Ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігі

27 
Алматы 
20,1 
20,3 
19,7 
Атырау
- 
- 
- 
Батыс Қазақстан 
16,2 
7,7 
10,8 
Жамбыл 
21,1 
22,5 
19,8 
Қарағанды 
9,6 
11,9 
9,1 
Қостанай 
11,3 
11,4 
7,3 
Қызылорда 
15,1 
16,8 
16,3 
Оңтүстік Қазақстан 
16,4 
- 
- 
Туркістан
- 
14,9 
19,9 
Павлодар
10,0 
11,2 
7,9 
Солтүстік Қазақстан 
16,7 
15,4 
14,2 
Шығыс Қазақстан 
11,3 
14,4 
16,2 
Нұр-Сұлтан қ.
6,3 
5,8 
8,5 
Алматы қ.
6,9 
6,1 
- 
Шымкент қ.
- 
8,6 
13,4 
Дереккөз: http://stat.gov.kz 
2018 жылы суаруға жұмсалатын су шығыны гектарына 8209 м
3
құрады, бұл жоспарлы 
мәндерден 1 гектарға 8223 м
3
төмен (1.2.1-кестені қараңыз). Су және өзге де ресурстарды 
тұтынуды төмендету міндетін шешу ауыл шаруашылығы алқаптарының басым бөлігінде су 
және ресурс үнемдейтін технологияларды енгізу арқылы жүзеге асырылады.
ҚР-да суармалы жерлердің жалпы ауданы 1991 жылы 2379,5 мың га, 2000 жылы - 2228,3 
мың га, 2017 жылы - 2181,0 мың га, 2018 жылы-2203,1 мың га құрады
26
. 1991-2017 жылдардағы 
суармалы жерлер алқаптарының серпінін қарай отырып, Алматы, Атырау, Жамбыл, 
Қызылорда, Ақтөбе, Шығыс Қазақстан, Павлодар және Солтүстік Қазақстан облыстарында 
суармалы жерлер алқаптарының едәуір дәрежеде қысқару үрдісі байқалады. Оңтүстік Қазақстан 
(қазіргі Түркістан) облысында суармалы жерлердің жыл сайынғы өсімі байқалады. 
2019 жылдың басында тұрақты суарылатын сумен қамтамасыз етілген жерлердің ауданы 
1480 мың га құрады, суармалы жерлердің ирригациялық инфрақұрылымын қалпына келтірудің 
2019 жылға арналған жоспары – 124 мың га.
Нақты орындалуы – 66 мың га. Тұрақты 
суарылатын сумен қамтамасыз етілген жерлердің ауданы 2019 жылдың соңында 1546 мың га 
құрады, оның ішінде су үнемдеу технологиялары — 210,4 мың га. 2019 жылы оларды суару 
үшін 12,3 млрд м
3
су жұмсалды. Бұл елдің жалпы су тұтынуының 67%-ы. 
2019 жылы Алматы облысында - 14,7 мың га, Шығыс Қазақстан облысында - 25,4 мың га, 
Жамбыл облысында - 2,6 мың га, Павлодар облысында - 9,0 мың га, Қарағанды облысында - 1,5 
мың га, Түркістан облысында - 12,8 мың га шаруашылық инфрақұрылымы қалпына келтірілді. 
2017 жылы ЭЫДҰ-ның су шаруашылығы инфрақұрылымын басқару бойынша 
шолуы шықты
27
. Гидротехникалық және гидроэнергетикалық объектілерді салу мен 
басқарудың күрделілігіне байланысты осы шолуда мемлекеттік-жекешелік әріптестік және 
осындай ынтымақтастықтың басқа да құралдары арқылы мемлекет пен инвесторлар арасында 
тәуекелдерді табысты бөлудің мысалдары келтіріледі, мұны Орталық Азия елдерінде қолдану 
ұсынылады.
2019 жылдың 1 қаңтарына ҚР ауыл шаруашылығында су үнемдеу технологияларымен 
қамтылған алаң 215,6 мың га құрады (оның ішінде тамшылатып суару – 93,64 мың га, 
жаңбырлату – 121,95 мың га), бұл пайдаланылатын суармалы жерлердің 14,5% - ы. 2021 жылға 
қарай суды үнемдеу технологияларын енгізу алаңын 260 мың га дейін жеткізу көзделіп отыр. 
Агроөнеркәсіптік кешенді дамытудың 2017–2021 жылдарға арналған мемлекеттік 
бағдарламасы шеңберінде жүргізілген талдауға сәйкес, қазіргі уақытта суару үшін 
26
2018 ЖЫЛҒЫ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖЕРЛЕРІНІҢ ЖАЙ-КҮЙІ МЕН ПАЙДАЛАНЫЛУЫ ТУРАЛЫ 
ЖИЫНТЫҚ ТАЛДАМАЛЫҚ ЕСЕП. ҚР АШМ. Жер ресурстарын басқару жөніндегі комитет. 2019 ж. 
27
КӨПМАҚСАТТЫ СУ ШАРУАШЫЛЫҒЫ ИНФРАҚҰРЫЛЫМЫН БАСҚАРУ :ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТӘЖІРИБЕГЕ 
ШОЛУ - № 115 ЭКОЛОГИЯ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӨНІНДЕГІ ЖҰМЫС ҚҰЖАТЫ. Мелиса Нотон( 1), Николь 
ДеСантис (1) және Александр Мартусевич (2) 

28 
пайдаланылатын судың құны негізгі ауыл шаруашылығы дақылдарын өсіру құнының 1%–нан 
кем (бидай үшін 0,9%, мақта үшін 0,1%) құрайды, бұл басқа елдермен салыстырғанда 
айтарлықтай төмен (Австралия, Қытай Халық Республикасы, Үндістан, Израиль, Оңтүстік 
Африка және Америка Құрама Штаттары сияқты елдерде бидай үшін 4-13%, мақта үшін 2-
10%). Абсолюттік мәнде суару үшін пайдаланылатын судың қолданыстағы тарифтері әлемдегі 
ең төмен тарифтердің бірі болып табылады: Австралия, Қытай Халық Республикасы, Грекия 
және Ұлыбритания сияқты елдерге қарағанда 2-10 есе төмен және Израильге қарағанда 20 есе 
төмен. Соңғы тұтынушы үшін суға арналған өте төмен тарифтерді (орташа тариф 0,5 теңге/м
3
құрайды) ескерсек, олар суды тиімді тұтынуға мүлдем ынталандырмайды. 
Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерді суарудың су үнемдеу технологиясын енгізу 
үшін ынталандыру мақсатында ҚР Премьер-Министрінің орынбасары–ҚР Ауыл шаруашылығы 
министрінің 2017 жылғы 1 ақпандағы №48 бұйрығымен 2015 жылдың 1 қаңтарынан бастап 
пайдалануға берілген тамшылатып және жаңбырлатып суаруға арналған жүйелер мен 
жабдықтарды сатып алуға ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілердің 30% шығындарының 
өтемақысы енгізілді. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы 
министрінің м.а. 2018 жылғы 23 шілдедегі №317 бұйрығына сәйкес мұндай субсидиялар 50%-ға 
дейін ұлғайтылды. Осы бұйрыққа сәйкес жайылымдарды суландыру инфрақұрылымын құруға 
және мал шаруашылығы шаруашылықтарын сумен қамтамасыз етуге (құдықтар, ұңғымалар), 
жылыжай кешенін салуға және кеңейтуге – 25%, сондай-ақ жылыжайларда ауыл шаруашылығы 
өнімдерін өндіруге-80%-ға дейін субсидия қарастырылған. (Ауыл шаруашылығы министрінің 
м.а. 2015 жылғы №4-3/177 бұйрығы). 
Мемлекет басшысының суармалы жерлердің көлемін ұлғайту жөніндегі тапсырмасын 
орындау мақсатында «Қазсушар» РМК халықаралық қаржы ұйымдарының қарыздарын тарту 
жолымен ирригациялық инфрақұрылымды қалпына келтіру жұмыстарын жүргізуде. 
Ауыл шаруашылығы жерлерінің тозуының негізгі себептері топырақтың эрозиясы мен 

жүктеу/скачать 4,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: