Б І р І н ш І б ө л ім тарихи грамматика пәНІ
СӨЗ БАСЫНДАҒЫ ДАУЫ ССЫ ЗДАР
жүктеу/скачать 2,52 Mb. Pdf көрінісі
|
кіріспе
| СӨЗ БАСЫНДАҒЫ ДАУЫ ССЫ ЗДАР
Түркі тілдерінің тарихи фонетикасын зерттеушілер сөз басында дауыссыздардың қолданыла бастауын түркі негіз тілінің жеке тіл- дерге ыдырау дәуірінде пайда болған құбылыс деп есептейді2. Сөз- дің абсолют басындағы қатаңдардың ұяңдауы, сөйтіп бұл позиция- да ұяң дыбыстардың пайда болуы қатар айтылған екі сөздің алдыңғысының соңғысына әсері (сандхи заңдылығы) деп қарала- ды. Қалайда сөздің абсолют басында қатаң дыбыстардың айтылуы түркі тілдері тарихындағы өте көне, ежелгі құбылыс. Сөздің аб- солют басында қатаң дыбыстың қолданылуы түркі тілдеріндегі сингармонизм заңдылығының болуымен де байланысты: сөздің ба- сы қатаң да күшті айтылудың нәтижесінде басқы буын сапасы қалған буындарға да ықпал еткен. С. Е. Малов өзінің белгілі классификациясында қатаң дауыссыздардың қолданылуы тіл құ- рамындағы ежелгі заңдылықтың, сипаттың сақталуының белгісі деп түсіндіреді. Әрине, С. Е. Малов пікірі де бүгінгі түркі тілдері фактілерін ежелгі жазбалар тілімен салыстыруға негізделген, олардың өзара қатынасын пайымдаудан туған. Қазақ тілінде осы процесс барлық сөздерді қамти алмаса керек. Өйткені» қазақтың байырғы сөздері құрамында анлаутта ұяңдард&Н гөрі қатаң дауыс- сыздардың айтылуы ж-иірек. Бұл әсіресе қ, ғ, к, г, т, д, с, з дыбыс- тарының қолданылуына қатысты. Мысалы: тек (ти), таш (тас), ташру (тыс), саб (сөз), сайу (сайын), қабыш (қабысу, жалғасу), қадын (қайын), қалың (қалы ң), қамыш (қамыс), күмүш (күміс), кед (кій), т. б. Бұл сөздердің бәрі де қазақ тілінде басқы қатаң дауыссызды сақтап қалған. Өсымен байланысты, орта ғасыр автор- ларының бірінің сол заманғы түркі тілдерінде қатаң, ұяң дауыс- жүктеу/скачать 2,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|