимость разработки
региональных программ.
Ключевые слова: анатомо-физиологические особенности, взаимосвязь двигательных возможностей, методика
проведения контрольных испытаний, рекомендуемый возраст, оценка двигательных способностей, параметр нагрузки,
двигательная функция.
Для теории и практики физического воспитания и спорта большое значение имеет знание и точный
учет анатомо-физиологических особенностей растущего организма, общих закономерностей развития и
взаимосвязи двигательных возможностей.
Это значительно повышает эффективность педагогического процесса, так как позволяет научно
обоснованно решать вопросы управления тренировочными нагрузками, подбора их объема, средств,
методов, устанавливать возрастную преемственность контрольных нормативов, программного материала по
возрастным группам и т.д.
Целью наших исследований являлось изучение степени научной обоснованности поурочных
государственных программ для ДЮСШ и СДЮШОР с учетом особенностей половозрастного биологического
развития детей и подростков.
Основным методом сбора информации был теоретический анализ программно-нормативных документов
по легкой атлетике, плаванию, конькобежному спорту, спортивной гимнастике, тяжелой атлетике и волейболу.
Обобщенные данные показали отсутствие единого методологического подхода в разработке программ.
Несмотря на однозначность названий, они различны по структуре построения, изложению содержания
учебно-тренировочного процесса, уровню научной обоснованности.
Так, в программе по легкой атлетике / учебно-тренировочные группы 1-го и 2-го года обучения\. Бег,
метания, многоборья, прыжки / дается объяснительная записка с выделением в ней идейно-воспитательной
работы и психологической подготовки, примерный план-график распределения тренировочных средств по
неделям для учебно-тренировочных групп 1-го и 2-го года обучения, приемно-переводные контрольные
нормативы, программный материал по годам обучения, изложенный в форме уроков. В заключение приводятся
примерные программы соревнований и комплексы упражнений различной направленности.
В структурном построении программы по конькобежному спорту четко выделяется 6 разделов: 1 –
объяснительная записка; 2 – организационно-методические указания; 3 – 4 – примерный годовой план-график
спортивной подготовки юных конькобежцев и содержание учебно-тренировочных занятий и соревнований на
каждый месяц по годам обучения; 5 – программный материал по практической и теоретической подготовке;
6 – нормативные требования, содержание и методика проведения контрольных испытаний.
Программы по плаванию и спортивной гимнастике состоят из объяснительной записки и фактического
материала, определяющего содержание и планирование учебно-тренировочных занятий по годам подготовки.
№ 3 (112) 2016
345
Общим для всех программ является такой раздел, как объяснительная записка, однако и здесь нет
единообразия. В поурочных программах по таким видам спорта, как легкая атлетика, плавание, спортивная
гимнастика излагаются задачи детско-юношеских спортивных школ, без отражения специфических
требований вида спорта и возрастных особенностей юных спортсменов.
Одни программы ограничиваются лишь перечнем задач и изложением таблицы наполняемости учебных
групп и режимом учебно-тренировочной работы / плавание, конькобежный спорт, волейбол /, в других -
указанные фрагменты дополняются расшифровкой этапов многолетней подготовки / спортивная гимнастика
/ или содержанием воспитательной работы с примерным планом-графиком ее проведения / легкая атлетика/.
Дискуссионным, на наш взгляд, является такой момент, как рекомендуемый возраст учащихся для
зачисления в учебно-тренировочные группы.
Так, в программе для детско-юношеских спортивных школ по легкой атлетике /бег 100, 200, 400 м/
начальный возраст для зачисления в учебно-тренировочные группы установлен 11-13 лет. Вместе с тем
многочисленными исследованиями установлено наличие критических периодов в развитии быстроты
в 8-11 лет. В естественном ходе развития двигательной функции возраст 13-15 лет характеризуется
стабилизацией и умеренными темпами изменения тестовых показателей. Таким образом, мы упускаем
наиболее благоприятные биологические предпосылки для целенаправленного воспитания столь важного
для спринтера физического качества, сужаем диапазон времени для последующего успешного решения
задач специальной физической подготовки.
Подобное прослеживается и при определении начального срока занятий прыжками. Здесь он равен
11-13 годам. И вновь мы упускаем возраст, характеризующийся наиболее высокими темпами развития
скоростно-силовых способностей/прыгучести/.
То же самое можно сказать и в адрес программ по игровым видам спорта.
