7
Жер асты суларының аумақтық
ресурстары әркелкі бөлінген, бұл елдің жекелеген
өңірлерінің қорларымен қамтамасыз етілуіне әсер етеді: ресурстардың шамамен 50% елдің
оңтүстігінде, 30% орталық, солтүстік және шығыс өңірлерде және 20% батыста шоғырланған.
Жерасты сулары ресурстарымен (млн. м
3
/тәулік) : Алматы (16,7), Шығыс Қазақстан (6,5),
Жамбыл (4,7), Павлодар (3,9), Қарағанды (2,8), Оңтүстік Қазақстан (2,1), Ақтөбе (1,9), Қостанай
(1,1), Қызылорда (1,5) облыстары қамтамасыз етілген.
Жерасты сулары ресурстарымен шектелген (тәулігіне млн. м
3
): Солтүстік Қазақстан (0,2),
Атырау (0,3), Батыс Қазақстан (0,3), Маңғыстау (0,4) және Ақмола (0,5) облыстары (1.1.1-
кесте.).
1.1.2-кесте. Су бассейндерінің қамтамасыз етілуі
Бассейннің атауы
Жергілікті су
ресурстары, км
3
Трансшекаралық су
ресурстары, км
3
Жерасты сулары,
км
3
Басқа көздер,
км
3
Барлығы,
км
3
Арал-Сырдария
3,4
14,6
0,2
3,2
21,4
Балқаш-Алакөл
15,4
12,2
0,4
0,4
28,4
Ертіс
25,9
7,8
0,2
0
33,9
Есіл
2,5
0,1
0,1
0
2,6
Жайық-Каспий
4,1
7,1
0,2
0,3
11,7
Нұра-Сарысу
1,4
0,1
1,5
Тобыл-Торғай
1,6
0,3
0
0
1,9
Шу-Талас
1,6
2,6
0,1
0
4,3
ҚР
бойынша
барлығы
55,9
44,7
1,3
3,9
105,8
Дереккөз: Мемлекеттік су кадастры
Қазіргі уақытта жер асты суларынан жалпы су алу тәулігіне 2,4 млн. м
3
(баланстық
қорлардың 15,3%) құрайды және шаруашылық-ауыз су қажеттіліктері үшін резервте 13,3
млн.м
3
/тәул. қор тұр. Алматы (1,1) және Оңтүстік Қазақстан (0,3) облыстарында жер асты
сулары ең көп алынады (млн. м3/тәулік), ең азы-Атырауда (0,001).
Су ресурстарын пайдалану үшін кепілдік берілген жалпы көлемі
7
табиғат
қорғау
мақсатында пайдалану және шектес мемлекеттерге міндетті ағындарды қамтамасыз ету үшін
қажетті суды есепке алмағанда жылына 23,2 км
3
құрайды.
Су ресурстары тапшылығының проблемасы судың уақыт пен кеңістікте біркелкі
бөлінбеуіне байланысты, жер бетіндегі судың 90%-ына дейін көктемгі айларға келеді және су
ресурстары елдің шығысы мен оңтүстік-шығысының тау бөктеріндегі және таулы
облыстарында шоғырланған. Қуаң жылдары сумен қамтамасыз ету деңгейі 60%, ал жекелеген
өңірлер (Орталық Қазақстан) бойынша барлығы 5 - 10% құрайды, бұл ретте тапшылық
негізінен суармалы егіншілікке келеді. Ерекше қиын жағдай
мына трансшекаралық өзендер
бассейндерінде қалыптасады: Сырдария (тапшылық - 1,2 - 3,5 км
3
), Орал (тапшылық - 1,7 км
3
дейін), Іле, Шу, Талас.
Қолайсыз климаттық және трансшекаралық гидрологиялық жағдайлар кезінде
перспективада 2040 жылға қарай Қазақстан бойынша жер үсті ағынының жылына 11,4 км
3
азаюы болжануда.
Су ресурстарының сапалық жай-күйі туралы ақпарат тоқсан сайын және жыл сайын
Қазақстан Республикасындағы қоршаған ортаның жай-күйі туралы «Казгидромет» РМҚК
шығаратын ақпараттық бюллетеньдерде жарияланады.
Қазақстан Республикасында
тұщы суды жалпы тұтыну тұрақты түрде 2013 жылы 22,5
км
3
бастап 2017 жылы 25,3 км
3
-ге дейін, 2018 жылы 23,5 км
3
-ге дейін өсуде, 2019 жылы – 25,4
7
Қазақстанның су ресурстарын басқару 2020-2030 жылдарға арналған бағдарламасы жобасының
тұжырымдамасы
8
км
3
. Сондай-ақ тасымалдау кезінде ысыраптар 2013 жылы 2,5 км
3
-тен 2017 жылы 3 км
3
-ге
дейін, 2018 жылы 3,3 км
3
, 2019 жылы 3,2 км
3
-ге дейін өсуде (1.1.2-кесте және 1.1.1-сурет).
Суды пайдаланудың негізгі үлесі 2019 жылы ауыл шаруашылығы өндірісіне тиесілі —
елдегі су тұтынудың жалпы көлемінің 62,4%.
1.1.2-кесте. Тұщы су алу
8
Көрсеткіштер
Бірлік
Жылдар
2017
2018
2019
Жерүсті суларын алу *
млн. м³
21422
22522
22495,1
Жерасты суларын алу **
млн. м³
22454
23542
23516
Тұщы су алу (барлығы)
млн. м³
929
172
911
Үй шаруашылығына тұщы су алу
млн. м³
929
172
911
Ауыл шаруашылығына, орман шаруашылығына және балық
шаруашылығына тұщы су алу
млн. м³
16272
14968
13178
Оның ішінде ауыл шаруашылығында суландыру
мақсатында пайдаланылған су
млн. м³
713
11974
10300
Өңдеуші өнеркәсіптің тұщы су алуы және электр
энергетикасы кәсіпорындарының тұщы су алуы
млн. м³
5421
5536
4222,8
Экономикалық қызметтердің басқа түрлерінің тұщы су алуы
млн. м³
521
2866
1909,2
Тасымалдау кезіндегі
су шығыны
млн. м³
2993
3719
3295
Достарыңызбен бөлісу: