Хабаршы «Педагогика ғылымдары» сериясы

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №4(48), 2015 г. 
230 
ӘОЖ 3 7.035.6:377  
 
ҚАЗІРГІ ТАҢҒЫ ЖАҒДАЙЛАРДА ОТАНСҮЙГІШТІК ТӘРБИЕНІ ДАМЫТУ 
БАҒЫТТАРЫ МЕН КҮЙЛЕРІ 
 
Г.С. Саудабаева – п.ғ.д., Абай атындағы КазҰПУ, 
М.А. Айтбаева – п.ғ.к., Қорқыт Ата атындағы ҚМУ, 
Н.К. Айтбаева – И.Әбдікәрімов атындағы Қызылорда аграрлық-техникалық колледжі 
 
Мақалада  кәсіптік  білім  беру  жүйесіндегі  студенттерді  өз  еліміздің  азаматы  әрі  патриоты  етіп  тәрбиелеу, 
колледждерде  оқитын  жастардағы  патриоттық  сезімді  тәрбиелеу,  әлеуметтік  белсенді  студенттерді  -  Қазақстан 
азаматтарын қалыптастыру сұрақтары қарастырылады. 
Халықаралық  терроризмнің,  алдамшы  діни  экстремизмдердің  өсіп  келе  жатқан  қатерлері  жағдайларында 
жастарды отансүйгіштікке тәрбиелеу Қазақстанның тек ұлттық мүддесімен ғана анықталуы керек және олардың ішкі 
және сыртқы қауіптерден қорғаныстарын қамтамасыз етуге белсенді қатысуларына ықпал ету керек. 
Мақалада орта кәсіптік білім беру жүйесінде оқытылатын жас ұрпақтың патриоттық тәрбиесінің мақсаттары мен 
мәселелері айырықша айтылады. 
Отансүйгіштікке  тәрбие  тәжірибесінің  теоретикалық  және  әдістемелік  негіздерін  жасаудың  қазіргі  таңғы  күйін 
сараптау  осы  саладағы  салмақты  бірқатар  мәселелерді  анықтауға  мүмкіндік  береді.  Оларды  үш  топқа  жіктеуге 
болады:  бірінші  топ  –  қазақстандық  отансүйгіштіктің  қазіргі  таңғы  теориясының  концептуальды  негіздерін 
жасаудың жеткіліксіздігімен байланысты мәселелер; екінші топ - отансүйгіштікке тәрбиенің мемлекеттік жүйесінің 
жұмыс  істеу  тәжірибесімен  байланысты  мәселелер;  үшінші  топ  –  бастауыш  және  орта  кәсіби  білім  саласында 
тәрбиелік жұмыс жүйесінің кемшіліктері салдарынан болған мәселелер. 
Бұлақты  сөздер:  отансүйгіштік,  отансүйгіштікке  тәрбиелеу,  отансүйгіштікке  тәрбиелеудің  әдістері  және 
формалары 
 
Отансүйгіштікке  тәрбие  беру  Қазақстан  Республикасы  азаматтарының  жас  буынына  тәрбие  берудің 
маңызды бағыты ретінде мемлекет белгілеген. Отансүйгіштікке тәрбие беру отаншыл, Отанға адал, мем-
лекеттің дамуымен байланысты міндеттерді жүзеге асырылатын тұлғаны қалыптастыруға бағытталған. 
Қазіргі таңғы жағдайларда жастарды отансүйгіштікке тәрбиелеудің тиімді жүйесін жасау осы саладағы 
педагогикалық тәжірибенің әділ сараптамасынсыз мүмкін емес. 
Халықаралық  терроризмнің,  алдамшы  діни  экстремизмдердің  өсіп  келе  жатқан  қатерлері 
жағдайларында  жастарды  отансүйгіштікке  тәрбиелеу  Қазақстанның  тек  ұлттық  мүддесімен  ғана 
анықталуы керек және олардың ішкі және сыртқы қауіптерден қорғаныстарын қамтамасыз етуге белсенді 
қатысуларына ықпал ету керек.  
Отансүйгіштік  тәрбиенің  мақсаты  ол  міндетті  түрде  жастардың  арасында  жоғары  әлеуметтік 
белсенділікті, азаматтық жауапкершілікті, жоғары руханилықты дамыту, тәуелсіз Қазақстанның мүддесі 
үшін өндіру процестеріне қабілетті позитивті құндылық бағыттарына ие азаматтардың қалыптасуы. 
Тәрбиелеу  жұмысы  нәтижесінде  қойылған  мақсатқа  төмендегі  тапсырмаларды  шешу  арқылы  қол 
жеткізу керек: 

 
қазақстандық  қоғамда  жастар  танымы  мен  сезімдерінде  әлеуметтік  маңызды  отансүйгіштікке 
құндылықтарды, көзқарастарды және ұстанымдарды бекіту, Қазақстанның мәдени және тарихи өткенін, 
қазақ халқы мен елдегі диаспоралардың дәстүрлері мен ғұрыптарын құрметтеу; 

 
ғылыми-білімдік,  әлеуметтік-мәдени,  құқықтық  және  басқа  да  бірқатар  мәселелерді  шешуде 
жастардың белсенді араласу мүмкіндіктерін жүзеге асыруды қамтамасыз ету және жасау; 

 
жастарды  Қазақстан  Республикасының  Конституциясын,  заңдары  мен  тәртіптерін  сыйлауға 
тәрбиелеу; 

 
қазақстандық  жастарға  мемлекеттік  рәміздерді  –  Елтаңбаны,  Туды,  Қазақстан  Республикасының 
Әнұранын және елдің аса құрметті жерлерін құрметтеу мен мақтаныш сезімін ұялату; 

 
жастарды көп ұлтты және көп конфессиялық Қазақстанның дәстүрлері мен ғұрыптарын құрметтеуге 
тәрбиелеу; 

 
Қазақстанның  ұлттық  тарихын  бұрмалауға,  жәбірлеуге  бағытталған  жаппай  батыс  мәдениетінің 
үлгілеріне, экстремисстік идеяларға белсенді қарсы әрекет ету; 

 
 нәсілдік, ұлттық, діни шыдамдылықты қалыптастыру, 140-тан астам ұлттар мен халық өкілдерінің 
арасындағы достық пен туысқандықты күшейту. 
Жастарды отансүйгіштікке тәрбиелеу жоспарлы, жүйелі, тұрақты және мақсатты бағытталған болуы 
керек. Сондықтан да білім мекемелерінің әрекеттері мен жұмыстары да осындай болуы қажет.  

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №4(48), 2015 г. 
231 
Колледждердің  тәрбиелеу  жүйесі  жеке  ұжымдармен  қатар  жеке  оқушылармен  тәрбие  жұмыстарын 
жүргізуде патриоттылық бағыттардағы іс-шараларды ұйымдастырудан тұрады. 
Отансүйгіштікке  тәрбие  жүйесінде  маңызды  құраушысы  болып  жаппай  бұқаралық  ақпарат 
құралдарының, ғылыми және шығармашылық бірлестіктерінің, ардагерлердің, жастардың және басқа да 
қоғамдық  ұйымдар  мен  бірлестіктердің  өкілдерінің,  елдің  негізгі  діни  конфессияларының:  ханифиттік 
масхабтың  сүннетік  бағыттағы  ислам  мен  православиелік  христиан  өкілдерінің  белсенді  қатысуымен 
ұжымның тұрақты түрде ұйымдастырып, жүргізетін жаппай отансүйгіштікке жұмысы айтылады. 
Сөзсіз,  отансүйгіштікке  тәрбие  жүйесі  Қазақстанның  ұлдары  мен  қыздарының  белсенді  өмір 
ұстанымдарын  қалыптастыруды  қамтамасыз  етуге,  жалпы  мемлекеттік  мәселелерді  шешуге 
дайындықтарына  әқпал  етуге,  мемлекеттік  ойлау  мен  тәсілдің  қалыптасу  жағдайларын  жасауға,  елдің 
жалпы ұлттық мүддесіне сай әрекет ету дағдылары мен біліктіліктерін жасауға тартылған. 
Елдегі отансүйгіштікке тәрбие (көбінесе әскери отансүйгіштікке) мәселесіне басты назар аударылға-
нын айта кету керек. Жарықбаев Қ., Қалиев С СайдахметоваЛ. Иманбаева С., Ресейде - Богданова О.С., 
Черепкова СВ., Бублик Л., Арзамаскин Ю., Гурин В.Е., Ежов С.А., Зубайраев А.Л. [54-58] және басқа да 
танымал ғалымдардың еңбектерінде патриоттылыққа тәрбиелеу мен Отанды қорғауға дайындық сұрақта-
ры кең таралды. Тәрбиелеу мәселесін жиынтық түрде қарастыру отансүйгіштікке қасиеттерінің қалыпта-
суының әр түрлі қырлары Л.С. Выготский, Б.Г. Ананьев, А.Н. Леонтьев, Л.И. Божович, К.К. Платонов, 
Ю.К. Бабанский секілді педагогтар мен психологтардың жұмыстарында өз бейнесін тапты.  
Осы аталған авторлардың еңбектерінің әдістемелік, теоретикалық және әдістік маңыздары зор. Бірақ 
олардың  тым  идеологияландырылғанын,  біздің  мемлекетіміздің  қазіргі  таңғы  даму  этапының 
шынайылығын  ескермегендігін  мойындамауға  болмайды.  Осыған  байланысты  бізге  Қазақстанның 
тәуелсіз мемлекет дәрежесін алғаннан кейінгі жасалған жұмыстарды сараптау маңыздырақ болып отыр. 
Отансүйгіштікке  тәрбие  тәжірибесінің  теоретикалық  және  әдістемелік  негіздерін  жасаудың  қазіргі 
таңғы күйін сараптау осы саладағы салмақты бірқатар мәселелерді анықтауға мүмкіндік береді. Оларды 
үш топқа жіктеуге болады: 
Бірінші  топ  –  қазақстандық  отансүйгіштіктің  қазіргі  таңғы  теориясының  концептуальды  негіздерін 
жасаудың жеткіліксіздігімен байланысты мәселелер; екінші топ - отансүйгіштікке тәрбиенің мемлекеттік 
жүйесінің жұмыс істеу тәжірибесімен байланысты мәселелер; үшінші топ – бастауыш және орта кәсіби 
білім саласында тәрбиелік жұмыс жүйесінің кемшіліктері салдарынан болған мәселелер. 
Бірінші  топтағы  мәселелердің  арасында  дүниетанымдық,  әдістемелік  сипаттағы  мәселелерге  ерекше 
назар  аудару  керек  және  оқушыларды  отансүйгіштікке  тәрбиелеуде  мақсаттарды,  міндеттерді, 
ұстанымдар мен бағыттарды анықтауға әсер етеді. Олардың ішінде негізгілері болып мыналар табылады: 

 
біріншіден қазіргі таңғы қазақстандық отансүйгіштікте тарихтың әр түрлі этаптарында үстем болған 
дәстүрлердің, идеялардың және патриоттылық құндылықтарының үйлесімді бірігу мәселелері.  

 
екіншіден,  онтологиялық  өте  күрделі,  қарама  қайшы,  әлеуметтік  мәдениет  құбылыстар  ретіндегі 
отансүйгіштік мәліметтер мәселелері.  
Қазіргі таңғы нормативтік, ғылыми және танымал әдебиеттердегі барлық патриоттылық дефиницияла-
ры  осы  талапқа  сай  еместігін  мойындау  керек.  Сондықтан  да  алдымен  "отансүйгіштік"  түсінігінің  өзін 
түсініп  алу  керек.  Оны  көпшілігі  отансүйгіштіктің  болмысы  мен  мазмұнын  құбылыс  ретінде  ойламай 
қолданады; 

 
үшіншіден,  отансүйгіштіктің  мұндай  үлгісін  таңдау  мәселесі  тәрбиелік  жұмыстың  теориясы  мен 
тәжірибесінде  алдыңғы  жүз  жылдықтардағыдай  отансүйгіштіктің  діни,  ұлттық,  саяси  немесе 
идеологиялық шектеу нұсқаларын емес, ХХІ ғасырдың қазақстандық патриотын тәрбиелеуге ықпал етеді. 
Екінші топ мәселелері қазіргі таңғы патриот азаматтың жалпы мемлекеттік, мәдениеттік және біліми 
сұрақтарды  қалыптастыру  шешімінің  қажеттілігімен  байланысты.  Бұл  топтың  мәселелерінің  ішіндегі 
негізгілері деп мыналарды атауға болады: 

 
біріншіден,  мемлекет  билігі  органдарының  әрекеттерінің,  ғылым  және  білім  мекемелерінің,  қоғам-
дық  және  діни  ұйымдардың  патриоттылық  тәрбиелеу  мәселелерінің  шешімдері  бойынша 
келіспеушіліктері; 

 
екіншіден,  отансүйгіштік  тәрбиелеуді  оқу  материалдық  қамтамасыздандырудың  ескіруі,  осы 
саладағы жаңа білім жіне тәрбиелік технологиялардағы ұсыныстардың жоқтығы; 

 
отансүйгіштікке  тәрбиелеудің  үшінші  топ  мәселелері  білім  саласындағы  тәрбиелік  жұмыс 
сапасымен,  Мемлекеттік  бағдарламаларды  жүзеге  асырудағы  жетістіктерімен  және  сәтсіздіктерімен 
тікелей  байланысты.  Білім  беру  жүйесінде  тәрбие  берудің  2013-2015  жылдарға  арналған  кешенді 
бағдарламасында анағұрлым маңыздылары мыналар: 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №4(48), 2015 г. 
232 

 
біріншіден,  білім  мекемелеріндегі  мемлекеттік  отансүйгіштікке  тәрбие  жүйесі  мен  тәрбиелеу 
жұмыстары тәжірибесінің өзара бейімделу мәселелері. Қазіргі кезде білім мекемелерінде отансүйгіштікке 
тәрбие басқа да тәрбиелеу түрлерімен іргелес. Бірақ та ол оқу әрекеттері мен тәрбиелік түрлерге үйлесімді 
ене алуы керек. Оқушылардың бойында патриоттылық бағыттағы болса да жеке жүйелермен ықпал ете 
отырып патриот азаматты қалыптастыру мүмкін болмай отыр, себебі жас адамның бүтін тұлғалық дамуы 
жөнінде сөз қозғалып отыр; 

 
екіншіден, бірегей "тәрбиелеу өрісін" жасау. Ең алдымен тәрбиелік жұмыс субъектілерінің жиынты-
ғы  жөнінде  сөз  қозғалып  отыр.  Оқу  мекемелеріне  тәрбиелеу  бойынша  ат  салысатын  басшылықты, 
педагогтарды, активтерді жатқызуға болады. Бірақ та мәселе тереңдігі, тәрбиелеу жұмыстарының тәжіри-
бесі  көрсетіп  отырғандай  осы  тізімдер  толық  емес.  Оны  оған  мемлекеттік  институттарды,  жергілікті 
басқару органдарын, БАҚ (СМИ), қоғамдық бірлестіктерді, оқушылардың жанұяларын кірістіре отырып 
кеңейткен мақсатты дұрыс болады. Қазіргі таңғы тәжірибеде бірегей "тәрбиелеу өрісінің" жоқтығы білім 
мекемелеріндегі  тәрбиелеу  жүйелеріне  тән  бірқатар  кері  әсерлі  қырлар  мен  құбылыстарды  тудырады. 
Тәрбиеленуші  нысан  ретінде  алынатын  тәрбиенің  нысандылық  бағыттылығы;  отансүйгіштікке  тәрбие 
мазмұнының анық еместігі, теоретикалық, бастапқы негіздердің жоқтығы, қоғамдағы өзгерістер, жастар-
дың  ерекшеліктері  мен  қызығушылықтары;  тәрбиелеудің  оқытудан  алған  үзіндісі,  оларға  параллель 
процесстер ретінде қарау, тәрбиелеуге екінші дәрежелі қызмет ретінде қарау; авторитарлық өзара әрекет-
тестік пен бірлестік,  тәрбиелеу стилі; бірегей ұйым мен мақсатты бағыттылықтың жоқтығы, координа-
цияның, өзара байланыстың және тәрбиелеу жүйесінің негізгі звеноларының арасындағы жалғастырушы-
лықтың бұзылуы; жаппай бұқаралық ақпарат құралдарының жастарға кері сипаттағы әсерлері; ғылыми 
негіздеменің жеткіліксіз деңгейі, осы саладағы зерттеулердің тәжірибелік бағыттылықтарының әлсіздігі; 

 
үшіншіден,  отансүйгіштікке  тәрбиені  ұйымдастырып,  жүзеге  асыратын  педагогикалық  кадрларды 
дайындау мәселелері. Әліппелік ақиқат – лайықты патриот азаматты тек азамат-патриот, яғни қоғам мен 
мемлекетте құрметке ие адам ғана тәрбиелей алады. Білім мекемелерін кадрмен, әсіресе жас мамандармен 
толықтыру күрделі мәселе. Педагогтардың лайықты өмір деңгейін қамтамасыз ету тапсырмасын да тыс 
қалдыруға болмайды. Болашақ және осы қазіргі педагогтарда таңдаған мамандығы үшін мақтанышы мен 
сүйіспеншілігін қалыптастыру керек. Сонымен қатар оларды оқушыларды патриоттылық рухында оқыту 
мен тәрбиелеу әдістемесі мен тәжірибесіне үйрету де маңызды; 

 
төртіншіден,  оқушыларды  отансүйгіштікке  тәрбиелеу  тиімділігін  көтеру  мәселесі.  Тиімділік  екі 
негізгі факторға байланысты екені құпия емес: обективті және субъективті жағдайлар күйі мен олардың 
тәрбиелеу  әрекетіндегі  процесте  ескерілуінен;  іштей  үйлесімділікте,  отансүйгіштікке  тәрбие  жүйесінде 
негізгі компоненттердің ұйымдастырылғандығынан (субъектілер, объектілер, олардың өзара байланысы, 
түрлері, әдістері, тәсілдері және т.б.).  
Тәрбиелеу  жұмыстарының  тәжірибесі  сандық  көрсеткіштерінің  маңыздылығына  қарамастан 
оқушыларды  патриоттылыққа  тәрбиелеу  тиімділігін  анықтауда  сапалы  критерийлер  шешуші  роль 
атқарады. Жастардың мемлекеттік саясатты Қазақстанның қайта туу саясаты, тарихи дамудың қысылтаяң 
уақытын  жеңуі  ретінде  түсінуі  мен  маұлдауы  ерекше  маңызды.  Мемлекет  жастарға  қалыпты  адами 
тіршілік жағдайларына ертеңге, бұлыңғыр болашақта емес, дәл осы қазір кепіл беруі керек. 
 
1
 
Иманбаева С.Т. Оқушыларға ұлттық жауынгерлік дәстүр арқылы ерліке баулудың негіздері.- А-ты, 2001.  
2
 
Богданова О.С., Черепкова СВ. Нравственное воспитание старшеклассников. М., 1988.  
3
 
Бублик  Л.,  Арзамаскин  Ю.  На  идеях  патриотизма:  основные  положения  исторического  опыта  воспитания 
воина на различных этапах военного строительства Казахстана//Ориентир. 1994, № 2.  
 
