Б І р І н ш І б ө л ім тарихи грамматика пәНІ
Бұл тәсіл бойынша тіл құрамындағы элементтер.өзара салыстырылады
жүктеу/скачать 2,52 Mb. Pdf көрінісі
|
кіріспе
| Бұл
тәсіл бойынша тіл құрамындағы элементтер.өзара салыстырылады Да, өзгерістің бағыты мён түрі айқынд^лайы. Мысалы, ке-л, ке-т және бе-рі, д-рі, алдыңғыларда ортақ түб|р ке-, екінші топ сөздерде қосымшалар ортақ, түбірлердің орта 17 інханоа __ загы Көггшетау £ Л ■ унітерсмтеті . ‘ К _Г .Т А І1. .?С .А Ң А Ко кхивтау г т ий »*ии8ірс ■ И М . Ш о к я г г і У а Л . І Л о . ' Я И Б Л И П 1 I и . . ж ба ескерткіштер мен туыс тілдер фактілеріне жүгіну керек: бұ жақ, о жақ, со жақ, ана жақ ортақ түбір екі түрлі: о ~ а және б ү~ со. Алдыңғы ортақ түбір соңғымен (б ү )~ (с о ) салыстырғанда ерекше көрінетіндер б, с элементтері. Бү және со сөздерінің екі түр- лі мәнде үғынылуы да (бү — осы жерде — менің айналамда, со — сол жерде, сенің айналаңда) б және с элементтеріне байланысты. Осылардың бәрін еске алсақ, бү және со сөздерін екі түрлі эле- менттерден қүралған: б, с — локативтік мән бергендер, ү және а — сілтеулік мән бергендер деп қарауға әбден болады. Дегенмен, ліл- дің бір саласына ғана ^атысты синхрондық фактілерді салыстыру ретроспективтік тәсілге жатады. ӨйткеНі, әдеби тіл мен диалекті- дегі бір-біріне эквивалент фактілер әр түрлі кезең мен өзгерістер- дің (тіпті таза лингвистика емес, экстралингвистикалық, әлеумет- тік жағдайлардың нәтижесі) нәтижелері болуы мүмкін. Зерттелетін мәселенің ерекшелігіне карай4/гипологиялык с.ялыг,- тыру әдісі қолданылады (бүл жердегі салыстыру — сопоставлениё: хронологиялық жүйе сақталынбайды). Типологиялық салыстыру әдісі жеке морфемаларды, жеке тілдік элементтерді қарастырмай- ды, материалдық элементтердің үқсас, үқсас еместігіне қарамай, жүйелік қатынастар (системные отношения) арқылы көрінетін тілдік ярустарды салыстыруда қо^данылады. Қазіргі түркологйяда қыпшақтық вокализм, оғыздық вокализм, алтайлық (қырғыз) вокализм, қарағас вокализмі тәрізді дауысты дыбыстар жүйелерін анықтау көбіне-көп типологиялық салыстыра қарастырудың нәти- ; жесі. Түркі вокализмінің аталған түрлерін анықтау сол тілдердің фонологиялық жүйелерін синхрондық түрғыдан салыстыруға не- | гізделеді. Тілдің грамматикалық қүрылысы тарихын зерттеуде қолданылатын әдістің бірі -^ареалдық әдіс. Ареалдық әдіс арқы- { лы тілдердің, диалектілердің өзара ықпалдасу процесінің сыпаты і мен дәрежесін, ондай процестің орны мен таралу аймағын айқын- ] дап, ол нәтижелерді тілдің тарихи өзгерістерінің бір түрі (немесе өзгерістердің бір тобы) ретінде тілдің тарихи грамматикасына ен- , гізуге болады. Ареаллык адіс кейде изоглостарды-Фарйхи-іүсіндіру | әдісі~деп__іе_ата жүктеу/скачать 2,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|