Принципиальное значение, на наш взгляд, в подготовке юных спортсменов имеет возрастной диапазон
внутри учебно-тренировочных групп и групп начальной подготовки. Во всех анализируемых программах, за
исключением программы по гимнастике, он составляет три года. Например: 8-10 лет-1год обучения; 9-11-2-
ой год обучения и т.д. Программный материал с указанием состава средств, объема тренировочных нагрузок,
их направленности разработан по годам обучения. И получается, что учащимся различной биологической
зрелости мы предлагаем одни и те же стандартные тренировочные серии, одни и те же контрольные нормативы.
Это, безусловно, в перспективе не делает детский спорт процессом безущербным для здоровья.
Вероятно, есть необходимость дифференцировать возврат зачисления учащихся в учебно-тренировочные
группы с учетом половых различий, так как у мальчиков и девочек не только различны функциональные
возможности, но и ритмы биологического развития, а, следовательно, и предпосылки для начальной
спортивной и тем более углубленной специализации.
Относительно содержания поурочных программ следует отметить, что оно для учащихся различного пола,
и в организационно-методических указаниях в большинстве случаев нет рекомендаций по его интерпретации
с учетом данного признака. Дифференцированы лишь нормативы. Это тем более недопустимо для процесса
спортивной тренировки, где с детских лет предъявляются повышенные требования к физической кондиции
юных спортсменов.
В многолетнем аспекте решения задач общей физической подготовки юных спортсменов содержательной
функции. Лишь в программе по конькобежному спорту указано в возрасте 9-11 лет, что совпадает с высокими
естественными темпами совершенствования данного физического качества.
Существенным моментом в системе спортивной подготовки детей и подростков является определение
величины, характера и динамики тренировочных нагрузок. И здесь, помимо данных периодов развития
физических способностей необходимо также учитывать научную информацию и биологическую надежность
организма на различных этапах онтогенеза. В этом плане определенный интерес представляет анализ роста
тренировочных нагрузок 16,17 лет и 8,9,11,14,15 лет у мальчиков возможно планирование больших по
объему физических нагрузок (соответственно возрасту), так как эти периоды характеризируется высокой
взаимосвязью функции и их сбалансированностью.
Согласно плана-схемы подготовки юного бегуна на короткие дистанции объем спринтерского бега
увеличивается следующим образом : 1 год обучения (11-13 лет) -28, 9 км; 2 года (12-14 лет) - 30, 3 км; 3 год (15-
17 лет) – 69, 8 км; 4 год (14-16 лет) -76, 7 км; 5 год (15-17 лет) - 89, 2 км. Как видно, рост объема специальных
средств подготовки носит «скачкообразный» характер. Наибольший прирост объема фиксируется на 3-ем
году занятий, когда более чем удваивается. В последующие; 4 и 5 года обучения темпы роста соответственно
составляют 10 и 24 %.
Аналогичная динамика наблюдается и в изменении такого параметра нагрузки , как интенсивность.
Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы
346
Если на втором году занятий объем упражнений выполняемых с интенсивностью 91-95% увеличивается на
15%, то на последующих этапах подготовки этот показатель равен 59, 23 и 24%. Таким образом, большие
объемы физических нагрузок планируются программой на 13-15 лет. Но если у мальчиков такой подход в
значительной степени оправдан, так как он подтверждается высокой степенью биологической надежности
организма, то у девочек в этом возрасте низкий уровень функциональных взаимосвязей, и большой объем
физических нагрузок может привести к разбалансировке систем организма.
В поурочных программах по плаванию имеет место подобный вариант изменения нагрузки, т.е. увеличение
ее объема без учета особенностей возрастного развития. Так, если объем плавания в учебно-тренировочных
группах 1 года обучения составляет 350 км; 2 года-480 км; 3 года – 750км;с 4 года – 1000 км; прирост
качественного показателя составляет соответственно 130,170 и 250 км; при этом наиболее весомые прибавки
приходятся на возраст 12-14 и 13-15 лет. Если ориентироваться на минимальные значения возрастного
диапазона, то расчет темпов объема нагрузок не обоснован и для мальчиков.
Не учитываются в должной степени особенности возрастного развития и при разработке контрольных
нормативов (в частности, неравномерный характер становления двигательной функции). Нет смысла
останавливаться на детальном анализе нормативов, так как в программах они даются по годам обучения
и при этом однозначны для учащихся нескольких возрастных групп. Уже было указано, что возрастной
диапазон внутри учебной группы составляет 3 года, а для каждого возраста характерны свои естественные
темпы роста. Такой подход к разработке норм затрудняет объективную оценку двигательных способностей
учащихся, их спортивной одаренности.
Таким образом, анализ поурочных программ по отдельным видам спорта для детско-юношеских
спортивных школ различного типа выявил ряд существенных недостатков. В основном они вызваны
недостаточным учетом общих закономерностей развития двигательной функции и, в частности, данных
о неравномерном характере ее становления, степени биологической надежности организма на различных
возрастных этапах. Полностью игнорируется и влияние региональных климатогеографических особенностей
на растущий организм.
Все это требует дальнейшего совершенствования рассматриваемых программно-нормативных документов,
а также обусловливает необходимость разработки региональных программ.
Литература
1 Э. В. Матвеев «Теория и практика физической культуры и спорта». - №11. - М., 1999 г., стр. 93-95.
2 Ф.М. Суслов сб. «Основы физического воспитания и спорта». - М., 2001 г. стр. 62-64.
References
1 E.V. Matveev «Teoriya i praqtiqa phizichesqoy qultury i sporta», 11, M., -1999., str. 93-95.
2 F.M. Suslov sb. «Osnovy phizichesqogo vospitaniya i sporta», M., 2001 g. str. 62-64.
Е.Б. Омаров. Балалар мен жасөспірімдердің спорттық мектептерінің сабақтық бағдарламаларын сыни
талдауды ескере отырып жетілдіру.
Бұл мақалада балалар мен жас өспірімдер спорттық мектептеріне және олимпиадалық резервтің мамандандырылған
балалармен жас өспірімдердің спорттық мектептеріне арналған әр сабақтық мемлекеттік бағдарламасының ғылыми
негізделіу деңгейі, балалармен жасөспірімдердің жыныстық-жастық, биологиялық даму ерекшеліктерін ескеруді
қамтитын сұрақтармен қатар, кейбір спорт түрлерінің бағдарламалық-нормативтік құжаттарына теориялық
талдаулардың жасалуы баяндалады.
Сонымен қатар, анықталған бір шама қомақты қателіктердің материалдары келтіріледі және қарастырылатын
бағдарламалық-нормативтік құжаттарды жетілдіруге ұсынылатын қортындылар баяндала отырып, аймақтық
бағдарламаны құрастыруға қажеттіліктің туындауының бар екендігі дәлелденеді.
Түйін сөздер: анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктер, қозғалу мүмкіншіліктерінің қарым-қатынасы,
бақылау сынамаларын өткізу әдісі, ұсынарлық жас мөлшері, қозғалу мүмкіншіліктерін бағалау, жүктеменің ауқымы,
қозғағыштық міндет.
Candidate of the pedagogical sciences, docent E.B. Omarov. Eurasian National University named after L.N. Gumilyov.
To perfect child-youthful sport program with considering critical analysis
In this article considered the questions about national programs scientific power for CYSS (Child-Youthful Sport School) and
CYSSOR (Child-Youthful Sport School of Olympic Reserve) with considering child-youthful gender-age biological development,
and theoretical analysis program-normative documents to any kind of sports.
Provided any essential shortcomings and offered conclusions to perfect program-normative documents and condition on
necessities to realize regional programs.
№ 3 (112) 2016
347
Key words: anatomy-physical features, interrelation motor-physical features, methodology for control test, recommended
age, evaluation to motor developments, load parameters, motor function.
Поступила в редакцию 19.01.2016.
ӘОЖ 376 378.1 004
А.К. ОРАЛБЕКОВА
Абай атындағы ҚазҰПУ докторанты, Алматы, ali.ya84@mail.ru
МҮМКІНДІГІ ШЕКТЕУЛІ БАЛАЛАРМЕН ЖҰМЫС ЖАСАУДА БОЛАШАҚ БАСТАУЫШ СЫНЫП
МҰҒАЛІМДЕРІНІҢ АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ НЕГІЗДЕРІ
Бұл мақала мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс жасауда болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің
ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану негіздерінің мәселелеріне арналған. Қазіргі уақытта
ақпараттық технологиялар арқылы білім беруді жүзеге асырудың жолдарына тоқтала отырып, мақала болашақ
бастауыш сынып мұғалімдерін инклюзивті білім беру жағдайында АҚТ құралдарын қолданудың түйінді мәселелерін
қарастырады. Бұл баяндамада берілген ұсыныстар ағарту саласындағы мамандарға, әкімшілік басшыларына, білім беру
салаларының мамандарына қатысты. Осы мәселелерді шешуге бағытталып жасалынған 5В010200 мамандықтарының
студенттеріне арнайы курстың жобасы ұсынылады.
Түйін сөздер: инклюзивті білім беру, бастауыш сынып мұғалімі, ақпараттық-коммуникациялық технология.
Қазақстан Республикасында әр баланың мектеп талаптарына сай болуы немесе болмауына қарамастан,
оқушыны жеке басын сыйлау және оның даралығын қабылдауды қамтамасыз ететін инклюзивті білім беру
идеясының таралуы педагогтардың құзыреттілігіне жаңашыл талаптарды туындататыны анық. Қазіргі
заман педагогтарына, ең алдымен қойылатын талаптар жаңадан пайда болған қызметтерді орындаумен
байланысты: дене немесе интеллектуалды мүмкіндігі шектелген балалар немесе, қалада, ауылда тұратын әр
түрлі әлеуметтік топтағы балалар немесе басқа да әр түрлі білім беру топтарымен жұмыс істеуге болатын
технологияларды өздігінен, жеке бас тәжірибесіне сай, шығармашылық түрде таңдау мен пайдалану қабілеті.
Білім беруді реформалау жағдайында ағымдағы әлеуметтік-педагогикалық үрдістерді түсінетін жаңа
тұжырымдамалық ойлау жүйесі бар педагогтарды дайындау қажеттілігі туындап отыр. Қазіргі уақытта тек
дені сау балаларға ғана емес, сонымен қатар әр түрлі әлеуметтік факторларды, жақын айналадағыларының
және әлеуметтенуінің ерекшеліктерін есепке ала отырып дамуында түрлі ауытқулары бар балаларға
бағытталған жоғары білікті мектеп мұғалімдері аса қажет. Бұл жағдайдың маңыздылығы халықаралық
және отандық құқықтық құжаттарда айқындалған. Мысалы, «Дүниежүзілік мүгедектік туралы баяндамада»
инклюзивті білім беруді дамытуда жалпы білім беретін педагогтың арнайы дайындығы шешуші мәнге ие
екендігі көрсетілген [1]. Берілген құжатта «Мемлекеттік жалпы мектеп мұғалімдерінің арнайы оқытылуы
олардың сенімділігін нығайтып, мүгедек балаларды оқыту дағдыларын жақсартуы мүмкін. Инклюзия
қағидалары мұғалімдерді дайындау бағдарламаларына ендірілуі және мұғалімдерге инклюзивті білім беру
саласында кәсіби білім мен тәжірибе алмасуға мүмкіндік беретін басқа да бастамалармен қосылуы керек»
деп жарияланған [2].
Біздің еліміздегі білім беру саясатыныңнегізгі өзекті мәселелер – кәсіптік даярлаудың сапасын жақсарту
мен жетілдіру, біліммен қамтамасыз етудің ғылыми-әдістемелік жүйесін түбегейлі жаңарту, оқытудың
формалары мен әдістерінің түрлерін өзгерту, ондағы алдыңғы қатарлы оқу-тәрбие тәжірибелері мен қазіргі
қоғамның сұраныстарының алшақтығын жою, білімдегі жаңашылдықты саралау, білімді жетілдіру үдерісіндегі
үздіксіздікті қамтамасыз етуде оның ролін арттыру және қазіргі заман техникасы мен технологиясын жоғары
деңгейде қолдана білу болып табылады [3].
Сеймур Пейперт өзінің «Санадағы өзгеріс» атты еңбегінде былай айтты «Тілдерді меңгеру – бала
үшін ең қызықты да еліктіргіш жаттығулардың бірі. Әрбір санасы толық бала сөйлеуге үйренеді. Неге ол
компьютермен сөйлемеске? Балаларға компьютер қажет, өзінің интеллектуалдық тұрғыдан жоғарылату
үшін, бір-бірімен қарым-қатынас жасау және қоғамның белсенді мүшесі болуы үшін». Ол бүкіл әлемге
әйгілі Лого бағдарламалау тілін ұсынады. Бұл бағдарламаның ең маңызды ерекшелігі психологиялық және
физиологиялық жағынан әр түрлі деңгейде дамыған балаларды қамтыған, яғни мүмкіндігі шектеулі балалар
үшін де арналған компьютерлік бағдарламалаудың тілі болып есептеледі. Пейперттің ойынша компьютерлік
Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы
348
бағдарламалауды кіші мектеп жасындағы балалар тіпті мектепке дейінгі жасындағы балалар да меңгере
алады деді.
Қазіргі уақытта ақпараттық технологиялар арқылы білім беруді жүзеге асыру оңай әрі тиімді болғанын
дүниежүзіндегі білім беру саласындағы қашықтықтан оқыту, компьютердің мүмкіндіктері арқылы
бағдарламалар жасау т.б. осындай сияқты көптеген оқыту үдерісіндегі өзгерістерді көруге болады
2011 жылы ЮНЕСКО арнайы білім берудің Еуропалық Агенттігімен бірлесе отырып «мүмкіндігі шектеулі
жандар үшін білім берудегі АҚТ» туралы түрлі инновациялық тәжірибелерге шолу жасады. Бұл аналитикалық
шолу «Білім берудегі АҚТ – озық тәжірибе» деген атаумен жарияланды. Онда әлемнің түкпір-түкпірінен
және Еуропа, Азия, Латын Америка, ТМД мен Балтық елдерін қосып алғанда әр түрлі оқу мекемелерінде
білім алатын мүмкіндігі шектеулі жандардың АҚТ құралдарын пайдалану үлгілері көрсетілген. Сонымен
қатар онда инклюзивті білім беру жүйесін оңтайландыру жолдарының бірі – ақпараттық –коммуникациялық
технологияларды қолдану арқылы мүмкіндігі шектеулі балаларды оқыту барысында едәуір жоғары
жетістіктерге жеткен тәжірибесін айқындады.
Ақпараттық қоғам мәселелеріне арналған жоғары деңгейдегі әлемдік кездесу (ВВУИО) ақпараттық және
коммуникациялық технологияларды (АҚТ) адами ресурстарды оқыту мен дамыту бойынша барлық білім беру
сатыларында қолдануды ұсынады (Қағидалар декларациясы). Білім беру мәселелерін шешуде көшбасшылар
түрлі реформалар мен өзгертулер жасап жатса, білім алушылар АҚТ құралдарының мұмкіндіктерін толықтай
пайдаланып жатыр[4].
Бұл баяндамада берілген ұсыныстар ағарту саласындағы мамандарға, әкімшілік басшыларына, білім беру
салаларының мамандарына қатысты. Мысалы:
• Барлық мектеп сыныптарында дәстүрлі АҚТ құралдарын барынша қолдану, яғни компьютерлер,
планшеттер, ұялы мобилді телефондар және т.б;
• Білім алушылардың өзінің индивидуалды ерекшеліктеріне сай, өзінің қызығушылығына мен қабілетіне
сәйкес технологияларды қолдану, түрлі құрылғылар мен технологиялар арқылы білім алуларына жағдай
жасау, оларға құқық пен мүмкіндік беру;
• Технологиялардың көмегімен инклюзивті білім беруді жүзеге асыру мақсатында қазіргі АҚТ құралдарын
меңгермеген, немесе нашар меңгерген мұғалімдер тарапынан мінез-құлық кедергілерін болдырмау;
• Білім алушылар мен олардың отбасы мүшелеріне, мұғалімдерге АҚТ құралдарын пайдалану
мүмкіндіктеріне қолдау көрсету;
• Аудан көлемінде немесе мектеп щеңберінің аясында АҚТ құралдарын қолдану туралы ереже немесе
жоспар құру, онда қолжетімді АҚТ құралдарын толықтай интеграциялау арқылы инклюзивті білім беру
тәжірибесіне ендіру;
• Инклюзивті білім беру сыныптарына АҚТ үдерістерін интеграциялауды жүзеге асыру үшін мұғалімдердің
құзіреттілігін қалыптастыруына қажет білім, білік, дағдылар мен ақпараттарды меңгеру мен өңдеу.
Көптеген мұғалімдер қазіргі уақытта технологияларды қолдану мүмкіндігі төмен, бұл жағдай олардың
АҚТ құралдарын қолдануда кәсіби дайындықтан өтпегендігін білдіртеді, осы фактор оларды АҚТ
технологиялардың қолдану мүмкіндігінде қиындық туғызғандықтан, белгілі бір ішкі үрей пайда болатыны
даанық болып отыр. Осыдан кейін мынадай мәселе туындайды: болашақ бастауыш сынып мұғалімдеріне
инклюзивті білім беру аясында жұмыс жасау дағдыларына үйрету, білімдер беру мен технологияларды
қолдану негіздеріне оқыту мен оқу үдерісіне оларды тиімді интеграциялау және қолжетімді технологиялар
арқылы жетістікке жету қажеттілігін қанағаттандыру болып табылады. Қазіргі заманның жоғары оқу орны
түлектері, өзінің алдындағы бітірушілерінен қарағанда компьютерлік технологияларды қолдану құзіреттілігі
жоғары десек қателеспейміз.
АҚТ аясында мұғалімдердің жоғары кұзіреттілік деңгейін қолдау олардың кәсібін ары қарай дамыту
үшін қалыпты мотивациялық үдерістерін қамтамасыздандырады, оқытудың сапасы мен тиімділігінің өсуі,
сонымен қатар осы салада жұмыс жасайтын қызметкерлер үшін әр түрлі қоғамдастықтар құруына себеп
болатыны анық. Көптеген мемлекеттерде АҚТ қолдану аясындағы педагогтардың білктілігін арттыру бұл
үздіксіз білім беру педагогикасы жүйесінің қажетті компоненттердің бірі болып саналады, бірақ ешқандай
мемлекетте білім беру қызметіне байланысты АҚТ-ның бір немесе бірнеше аспекттерін меңгеру қажеттілігі
туралы тәжірибе жоқ (немесе ол енді ендірілуді). Сондықтан жоғары оқу орны мұғалімдері мен жалпы білім
беру мектептерінің мұғалімдері үшін АҚТ аясындағы кәсіби құзіреттіліктерді дамыту міндетін шешуге
бағытталған педагогикалық кадрлардың кәсіби талаптарын реттейтін құқықтық-нормативтік құжаттар мен
заңдылықтардың актілері толықтай жасалынды деп айта алмаймыз.
Сонымен қатар инклюзивті білім беру аясында оқу бағдарламаларын жасайтын, оқу үдерісін АҚТ
құралдарын пайдалана отырып, тиімді жүргізетін мамандар үшін мынадай нәрсе айқын: АҚТ аясында
жұмыс жасап жүрген педагогтар тек Интернет пен персоналды компьютердің базалық деңгейіндегі
дағдыларын дамытумен шектелмеу қажет. Ақпараттық-коммуникациялық құзіреттілік бұл тек стандартты
№ 3 (112) 2016
349
офистік қызметтер емес (мәтіндік редактор, графикалық редактор, электрондық кестелер мен электрондық
презентациялар). АҚТ аясында педагогтың кәсібилігі бұл ақпарат феноменін тереңдетілген түрде жете түсіну,
білім алушылармен бірлесе отырып таным қызығушылығын арттыратын ақпараттық нысандармен барлық
кезеңінде жұмыс жасау – қажеттіліктерді айқындау үдерісінен (ақпараттық сұраныс) және дереккөздерден
алынған ақпаратты іздеу, табу, өңдеу, сыни талдау, жинақтау, қорытындылау жолдары арқылы қанағаттандыру
болып табылады.
Жоғарыда көрсетілген мәселелерді шешуге бағытталған және 5В010200-Бастауышта оқыту педагогикасы
мен әдістемесі мамандығының студенттеріне арналған «Мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс жасауда
болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану негіздері»
тақырыбында арнайы курс бағдарламасының жобасы жасалынды, курс мақсаты болып инклюзивті білім беру
жағдайында болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің жаңа ақпараттық технологияларын меңгеруге деген
мотивациялық ынталанушылығын арта отырып, АҚТ-ны қолданудың теориялық негіздерімен таныстыру
және мультимедиялық техникалық құралдарды пайдаланудың практикалық дағдыларын қалыптастыру болып
табылады. Арнайы курс төмендегідей міндеттерді шешуге бағытталған:
- Инклюзивті білім беруде АҚТ туралы теориялық негізгі білімдерді және АҚТ-ны қолданудың
халықаралық тәжірибесі туралы мәліметтерді беру;
- ҚР және әлемдегі білім берудің ақпараттық жүйесіндегі өзгерістер мен нормативтік-құқықтық актілерді
зерделеу;
- Болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің инклюзивті білім беру жағдайында АҚТ–ны қолдану және
инклюзивті білім беру жағдайындағы АҚТ-ны пайдаланудың жаңа тенденцияларының құзіреттіліктерін
дамыту;
- Халықаралық тәжірибені ескере отырып, оқыту үдерісінің жаңа бағдарламалық-әдістемелерді саралауда
өзіндік дербес тәсілін жасауға үйрету;
- Ақпараттық технологиялар арқылы оқу-практикалық модульдерді жасап шығаруға қажет дағдыларын
қалыптастыру;
- Тиімді бағдарламаларды пайдалану дағдыларына үйрету;
- Ашық ақпараттық білім беру кеңістігінде оқытудың тиімді бағдарламаларын құру үшін қажет
құзіреттіліктерді дамыту.
Арнайы курс бағдарламасы жобамен 90 сағатты құрайды және дәріс, семинар, практикалық сабақтарында
белсенді оқыту әдістерін қолдануға бағытталған: имитациялық емес әдістер (проблемалық дәріс,
семинар,талқылаулар), имитациялық (арнайы жағдаяттарды талдау, педагогикалық мәселелерді шешу,
компьютерлік бағдарламаларды қолдану, тапсырмалар мен тесттер, сөзжұмбақтарды құрастыру). Арнайы
курстың тақырыптары 3 модульге бөлінген:
1 Модуль. Инклюзивті білім беруде бастауыш сынып мұғалімінің АҚТ-ны қолдану негіздері
1.1 Мүмкіндігі шектеулі кіші мектеп жасындағы балаларға білім беруде АҚТ-ны қолдану мәселелері мен
теориялық – әдіснамалық негіздері
1.2 Инклюзивті білімнің дамуы мен қалыптасу тарихы
1.3 ҚР болашақ бастауыш сынып мұғалімінің инклюзивті білім беру жағдайында кәсіби дайындық мәселесі
1.4 Инклюзивті білім беру жағдайында АҚТ-ны қолданудың халықаралық тәжірибесі
1.5 Инклюзивті білім берудегі АҚТ: шолу және талдау
2 Модуль. Болашақ бастауыш сынып мұғалімнің АҚТ құзіреттілігі
2.1 Бастауыш сынып мұғалімінің ақпараттық құзіреттілігі
2.2 Мүмкіндігі шектеулі балаларды қашықтықтан оқыту тәсілдері
2.3 Интербелсенді тапсырмаларды құруға арналған бағдарламаларды қолдану негіздері
2.4 Мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс жасау үшін компьютерлік технологияларды қолдану арқылы
бағдарламалар жасау
3 Модуль. Сабақта және сабақтан тыс іс-әрекетте АҚТ-ны қолдану әдістемесінің негіздері
3.1 АҚТ-ны сабақта қолданудың әдістері, құралдары, қағидалары
3.2 Сабақтың әр түрлі этаптарында АҚТ-ны қолдану ерекшеліктері
3.3 Дайын интербелсенді бағдарламаны қолдану ерекшеліктері (Hot Potatoes 6.0 , ЛОГО т.б.)
3.4 Компьютерлік мүмкіндіктерді пайдалана отырып, қарапайым бағдарламаны жасау тәжірибесі
Курс бағдарламасының жұмысын жүзеге асыру барысында негізгі әдістері болып: саралап алынған
материалдарға талдау жасау, инклюзивті білім беру жағдайындағы АҚТ-ны жүзеге асыру барысындағы
халықаралық тәжірибеге шолу жасау және оны талдау; Hot Potatoes v 6.0 және т.б. компьютерлік
бағдарламалармен практикалық жұмыстар жасау; ұсынылған проблемалық тапсырмалардың негізінде
практикалық жұмыстар жасау.
Осы арнайы курсты зерделеу нәтижесінде студенттер төмендегідей АҚТ құзіреттіліктеріне ие бола алады:
Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы
350
- инклюзия жағдайында жұмыс жасай алу дайындығы (мүмкіндігі шектеулі, әр түрлі әлеуметтік сатыдағы
т.б. балалармен);
- АҚТ құралдарын қолданудағы әрекет және дағдыларына бақылау жасау, саралау, талдау қабілеттілігі;
- инклюзия жағдайында барлық оқу-әдістемелік кеешендерді АҚТ құралдары арқылы бейімдей алу
дайындығы.
Достарыңызбен бөлісу: |