Резюме 
В статье рассматриваются вопросы воспитательной работы в системе среднего профессионального образования, 
в  частности,  воспитания  патриотизма  у  молодежи,  обучаемой  в  колледже,  формирования  социально-активных 
студентов – граждан Казахстана. 
В условиях нарастающей угрозы международного терроризма, псевдорелигиозного экстремизма патриотическое 
воспитание  молодых  людей  должно  определяться  исключительно  национальными  интересами  Казахстана  и 
способствовать их активному участию в обеспечении ее безопасности от внешних и внутренних угроз, вызовов и 
посягательств.  
В  статье  выделяются  цели  и  задачи  патриотического  воспитания  молодежи,  обучающейся  в  системе  среднего 
профессионального образования. 
Анализ современного состояния разработанности теоретических и методических основ, практики патриотическо-
го  воспитания  позволяет  выявить  ряд  серьезных  проблем  в  данной  сфере.  иx  можно  классифицировать  по  трем 
группам:  первая  группа  -  проблемы,  связанные  с  недостаточной  разработкой  концептуальных  основ  современной 
теории  казахстанского  патриотизма;  вторая  группа  —  проблемы,  обусловленные  практикой  функционирования 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №4(48), 2015 г. 
233 
государственной  системы  патриотического  воспитания;  третья  группа  -  проблемы,  являющиеся  следствием 
несовершенства системы воспитательной работы в сфере начального и среднего профессионального образования.  
Ключевые слова: патриотизм, патриотическое воспитание, методы и формы патриотического воспитания 
 
Summary 
The problems of educational work in the system of vocational secondary training, in particular, bringing up of the college 
students to be the patriots of their country and forming of socially active students, the citizens of Kazakhstan are considered in 
the article. The meaning of patriotism and its structure is analyzed in details. 
Based  on  the  analyses  of  the  patriotic  literature  and  on  practical  experience,  the  criteria  of  patriotic  courteousness  if 
students are defined in the article. 
The criteria and levels of patriotic good breeding of the college students are described in it. Bringing up of a person – the 
patriot in period of students’ life is carried out throughout the whole educational process ( in the frameworks of disciplines 
study) and out of class activity. 
The article offers different forms and methods aimed at forming of patriotism; i.e. competitions out of class measurements, 
projects to the Fatherland Defender’s Day, scientific research works and presentations. 
Creative projects are especially distinguished among all forms of educational work.  
The development of educational skills of students, their skills in orienting in informational area and the development of 
critical thinking are on the base of projects method. 
Keywords: patriotism, patriotic education, methods and forms of patriotic education 
 
УДК 371.2 
 
РОЛЬ ДИДАКТИЧЕСКИХ ИГР В РАЗВИТИИ ПОЗНАВАТЕЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ 
ШКОЛЬНИКОВ С НАРУШЕНИЯМИ СЛУХА 
 
Д.Достузаде – к.п.н., ведущий научный сотрудник Института проблем образования 
Республики Азербайджан 
 
Во  всестороннем  развитии  младших  школьников  с  нарушениями  слуха  игра  занимает  важное  место.  Игра 
является  важным  средством  в  формировании  личности,  в  направлении  его  интересов  и  т.д.  Во  время  игры 
корректируется характер, проявляются интересы, потребности и желания ребенка. 
Игра  также  важна  для  здоровья  и  физического  развития  детей  в  процессе  игры  ребенок  выполняет  различные 
движения, что повышает деятельность организма. Помимо всего, в процессе игры ребенок думает, рассуждает, что 
делает его речь неизбежным средством связи и общения. 
Ключевые слова: игра, речь, общение, познание, физическое развитие, умственное развитие 
 
Игры играют важную роль во всестороннем развитии младших школьников с проблемами слуха. Игра 
является  важным  средством  в  формировании  личности  ребенка,  развитии  у  него  мотивации,  изучении 
окружающей действительности, узнавании всего нового. 
Дети с проблемами слуха не являются пассивными наблюдателями окружающего. Они всеми силами 
стараются участвовать в происходящем и получают эту возможность через игру. В игре воспитывается 
характер ребенка, проявляются его желания и возможности. Поэтому так велика тяга детей к игре.  
Играм придается важное значение в физическом развитии ребенка и защите его здоровья. Различные 
игры,  особенно  двигательные,  способствуют  улучшению  и  повышению  физических  и  жизненных 
характеристик организма. 
Играм отводится важная роль в воспитании и обучении детей с проблемами слуха. В игре развиваются 
коммуникативные  возможности,  он  думает,  размышляет,  рассуждает  и  волей  –  неволей  старается 
применять и развивать при этом свой имеющийся речевой потенциал.  
С  целью  развития  речи  у  детей  младшего  школьного  возраста  широко  используют  дидактические 
игры, основанные на развитии  у детей способностей различать предметы  по  их качествам  и особенно-
стям. Такие игры формируют у детей грамматически правильную речь и обогащают словарный запас.  
В  процессе  сюжетно  –  ролевых  игр  дети  находятся  в  общении  друг  с  другом,  используя  при  этом 
достигнутый ими речевой запас и восполняя его новыми словами и выражениями.  
Следует  отметить,  что  часто  младшие  школьники  забывают  названия  и  предназначение  предметов. 
Поэтому учитель - воспитатель должен почаще напоминать детям правила игры и руководить их игрой. 
Игра является в своем роде отражением действительности, отражением жизни. Еще М.Горький отмечал, 
что  игра  это  путь  познания  и  изменения  жизни.  В  процессе  игры  ребенок  быстро  развивается  как 
физически, так и психически.  

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №4(48), 2015 г. 
234 
Педагогика  советует  строить  обучение  младших  школьников  на  основе  дидактических  игр,  однако 
весь процесс основывать на игре нельзя. 
Чтобы  выполнить  функции,  отведенные  ребенку  с  проблемами  слуха  в  данной  игре,  он  должен  об-
щаться с другими детьми, выполнять правила игры и т.д. Например, ребенок в роли покупателя знает, что 
нельзя уходить, не заплатив; ребенок в роли врача или медсестры должен знать, что перед обследованием 
или уколом необходимо мыть руки. В таких сюжетно – ролевых играх дети с проблемами слуха воспро-
изводят сценки из повседневной жизни и таким образом познают реалии окружающей действительности.  
Сюжетно-ролевые игры должны различаться не только по сюжету, но и по содержанию. В то же время 
одинаковые по сюжету игры для разных возрастных групп должны различаться по содержанию.  
Постепенное  усложнение  сюжетно  –  ролевых  игр  позволяет  детям  с  нарушением  слуха  все  лучше 
узнавать окружающую действительность. 
В  процессе  игры  у  детей  с  нарушением  слуха  развиваются  и  совершенствуются  различные  формы 
общения:  движения  и  жесты  их  становятся  более  гармоничными,  они  становятся  инициативными  и 
общительными.  
Необходимо отметить, что в процессе совместной игры дети с нарушениями слуха, стараясь скоорди-
нировать свои движения с движениями других детей, становятся участниками коммуникативного процес-
са. Можно с уверенностью сказать, что в процессе игры ускоряется развитие имеющихся психических и 
индивидуальных качеств ребенка и создается база для их дальнейшего усовершенствования. Игры также 
способствуют развитию волевых качеств у ребенка, а в целом его эмоционально – волевой сферы. 
Сюжетно – ролевые игры способствуют также развитию воображения ребенка. В связи с развитием в 
более старшем возрасте ассоциативного мышления отпадает необходимость в наглядности.  
Как уже отмечалось, дидактические игры занимают важное место в обучении детей с нарушениями 
слуха. С помощью этих игр можно развивать знания детей и формировать у них необходимые навыки, а 
также расширять их представления о качествах и особенностях предметов, расширять их кругозор. 
Игры помогают не только расширять знания об окружающей действительности, но и развивают такие 
психические функции, как внимание, память, наблюдательность.  
Детские игры различаются по содержанию и сложности. Дети наиболее часто играют в двигательные, 
настольные, дидактические и конструирующие игры. 
1.  Конструирующие  игры.  Эти  игры  создают  широкие  возможности  для  развития  у  детей 
воображения.  Дети  сами  с  помощью  специальных  наборов  конструируют  различные  модели  машин, 
домиков  и  т.д.  Эти  игры  способствуют  развитию  у  школьников  технического  мышления  и  речи, 
необходимой для общения при совместной работе. 
2.  Творческие  игры  наиболее  любимые  детьми  игры.  Все  представления  о  действительности, 
полученные  детьми  в  жизни,  они  воплощают  в  этих  играх.  Так  как  эти  игры  чаще  бывают  сюжетно  – 
ролевыми,  то  в  них  происходит  развитие  речи,  коммуникативных  навыков  и  наблюдательности  детей. 
При этом они могут использовать как жестовую, так и дактильную речь. 
3. Дидактические игры.  
С помощью этих игр расширяются знания и формируются навыки и умения у детей. С помощью таких 
игр  (напр.,  «Кто  в  тереме  живет?»,  «Угадай  –  ка!»  и  т.п.)  у  детей  расширяется  кругозор,  углубляются 
знания о предметах, развивается речь.  
Дидактические игры с разрезными картинками, географическим лото, кубиками и т.д. играют важную 
роль в развитии детей с нарушениями слуха. Правильное использование таких игр дает положительные 
результаты. 
4. Двигательные игры.  
Двигательным играм принадлежит важная роль в развитии организма ребенка, оказывая в то же время 
положительное влияние на его здоровье. Для младших школьников это такие игры, как «Гуси – лебеди», 
«Смелые ребята», «Пятнашки» и т.п.  
Двигательные игры наряду с влиянием на физическое развитие, также оказывают большое влияние на 
развитие у детей с нарушениями слуха умственных и моральных качеств. Обсуждение и анализ вместе с 
воспитателем результатов игры способствует формированию у детей собственного мнения и взгляда на 
происходящее.  
5. Настольные игры.  
Настольные  игры  (шахматы,  шашки,  домино,  лото  и  др.)  наиболее  востребованные  из  игр.  Они 
способствуют  развитию  у  детей  мышления,  вдумчивости,  творческого  воображения  и  правильного 
оценивания ситуации.  

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №4(48), 2015 г. 
235 
Во  время  игр  от  воспитателя  требуется  быть  внимательным  к  происходящему.  Организация  игры 
требует  от  воспитателя  знаний  индивидуальных  и  возрастных  особенностей  детей,  знания  их 
поведенческих особенностей.  
Учитель  -  воспитатель  должен  таким  образом  организовать  игры,  чтобы  они  проходили  не  вяло  и 
скучно,  а  весело,  со  здоровым  азартом;  помогать  советом  в  различных  ситуациях  и  т.д.  Младшие 
школьники  с  нарушениями  слуха  в  таких  играх  бывают  очень  коммуникативны,  общаются  со 
сверстниками и получают от игры большой положительный заряд энергии. Это оказывает положительное 
влияние на развитие нервной, дыхательной, сердечно – сосудистой и других систем организма.  
Участие  в  игре  воспитателя,  его  советы  и  одинаково  ровное  отношение  к  играющим  способствует 
также выработке у детей уважительного отношения к учителю, а в его лице и ко всем взрослым.  
Большое значение имеет также правильный выбор игры учителем – воспитателем. Выбрав определен-
ную игру, он должен заранее ознакомить детей с ее правилами, конечной целью и путями и способами ее 
достижения. Главная цель игр младших школьников с нарушением слуха это развитие у них разговорной 
речи. 
Заключение.  Развитие  речи  у  младших  школьников  с  нарушением  слуха  происходит  в  процессе 
воспитания, обучения и игр. 
Практическое  значение  статьи.  Выдвинутые в статье предложения об  использовании дидактических 
игр  в  воспитании  и  обучении  детей  помогут  в  развитии  речи  младших  школьников  и  дошкольников  с 
нарушением слуха в школах и дошкольных учреждениях.  
 
1 Гадиров А. Развитие познавательных процессов у детей. – Баку. - 1970  
2 Байрамов А. Развитие мышления у детей. – Баку. - 1969 
3 Джафарли Н. Развитие речи дошкольников в процессе игры. – Баку. - 1964 
4 Гасымов С. Воспитательно – образовательный процесс в школах для глухих. – Баку. -1981 
5 Ушинский К.Д. Собрание сочинений. 7 том. – Москва: АПИ. - 1949 
 

жүктеу/скачать 5,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: