Министерство сельского хозяйства республики казахстан
жүктеу/скачать 7,26 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ключевые слова
- Кілт сөздер
- UDC 332.143
- Зерттеу материалдары мен əдісері
- Зерттеу нəтижелері мен талдау
ИНВЕСТИЦИИ В ОСНОВНОЙ КАПИТАЛ В СЕЛЬСКИХ РАЙОНАХ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
В статье рассмотрены инвестиции в основной капитал в сельских районах Казахстана. В данной работе проведен анализ состояния инвестиций по областям в сельских местностях. Наибольшие показатели инвестиций в основной капитал приходятся на Атыраускую, Алматинскую и Актюбинскую области.
области Казахстана Абралиев Ə. О. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АУЫЛДЫҚ ЖЕРЛЕРДЕГІ НЕГІЗГІ КАПИТАЛҒА ИНВЕСТИЦИЯЛАР
Бұл мақалада Қазақстанда ауылдық жерлердегі негізгі капиталға инвестициялар қаралған. Бұл жұмыста облыстар бойынша ауылдық жерлердегі инвестициялар жағдайы талдалған. Ең үлкен инвестициялар көрсеткіштері Атырау, Алматы жəне Ақтөбе облыстарында байқалған.
Қазақстан облыстары 10
UDC 332.143
Turgut Ozal University (Turkey)
THE CURRENT STATE OF THE LOW INCOME POPULATION IN THE RURAL AREAS OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN
In the article the current state of the low income population in the rural areas of Kazakhstan is considered. In the work the state of the poverty in the rural areas by oblasts are analysed. The rural areas Almaty, Akmola, Zhambyl, Kyzylorda and South Kazakhstan oblast have the highest indicators for the poverty. The poverty level of the population living in the rural areas is not ciritical in the Republic of Kazakhstan.
consumer basket, oblasts of Kazakhstan, poverty, standards of living, poverty. Introduction The poverty and the standards of living in the rural areas have direct impact on the economic growth rate of the state [1].The President of the Republic of Kazakhstan, Nursultan Nazarbayev, in the “Strategy Kazakhstan-2050” defines the importance of improving the standards of living [2]. Decreasing the number of low income population is the foundation for the economic welfare [3]. Therefore, the poverty in the rural areas in Kazakhstan is the significant topic to consider. In the rural areas 1992009 households have low income in 2014 [4]. Population with income lower than the minimum cost of living is shown by table 1. Materials and methods Table 1- The rural area population with income lower than the minimum cost of living in the rural area in 2014
Oblasts Number of households Number of people
% from the total population Akmola 2 625
11 628 3.0
Aktobe 1 915
10 792 3.5
Almaty 6 026
39 376 2.5
Atyrau 2 265
15 225 5.0
West Kazakhstan 2 930
14 598 4.6
Zhambyl 4 145
25 347 3.9
Karagandy 2 997
16 397 5.7
Kostanay 3 325
15 219 3.6
Kyzylorda 1 993
13 828 3.2
Mangystau 2 928
16 641 5.4
South Kazakhstan 19 640
136 646 8.1
Pavlodar 1 353
7 204 3.2
North Kazakhstan 4 361
19 834 6.0
East Kazakhstan 5 062
21 799 3.8
Total 61 565
364 534 4.7
Source: The Agency of Statistics of the Republic of Kazakhstan (2015). Retrieved from www.stat.gov.kz 11
Table 1 shows the highest number of households with income lower than the minimum cost of living in the rural areas is in South Kazakhstan oblast - 19640. The second place is taken by Almaty oblast - 6026. The third place belongs to Zhambyl oblast – 4145. The lowest number of people with income lower than the minimum cost of living is in Pavlodar oblast – 7204. Almaty oblast has the lowest share of population with income lower than the minimum cost of living – 2.5%. The average for number of people with income lower than the minimum cost of living - 26038.14. The median for the number of people is 15811. The first quartile for the population with income lower than the minimum cost of living is 14020.5. The third quartile equals to 21307.75. The interquartile range for the number of people equals to 7827.25. The average for the share of the population of oblast with income lower than the minimum cost of living is 4.39%. The median for the share of the population is 3.85%. The first quartile for the share of the population of oblast with income lower than the minimum cost of living is 3.28%. The third quartile is 5.3%. The interquartile rangefor the share of the population of oblast with income lower than the minimum cost of living is 2.02%. Number of households by oblasts with low income is show by figure 1. Figure 1 – Number of households by oblasts with low income in the rural areas in 2014 Source: The Agency of Statistics of the Republic of Kazakhstan (2015). Retrieved from www.stat.gov.kz Figure 1 states that the total number of households with low income in the rural areas of Kazakhstan is 1992009. Almaty oblast has the highest number of households with low income. The last place belongs to Mangystau province Population with income lower than the consumer basket in the rural area is shown by table 2.
12
Table 2- Population with income lower than the consumer basket in the rural area in 2014 Oblasts Number of
households Number of people % from the total population of Kazakhstan Akmola
370 2 221 0.6 Aktobe
41 203
0.1 Almaty
214 1 500 0.1 Atyrau
- - - West Kazakhstan - - - Zhambyl
- - - Karagandy 271
1 455
0.5 Kostanay 163 815
0.2 Kyzylorda - -
Mangystau 47 186 0.1 South Kazakhstan - -
Pavlodar - - - North Kazakhstan 281 1 333
0.4 East Kazakhstan 555 3 053
0.5 Total
1 942 10 766
0.1 Source: The Agency of Statistics of the Republic of Kazakhstan (2015). Retrieved from www.stat.gov.kz Table 2 shows that the total number of households with income lower than the consumer basket in the rural area is 1942 which is 0.1% of the total population of the Republic of Kazakhstan.The highest indicator of people with income lower than the consumer basket is in Akmola oblast.
Almaty, Akmola, Zhambyl, Kyzylorda and South Kazakhstan oblast have the highest indicators of the rural population with income lower than the critical level. However, the poverty level of the population living in the rural areas is not higher than the critical level in the Republic of Kazakhstan.
1. Norton, R. (2004) Agricultural Development Policy: Concepts and Experience. Chichester, the UK: John Wiley & Sons. 2. Nazarbayev, N. (2012) Address by the President of the Republic of Kazakhstan, Leader of the Nation, N.Nazarbayev “Strategy Kazakhstan-2050”: new political course of the established state”. Official site of the President of the Republic of Kazakhstan. Retrieved 2 May, 2015, from http: //akorda.kz/en/page/page_address-by-the-president-of-the-republic-of-kazakhstan-leader- of-the-nation-n-nazarbayev-%E2%80%9Cstrategy-kazakhstan-2050%E2% 80%9D-new- political-course-of-the-established-state%E2%80%9D_1357813742 3. Narasaiah, M. (2008) Globalisation and Economic Development. New Delhi: Discovery Publishing House 4.The Agency of Statistics of the Republic of Kazakhstan (2015). Retrieved from www.stat.gov.kz
13
Абралиева Г. О. СОВРЕМЕННОЕ СОСТОЯНИЕ НАСЕЛЕНИЯ С НИЗКИМ ДОХОДОМ В РЕСПУБЛИКЕ КАЗАХСТАН В статье рассмотрено современное состояние населения с низким доходом в Казахстане. В данной работе проведен анализ состояния бедности по областям в сельских местностях. Сельские местности Алматинской, Акмолинской, Жамбылской, Кызылординской и Южно-Казахстанской областей имеют наибольшие показатели бедности.Уровень бедности в селских местностях Республики Казхстан не является критическим.
хозяйство, минимальный прожиточный минимум, продовольственная корзина, области Казахстан, уровень жизни, бедность Абралиева Г. О. ҚАЗАҚСТАН РЕПУБЛИКАСЫНДАҒЫ АУЫЛДЫҚ ЖЕРЛЕРДЕГІ ТАБЫСЫ ТӨМЕН ХАЛЫҚТЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ Бұл мақалада Қазақстандағы ауылдық жерлердегі табысы төмен халықтың қазіргі жағдайы қаралған. Бұл жұмыста облыстар бойынша ауылдық жерлердегі кедейлік деңгейінің жағдайы талдалған. Ауылдық жерлердегі ең үлкен кедейлік көрсеткіштері Алматы, Ақмола, Жамбыл, Қызылорда жəне Оңтүстік Қазақстан облыстарында байқалған. Қазақстан Республикасының ауылдық жерлердегі кедейлік деңгейі сыни емес.
күнкөрістің ең төменгі деңгейі, азық-түлік қоржыны, Қазақстан облыстары, тұрмыс деңгейі, кедейлік
АГРОТУРИЗМ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ АУЫЛДЫҚ АЙМАҚТАРДЫ ƏЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМЫТУДЫҢ ПЕРСПЕКТИВАЛЫ БАҒЫТТАРЫНЫҢ БІРІ Андатпа Мақалада қазіргі дағдарыс жағдайындағы ауылшаруашылық жəне өндірістік кəсіпорындарын агротуризм жəне өндірістік туризм арқылы дамыту мəселелері қарастырылған. Агротуризм саласының шет ел тəжірибесі мысалында еліміздің ауылдық аймақтарды əлеуметтік-экономикалық дамытудың перспективалық бағыттарының бірі екендігі айқындалған. Кілт сөздер: агротуризм, өндірістік туризм, экономикалық дағдарыс, EXPO-2017 Кіріспе Қазақстанның экономикасының жоғары қарқынмен дамуына кең көлемде үлес қосатын негізгі салалардың бірі туризм жəне ауыл шаруашығы саласы екені белгілі.
14
Еліміздің тамаша əрі бай тарихи аймақтары, қайталанбас тарихи ескерткіштері мен мəдениеті, ауылдық елді мекендердегі табиғи өнімдер, саяси тұрақтылық – барлығы да агротуризмнің жəне туристік индустрияның бірқалыпты жəне интенсивті дамуына жол ашады. Аталып отырған салалар жергілікті халықты азық-түлікпен, өндіріс саласын шикізатпен, ал ауыл адамдарын жұмыспен қамтамасыз етеді. Қазіргі таңда бұл салалар экономикалық құбылыс ретінде индустриалды нышанға айналып, ұлттық экономиканың дамуының катализаторы болып табылады. Əлемдік тəжірибе көрсетіп отырғандай туризм индустриясы негізінен табыс табудың жоғары деңгейімен жəне оған салынған инвестицияның тез қайтарымдылығымен сипатталад ы. Елбасымыздың Қазақстан халқына жасаған 2014 жылғы «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Жолдауында айтып кеткендей: «Болашақ – аграрлық секторда, əсіресе, шағын жəне орта бизнес түріндегі жаңа өңдеу кəсіпорындары желісін құруда. Жаһандық ауыл шаруашылығы өндірісінде бəсеке өсе беретін болады. Жермен жұмыс істейтіндер, ең алдымен, жаңа технологияларды енгізіп, өнімділікті үздіксіз арттыратындар, жұмысын əлемдік стандарттар негізінде жүргізетіндер болуы керек. Біз аграрлық ғылымды дамытып, сынақтық аграрлық-инновациялық кластерлер құруымыз қажет» - деп нақты атап өтті [1]. «Аграрлық туризм» термині жəне оның көп қолданылатын қысқа формасы «агротуризм» ағылшын тілінен аударғанда «agro tourism» терминінің сөзбе сөз аудармасы болып табылады. Бұл термин соңғы онжылдықта қалыптасқан туризмдегі жаңа бағыттарды білдіреді. Аталмыш бағыттың дамуына «жасыл қозғалыс» жəне экологиялық дүниетанымның дамуы ықпал етті. Бұдан басқа «жасыл туризм» немесе «табиғат туризмі» терминдерін де кездестіруге болады. «Табиғат туризмі» термині басқа синонимдеріне қарағанда өте сирек қолданылады. Агротуристік кешен басқа демалыс орындарынан қызмет көрсетулердің қарапайымдылығымен жəне сол жердің тыныс-тіршілігіне араласу мүмкіндігінің болуымен ерекшеленеді (Кесте 1). Басқа да салалар сияқты агротуризмнің өзіне тəн ерекшеліктері бар: ауылдық өмірге тəн тыныштық пен жайшылық, таза ауа мен таза ауыз су, ет жəне сүт тағамдары, пеште пісірілген нан, жүйектен көкөністер, үй тағамдары, арнайы демалыс, жеке қызмет көрсету, пеші бар ауылдық үйде тұру, моншаға бару, үй жануарларын бағып- қағу мүмкіндігі, жеміс- жидектерді жинап, тосап дайындау, балық аулау, атқа отырып серуендеу, спорттың Зерттеу материалдары мен əдісері Кесте 1 - Агротуристік кешенде жəне турбазадағы демалыстың салыстырмалы талдауы Агротуристік кешен Турбазадағы демалыс Қаланың қарбалас өмірінен демалу, уақытша өмір сүру типін ауыстыру, табиғатқа жақын болу мүмкіндігі. Туристік базада немесе демалу базасында орман ішіндегі қаланың барлық өркениетімен, соңғы жасалған техникаларымен жабдықталған бір бөлігін көрсетеді. Бұл қаланың қарбалас өмрінен демалуға толық мүмкіндік бермейді. Жылы шырайлы үй иелері Қызмет көрсетуші персонал Арнайы қонақтарды күтуге арналған ауылдық үйлер, коттедждер, бау- бақшасы бар қоныстар. Арнайы кешендер немесе жеке тұрған бунгалолар, коттедждер. Экологиялық таза өсірілген өнімдерден үй тағамдары. Бал, сүт, ірімшік, қаймақ, ет, көкөністер мен жемістер – барлығы фермадан жəне жоғары сапалы. Дүкеннен сатып алынған өнімдерден асханаларда əзірленген ас. 15
Арнайы гид – қонақтың немесе туристің қалауына байланысты кез- келген уақытта жаяу, ат үстіндегі серуен, шаңғы тебу сынды жəне т.б. серуендерді өткізу. Топтармен жұмыс жасайтын гидтер мен нұсқаушылар. Бұндай үлгідегі жұмыс əдетте сапаға емес санға көбірек көңіл бөледі. Адамдарды арнайы бөлінген уақытқа байланысты стандартты маршрутпен жүргізеді. Ақпарат көзі: Мəліметтер негізінде автормен құрастырылған
алуан түрлілігі, шаңғы, шана тебу, қолөнерге үйрету, ұлттық мерекелерге жəне фестивальдерге қатысу мүмкіндігі [2]. Агротуризмде кемшіліктер жоқ деп те айтуға болады. Себебі, агротуризм бұл- əр адамға жағатын, тыныш жəне экологиялық таза жердегі пайдалы демалыс түрі. Керісінше бұндай демалыс денсаулықты жақсартуға септігін тигізеді. Барлығына қоса агротуризм келесі мүмкіндіктерді береді: •Жергілікті халықтың жағдайын, олардың ұлттық колоритін сезіну. •Табиғатқа жақынырақ болу. •Экологиялық таза өсірілген өнімдерден жасалған үй тағамдарынан дəм тату. Ауыл халқы үшін артықшылықтар: - табысты көбейту мүмкіндігі; - өзінің жер телімін жақсартуға мотивация; - жасы келген адамдарды жасампаз қызметпен қамту мүмкіндігі; - жаңа адамдармен танысу, тілдесу; - тəжірибемен жəне біліммен алмасу, табыстау; - мəдени баю; - білім беру деңгейін арттыру; - шет тілдерді үйрену мүмкіндігі. Қазақстандағы агротуризм саласын жаңа құрылып келе жатқан нарық деп қарастыруға болады. Агротуризм жаңа жəне толық зерттелмеген, бірақ бірқатар елдерде танымал болып үлгерген туризм саласының бағыты болып табылады. Биологиялық жəне геологиялық əртүрлілік, бай тарихи жəне мəдени мұра республиканың өте зор агротуристік потенциалын айқындайды. Елімізде туризмді дамыту жəне шет елдік туристер қызығушылығын, көлемін арттыру үшін барлық қажетті мəдени, тарихи, географиялық жəне климаттық жағдайлар жеткілікті. Сол жағдайларды ескере отырып шет елдің осы саладағы бірқатар жетістіктерін атап өтуге болады. Мысалы өндіріс орындары жəне əр-түрлі шаруа қожалықтарына экскурсия ұйымдастыру сол кəсіпорындарға ерекше жарнама бола ғана қоймай олардың өнімдерін жылжытуға мүмкіндік береді. Қазіргі дағдарыс жағдайында барлық кəсіпкерлер өнімдерін жылжытуда жаңа, стандарттық емес технологияларды іздеу үстінде екендігін ескерсек осы модельдің нарыққа енуі туризм саласына да өндіріс саласына жаңа қарқын беретіні сөзсіз. Франция мемлекетінде 2007 жылы 1700 кəсіпорындар туристтерді қабылдауға жағдай жасаған, ал Англиядағы Кэдберри шоколад фабрикасы жылына 300 мың турист қабылдайды екен. Сол сияқты Испания, Венгрия мемлекеттерінде шарап, Нидерландыды гүл, Францияда сыр шығаратын өндіріс орындары көп сұранысқа ие. Өндіріс орындары мен шаруа қожалықтарындағы экскурсиялар туристтерге өндіріс процессіне кедергі етпей барлығын көзімен көріп, қолымен ұстап жəне кетер алдында өнімнің сапасына баға беріп, сатып алуға мүмкіндік береді. Мұндай экскурсиялар экономикалық жетістіктерге ғана емес, сонымен қатар жеткіншектерге тəрбие беруге зор үлесін қосатын қозғалыс бола алады. Келесі кестелерде Қазақстан Республикасының келу туризмі бойынша туристер саны жəне өңдеу өнеркəсіптері туралы мəліметтер берілген (кесте 2,3).
16
Кесте 2- Келу туризмі бойынша туристер саны (резиденттер емес)
Кесте 3 – Өңдеу өнеркəсіптердің саны
Қазіргі экономикалық дағдарыс еліміздің ғана емес ТМД елдерінің жəне көрші жатқан Қытай мемлекетінің де валюталарының құнсыздануына əкелді, сондықтан осы елдердің азаматтарына жаңа бағыттарды таңдауына мəжбүрлейді. Кестелердегі мəліметтер елімізге келушілердің 90% ТМД жəне Қытай мемлекеттерінен екенін көрсетеді жəне қазіргі таңда дағдарыс салдарынан азаю үстіндегі 7894 əр-түрлі өнім шығаратын кəсіпорындардың барын ескерсек, оларға агротуризм немесе өндірістік туризм тəжірибесін қолдану зор мүмкіндіктер ашып тұрғанын көруге болады. Жинақталған мəліметтермен жəне зерттеу жүргізу кезінде алынған ақпарат көздері арқылы еліміздегі агротуризм саласы дамуы жағдайына төмендегідей SWOT-талдау (кесте 3) жасауға болады. Жалпы қазақстандық агротуризм нарығы əлі мүлде дұрыс дамымаған жəне оған деген сұраныс аз зерттелген. Қазақстандық нарықта агротуристік өнімді жылжытудың арнайы саясаты да жоқ. Сондықтан агротуризмді демалыс түрі ретінде тарату – қазақстандық туриндустрияның ауқымды секторын ашуға арналған ішкі өзекті мəселе. Қазақстандықтардың сыртқы нарықта агротуристік өнімге сұранысын агротуристік сектордың танымалдылығының салыстырмалы көрсеткіші ретінде қарастырғанда, ауылдағы демалысқа бағытталған контингентінен түсінуге болады.
Кесте 3 - Қазақстандағы агротуризм саласы дамуының SWOT-талдауы
Күшті жақтары Əлсіз жақтары -
табиғи ресурстардың көптігі (ерекше қорғалатын табиғи аймақтар, қорықтар мен қорықшалар, ұлттық саябақтар жəне т.б.); -
аймақтың жоғары ауыл шаруашылық əлеуеті; -
табиғатты қорғау қауіпсіздігі; -
ірі өнеркəсіпті орталықтардың маңында орналасқан ауыл тұрмысы ырғақтылығының бұзылуы, мазасыздық пен шу;
2011
2012 2013
2014
Қазақстан Республикасы
409738
7 568513
2 616320
4 684108
5 633273
4 Соның ішінде: ТМД елдері ТМД –дан тыс елдер 364231
1 519504
3 554244
7 621339
0 565524
6 455076 490089 620757 627695 677488 Ақпарат көзі: Мəліметтер [3] негізінде автормен құрастырылған
2010
2011
2012 2013
2014
Қазақстан Республикасы 8559 8574
8750 8709
7894 Ақпарат көзі: Мəліметтер [3] негізінде автормен құрастырылған 17
- өңдеу өнеркəсіптерінің жəне жеке қосымша шаруашылықтардың көп салаға бағытталуы; -
жоғары меншікті салмағы -
туристік қызметтер бағасының төмендеуі, соған орай кіру туризмі туристер ағынының өсуі; -
Қазақстандағы əлеуметтік-экономикалық жəне саяси тұрақтылығы; -
қожалықтардың туризм саласымен байланысының болмауы; -
əлсіз қозғалысы; Мүмкіншіліктер (перспективалар) Қауіптер -
туристік инфрақұрылымды дамыту жобасын жүзеге асыру үшін қолайлы инвестициялық климаттың болуы; -
аймақтың тұтастай жəне ауыл түрғындарының табыс көзінің өсуі; -
құрылуы; -
ауылдық елді мекендердегі шағын кəсіпкерліктің дамуы; -
объектілерін жандандыру; -
шетелдік туристерді қызықтыру; -
жеткіншектерді еңбекке баулу, насихаттау жіне тірбие жұмыстары -
жəне алыс, жақын шетелдердің туристік орталықтары жағынан бəсекелестіктің күшеюі; -
туристік сервистің төмен деңгейінен туристік нарықтың шығынға ұшырауы; -
экологиялық жағдайдың нашарлауы мəселелері Ескерту: Автормен құрастырылған Сол үшін қазақстандық агротуристік өнімге деген төлем қабілетті сұранысты арнайы зерттеген жөн. Қазақстанда агротуризмді дамыту мақсатында қарастырылған ұсыныстарды жүзеге асырудан күтілетін нəтижелер: -
Қазақстанға келетін туристер санының өсуі; -
агротуризм қызметтерін ұсынатын мекендер санының өсуі; -
елді мекенде жеке шаруа қожалығы мен фермерлік қожалықтар өнімін өткізу көлемін арттыру; -
-
елді мекендерде шағын бизнес кəсіпорындары санының өсуі; -
азғантай қаржылай шығын жағдайында ауыл тұрғындарының табысы мен өмір сүру деңгейін арттыру; -
шаруа қожалықтарында өндірілетін өнім түрлерін көбейту; -
жергілікті бюджет түсімдерінің өсуі; -
жергілікті фольклор, дəстүр, халықтық қолөнер жəне көрнекті орындардың сақталуы; -
инфрақұрылымды дамыту; -
туристік қызметтер түрін кеңейту есебінен қызмет көрсету сферасының дамуы; -
тұрғылықты жерлердің жеке мүліктік, интеллектуалдық, қаржылық жəне еңбек ресурстарының есебінен тұрғындардың іскерлік бастамаларының артуы; -
|