Министерство сельского хозяйства республики казахстан
жүктеу/скачать 7,26 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Keywords
- Кілт сөздер
- УДК 339.1:635 Лазаренко А.О., Шкляров А.П.
- ƏОК (УДК) 631.15: 338 ЖЕР РЕСУРСТАРЫН БАҒАЛАУ ЖҮЙЕСІН ЖЕТІЛДІРУ МƏСЕЛЕЛЕРІ Омарова Ш.
Выводы Допуск белорусских молочных компаний на рынок Евросоюза позволит не только диверсифицировать сбыт, но и в некоторой степени снизить остроту вопросов, связанных с конкуренцией на российском молочном рынке. Белорусским производителям необходимо принимать во внимание основные факторы, определяющие функционирование в современных условиях мирового рынка молока и молочных продуктов: – рост объемов мирового производства и потребления молока и молочных продуктов; – урбанизация и повышение доли горожан в структуре населения; – рост благосостояния населения и повышение качества жизни; – развитие системы здорового питания и его функциональной составляющей.
1.
Скляров, И.Ю. Современные проблемы и пути эффективного развития аграрного сектора экономики / И.Ю. Скляров. – Ставрополь: АГРУС, 2008. – 296 с. 2.
[и др.]; под редакцией И.В. Медведевой. – Минск, 2015. – 318с. 3.
Молочная отрасль [Электронный ресурс] / Сайт ЗАО «Инвестиционная компания «ЮНИТЕР». – Минск, 2015. – Режим доступа: http://investinbelarus.by/docs/-21979.pdf. – Дата доступа: 29.09.2015. 4.
Государственная программа укрепления аграрной экономики и развития сельских территорий на 2011–2015 годы [Электронный ресурс] Официальный сайт Министерства сельского хозяйства и продовольствия Республики Беларусь. – Минск, 2015. – Режим доступа: http://mshp. minsk.by/programms/cb6985fca2435dd2.html. – Дата доступа: 29.09.2015.
THE CONDITION, TRENDS AND PROSPECTS OF THE DAIRY INDUSTRY DEVELOPMENT IN THE REPUBLIC OF BELARUS
This article contains the condition, trends and prospects analysis of the dairy industry development in Belarus. It is necessary for belarusian producers to take into consideration the main factors, which determine the functioning of milk and dairy products world market under present conditions. These factors are growth in global production and consumption of milk and dairy products; urbanization and increasing the share of citizens in the population; the growth public welfare and quality of life; development of healthy diet and its functional component.
competitiveness of a product.
60
БЕЛАРУСЬ СҮТ ӨНЕРКƏСІБІНIН ТАЛДАУ ҮРДІСТЕР МЕНПЕРС ПЕКТИВАЛАРЫ КӨРСЕТIЛГЕН Осы бапта, Беларусь сүт өнеркəсібінiн талдау үрдістер мен перспективалары көрсетiлген. Беларусь өндірушілер дуние жузiне сүт жəне сү төнімдеріменен белгiлi, өндірушілер кобiнше жұмыстарынан азараудары керек: сүт жəне сүтөнімдері əлемдік өндірісте; урбанизация жəнехалнықтың азаматтардың үлесінің ұлғаюы; халықтың əл- ауқаты мен өмірсүру сапасын жақсарту; дұрыс тамақтану жəне функционалдық бөлігінд амыту.
өнім бəсекеге қабілеттілігі. УДК 339.1:635 Лазаренко А.О., Шкляров А.П. УО “БГАТУ”, г. Минск СОСТОЯНИЕ И ПРОГНОЗ РЫНКА ОВОЩЕЙ
В статье приводятся сведения о состоянии рынка овощей в мире и Республике Беларусь. Уделено внимание динамике производства овощей в республике Беларусь за последнее десятилетие. Приведен прогноз на ближайшие 5 лет. Ключевые слова: овощи, потребление, продукция, темпы роста, экспорт, импорт, валовый сбор, внутренний рынок, внешний рынок. Введение По данным всемирной организации здравоохранения (ВОЗ) около 3 млн смертей и 26 млн случаев инвалидности в мире связаны с недостаточным уровнем потребления овощей и фруктов. В целом в мире в настоящее время достигнут высокий уровень потребления овощей на душу населения 119,5 кг Согласно рациональных норм, потребление овощей с возрастом уменьшается. Больше должны потреблять в пищу овощей мужчины (табл. 1).
Таблица 1 – Рациональные нормы потребления овощей для различных групп населения Республики Беларусь, кг/год.
Возрастные категории, годы 18–29 30–39 40–59 60–74 Старше 75 М Ж
Ж М Ж М Ж М Ж 163 149 155 140 145 130 128 117 120 111
Суточная норма составляет 400 г овощей. Следует отметить, что среднегодовой темп прироста потребления овощей существенно превышает темп прироста потребления фруктов. Больше всего овощей потребляется в Азии. По данным Всемирного банка ежегодно на плодоовощную продукцию приходится в среднем 17% мировой торговли продовольствием. В 2014 году мировое производство овощей составило 970 млн.т, что на 2,1 % больше уровня 2013 года.
61
Материалы и методы В качестве материалов использовалась статистическая отчетность, научные исследования ведущих ученых в области экономики овощеводства.Применялись методы: наблюдение и сбор информации, обзор литературных источников, метод научных абстракций, анализ и синтез, системный подход, индукция и дедукция
Крупнейшими региональными рынками овощей и фруктов являются Азиатско- Тихоокеанский регион, Европейский союз и США. В десятку крупнейших мировых производителей овощей входят:Китай, Индия, США, Турция, Иран, Египет, Россия, Мексика, Испания, Италия (FAO). Отмечается активное развитие рынка переработанных овощей. Особенно овощных соков. В 2014 году в США более половины собранного урожая было отправлено на переработку. Ведущими мировыми экспортерами и импортерами переработанной овощной продукции помимо США является Европейский Союз и Китай. Крупнейшими экспортерами являются Бразилия, Таиланд, Китай, Канада и Мексика. По оценкамFAO, в 2015 году мировая торговля плодоовощной продукцией в натуральном выражении достигнет 690 млн т, в стоимостном – 735 млрд.долл США. Увеличившись с 2010 года на 5 и 25 % соответственно. Темпы роста производства овощей сохраняются на уровне 2 % в год. В десятку ведущих стран мира по посевным площадям и валовому сбору овощей открытого грунта входит Российская Федерация, которая на 90% обеспечивает внутренний рынок свежей продукцией. Однако в связи с введением страной летом 2014 г продовольственного эмбарго остается острым вопрос обеспечения тепличными овощами. Пе- реориентация на других импортеров и поиск новых не завершены, при ном российское тепличное овощеводство покрывает внутренние потребное только на треть: в 2014 г. потребление овощей закрытого грунта в России составило 1,2 млн т изних местного производства - 600 чыс.т. За последние три десятилетия в мире стало производиться на 37 % больше овощей. И тем не менее, по данным исследований Института здоровья Nutriliteв рационе людей по всему миру отмечается дефицит овощей. Фактическое их потребление следует увеличить в 2 раза, чтобы достичь минимума, рекомендованного Всемирной организацией здравоохранения (5 порций, или 400 г в день). Негативно влияют на рацион питания населения большинства стран мира быстрый ритм жизни, высокая стоимость овощей (особенно во внесезонный период), сезонность поставок и отсутствие знаний о значении овощей в улучшении качества жизни. Производство овощей в Республике Беларусь за последние два десятилетия существенно менялось. С 2000 по 2010 г. отмечен стабильный рост производства овощей (табл.2). Затем имеет место спад, а начиная с 2014 года отмечается рост в производстве овощей в республике. В республике отмечается рост потребления овощей. В 2014 г. каждый житель страны потребил 148 кг овощей в свежем и переработанном виде, что на 2 кг больше уровня 2013 г. Данной тенденции способствовали рост отечественного производства на 6,6% и изменение потребительских предпочтений населения в сторону здорового питания.
Таблица 2 – Динамика производства овощей в Республике Беларусь на душу населения, кг
Годы 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 209 208 226 225 241 243 246 192 167 172 183 62
Свежая плодоовощная продукция включена в обязательные ассортиментные перечни торговых объектов страны. В 2014 г. в сравнении с 2013 г. организациями торговли продажа овощей увеличена на 8,5 %. На внешние рынки республика поставила 286 тыс. т овощей и продуктов их переработки, в том числе 101 тыс. т томатов (+54,1 % к 2013 г.), 87– свеклы и моркови (32,8 %), 54 – капусты (в 4,0 раз), 16- замороженных овощей (в 5,9 раз), 28 тыс. т переработанной овощной продукции (+2,6%). В 2014 г. импорт овощей и продукции их переработки был представлен теми же позициями, что и экспорт. В 2014. при превышении экспорта овощей над импортом (19 тыс. т) сложилось отрицательное сальдо торговых поставок в размере 106,4 млн долл. США. Таким образом, наращивание поставок белорусских овощей на внешний рынок в прошлом году не привело к ожидаемому экономическому эффекту. Причины: несоответствие качества продукции предъявляемым требованиям, девальвация российского рубля. В этой связи в республике следует: обеспечить высокое качество овощей, совершенствовать внешнеторговые связи, диверсифицировать экспорт свежей и переработанной продукции. Удельный вес импортной продукции в емкости внутреннего рынка овощей в 2014 г составил 19,4 %. В 2015 г импортная зависимость может быть снижена до 12,4 % (260 тыс. т). В 2020 г – до 8,8 % (230 тыс. т) (табл. 3). За счет роста валового сбора овощей до 1840 тыс. т в 2015 г и 2380 тыс. т в 2020 г ожи- дается увеличение экспорта данной продукции соответственно до 410 и 500 тыс.т (табл. 3).
Таблица 3 – Состояние и прогноз рынка овощей Республики Беларусь Показатели Годы Факт
Прогноз 2010 2013 2014 2015 2020 Спрос – всего, тыс. т. 2552 1848 2095
2100 2610
В том числе: внутренний рынок, экспорт 2476
76 1638
210 1718
377 1690
410 2110
500 Предложение – всего, тыс. т. В том числе: производство, импорт 2552
2335
217 1848
1626
222 2095
1734
361 2100
1840
260 2610
2380
230 Производство на душу населения, кг/год 246 172
183 194 249 Потребление на душу населения, кг/год 149 146
148 151 166 Выводы
В заключении следует отметить, что овощеводство единственнаяподотрасль, которая за годы рыночных преобразований не снизила, а наоборот увеличила валовое производство. Рентабельность производства овощей остается на высоком уровне 40 и более %, по отдельным видам (зеленные) 80 и более %. Литература 1. Ильина З.М. Рынки сырья и продовольствия: учебник/З.М. Ильина, И. В. Мирочицкая.- Минск: ТетраСистемс, 2014.-288 с.
63
2. Шкляров А. П.,. Кажеко Ж. Н Состояние овощепродуктовогоподкомплекса АПК Республики Беларусь и пути его совершенствования// Актуальные проблемы экономического развития АПК Казахстана в условиях глобализации: материалы респ. научно-практ. Конф (Астана, 17–18 мая. 2013 г) Т.1.редкол.: Казахский агротехнический университет им. С. Сейфуллина, 2013.– С. 82–85.
УДК: 664.34 Мухаметов А.Е. Казахский национальный аграрный университет ПОВЫШЕНИЕ КАЧЕСТВА И КОНКУРЕНТОСПОСОБНОСТИ РАСТИТЕЛЬНЫХ МАСЕЛ
Повышение качества и конкурентоспособности растительных масел Ключевые слова: адаптация, improving the quality, competitiveness. Актуальность исследований заключается в изучении качества и конкурентоспособности растительного масла отечественных товаропроизводителей, Анализ результатов исследования рынка растительного масла в целом, позволяет понять, что растительное масло - необходимый и потребляемый продукт питания. Исходя из статистических данных за 2014 год, можно смело отметить, что количество производимого растительного масла резко снизилось, в связи с тем, что на отечественный рынок стало все больше поступать товаров из стран ближнего зарубежья. Поэтому на сегодняшний день вопрос о повышении качества и конкурентоспособности отечественного растительного масла стоит как ни как остро. Актуальность разработки новых методов оценки качества способов его обработки возрастает с постоянно растущей потребностью в качественных продуктах питания с высокой пищевой ценностью, и конкурентоспособной ценой.[1]. Обсуждение Выбор темы исследования заключается в том, что в настоящее время качество и безопасность потребления жировых продуктов питания является первостепенной задачей инновационного развития масложировой промышленности. Поэтому особую актуальность приобретают комплексные исследования, направленные на совершенствование и оптимизацию технологических параметров процессов гидратации фосфолипидов и нейтрализации свободных жирных кислот. Улучшение физико-химических показателей и максимальное сохранение в маслах биологически активных веществ, способствуют повышению их окислительной стабильности и длительному сохранению качественных и количественных свойств. Решения данной проблемы, не требующие значительных капиталовложений, особенно актуальны для предприятий малого и среднего бизнеса, позволяющие последним быть более вариабельными. Высококачественные растительные масла являются основой для получения эмульсионных продуктов питания с рациональными свойствами, способствующими сохранению здоровья и оптимизации жирового рациона питания населения, что так же обосновывает необходимость и актуальность проведенного исследования. Производство жировых продуктов питания нового поколения возможно на основе применения эффективных методов переработки растительных масел, позволяющих получать высококачественные рафинированные масла. Для этого необходимы новые исследования, направленные на: совершенствование
64
технологических процессов гидратации фосфолипидов и нейтрализации свободных жирных кислот растительных масел с целью улучшения качественных показателей и повышение конкурентоспособности гидратированного и нейтрализованного масла, сохранение биологически активных веществ; повышение его окислительной стабильности; улучшение качественных показателей воды, применяемой в технологических процессах рафинации растительных масел и в рецептурах эмульсионных продуктов питания. Растительные масла используют в основном для пищевых целей. Масла подсолнечное, хлопковое, оливковое, арахисовое, соевое и другие потребляются непосредственно в пищу в натуральном (после рафинации) и гидрированном виде (маргарин и кулинарный жир), вводятся в состав майонезов, соусов и пр., применяются в производстве овощных и рыбных консервов, шоколада (масло какао), кремов, халвы и др. кондитерских изделий.растительные масла используют также для разбавления красок, размягчения эмульсионных грунтов и масляных лаков. Высыхающие масла - основное сырье в производстве пленкообразователей (олиф, лаков). Очищенные от примесей и обесцвеченные (отбеленные) масла основные компоненты связующих масляных и составная часть эмульсионных казеиномасляных (темперных) красок. Полувысыхающие масла-добавки, замедляющие высыхание красок. Натуральные и гидрированные растительные масла - важнейшие компоненты сырья в производстве туалетного и хоз. мыла, косметических средств, составов для обработки кож. В медицинской практике из жидких растительных масел (касторовое, миндальное) готовят масляные эмульсии; оливковое, облепиховое, миндальное, подсолнечное и льняное масла-основы лекарственных мазей и линиментов. Из растительных масел при их омылении получают глицерин и жирные кислоты.
Таким образом, можно констатировать, что изучение методов повышения конкурентоспособности растительных масел, важно для нашей страны. Предприятия по производству растительных масел нуждаются в стимулировании. Таким образом, начатое исследование позволит решить проблемы связанные со сбытом продукции, расширением ассортимента, в свою очередь повышение качества позволит удовлетворить спрос покупателей, и улучшит ситуацию с насыщением рынка, качественной продукцией отечественных производителей. Литература 1.
Киншаков, К.Д. Совершенствование технологии гидратации фосфолипидов подсолнечного масла / О.С. Восканян, А.Ю. Кривова, О.Н. Беляева // Хранение и переработка сельхозсырья.-2011.-№10.-С.11-13. 2.
Киншаков, К.Д. Совершенствование технологии нейтрализации свободных жирных кислот подсолнечного масла / О.С. Восканян, А.Ю. Кривова, О.Н. Беляева // Хранение и переработка сельхозсырья.-2011.-№11.-С.20-22. 3.
Киншаков, К.Д. Разработка рецептур эмульсионного продукта с функциональными свойствами /О.С. Восканян, А.Ю. Кривова, О.Н. Беляева // Хранение и переработка сельхозсырья.-2011.-№12-С.46-48. 4.
Акаева, Т.К. Основы химии и технологии получения и переработки жиров. Ч. 1: Технология получения растительных масел : учеб.пособие / Т.К. Акаева, С.Н. Петрова. – Иваново : ГОУ ВПО Иван. гос. хим.-технол. ун-т, 2013. 124 с. 5.
Гончаров, Г.И. Технология и оборудование для производства пищевых жиров / Г.И. Гончаров, А.А. Буша. – Киев : 2010. – 86 с. 65
6.
Файнберг, Е.Е. Технологическое проектирование жироперерабатывающих предприятий (рафинация и гидрогенизация жиров) / Е.Е. Файеберг, И.М. Товбин, А.В. Луговой. – М. : Лёгкая и пищевая промышленность, 1983. 416 с. 7.
промышленность, 2005.-2 с. 8.
Терней, А. Современная органическая химия : учеб. / А. Терней ; пер. с англ. Е.И. Карпейская, Л.М. Орлова. – М. :Мир, 1981. – Т. 2. – 678 с. 9.
2008. – С. 376 – 384. 10.
Тюкавкина, Н. А. Биоорганическая химия : учеб. / Н.А. Тюкавкина, Ю.И. Бауков. – М. : Медицина, 2001. – 543 с.
ƏОК (УДК) 631.15: 338 ЖЕР РЕСУРСТАРЫН БАҒАЛАУ ЖҮЙЕСІН ЖЕТІЛДІРУ МƏСЕЛЕЛЕРІ Омарова Ш. Қазақ ұлттық аграрлық университеті
In the article issues of improving the evaluation system of land resources are considered. The state of land resources is complex and detailed analysed. Suggestions for improving the mechanism of evaluating arable lands are offered.
В статье рассматривается проблемы совершенствования системы оценки земельних ресурсов. Состояние земельных ресурсов комплексно проанализирован. Предложен рекомендации по совершенствованию оценки пашни.
жер салығы.
Бүгінгі кезде əлемдік экономикадағы қиын қаржылық дағдарыс (мұнай шикізатының бағасының төмендеуі) жəне жер ресурстарындағы күрделі өзгерістердің (шөлейттену, деградация) қарқынды да шапшаң жүруі, ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігін төмендеуіне əкеліп отыр. БҰҰ 70 жылдығы Саммиті кезінде Н.Назарбаев атап көрсетті: "Арал теңізінің жер бетінен жоғалып кету қаупі бар, оның кеуіп кеткен табанынан көтерілген шаң жəне улы тұздар жылына 75 млн тоннаны құрап, Еуропа жəне Антарктидадан табылуда. Тіпті бір кездері ағылшын экономисі Томас Роберт Мальтус 1798 жылы ескерткен болатын "болашақта халықтың санының өсуі жəне табиғи ресурстар арасындағы алшақтық ұлғаяды"деп [1, С. 13]. Əлемде 2050 жылы халықтың саны 9 млрд жетпек, яғни ауыл шаруашылық өнімдеріне деген қажеттілік 2 есе артпақ яғни азық-түлік жетіспеушілігі адамзаттың басты мəселесіне айналмақ [2].Бұл уақыт талабынан туындаған өзекті міндет. Қазақстан Республикасының жер ресурстарын нарық сұранысына орай бағалаудың өзектілігі мен маңыздылығы айқын. Мəселенің өзектілігі еліміздің 2015 жылдың тамыз айында ДСҰ 162 мүше болып енуіне байланысты маңыздылығы арта түседі. Себебі жер 66
ресурстарын бағалаудың нормативтік жəне құқықтық құжаттар бірізділікке жəне келетін инвестиция талабына сəйкестендіру уақыт талабы. Бүгінгі қоғам өмірінде жер ресурстары ерекше маңызға ие: өзіне тəн шектеулігі жəне басқа нəрсемен ауыстыруға болмайтындығы, маериалдық өндіріс аясында жəне басқа жұмыстарды атқаруда көптеген орындайтын қызметіне байланысты, оны ұтымды жəне тиімді пайдалану қажеттілігін обьективті түрде алға қойып отыр. Егеменді елімізде жерге жекеменшік жəне жер қатынынастары əлеуметтік- экономикалық дамудың анықтаушысы болып отыр Жер ресурстарын пайдалануды жоспарлау жəне болжау жұмыстары жеткіліксіз. Əсіресе егістік жерлерді бағалау жылдан- жылға өзекті де күрделі мемлекеттік мəселеге айналып отыр. Бүгінгі таңда əлемде 1 адамға келетін егістік ауданы 0,25 га төмен. Сондықтан да жерді бағалау мемлекеттік саясаттың бағыттарына бастысына жатады. Жерді бағалау маңызды мəселені шешуді қамтамасыз жасайды. Қазақстан Республикасындағы 8 ауылшаруашылық зоналары бойынша экономикалық жəне табиғи айырмашылықты өлшейді жəне есепке алады. Қазақстан Республикасында 1990-2015 жж. 1 адамға шаққанда егістік ауданы 1 суретте келтірілген. Зерттеу нəтижесі анықтағандай мемлекетімізде жылдан-жылға 1 адамға келетін егістік жерлердің ауданы азаюда: егер 1990 жылы-2,09 га болса 2015 жылы-1,21 га яғни соңғы 25 жылда, яғни 0,88 га немесе 57,8 % қысқарған. Оның басты себебі егістіктің басқа салаларға бөлініп берілуі, ауылшаруашылық айналымынан шығып қалуы, жекеменшікке берілген жерлердің игерілмеуі т.б.
1 сурет – Қазақстан Республикасында 1990-2015 жж. 1 адамға шаққанда егістік ауданы, га Жүргізілген зерттеулер анықтағандай, көптеген мемлекеттік, салалық, 14 облыстағы, 160 ауданда 180 мыңнан астам ауылшаруашылық құрылымындарындағы шаруашылықтың ішкіаралық мақсаттары мен міндеттерін жер сапасы жəне салыстырмалы бағалауды қалыптастырмайынша табысты шешу мүмкін емес. Жер ресурстары өндірістің əр түрлі шеңберінде əр түрлі қызмет атқаратын болғандықтан, сандық жəне сапалық сипатта бағалауды талап етеді. Негізінен жерді бағалау жүйесін дайындау жəне оны дамытудың негізгі себептері: қоғамда жер ресурстарын бағалау жөніндегі толық та айқын түсініктің жоқтығы, бағалау қызметінің сипатының жаңадан пайда болуы, экономикалық қызмет сферасының барлығына бағалаудың əсері, мемлекет деңгейінде жерді бағалаудың методологиялық базасын қалыптастырудың негізгі қағидаларын жетілдіру қажеттігі т.б. Елімізде ауылшаруашылық саласында егістік түсімі төмендеуде (2 сурет): 1990 жылы- 17,5 ц/га, 2000 жылы-12,2 ц/га, 2010 жылы-8,0 ц/га, 2015 жылы-11,9 ц/га құраған.
67
Ауылшаруашылық дақылдарының түсімі көбінесе түсетін жауын-шашынға тəуелді болып отырғанын байқадық.
Зерттеу есептеулері анықтағандай, еліміздің 1 тұрғынына келетін алынған өнімі де азай-ғанын байқаймыз (3 сурет): 1990 жылы-1719,9 кг, 2015 жылы- 976 кг. болған, яғни 743,9 кг немесе 56,7 % қысқарған. Мұның ең басты обьективті себептері егістікте технологияның сақ-талмауы, ұсақ шаруа қожалықтарындағы еңбек өнімділігі төмендігі, техниканың ескіруі т.б.
өнім, кг
Егістік жерлерге минералдық жəне органикалық тыңайтқыштарды қолдану өте төменгі деңгейде жүріп жатқанын зерттеулер көрсетті (4 сурет): 1990 жылы-26,5 %, 2010 жылы-12,1%, 2015 жылы-10,4% егістік ауданы. Мұндағы себеп: Шаруа қожалықтарының минералдық жəне органикалық тыңайтқыш алуға қаржы тапршылығы, тыңайтқыштар бағасының жоғары болуы, арнайы техниканың жоқтығы, орталықтандырылған қызмет көрсету мекемелеріндегі тыңайтқыштардың дер кезінде түспеуі жəне жер құнарлығын тексеретін арнайы зерттханаларда заманауи құралдардың тапшылығыт.б.
68
4 сурет - Қазақстан Республикасында 1990-2015 жж. тыңайтқыш қолданылған егістік ауданы, %
Қазақстан Республикасында 1990-2015 жж. егістіктің балл бонитеті5 суретте берілген, зерттеулерге жүгінсек тіпті 1 шаруашылық аясында топырақ балл бонитеті əр түрлі, бірақ егістік құнарлығы үнемі де тұрақты түрде топырақ құнарлығын арттыру шараларымен айналысқанда ғана нəтижелі болады. ЕО елдерінде əрбір жер иесінің қолында планшет бар, сол арқылы топырақ құнарлығын өз жерлерінен алып зерттханаларға барып тез арада құрамын анықтай алады. Еліміздегі егістіктің балл бонитетінің соңғы 25 жылдағы ауытқуы топырақ құнарлығымен жоспарлы түрде айналысу қажеттігін алға қойып отыр.
5 сурет – Қазақстан Республикасында 1990-2015 жж. егістіктің балл бонитеті
Мемлекетіміздегі жерді бағалау жүйесінің қажеттлігі мен маңыздылығы айқын, дегенмен жерді бағалау əдістемелерін жетілдірусіз жəне барлық жерімізді толық бағалау жүргізімегендіктен жер нарығы дамымай отыр. Осыған орай жерді бағалау жүйесін қалыптапстыру əдістемеліерін жетілдіру жəне нақты ұсыынстар жасау қажет. Жерді бағалау мəліметтерін негізгі мақсатқа сəйкес келесі бағыттарда пайдалану керек: -
жер нарығын, құнды жер қағаздары жəне ипотека қор рыногын ақпараттық қолдауда; -
жылжымайтын мүлікке салық алымдары ставкаларын обьективті тағайындағанда; 69
-
арендалық төлем, аренда құқығын сатып алуда жəне басқа экономикалық реттеушілерде, кез-келген деңгейде бюджеттің кіріс статьясын қамтамасыз жасауда; -
территорияны пайдаланудаың тиімділдігін бағалауда жəне жер-мүлік кешендері обьектіліерінің жобалары негіздерін қалыптастыруда; -
-
облыстарға, қалаға, ауданға, шаруа қожалықтарына, жылжымайтын мүлік иелеріне жер телімдерінің бағасы туралы ақпаратты беру, оларға тиеселі жерлерге қатысты құқығы мен міндеттерін, жоспарлаған келісімдерін жүзеге асыру үшін; -
ресурстарын басқаруға қатысты басқару шешімдерін қабылдау. Елімізде нарық қатынастарының дамуы, көпжақты экономика формасының қалыптасуы, ұйымдастырушылық-құқықтық меншіктік жəне шаруашылықты жүргізудің əр түрлі формасының бекуі жерді экологиялық, құқықтық жəне экономикалық бағалауды жетілдірудің қажеттілігін алға қойып отыр.Жерді бағалау құрамы: дайындау жұмыстары, ауданның жерін-бағалау, базистік түсімді жəне бағалау шкаласын жасаудың шығындарын анықтау; жерді бағалау көрсеткіштерін есептеу жəне бағалау шкаласын түзу; шаруашылықта жерді бағалауды жүргізу; жерді бағалау материалдарын қарау жəне бекіту; жерді-бағалау құжаттарын əзірлеу жəне беру. Қазақстан Республикасында 1990-2015 жж. 1 га егістіктің бағасы 6 суретте келтірілді. Егістік жерлерінң бағасының өсуінің нарықтық бағаның көтерілуі жəне инфляция деңгейінің жоғар ыболуымен түсіндіріледі.
6 сурет – Қазақстан Республикасында 1990-2015 жж. 1 га егістіктің бағасы, млн тенге
Егістік жерлерді бағалаудың негізгі бағыттары: егістік жерлердің əрбір ауыл шаруашылық зоналары бойынша бағасын анықтау; егістік жердің сапасына қарай жер салығының мөлшерін белгілеу; əрбір аймақтағы егістік жерлерді қорғау мен тиімді пайдалану жөніндегі іс-шараларды жузеге асыру, оның ішінде егістік жердің құнарлылығының сақталуы мен жақсаруын бақылау; шаруа қожалықтарының егістік жерлерін құнарландыру шараларын жоспарлы түрде жүзеге асырылуын бақылау; қаржылық сауықтыру;егістік жерлерді бағалау қызметтерінің қолжетімділікті арттыру;егістік жерлерді бағалауды жүргізетін мемлекеттік жүйелерін дамыту; жерлерді бағалау жұмысында мемлекеттік реттеу жүйесін арттыру; егістік жерлерді бағалау жəне тұрақты жұмыс істеуі үшін түрақты қаржы-несие жүйесін құру. Ұсынылған тетіктер егістік жерлерді бағалау жүйесін жетілдіру бағытындағы жұмыстар тиімділігін арттырады.
|