«Вітчизняна наука: сучасний стан, актуальні проблеми та перспективи розвитку»

158 
«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
 
 
 
 
2. 
Қазақстан
 
Республикасындағы 12 жылдық жалпы орта білім беру ұйымдарында бейінді білім беру 
тұжырымдамасы –
 
Астана 2010 ж.
 
3. 
Қазақстан
 
Республикасының  білім  беруді  дамытудың  2011
-
2020  ж.  арналған  мемлекеттік 
бағдарламасы.
 
4. 
Жалпы  білім  беретін  оқу  мекемелерінің  жұмыс  оқу  жоспарын  жасауға  ұсыныстар.  М.Ж.Жадрина, 
С.Д.Мұқанова –
 
Алматы 2004 ж.
 
5. 
Жазықбаева Ұ. «Жеке тұлғаны  қалыптастырудағы 12 жылдық білім берудің тиімділігі» Білім әлемі 
№1,2007 ж.
 
6. 
Қазақстан
 
Республикасының Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты. –
 
Астана, 2006.
 
7. 
Рахимжанов  А.М.  Профильное  обучение:  проблемы  перехода  и  создание  эффективной 
образовательной среды. //Білімдегі жаңалықтар. 2008. №1 С.10
-11. 
8. 
Қазақстан
 
Республикасының  2015  жылға  дейінгі  білім  беруді  дамыту  тұжырымдамасы.  //Орталық 
Қазақстан. 2003. 27 желтоқсан. 3б.
 
9. 
Мұқатаев А.А. Бейіндік оқытуды ұйымдастыру. Қарағанды, 2009. 103б.
 
10. 
Айсмонтас Б.Б. Педагогическая психология. Москва, 2002. С. 
102-104. 
 
 
Светлана Кенжебаева
 
(Павлодар, Қазақстан)
 
 
МЕКТЕП ӨМІРІНДЕ ЭСТЕТИКАЛЫҚ ТӘРБИЕНІ ҰЙЫМДАСТЫРУ
 
 
Мектептегі  эстетикалық  тәрбие  беру  жұмыстары  оқу–тәрбие  үрдістерімен  өте  тығыз 
байланыста  жүзеге  асады.  Оқушылардың  оқу  әрекетінде  эстетикалық  тәрбиеге  қатысты  теориялық 
білімдер беріліп, түрлі шығармашылық жұмыстар атқарылады. Ол мақсатты және жоспарлы түрде іске 
асады.  Әрбір  пәннің  эстетикалық  бағыты,  оқу  материалдарының  мазмұны,  сабақтар  жүйесіндегі 
қолданылатын эстетикалық құралдар, мұғалімдер мен оқушылар арасындағы ізгі қарым–қатынастар–
 
бәрі оқушылардың эстетикалық сезімі мен мұратын, талғамын, қабілет шыңдауда жүйелі түрде қызмет 
етеді.
 
Баланың  эстетикалық  сезімі  ерте  оянады.  Мектеп  жасына  дейінгі  кезеңде  ол  сурет  салуға, 
тақпақ  оқуға,  өлең  айтуға  құштар  болады.  Ендігі  жерде  мектептің  алдында  тұрған  міндет,  сол 
құштарлықты  дамытып,  эстетикалық  тәрбие  міндеттеріне  сай  әрбір  оқушының  жеке  тұлғасын 
қалыптастыру,  дамыту,  өнерге қатысты дара  қабілеттерін тәрбиелеу, оларға мүмкіншілік туғызу.  Бұл 
бағыттағы оқу жүйесінде эстетикалық пәндер жоғары қызмет атқарады. Олардың қатарына бейнелеу 
өнері, музыка сабақтары жатады.
 
Әсемдік әлемінің  таңғажайып сырын терең түсініп, көркемдік атаулыны шынайы сезініп,  одан 
рухани  ләззат  алуға  бағытталған  бейнелеу  өнері  “Сурет”,  “Кескіндеме”,  “Композиция”,  “Мүсіндеу”, 
“Өнертану”, “Көркем еңбек” салалары бойынша жүргізіледі. Бейнелеу  өнерінің міндеті бізді  қоршаған 
заттар  мен  құбылыстардың  көрінісін,  кескінін,  түрін  нақтылы  суреттеуге,  мүсіндеуге  және 
композициясын  құруды  үйрету.  Бейнелеу  өнерінің  ерекшелігі  оқушылардың  көркемдік  тұрғыда 
ойлауын, шығармашылық елесін, қиялын, есте сақтау қабілетін жетілдіруде ықпалы зор.
 
Қазіргі  кезде  жас  ұрпаққа  музыкалық–эстетикалық  тәрбие  беруде  маңызды  нәтижеге  қол 
жеткізілді.  Музыка  пәні  сабағында  оқушыларға  осы  саладан  теориялық  білімдер  беріледі,  оның 
тарихымен таныстырады, музыканы тыңдау, ән салу өнеріне үлкен мән беріледі.
 
Оқушы жастарға сабақтар жүйесінде эстетикалық тәрбие жұмыстары тек эстетикалық пәндерді 
оқытумен шектелмейді. Сонымен бірге мектепте өткізілетін барлық оқу пәндерінің де оған қатысы бар. 
Атап  айтсақ,  тарих  пәнін  оқыту  барысында  адамзат  қоғамның  даму  барысындағы  әртүрлі 
халықтардың  мәдениеті  мен  өнерінің  дамуын;  география  пәні  бойынша  Қазақстанның  табиғат 
жағдайларын,  оның  әсемділігі  мен  құдіретін,  су,  қазба  байлықтарын;  әдебиет  пәні  сабақтарында  сөз 
өнерін,  оқу  мәдениетін  меңгеру,  өмірді  ақиқат  бейнесі  тұрғысынан  түсіну;  шет  тілі  сабақтарында 
мәнерлеп  оқу,  оқылатын  тақырыптарға  сай  көркем  бейнелерін  суреттеу,  ән  үйрену,  оны  нақышына 
келтіре  айту  т.б.  толып  жатқан  эстетикалық  тәрбиеге  қатысты  міндіттерді  шешу  барысында  да 
атқарылады.  Сонымен  қатар  сабақтар  барысында  көрнекі  құралдарын  пайдалану,  музыкалық 
шығырмаларын  орындау  оқылып  отырған  оқу  материалының  эстетикалық  тартымдылығын 
қамтамасыз  етсе,  соның  негізінде  оқушыларда  қызығушылық  сезімі  жанданады.  Тіпті  мұғалім  мен 
оқушылар арасындағы  ізгі қарым–қатынас, сыныптың эстетикалық тұрғыдан жабдықталуы, тазалығы 
оқушылардың көңіл–күйлерін жақсартып, сабаққа деген оң ықыласын тудырады.
 
Сабақтар жүйесінен бастау алған оқушылардың эстетикалық тәрбиесі, оқудан тыс кездерінде 
де  жалғасын  табады.  Оған  оқушылардың  сыныптан  және  мектептен  тыс  тәрбие  жұмыстарын 
жатқызамыз.  Мысалы,  музыка  пәнінен  берілетін  эстетикалық  тәрбие  тек  күнделікті  сабақта  ғана 
шектелмейді.  Оны  мектепте  жүргізілетін  көркемөнерпаздар  үйірмелері,  концерттік  бағдарламалары, 
байқаулары, таңертеңгіліктер, кештерді ұйымдастыру барысында жалғастырамыз.
 
Әдебиет  пәні  бойынша  шағын  көріністер  қою,  қыл  қалам  шеберлерімен  кездесулер  өткізу, 
қызықты  кітаптар  оқу,  оқырмандар  конференцияларын  ұйымдастыру  сабақтары  барысында  алған 
эстетикалық  білімдері  мен  түсініктерін  одан  әрі  шыңдауға,  қабілеттері  мен  шығармашылық 
белсенділігін одан әрі дамуына оң ықпалын тигізеді.
 

«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
159 
 
 
 
Сыныптан тыс тәрбие беру жүйесінде тәрбие сағаттарын ұйымдастыру, дайындау, оны өткізу 
барысында  олардың  эстетикалық  тартымдылығын  қамтамассыз  етудің  де  маңызы  зор.  Мұндай 
бұқаралық  шараларды  дайындау  барысында  оқушылардың  қызығушылығын  артып,  ертеңгі  күнге 
қуаныш  сезімін  қарайды,  өткізілетін  тәрбие  тақырыбына  сай  безендіру  жұмыстарымен  қатар  ән,  би, 
көркем  сөз  өнерлерін  әзірлеуге  ат  салысады.  Оқушылардың  осындай  шығармашылық  әрекеттері 
тартымды еңбек етуге, іс–әрекеттерін эстетикалық талапқа сай ұйымдастыруға жағдай туғызды.
 
Сонымен  бірге  осы  саладағы  мәдени  құндылықтарды  оқушылар  бойына  сіңдіруге  мектеп 
кітапханасының  парасатты  қызметі  ерекше.  Дұрыс  ұйымдастырылған  кітапхана  жұмысы  –
 
тәрбие 
мектебі боп есептеледі. Кітапхана аясында өткізілген тәрбие шаралары оқушылардың көркем–әдеби 
шығармаларын сүю, эстетикалық талғамдарын арттыру, мәдени ой–өрісін кеңейтуге орасан зор еңбек 
сіңірді.
 
Оқушылардың  эстетикалық  сана–сезімін,  көзқарасы  мен  талғамын,  құштарлығын  арттыруда, 
тәрбиелік  ықпалдық  нәтижесін  қамтамсыз  етуде  ұстаздар  ұжымының  эстетика  саласында  білімдері 
мен  қабілеттерінің  болуы,  оқушылар  өмірін  “әсемдік  заңы”  бойынша  құруда  олардың  өздерінің 
белсенді  әрекеттерінің  болуы  да  мұғалімдер  қауымына  үлкен  жауапкершілікті  жүктейді.  Себебі,  оқу 
құралдары мен сыныптан тыс шаралардың мазмұны эстетикалық шараларға сай міндеттері шешуде 
бізге  жеткілікті  сияқты  көрінеді,  ал  оларды  мұғалімнің  оқу–тәрбие  үрдісінде  қолдана  білуі  өзінен–өзі 
мүмкін секілді болып есептеледі. Практика жүзінде ол, олай емес. Осыған орай мектеп мұғалімдеріне 
белгілі  бір  мөлшерде  эстетикалық  даярлықтың  болуы,  оқушылардың  көркемдікке  тәрбиелеу 
мәселелері  мен  эстетикалық  мәдениетін  қалыптастырудың  бірден–бір  кепілі  болмақ.  Бұл  бағытта 
мектептерде мұғалімдерден құрылған көркемөнерпаздар үйірмелері, немесе
 
үйірмелерде мұғалімдер 
мен  оқушылардың  бірлесе  жұмыс  істеуі  мектеп  үшін  де,  жалпы  ұстаздар  қауымы  үшін  де  үлгі–өнеге 
болмақ.
 
Әр  халықтың  ғасырлар  бойы  қалыптасқан  ұлттық  мәдениеті  бар.  Қазақ  халқының  да 
ғасырлары  бойы  қалыптасқан  өзінің  тәжірибесі,  білімі,  көркемдік  пен  сұлулыққа  көзқарасы,  рухани 
өмір байлығы боп табылатын бай тарихи археологиялық, этнографикалық, әдебиет және көркемөнер 
мұалары бар. Бұлар халықтың тарихи өмірімен, әдет–ғұрыптарымен тығыз байланыста өмір сүрген.
 
Қазақ  халқының  көшпелі  тұрмыс–өмір  салтында  ұрпаққа  көркемдік  саласынан  тәлім–тәрбие 
беру  оның  күнделікті  өмірдің  тыныс–тіршілігімен  байланысты  болған.  Соның  ішінде  фольклордың, 
қолданбалы өнердің, халықтық музыканың, айтыс, терме өнерінің маңызы ерекше болған.
 
Қазақ  халқы  жаратылысынан  өнерге  өте  бай,  әрі  оған  бейім  болған.  Сондықтан  ол  өзінің 
сүйінші  мен  күйінішін
 
жыр  жолдары,  ән–күй  саздары  арқылы  шебер  жеткізе  білген.  Өзінің  көшпелі 
өміріне  ыңғайлы  етіп  тұрмыстық  заттарын  әшекейлеуде,  оларды  көркемдік  тұрғыдан  ыңғайлы  етіп 
жасауда  іскер  болған.  Эстетикалық  талғам  деңгейі  жоғары  болған.  Күнделікті  еңбек  қызметінде 
қолданбалы, қолөнерін дамытып отырған.
 
Киім  киісінде,  жүріс–тұрысында,  қонақ  күтісісінде,  сый–сияпатында  толып  жатқан  эстетика 
элементтері  өз  ұрпағын  педагогика  ғылымынсыз–ақ  әдемілік  пен  әсемдікке  баулуда  тәрбие  берудің 
тиісті  құралына  айналған.  Сондықтан  да  қазақ  халқында  “Шебердің  қолы  ортақ”  деген  ақыл  сөзі 
жоғарыда айтқандарымызға дәлел болмақ.
 
Сонымен  бірге  халқымыздың  өлең–жырлары,  мақал–мәтелдері,  ертегілері,  шешендік,  қара 
сөздері  әрі  көркем,  әрі  образды  болып  келетін  ауыз  әдебиетіне  тән  жанрлары  әр  түрлері  жастағы 
жастарға эстетикалық тәлім–тәрбие беруде мәдени мұраға айналды.
 
Халық  музыкасының  асқан  шеберлері–әнші,  күйші,  жыршы,  жырау,  ақындарының  суырып–
салмалық, шешендігін, орындаушылық, тапқырлық өнері қазақ халқының өзіне тән ерекшеліктері бола 
тұрып,  ұл  мен  қыздарын  осындай  қасиеттерге  тәрбиелеуде  алдына  жан  салмаған.  Ертеден  өнер 
қуған, сауықшыл болған қазақ елі ұрпақ тәрбиесіне айрықша мән берген. Аң аулап, құс салып, сауық 
құрған қазақ елінің бай мұрасы бүгінгі таңда да өз дәстүрін, мазмұнын жоғалтқан жоқ. Керісінше, қайта 
түлетуде.  Осы  орайда  мектеп  қабырғасында  жүргізіліп,  қолдау  тауып  отырған  айтыс  өнері,  әншілік–
күйшілік  жарыстар,  қыз  сыны,  жігіт  сыны  секілді  байқаулар,  наурыз  тойын  тойлау,  онда  халықтық 
мәдениет, өнер саласынан түрлі элементтерін көрсету, бәрі де бүгінгі ұлттың тәрбиенің өзегі болмақ. 
Оның  нігізгі  “Атамекен”,  “Кәусар  бұлақ”,  “Сенім”,  “Алтын  көмбе”,  т.с.с.  бағдарламаларда  баяндалған.
 
Балаларын  ерте  бастан  еңбекке,  алуан  түрлі  өнер  бұйымдарын  жасауға  баулыған  қазақ  жұрты 
көркемдікке,  талғамдылыққа,  өнер  мәдениетін  игеруге,  ұлттық  асыл  мұраларды  көз  қарашығындай 
сақтауға дағдыландырған.
 
“Өнерді  үйрен  де  жирен”  –деп  Абай  атамыз  айтпақшы  өнер  атаулының  көркемдік–танымдық 
маңызы зор, ол тұлғаны жан–жақты тәрбиелеуде аса маңызды құрал болып табылады. “Ел боламын 
десең, бесігіңді түзе” демекші, ұлтымыздың болашағы бүгінгі ұрпақты ұлттық мәдениет, адамгершілік 
тұрғысынан тәрбиелеу мәселелерінде көзден үнемі таса етпеуіміз қажет.
 
 
Әдебиеттер:
 
1. 
Болдырев Н.И. Мектептегі тәрбие жұмысының методикасы. А, Мектеп 1987.
 
2. 
Сейдалиев Н.Б. Тәрбие теориясы. А, Мектеп 1986.
 
3. 
Әбенбаев С. Тәрбие теориясы мен әдістемесі. А, Дарын. 2004.
 
4. 
Губашева С.Г., Отарбай А.Ж. Тәрбие жұмысының әдістемесі. Астана, Фолиант, 2003.
 
 
 

160 
«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
 
 
 
 
Ернұр
 
Кервенев
 
(Қарағанды қаласы,
 
Қазақстан)
 
 
«ТЕҢСІЗДІКТЕР» ТАҚЫРЫБЫН АЛГОРИТМДІК ӘДІСТІ
 
ҚОЛДАНЫП ОҚЫТУ 
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
 
 
Жаһандану дәуірінде қатаң бәсекеге төтеп бере алатын мемлекет қана өркениет көшіне ілесе 
алады. Білім беру саласына қатысты Елбасының Жолдауында: «Ұлттық бәсекелестік қабілеті бірінші 
кезекте оның білімділік деңгейімен айқындалады. Әлемдік білім кеңістігіне толығымен кірігу білім беру 
жүйесін  халықаралық  деңгейге  көтеруді  талап  ететіні  сөзсіз»  деп,  ел  дамуының  ертеңгі  бағыт  –
 
бағдары  сараланғаны  мәлім.  Білім  мен  тәрбие  беру  саласының  маңызы  Мемлекеттің  бәсекелестік 
қабілеті ең алдымен оның білімділік сипатымен айқындалады.
 
Жалпы бiлiм берудiң басым бағыттарын, яғни оқушы мен оқытушының өзара ынтымақтастығы 
үлгiсiн  оқу  үдерісiнде  қалыптастыру  мен  әртүрлi  оқу
-
iс
-
әрекетiн  қамтитын  оқыту  әдiстерiнiң 
үйлесiмдiлiгi  негiзiнде  жүзеге  асырылуы  тиiс  екендiгiн  қазіргі  мектептердi  жаңарту  тұжырымдамасы 
анықтап берiп отыр. Мектепте бiлiм берудi дамытуға бұл басым бағыттар негiз болады. Мектептiң әр 
деңгейінде  бiлiм  мазмұнын  iрiктеу  ұстанымдары,  оқыту  мен  тәрбие  берудің  мақсаты,  сондай
-
ақ, 
оқушылардың  дайындық  сапасын  бағалау  тәсiлдерi  айқындалады.  Қабілетті  жеке  тұлғаны 
қалыптастыру бүгінгі мектептің алдына қойып отырған басты міндеттерінің бірі болып табылады.
 
Оқушыны  оқу  үрдісінің  нысаны  ретінде  ғана  санамай,  оны  сол  үрдістің  тең  құқықты  мүшесі 
ретінде қабылдап, оқушыға бет бұру қазіргі мектеп дамуының негізгі қарқынының бірі болып отыр.
 
Оқушыларды мектеп келешек  өмірлерінде әртүрлі теориялық және практикалық мәселелерді 
шеше  білуге  үйретуі  керек.  Сондықтан  оқушыларда,  кез  келген  есепті  шешуде  жалпылай  қарай 
алатындай,  іс
-
әрекеті  мен  ойлауының  жалпы  әдістерін  қалыптастыруға  тырысу  қажет.  Алгоритм,  тек 
қана ойлау қызметін ғана емес, қымтеттің жалпы әдістерінің бірі болып табылады.
 
Алгоритм  ұғымы  қазіргі  математиканың  барлық  облыстарында,  элементарлыдан  жоғары 
математикаға  дейін,  бой  алып  жатыр.  Бұл  жағдай  мектеп  математикасын  оқыту  үрдісіне  әсер  етпей 
қоймайды.  Практикалық  жұмыстарда  алгоритмдік  әдістерді  қолдану  әдеті  дәуір  талабына  айналуда, 
ал  бұл  жайдан  мектеп  тыс  қалуы  мүмкін  емес.  Сондықтан  алгоритмдік  әдіс  бүгінгі  күннің  өзекті 
мәселелерінің бірі болып табылады.
 
Теңсіздікке берілген материалдыр мектеп
 
математика курсының ауқымды бөлігін алып жатыр. 
Қолданбалы  есептердің  негізгі  бөлктерін  шешуде  математиканың  әртүрлі  бөлімдерінде  теңсіздіктер 
тақырыбы қолданылады.
 
Теңсіздіктер тақырыбының өзі де оқып білуге қызығушылық танытады, себебі соның көмегімен 
реали шындықты танып білудің маңызды есептері символдық түрде жазылады. Математика ғана есес 
және  оның  қолданбалы  жақтарында  да  теңдеулерге  қарағанда  теңсіздіктерді  жиі  кездестіреміз. 
«Теңсіздіктер»  тақырыбы  алгебра  курсының  барлық  тақырыптарымен  байланысты.  Мысалы, 
теңсіздіктер  функция  қасиеттерін  қарастырғанда кездеседі (функцияның таңба тұрақты аралықтарын 
қарастырғанда, монотондылықты анықтауда және т.б.)
 
Мектепке  дейін  оқушылардың  «үлкен»,  «кіші»,  «тең  емес»  ұғымдарымен  жұмыс  істеу 
дағдылары  болады.  Сондықтан  теңсіздіктер  тақырыбын  оқу  теңдеулер  тақырыбын  оқумен  қатар 
жүргізіледі.
 
«Үлкен»,  «кіші»  қатынастарымен  оқушылар  бірінші  сыныпта  бірінші  ондықтарды  оқығанда 
таныс  болады.  Бастауыш  мектепте  оқушылар  қарапайым  санды  өрнектерді  салыстыра  алулары 
керек,
 
мәселен, келесі түрдегі: а+4 және а+2.
 
«Теңсіздіктің  шешімі»  және  «теңсіздікті  шеш»  ұғымдар  әлі  берілмесе  де  бастауыш  мектепте 
қарапайым теңсіздіктерді шешулер де қарастырылады.
 
«Теңсіздіктер»  тақырыбы  7
-
8  сыныптарда  жүйелі  түрде  оқылады.  Оларға  келесі  бөлімдер 
кіреді:  «Сандық  теңсіздіктер  және  олардың  қасиеттері»,  «Сандық  теңсіздіктерді  мүшелеп  қосу  және 
көбейту», «Бір белгісізді сызықтық теңсіздіктер», «Бір белгісізді сызықтық теңсіздіктер жүйесі».
 
8  сыныпта  теңсіздіктерді  дәлелдеудің  әртүрлі  әдістері  қарастырылады.  Материалды  игеру 
мүмкіндігі  жеңіл  болу  үшін,  теңсіздіктің  оң  және  сол  бөлігінің  айырмасын  нольмен  салыстыру 
салыстырумен  ғана  шектеледі.  Бір  белгісізді  сызықтық  теңсіздіктер  шешіміне  сай  сан  аралықтары 
ұғымы  беріліп,  сәйкес  белгілеулер  енгізіледі.  Нақты  мысалдармен  түсіндірілген  теңсіздіктердің 
теңшамалы  қасиеті  қолданылады.  ахқалыптастыруға аса назар аудару қажет.
 
ах
2
+вх+с>0,  мұндағы  а≠0,  түріндегі  теңсіздіктерді  шешу  дағдылары  9  сыныпта  квадратты 
функция  графигіне  сүйеніп  қалыптастырылады.  Мұнда  оқушылар  интервалдар  әдісімен  танысады. 
Бұл әдіспен бөлшек –
 
рационал теңсіздіктерді шешуді үйренеді.
 
Функционалдық  теңсіздіктерге  көшкенде  оқушылар  математикалық  білімнің  негізгі  екі 
аспектісіне жолығады.
 
Бірінші  аспектісі,  барлық  айтылғандарды  айқын  ететін,  теңсіздіктің  геометриялық  кескінделуі. 
Алайда қорытынды чертеж негізінде емес, алгебралық өрнектерді талдау жолымен жасалады.
 
Екінші  аспектісі,  дәлелдеудің  әртүрлі  әдістеріне  келеді.  Олардың  ең  негізгісі  –
 
екі  сандық 
теңсіздік  арасындағы  айырмашылықты  қарастыру.  Берілген  өрнектерді  берілгенге  керіге  ауыстыру, 

«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
161 
 
 
 
қарсы жору әдісі және математикалық индукция әдісі арқылы жүзеге асатын, дәлелденетін теңсіздікті 
оған теңшамалы теңсіздікке әкелу әдістері де бар.
 
Тақырыпты оқудың бірнеше ерекшеліктерін қарастырайық:
 
1) 
Теңсіздіктерді  шығару  дағдысы  сәйкес  сыныптардағы  теңдеулерді  шешу  дағдыларына 
қарағанда  төмен  деңгейде  қалыптасады.  Себебі  теңсіздіктер  теориясы  теңдеулер  теориясына 
қарағанда  күрделі.  (бірдей  бірнеше  теңсіздіктерді  шешу  техникасы  қандай  да  бір  сыныптың  сонша 
мөлшердегі теңдеулерін шешу техникасына қарағанда төмен; сондықтан теңсіздіктерді шешуде берік 
дағдыны қалыптастыру үшін тапсырмалар санын молайту қажет).
 
2) 
Теңсіздіктерді  шешуде  көптеген  жағдайда  берілген  теңсіздікті  теңдеуге  келтіріп,  табылған 
теңдеу түбірлерінен бастапқы теңдеудің шешімдер жиынына көшу қолданылады. (теңсіздікке қатысты 
тақырыптар сәйкес теңдеулер кластарына қатысты, олардан кейін қойылған).
 
3) 
Теңсіздіктерді  оқуда көрнекі  –
 
графиктик құралдар үлкен  роль атқарады. (теңсіздіктерді  оқу 
мектеп  курсының  функциялық  сызықтарды  –
 
графиктер  салу  мен  функция  графигін  зерттеудің  оқу 
сапасына тікелей байланысты).
 
Математиканы  оқытудың  басты  мақсаттарының  бірі  –
 
оқушыларды  интеллектуалды  дамыту
, 
ойлау  сапасын  қалыптастыру  екені  мәлім.  Оқушыларда  кез  келген  мәселе  мен  есептерді  шешудің 
жалпы  тәсілдерін,  ойлаудың  жалпы  әдістерін  қалыптастыруға  тырысу  керек.  Осы  тұрғыда  алгоритм 
тек қана ой қызметінің ғана емес, қызметтің жалпы әдісінің бір түрі болып табылады. Алгоритм ұғымы 
қазіргі математиканың барлық саласын қамтиды.
 
Практикалық  жұмыста  алгоритмді  қолдану  әдеті,  оқушылар  айланып  кете  алмайтын,  дәуір 
талабына  айналуда.  Сондықтан  алгоритмдік  әдістің  қолданылуы  және  оқушылардың  алгоритмдік 
ойлауын қалыптастыру бүгінгі күннің өзекті мәселесі болып табылады.
 
Математиканы  оқытуда  алгоритмдік  әдісті  қолдану  типтік  есептерді  шешу  кезінде, 
оқушылардың ойларын басқарып қана қоймай, ойларын өздері басқаруға көмектеседі. Оқушылар есеп 
шығару әдістерін көбірек білген сайын, олардың интуициялары да шапшаң дамиды.
 
Алгоритмдік әдісті тиімді қолдану бірнеше шарттарға тәуелді:
 
–
 
алгоритм  мүмкіндігінше  қысқа  болуы  керек,  себебі  қысқа  ұсыныстар  бірнеше  жаттығулар 
орындалысымен жылдам есте қалады;
 
–алгоритмдегі  ұсыныстарды,  құрамында  барлық  қажетті  түсініктемелер  болатындай  беру 
керек;
 
–алгоритмде  жауап  үлгісі  болуы  қажет  –
 
оқушылар  оны  оқи  отырып,  бірден  жаттығуларды 
орындайды;
 
–
 
есеп  шығаруда  алгоритмнің  берілу  ретін  қатаң  сақтап  орындау  қажет.  Оны  оқушылар  мен 
мұғалімнен де талап ету керек;
 
–
 
«алгоритмді  оқып,  қолданғанда,  оны  естен  шығармауға  тырысыңыздар»  –
 
осы  тұрғыдағы 
ұсыныстар мен талаптар оқушыларда алгоритмді берік есте сақтауға тырысатындай жағдай тудыруы 
тиіс.
 
 
Пайдаланған әдебиеттер
: 
1. 
Бочарова О. Урок применения свойств линейных неравенств с одной переменной. // Математика в 
школе –
 2002 
–
 
№7 –
 
с. 40 –
 42. 
2. 
Лабораторные  и  практические  работы  по  методике  преподавания  математики.  /Под  ред. 
Лященко
 
Е.И. –
 
М: Просвещение,1988.
 
 
Научный руководитель:
 
кандидат педагогических наук Бертисканова Камшат Турсыновна.
 
 
 
Олена Книш
 
(Петрівка, Україна)
 
 
ОСОБЛИВОСТІ ОРГАНІЗАЦІЇ ВИХОВНОГО ПРОЦЕСУ У ВНЗ І
-
ІІ РІВНІВ АКРЕДИТАЦІЇ
 
 
Серед  питань,  які  Україна,  ставши  на  шлях  трансформації  економічної  адміністративно
-
командної  системи
 
у  ринкові  відносини,  побудови  правової  держави  і  громадянського  суспільства 
важливе місце посідає проблема підготовки спеціалістів середньої ланки, в тому числі для аграрного 
сектору економіки.
 
Для досягнення успіху виховного процесу необхідно забезпечити
 
вміле керівництво ним, яке є 
багаторівневим.
 
Вищий  рівень  системи  керівництва  виховним  процесом  забезпечує,  директор.  Він  здійснює 
безпосередню  управлінську  діяльність,  забезпечує  підбір  і  розміщення  кадрів,  здійснює 
внутрішньотехнікумівський  контроль,  надає  допомогу  студентському  колективу,  організовує  роботу  з 
батьками,  виробництвом.  Керує  директор  через  своїх  заступників,  педагогічний  колектив,  батьків, 
громадські та студентські організації.
 

162 
«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
 
 
 
 
Другий рівень керівництва здійснюють заступники директора, які
 
втілюють у життя управлінські 
рішення  відповідно  до  координаційного  розподілу  обов'язків  між  адміністративними  працівниками,  з 
урахуванням їхньої підготовки, досвіду й структури навчального закладу.
 
Третій  рівень  керівництва  реалізують  викладачі,  куратори
 
академічних  груп,  вихователі 
гуртожитків, працівники бібліотеки, методичні об'єднання, громадські організації.
 
Четвертий  рівень  керівництва  віддано  студентським  колективам,  юнацьким  та  молодіжним 
організаціям, студентському самоврядуванню. [1, ст.218]
 
Складний  процес  виховання  здійснюється  за  допомогою  різноманітних  форм  роботи,  вибір 
яких залежить від змісту та завдань виховної роботи, вікових особливостей вихованців, з урахуванням 
основних напрямів діяльності студентів.
 
Основними формами навчально
-
виховної діяльності роботи і вищій школі є:
 
1.Інформаційно
-
масові  (дискусії,  конференції,  інтелектуальні  аукціони,  ”філософський  стіл”, 
ринги, створення книг, газет).
 
2. Діяльнісно
-
практичні групові (творчі групи, клуби, ігри
-
драматизації, олімпіади).
 
3. Інтегративні (круглий стіл).
 
4. Діалогічні (бесіда, міжрольове спілкування).
 
5. Індивідуальні (доручення, творчі завдання, звіти).
 
Нинішні методи виховання допомагають підвищити духовно
-
інтелектуальний рівень студентів, 
їх  правову  культуру,  зацікавити  їх  у  практичній  роботі.  Добре  поставлене  морально
-
правове 
виховання,  яке  б  поєднувало  теоретичну  і  практичну  діяльність  –
 
ефективний  засіб  профілактики 
правопорушень серед студентів.
 
Сучасні  методи  виховного  процесу  дають  змогу  визначити  найбільш  вагомі  моральні  якості 
студентів,  як  майбутніх  фахівців,  які  активізуються  в  результаті  застосування  методологічних  форм 
виховного процесу:
 
–
 
розвиває почуття обов’язку, особистої відповідальності за справу;
 
–
 
власне  моральні  якості:  чесність  правдивість,  почуття  особистої  гідності,  скромність  у 
спілкуванні;
 
–
 
моральні якості, які проявляються в екстремальних ситуаціях: сміливість, дисциплінованість, 
готовність до самопожертви;
 
–
 
якості, що характеризують культуру спілкування співробітників під час служби та в побуті.
 
Сучасна  вітчизняна  психолого
-
педагогічна  наука  через  аналіз  і  узагальнення  основних 
філософських,  етичних  і  педагогічних  передумов  виховного  процесу  виділяє  такі  методологічні 
принципи ефективного виховання:
 
Принцип  орієнтації  на  ціннісні  відносини  вихованця
 
передбачає  постійну  увагу  педагога  до 
формування  ставлення  вихованця  до  ціннісних  основ  життя  –
 
добра,  істини,  краси  й  основних 
соціально
-
культурних цінностей, таких як людина, суспільство, природа, праця й пізнавання.
 
Принцип  суб'єктності
 
вимагає  від  вихователя  постійного  сприяння  розвиткові  здатності 
дитини  осмислювати  власні  дії,  передбачати  їхні  наслідки  для  інших  людей  і  для  власної  долі, 
усвідомлювати власне "Я", здійснювати осмислений вибір життєвих рішень.
 
Принцип  особистісної  свободи
 
зобов'язує  вихователя  в  кожний  конкретний  момент 
спілкування з вихованцем, узгоджувати соціальні норми й правила, цілі й завдання виховання, які він 
несе  дитині,  з  правом  її  особистості  на  автономність  і  неповторність  власного  існування,  на 
самостійний вибір життєвих орієнтирів і цінностей.
 
Принцип  включення  особистості  у  значущу  для  неї  діяльність
 
(найчастіше  провідну  для 
певного  віку,  але  не  обов'язково!),  оскільки  лише  таким  способом  педагог  може  сподіватися  на 
повноцінну  активність  вихованця,  яка  в  умовах  організованого  виховного  процесу  забезпечить  його 
саморозвиток.
 
Принцип  зміни  соціальної  позиції  студента
 
передбачає  закладання  в  соціальну  технологію 
виховного  процесу  умов,  які  дають  вихованцеві  змогу  обирати  різні  соціальні  позиції  (різні  ролі  й 
статусні стосунки з іншими), вільно переходити від однієї з них до іншої.
 
Принцип  цілеспрямованого  творення  емоційно  збагачених  ситуацій
 
приписує,  насамперед, 
стимулювання  співпереживань  особи  як  психологічного  механізму,  найбільш  комплементарного 
формуванню її соціальних установок і ціннісних орієнтацій.
 
Принцип  демонстрації  наслідків  учинку  вихованця  для  референтної  групи
 
(особи),  тобто 
людей,  ставлення  й  оцінка  з  боку  яких  для  нього  важливі.  Емпірично  встановлено,  що  дієва 
демонстрація бід і радощів тих людей, для кого не байдужий вихованець, усвідомлення ним того зла 
або добра, джерелом якого для них він став, тягне за собою перетворення його смислових установок і 
ціннісних орієнтацій.
 
Принцип  розвитку  особистісної  і  соціальної  рефлексії  вихованця
 
передбачає  систематичне 
спонукання його до усвідомлення й аналізу своїх намірів і характеру поведінки, її впливу на почуття й 
ставлення  навколишніх,  прогнозування  їхніх  соціальних  очікувань,  зустрічних  дій  з  метою  дальшої 
саморегуляції своєї соціальної поведінки та оптимізації взаємовідносин з іншими людьми. [1, ст.234]
 
Виховання  –
 
процес  динамічний  у  плані  видозмін  структури  співвідношення  основних 
компонентів  комунікативного  процесу.  На  початкових  стадіях  виховання  частка  активності  педагога 
переважає  активність  особи.  З  набуттям  нею
 
компетентності  та  вправності  її  активність  пропорційно 
тому  збільшиться.  А  на  заключних  етапах  виховного  процесу  вихованець  все  робить  самостійно  під 

«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
163 
 
 
 
ненав'язливим  контролем  вихователя.  Саме  за  таких  умов  для  нього  відкриваються  реальні 
можливості  відчути
 
себе  суб'єктом  діяльності,  а  в  перспективі  –
 
і  власної  життєдіяльності,  що 
необхідно для вільного творчого розвитку його особистості. [4, с.6]
 
Для забезпечення  постійного і планомірного виховного процесу  необхідно  сформувати певну 
послідовність  виховання.
 
З  цією  метою  в  Петрівському  ДАТ  щороку  складається  зведений  план 
виховної роботи на навчальний рік. Формується він в певній послідовності, починаючи з нижчих ланок. 
А  саме,  куратори  академічних  груп,  на  основі  попередньо  розроблених  і  затверджених  Навчально
-
методичним центром методичних рекомендацій щодо проведення виховних заходів, складають план 
виховної  роботи  куратора  групи,  який  погоджується  із  головою  циклової  комісії  кураторів  і 
затверджується заступником директора з гуманітарної освіти та виховання
. 
Паралельно  складаються  плани  виховної  роботи  вихователів  гуртожитків,  студентської  ради, 
керівника художньої самодіяльності, голів циклових комісії
 
На  основі  планів  виховної  роботи  кураторів  груп  завідуючі  відділеннями  складають  план 
виховної роботи відповідного відділення.
 
Опираючись на вищеперераховані плани виховної роботи заступник директора з гуманітарної 
освіти  та  виховання  складає  Зведений  план  виховної  роботи  технікуму,  де  вказується  назва  заходу, 
період проведення, виконавець і лишається графа, де потім проставляється відмітка про виконання.
 
Планування ведеться за чітко визначеними напрямками національного виховання, а саме:
 
-
 
національно
-
патріотичне виховання;
 
-
 
інтелектуально
-
духовне виховання;
 
-
 
громадянсько
-
правове;
 
-
 
морально
-
етичне;
 
-
 
екологічне виховання;
 
-
 
художньо
-
естетичне;
 
-
 
трудове виховання;
 
-
 
фізичне виховання та утвердження здорового способу життя.
 
З  метою  забезпечення  рівномірності  та  планомірності  проведення  виховних  заходів 
складається  відповідний  графік,  де  на  кожні  два  тижні  планується  проведення  заходів  за  певним 
напрямком  і  відповідальність  за  організацію  цих  заходів  покладають  на  певну  циклову  комісію. 
Наприклад,  фізичне  виховання  та  утвердження  здорового  способу  життя  закріплено  за  цикловою 
комісією фізичного виховання на перших два тижні вересня, а на наступних два тижні цього ж місяця 
передбачено  проведення  заходів  з  напрямку  громадянсько
-
правового  виховання,  організація  яких 
покладена на циклову комісію технології виробництва та переробки продукції тваринництва. Але це не 
значить,  що  відміняються  на  цей  час  інші  напрямки  виховання,  тому  що  не  можливо  виховання 
студентської  молоді  по  тижнях  відокремлено,  такий  розклад  дає  можливість  рівномірного  розподілу 
загальних  виховних  заходів  протягом  року.  Наприклад  трудове  виховання  здійснюється  постійно  і 
включає  прибирання  закріпленої  за  групою  території,  озеленення  приміщень  і  території,  здійснення 
трудових  десантів,  які  проводяться  з  метою  допомоги  одиноким  літнім  людям,  пенсіонерам
-
викладачам,  які  знаходяться  на  заслуженому  відпочинку,  прибирання
 
біля  обеліска  невідомому 
солдату,  пам´ятки  старовини  –
 
замку  Куриса,  залишки  якого  знаходяться  на  території  технікуму, 
щосереди в гуртожитках проводиться санітарний день, постійно студенти допомагають на навчально
-
дослідному  господарстві  і  по  догляду  тварин,  і  на  польових  роботах.  Паралельно  проводиться 
екологічне  (любов  до  природи  та  відповідальність  за  стан  екологічного  середовища),  а  також 
морально
-
етичне  виховання  (виховуються  такі  почуття,  як  доброта,  відповідальність  за  ближнього, 
доброзичливість, милосердя, людяності та такі категорії, як честь, гідність, працелюбство, милосердя, 
добродійність, доброзичливість).
 
З вище сказаного можна зробити висновок, що виховний процес ефективний тільки тоді, коли 
виконується комплексно за всіма напрямками одночасно і постійно.
 
Крім  внутрішньотехнікумівський  заходів  студенти  приймають  участь  у  різних  благодійних 
акціях,  спортивних  змаганнях,  в  аматорському  мистецтві  в  регіональному  конкурсі  «Софіївські  зорі», 
конкурс «Золота осінь», участь в ярмарці «Дари осені», День села, регіональних конкурсах «Студент 
року», «Кращий за професією» (з кожної спеціальності), участь команди КВН в клубі «Агроліга».
 
В  нашому  навчальному  закладі  проводиться  низка  заходів,  які  стали  традиційними: 
проводяться масові кроси, футбольні матчі, гра «Козацькі забави», фестиваль команд КВН, де беруть 
участь команди із спеціальностей, що є в технікумі, «Брейн ринг», Свято першого дзвоника, концерти 
до  Дня  працівника  сільського  господарства,  до  Дня  студента,  присвячений  Міжнародному  жіночому 
дню,  Дню  захисника  Вітчизни,  Новорічний  бал,  Свято  сміху  (до  1
-
го  квітня),  «Вам,  закохані»  (до  дня 
Св. Валентина), «Міс технікуму», Свято останнього дзвоника, Свято зустрічі з випускниками минулих 
років,  крім  того,  двічі  на  тиждень  проводяться  дискотеки.  Обов´язково,  один  раз  в  семестр, 
проводиться  зустріч  студентів  технікуму  із  представниками  правоохоронних  органів.  Представники 
волонтерського  руху  Одеської  області  проводять  бесіди  із  студентами  перших  курсів  з  метою 
викорінення  шкідливих  звичок,  до  Дня  Св.  Миколая  в  технікумі  Отець  Миколай  місцевого  Свято
 
Покровського храму проводить зустріч із студентами.
 
Для кращого розвитку художньо
-
естетичного напрямку в технікумі працюють гуртки художньої 
самодіяльності,  гурток  східного  танцю,  шейпінг,  гурток  спортивного  танцю.  Працюють  в  технікумі  і 
спортивні гуртки: важка атлетика, волейбол, теніс, футбол, баскетбол.
 

164 
«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
 
 
 
 
Для досягнення щастя необхідні не тільки знання, але й воля, твердий характер, високі ідеали 
й  шляхетні  почуття.  Потрібно  не  тільки  розуміти,  не  тільки  знати  правила  поведінки,  але  й  уміти, 
давати  їм  випливати,  тобто  мати  те,  що  дає  практичне  життя.  Будь
-
яке  виховне  завдання 
розв'язується лише через активні відповідні дії всіх учасників виховного процесу.
 
При здійсненні виховного процесу студентів, треба орієнтуватись на єдність індивідуального та 
суспільного  морального  вдосконалення,  аби  уникнути  групового  егоїзму,  який  може  призвести  до 
конфліктів.  Це  серйозна  проблема,  оскільки  вирішення  її  може  забезпечити  виживання  в  сучасних 
умовах такої спільноти як народ, людство. Шляхів є в нас достатньо. Треба тільки бачити кінцеву мету 
–
 
і  впевнено  йти  до  неї.  Метою  є  виховання  в  студентів  справедливості,  чесності,  доброти, 
толерантності,  самоцінності,  само  –
 
визначеності.  І  найкраща  винагорода  для  кожного  з  нас  –
 
це 
бачити  своїх  колишніх  випускників,  які  твердо  стоять  на  ногах  і  відчувати,  що  в  кожному  з  них  є 
часточка і твоєї душі, твого серця.
 
На  моє  глибоке  переконання,  нічого  скаржитись  на  зовнішні  обставини  і  нарікати,  що  нічого 
змінити  не  можна.  Все  починається  з
 
Людини  і  з  її  внутрішнього  вибору.  Кожен  новий  день  –
 
це 
кропітка праця над самим собою, над своїми недоліками, недоробками, згубними звичками. Змінивши 
себе,  перетворивши  свій  внутрішній  світ,  починає  змінюватись  оточуючий  простір:  людина  стає 
вільною  від  зовнішніх  факторів  і  починає  керуватись  виключно  своїми  внутрішніми  принципами  –
 
принципами справжньої Людини з великої літери.
 

жүктеу/скачать 5 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: