Еуразия гуманитарлық институтының хабаршысы тоқсандық журнал 2001 ж шыға бастаған 2015

 
58 
на предприятии, причины изменений и профессии, в которых требуется дополнительное 
количество работников или их сокращение. 
Невзирая  на  то,  что  определение  текущей  и  перспективной  потребности  в 
профессиональных  кадрах  осуществляется  с  использованием  методов  количественного 
прогнозирования  на  основе  разработанных  макроэкономических  моделей,  опросы 
работодателей позволяют дополнить и детализировать получаемые в результате расчетов 
агрегированные данные. Кроме того, в последнее время все более активно используются 
методы  качественного  прогнозирования  [1,  2].  Главным  образом,  переход  к 
качественному  прогнозированию  знаменуется  прогнозированием  востребованных  на 
рынке  труда  компетенций.  Построение  подобных  прогнозов  также  стало  возможным 
путем опросов работодателей. 
В целом, опросы работодателей служат для достижения следующих целей: 
-
 
получение  детализированной  информации  о  параметрах  рынка  труда, 
отсутствующих в регулярных статистических формах; 
-
 
определение профессий, востребованных на рынке труда;  
-
 
выявление востребованных компетенций; 
-
 
получение информации о вакансиях для оперативного подбора специалистов для 
работодателя;  
-
 
подготовка необходимой информации для услуг по карьерным консультациям и 
профессиональной  ориентации;  организации  курсов  профессиональной  подготовки, 
переподготовки  и  повышения  профессиональной  квалификации  ищущих  работу  и 
безработных  в  соответствии  с  требованиями  работодателей  на  профессионалов 
определенных профессий в отраслях экономики. 
Например, авторами в течение ряда лет апробирована Анкета работодателя, которая 
выдается обучающимся и заполняется представителями предприятия-базы практики. 
Уважаемый работодатель!
 
Казахский  агротехнический  университет  им  С.Сейфуллина  проводит  опрос 
руководителей  предприятий  (организаций,  учреждений),  структурных  подразделений  с 
целью  повышения  уровня  профессиональной  подготовки  выпускников  КазАТУ  по 
специальности «Экономика». 
Будем Вам признательны, если Вы ответите на вопросы нашей анкеты. 
1. Что Вы цените в молодых специалистах? (Отметьте те пункты, которые вы цените 
в молодых специалистах). 
2.  Вас  не  устраивают  слабые  стороны  в  подготовке  специалистов:  (Отметьте  те 
пункты, которые на Ваш взгляд являются слабыми сторонами молодых специалистов). 
3.  Дайте  оценку  уровню  профессиональной  подготовки,  работающих  у  Вас 
выпускников специальности «Экономика» КазАТУ им. С. Сейфуллина: 
4. Ваши особые требования к выпускникам специальности «Экономика» при приеме 
на работу: 
5. Укажите дисциплины, изучение которых необходимо выпускникам специальности 
«Экономика» для выполнения функциональных обязанностей: 
6.  Сформулируйте  Ваше  предложение  по  улучшению  подготовки  специалистов 
(элементы подготовки, которые необходимо усилить): 
Благодарим за сотрудничество! 
Предприятие _________________________________________________ 
 
Руководитель ___________________ ______________ М.П. 
(Фамилия И.О.)        (подпись) 
 
Престижность  будущей  профессии  определяется  приоритетами  экономического 
развития  республики  в  условиях  глобализации.  Предсказать  научными  методами  какие 

 
59 
именно профессии будут востребованы в будущем достаточно сложно, так как это выбор 
будущего  времени  (5-10  лет).  В  рыночной  экономике  любой  выбор  сопряжен  с  риском. 
Поэтому  правильнее  вести  речь  о  достойной  и  хорошо  оплачиваемой  работе,  которую 
молодой человек в состоянии осилить в соответствии со своими возможностями к труду. 
Сегодня  стало  очевидным,  что  в  отдельных  сферах  мы  держимся  на  старых 
специалистах,  и  это  становится  все  более  заметно.  Возникает  задача  обеспечения 
экономики  трудовыми  ресурсами.  Меняется  и  сама  структура  специальностей.  В 
сегодняшней системе образования приоритет отдается развитию личности, а это означает, 
что на рынке труда должны быть рабочие места для этих личностей.  
В  перспективе  мы  можем  столкнуться  с  отсутствием  квалифицированных  рабочих 
кадров,  поскольку  люди,  получившие  высшее  образование,  вряд  ли  захотят  стать 
рабочими. Расширение системы образования во имя снижения молодежной безработицы - 
шаткий  мотив  с  точки  зрения  перспектив  развития  страны.  Необходима  взвешенная 
политика по реализации государственных приоритетов в этой области. Так как очевидно, 
что только правильно расставленные приоритеты государственной политики в экономике 
могут и должны определять престижность той или иной профессии. 
Рынок может диктовать, что необходимо сократить людей определенных профессий, 
но  власть  и  бизнес  при  этом  должны  объединенно  побеспокоиться,  где  эти  люди  будут 
работать. В противном случае  - рост безработицы, потеря темпов экономического роста, 
социальная  напряженность.  Если  говорить  действительно  о  специалистах,  а  не  о 
выпускниках  различных  «академий»  и  «университетов»,  то  государственное 
регулирование  в  трансформируемой  экономике  должно  быть  нацелено  на  создание 
условий для всех, кто хочет состоятся как высококомпетентный профессионал. 
Государство  обязано  заниматься  регулированием  рынка  труда,  иначе  в  республике 
невозможно  будет  осуществить  ни  один  важный  проект.  В  данное  время 
профессиональная мотивация у молодежи размыта. Многие поступающие в вузы думают 
о престиже, отсрочке от армии, определенном времяпрепровождении, но не о получаемой 
специальности. Потому что знают - работу потом все равно придется искать, и неизвестно 
еще,  чем  придется  заниматься.  Сегодня  у  нас  бросающееся  в  глаза  перепроизводство 
специалистов  с  высшим  образованием.  Необходимо  реанимировать  систему 
профессионально-технических учебных заведений.  
Очевидно,  что  многие  профессии,  востребованные  сегодня,  скорее  всего, 
престижными  и  останутся.  Финансовая  сфера,  например,  вполне  обеспечена 
квалифицированными кадрами и имеет возможности развивать свой кадровый потенциал 
и  дальше.  Вопрос  возникает  о  том,  как  готовить  на  должном  уровне  специалистов  в 
других,  не  менее  важных  областях?  Например,  подготовить  современного  инженера, 
конструктора  -  гораздо  сложнее.  Потенциал  для  повышения  престижа  этих  профессий  в 
экономике имеется. 
Потребность в профессиях на столько лет вперед вообще очень сложно оценить. Они 
появляются,  исчезают,  трансформируются.  Предположения  о  престижности  и 
востребованности определенных профессий зависят опять же от приоритетов социально-
экономического  развития  и  роли  научно-технического  прогресса  в  нем.  Количественные 
расчеты должны быть основаны на детальной и достоверной статистике, а в этой области 
есть проблемы. В советское время, например, специально с подобными целями раз в 4-5 
лет проводились так называемые профессиональные переписи. 
В  настоящее  время  имеет  место  быть  скрытая  безработица.  Существует  заметная 
структурная  безработица:  вакансия  в  одном  городе,  а  в  другом  работы  нет  (теневые 
структуры,  зарплаты  в  конвертах).  В  такой  ситуации  оценка  должна  быть  осторожной. 
Для  нормального  развития  страны  нужно,  чтобы  была  не  только  добывающая,  но  и 
обрабатывающая  промышленность.  Если  развернуться  в  этом  направлении,  то  сразу 
возрастет престиж соответствующих специальностей.  

 
60 
Имеется 
еще 
очень 
важная 
проблема 
территориальной, 
отраслевой, 
профессиональной,  квалификационной  и  в  конечном  счете  социальной  мобильности, 
которая упирается в жилищный рынок и низкие доходы. Всем известно, что европейский 
или  американский  специалист,  переезжая  в  поисках  престижной  и  высокооплачиваемой 
работы, не имеет при этом проблем с жильем. У нас люди по-прежнему сильно привязаны 
к своим городам. Следующее — банковская сфера, страхование, право, на эти профессии 
можно продолжать ставить с достаточной долей уверенности.  
Государство,  чтобы  преодолеть  структурную  асимметрию  существующего  рынка 
труда,  должно  увеличить  реальные  доходы  населения,  повысить  эффективность 
институтов  рынка  труда,  создавать  условия  для  ведения  малого  бизнеса.  Превратить 
процесс  уплаты налогов в  четко формализованную, прозрачную процедуру.  Необходима 
также  четкая  миграционная  политика.  И  наконец,  вплотную  заняться  согласованием 
профессионально-квалификационной структуры занятости и динамики производства. 
На  основе  опросов  мнений  специалистов,  анализа  мировых  тенденций  и  учета 
сложившейся  ситуации  предполагаемый  перечень  профессий,  которым  сегодня  стоит 
учиться, чтобы быть востребованным специалистом в недалеком будущем, - следующий: 
IT-специалист 
по 
искусственному 
интеллекту, 
веб-дизайну, 
разработке 
компьютерных программ и игрушек; 
специалисты бизнес-информатики, биотехнологии, биоинформатики; 
инженер новых технологий; 
дизайнер  в  области  живописи,  реставрации,  архитектуры,  фотографии  и 
моделирования; 
антикризисный управляющий; 
специалист по налогообложению, маркетолог; 
корпоративный юрист, юрист по вопросам интеллектуальной собственности; 
специалист по топливным источникам энергии; 
гостиничный менеджер; 
инженер беспроводной связи; 
судебный аудитор; 
аналитик - «hunter information»; 
няня, домашняя сиделка, домашняя работница [1]. 
 
 
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ 
 
1
 
Коровкин А.Г. Главное - хороший вуз. 
http://www.kommersant.ru/doc/ 2293376
 
2
 
Коровкин  А.Г.  Динамика  занятости  и  рынка  труда:  вопросы  макроэкономического 
анализа и прогнозирования. – Москва: МАКС Пресс, 2001. - 206 с.  
 
 
 
ТҮЙІН 
 
Еңбек  нарығының  жағдайы  мен  еңбек  ресурстарының  дайындық  деңгейіне  тұрақты 
мониторинг жасау өзгермелі жағдайларды уақытында бағалауға мүмкіндік береді. Экономикадағы 
білікті кадрлардың қажеттілігін болжау үшін ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау, ҚР Білім 
және ғылым  министрліктері  бөлімдерінің  мәліметтері, жұмыс  берушілер  мен  тұрғылықты  халық 
сауалнамаларының  мәліметтері,  білім  жүйесі  арқылы  және  еңбек  нарығындағы  ағынды  бағалау 
көбірек  қолданылады.  Сапалы  болжамдау  рөлін  жоғарылату  еңбек  нарығындағы  талап  етілген 
компетенциялардың  болжамымен  сипатталады.  Сәйкес  болжамдарды  құру  жұмыс  берушілердің 
сауалнамалары негізінде мүмкін болып келеді.  
 

 
61 
 
RESUME 
 
Continuous  monitoring  of  the  condition  of  the  labor  market  and  the  level  of  preparation  of 
manpower  allows  to  assess  timely  the  changing  situation.  For  forecasting  the  need  of  economy  for 
qualified personnel more and more departmental data of the Ministries of Labour and Education, data of 
public  opinion polls and employers,  assessment  of streams  in  the  labor  market and through  educational 
system  are  used.  Increase  of  a  role  of  high-quality  forecasting  is  expressed  by  forecasting  the 
competences  demanded  in  the  labor  market.  Creation  of  similar  forecasts  is  possible  on  the  basis  of 
employer opinion polls. 
 
 

 
62 
УДК 338.91 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Г.Т. Оспан
 
Л.Н.  Гумилев  атындағы  Еуразия 
ұлттық университеті, магистрант 
 
З.Т. Ауезова
 
Л.Н.  Гумилев  атындағы  Еуразия 
ұлттық  университеті,  геогр.  ғыл. 
канд., доцент 
 
Орталық 
Қазақстанның 
экономикалық 
жағдайы және 
экономикалық даму 
бағыттары 
 
Аннотация 
Мақала  Орталық  Қазақстан  экономикалық 
ауданының  экономикалық  –  демографиялық 
жағдайына  арналған.  Авторлар  бірнеше  жылдар 
бойындағы  деректерге  сүйене  отырып  SWOT 
талдау жасайды.  
Түйін 
сөздер: 
Орталық 
Қазақстан, 
инвестиция, өнеркәсіп, туу коэффиценті.  
 
 
Орталық  Қазақстан  облысы  Қазақстан 
Республикасының  негізгі  индустриялық  аймағы 
болып  табылады.  Мұнда  түсті  және  қара 
металлургияның,  көлік  құрастыру,  азық-түлік, 
жеңіл  және  ағаш  өндеу  өнеркәсіптері,  құрылыс 
және 
энергетиканың 
ірі 
өнеркәсіптері 
шоғырланған.  Қарағанды  облысы  пайдалы 
қазбаларды  өндіруде  маңызды  рөл  атқарады, 
себебі  осы  аймақта  темір-марганец,  баритті-
полиметтал,  мыс,  сирек  кездесетін  металлдар 
және де көмірдің қоры бар. Аймақта өндірілетін 
пайдалы  қазбалар  қорының  құндылығы  1162 
млрд.  долларды  құрайды.  2009  жылдан  2014 
жылдар 
аралығында 
Қарағанды 
облысы 
өндірісінің  көлемі  517,3  млрд.  теңгеден  808,9 
млрд.  теңгеге  ұлғайған.  Осы  аймақтағы  негізгі 
өнеркәсіптер  «Жайрем  кен  байыту  комбинат», 
«Казмарганец»,  «Қазхром»,  «Өркен»,  «Өркен-
Атасу» болып табылады.  
Бұл  күндері  Жәйрем  полиметалл  кен 
орнының  «Қиыр  Батыс»  учаскесі  ашық  әдіспен 
жұмыс  істейді.  Алынған  кеннің  1500  мың 
тоннасы  Кентау  байыту  фабрикасында  өңделіп, 
қорғасын  концентраты  Шымкент  қорғасын 
зауытына жіберіледі.  
Қарағанды  облысы  мыс  қоры  мен  оны 
өндіру  бойынша  республикада  алдыңғы  орынға 
ие. Облыста әртүрлі геологиялық типтегі мыстың 
шамамен  30  кен  орны  бар.  Мыстың  негізгі 
өнеркәсіптік  қоры  Жезқазған  және  Балқаш 
маңындағы  кен  аудандарында  орналасқан. 
Облыста  мыс  кенін  игеру  және  өндірумен 
«Қазақмыс корпорациясы» ЖШС айналысады.  
Қазіргі  уақытта  облыста  қорғасын-мырыш 
кенін  өндіруді  тек  Ақжал  кен  орнында  «Nova 
Trading  &  Commerce  AG»  фирмасы  жүргізуде 
(еншілес кәсіпорын - «Nova цинк» ЖШС ОК). 
Ал  алтынның  қоры  бойынша  облыс 
республикада 5 орында. 2013 жылы облыста 4519 
кг алтын өндірілген. 

 
63 
Тұрғындарының саны 1 346 566 адамды құрайды. Тығыздығы бойынша 1 шаршы км-
ге  3,3  адам.  Облыс  тұрғындарының  86%-ы  қалаларда  тұрады.  Бұл  дегеніміз  аудан 
агломерацияланған.  Соған  байланысты  көптеген  экономикалық-әлеуметтік  мәселелер 
туындайды. Яғни аудан халқының өмірінде қала рөлі жоғары.  
Халықтың  әлеуметтік  жағдайы  тау-кен  және  өндіруші  өнеркәсіптерге  байланысты. 
Аудандағы өнеркәсіптік өндірістің 82,1% базалық салаларға тиесілі. Мысалы: 
-
 
тау-кен  металлургиялық  кешен  (  түсті  және  қара,  сирек  және  бағалы  металлдар 
кендерін өндіру, сонымен қатар түсті және қара металлургия және металл өңдеу) 
– 71,74%; 
-
 
көмір өнеркәсібі – 4,44%; 
-
 
машина жасау бойынша – 2,24%; 
-
 
химия және фармацевтикалық өнеркәсіп– 2,31%; 
-
 
құрылыс материалдары өндірісі – 1,46%. 
Сонымен қатар, Орталық Қазақстан ауданындағы өнеркәсіптерде бірқатар мәселелер 
бар. Олар мыналар болып табылады:  
-
 
ескірген технология; 
-
 
негізгі өндіріс қорлардың баяу жаңаруы;  
-
 
ірі  корпорациялардың  өнеркәсіптерге  инновацияларды  енгізуге  деген 
құлшыныстарының болмауы; 
Аудандағы  ауыл  шаруашылығының  азық-түлік  қауіпсіздігін  қамтамасыз  ететіндей 
және сыртқы нарыққа таза экологиялық өнім шығаратындай мүмкіншілігі бар [1, 96]. 
Орталық  Қазақстан  экономикалық  ауданындағы  тағы  бір  мәселе,  ауданда  суару 
жүйесінің  техникасының  ескіргендігіне  байланысты  жыртылған  жерлерді  дұрыс 
пайдалана  алмай  отыр,  соған  байланысты  ауыл  шаруашылығы  дақылдарының  өнімі 
азаюда.  Аудандағы  ауыл  шаруашылығы  техникаларының  86%-ы  ескірген,  соған 
байланысты  еңбек  өнімділігі  төмендеуде,  өнімнің  өзіндік  құны  көтерілуде,  сондықтан 
бәсекеге қабілеттілік төмендеуде. 
Қазақстан  Республикасының  2015  жылға  дейінгі  аймақтық  даму  стратегиясына 
байланысты  Орталық  Қазақстан  ауданында  дамуы  және  маңызы  бойынша  жетекші 
қалалар анықталды.  
Жетекші қалаларды екі түрлі дәрежеге бөлеміз:  
1)
 
Ұлттық дәрежедегілер: Қарағанды, Теміртау қалалары;  
2)
 
Аймақтық дәрежедегілер: Балқаш, Жезқазған, Сатпаев қалалары. 
Қарағанды,  Теміртау,  Жезқазған,  Балқаш  қаларының  жетекші  қалаларға  ену 
себептері:  
-
 
экономикалық жағынан үлкен қалалар және басқару орталықтары; 
-
 
көліктер торабында және ішкі-сыртқы транспорттық дәлізде орналасқан. 
Жалпы ауданның бәсекеге қабілеттілігі рейтингіне көз жүгіртетін болсақ, республика 
бойынша мынадай нәтижелерді көруге болады: 
-
 
халықты әлеуметтік қорғаудан – 1-орын; 
-
 
индустриалды-инновация саласында – 1-орын; 
-
 
білім беру сапасы – 2-орын; 
-
 
шағын кәсіпкерлікті дамыту бойынша – 5-орын; 
-
 
мәдениет және қоғамдық қауіпсіздік бойынша – 6-орын; 
-
 
ауылшаруашылығы бойынша – 7-орын; 
-
 
денсаулық сақтау бойынша – 11-орын; 
-
 
туризм және қоршаған ортаны қорғау саласы бойынша – 11-орын; 
-
 
тұрғын үй саласын дамыту – 13-орын. 
Өңір  дамуының  әлеуметік-экономикалық  нәтижелерінің  кешенді  сипаты  негізгі 
мәселелерді,  тәуекелдікті,  тежеу  факторларын,  бәсекелестік  артықшылықтары  мен 
мүмкіншіліктерін анықтаған басымдылықты SWОT-талдаулығымен анықталады.  

 
64 
Орталық Қазақстанға SWОT-талдау 
А 
басымдылығы 
А 
әлсіз жақтары 
1 
2 
1.
 
Химия, 
фармацевтика 
саласында, 
машина 
жасау, 
металл 
өңдеу 
саласындағы экономикалық әлеует бар.  
2.
 
Тау-кен 
өнеркәсібі 
дамуы 
үшін 
минералдық  шикізат  қоры  негіз  бола 
алады.  
3.
 
Аудандағы  кездесетін  ландшафттың 
түрлі 
болуы, 
соған 
байланысты 
туристтік  нысандардың  болуы;  Ұлытау 
таулары, 
Қарқаралы 
таулы-орманы, 
Балқаш көлі.  
4.
 
Орналасуына  байланысты  транзитті 
әлеуеті.  
5.
 
Қалада  және  ауылдық  аймақтарда 
мектепке  дейінгі  балаларды  балабақ-
шамен қамтамасыз ету. 
6.
 
Жұмыссыздықтың  деңгейінің  төмендеп 
жатқаны. 
7.
 
Ауданда 
жан 
басына 
шаққанда 
астықпен,  етпен,  картоппен  қамтамасыз 
ету жеткілікті деңгейде. 
8.
 
Шағын және орта бизнестің дамуы үшін 
инновациялық  әлеуетті  кешен  элемент-
терінің болуы.  
9.
 
Құрылыс  саласын  жетілдіру  үшін 
шикізат қорларының бар болуы. 
 
1.
 
Өнеркәсіп 
дамуына 
байланысты 
энергия тапшылығы туындауда.  
2.
 
Салалық 
тепе-теңдіктің 
орнамауы: 
шағын  бизнес  пен  өнеркәсіптің  бірдей 
дамымауы.  
3.
 
Фармацевтика  саласында  ғана  жоғары 
технологиялық және ғылыми негіз бар, 
басқа өнім шығаратын өндіріс.  
4.
 
Ескірген технология.  
5.
 
Туристік  инфрақұрылымның  халық-
аралық талаптарға сай келмеу. 
6.
 
Онкологиялық,түберкүлез, 
БСК 
аурулардың жоғарғы деңгейі жоқ. 
7.
 
Өндіріс 
орындарында 
зақымдану, 
улану, өлімнің көптеп орын алуы.  
8.
 
ВИЧ/СПИД жоғарғы деңгейі.  
9.
 
Білім  беру  мекемелерінде  кадрлардың 
тапшылығы бар, оның ішінде орта білім 
беру мекемелерінде мамандар аз.  
10.
 
Инвестиция  көп  болуына  байланысты 
негізгі қорлардың азаюы.  
11.
 
Шикізаттарды 
өңдірудің 
төменгі 
деңгейі.  
12.
 
Қоршаған  ортада  көптеген  қалдық-
тардың қалуы, экологиялық мәселе.  
13.
 
Дұрыс  игерілмеген  аудандардың  бар 
болуы.  
14.
 
Ауылдарының 
жағдайының 
нашар 
болуы.  
15.
 
Егілетін  дәнді-дақылдардың  шығымы-
ның төмендеуі; Жылына 0,43 т/га. 
16.
 
Асқынған  мәселелері  бар  өңірлердің 
болуы:  Ұлытау,  Ақтоғай,  Қарқаралы 
аудандары. 
17.
 
Қалалық  жерлердегі  кәріз  және  су 
құбырлары  жүйелерінің  70  пайыздан 
100 пайызға дейін тозығының жетуі. 
18.
 
Кәсіптер  мен  мамандықтар  бойынша 
еңбек 
нарығында 
сұраныс 
пен 
ұсыныстың сәйкес келмеуі.  
19.
 
Ауылдық 
мәдени 
нысандардың 
материалдық-техникалық 
базасының 
әлсіз 
деңгейі, 
мамандандырылған 
кадрлардың жетіспеушілігі. 

 
65 
Кестенің жалғасы 
Мүмкіншіліктері 
Қауіптері 
А басымдылығы 
1.
 
Ауданның экономикасын көтеруге.  
2.
 
«Бизнестің 
жол 
картасы-2020», 
«Инвестор – 2020», «2020-Өндірістілік», 
«Экспорт  –  2020»  бағдарламаларының 
әсері өте зор. 
3.
 
Өнеркәсіпті дамыту негізінде аудандағы 
технологияны  модернизациялауға  мүм-
кіндік туады.  
4.
 
Аудандағы  шағын  және  орта  бизнесті 
дамыту  үшін  және  инновациялық 
белсенділікті  арттыру  үшін  «Қарағанды 
өңірлік 
корпорациясы» 
және 
«UniSciеnTеch»  технопаркінің  әсері  көп 
болады. 
5.
 
Туризм 
саласында 
жаңа 
жұмыс 
орындарын 
құру. 
Жаңа 
жұмыс 
орындарын сонымен қатар ауылдарда да 
ашу.  
6.
 
Сыртқы  және  ішкі  туризм  бойынша 
туристік ағымдарды арттыру. 
А басымдылығы 
1.
 
Өңірлік  экономиканың  салалық  диспор-
циялығы  мен  технологиялық  дамуында 
соңынан 
қалудағы 
ішкі 
нарыққа 
тәуелділікті ұлғайту. 
2.
 
Туристік ағымның санының азаюы.  
3.
 
Туризм  саласында  инвестицияның  аз 
болуы. 
4.
 
Кәсіптік  білім  беру  жүйесінде  диспор-
цияларды  сақтау  еңбек  ресурстарында 
сұранысты  қанағаттандыруға  кері  әсер 
етеді. 
5.
 
Жол  шаруашылығы  мен  көлікті  дамыту 
ағымдық 
деңгейін 
сақтау 
кезінде 
бәскелестік қабілетінің төмендеуі. 
6.
 
Әлеуметтік 
салада 
қаржыландыру 
жеткіліксіз болуы. 
 
 
Көптеген зерттеулер көрсеткендей, Қарағанды облысында қазіргі кезде экологиялық 
жағдай  төмендеп,  бірнеше  жағымсыз  жағдайлар  туындап  отыр.  Өлудің  ер  адамдар 
арасында көп байқалуы кездейсоқ жағдайлар - 31%, қан айналу - 27%, тыныс алу - 7%. Ер 
адамдардың  ішімдікке  салынудан  өлгендер  74%,  оның  57%-ы  40-49  жас  арасындағы 
адамдарды  құраған.  Республика  бойынша  балалар  өлімінің  жоғары  деңгейі  сақталуда. 
Облыс бойынша - 21%, ауылдық елді мекендерде 31,8%-ға тең. Балалар арасындағы өлу 
деңгейінің құрылымы: 1. қан айналу, 2. жаңа өскін, 3. тыныс алу, 4. кездейсоқ жағдайлар, 
улану, құлау т.б. Осы себептер облыс тұрғындарының өлу себебінің 89%-ын құрайды [3, 
23]. 
Аудандағы  Сәтбаев,  Шахтинск,  Приозерск,  Қаражал  қалалары  мен  Абай,  Ақтоғай, 
Жаңаарқа,  Нұра,  Ұлытау,  Қарқаралы  аудандары  өздерінің  табиғи  ресурстарын  тауысты. 
Бұл  тікелей  моноқалалардың  мәселесі  болып  отыр.  Осыған  байланысты  аудандарда 
жаңадан  геологиялық  барлау  жасау  керек  және  де  тұрғындарды  жанама  жұмыс 
орындарымен қамтамасыз ету керек.  
Орталық Қазақстан экономикалық ауданында минералды шикізат қорлары, маңызды 
табиғи  әлеует,  табиғи  –  рекреациялық  ресурстары  бар,  білімі  мен  ғылыми  дамыған  , 
жоғары  білімді  мамандары  бар  аймақ  болып  табылады.  Бірақ,  осыған  қарамастан  аудан 
қазіргі  таңда  депрессия  жағдайында.  Себебі,  негізгі  табиғи  қорлардың  азаюы,  жаңа 
геологиялық барлаулар жүргізілмеуі, экологиялық жағдайдың нашарлауы әсерінен аудан 
экономикасы  вертикальді  интеграция  түрінде  дамып  жатқан  3  компанияның  жұмысына 
тәуелді болып отыр. Соған байланысты қазіргі таңда адам әлеуетін дамыту, экологиялық 
жағдайды  және  инфрақұрылымды  дамыту  негізгі  мәселе  болып  отыр.  Қарағанды 
облысының 
табиғи 
байлықтарын 
сақтау, 
халықтың 
денсаулығын 
жақсарту, 
демографиялық  үрдісті  қадағалау–  бүкілхалықтық  іс  екенін  ұмытпауымыз  керек.  Табиғи 
орта  –  бірінші  қажеттілік  және  біздің  байлығымыз.  Табиғат  байлығынан  адам  баласына 
келетін  пайда  көп,  оларды  тиімді  пайдалану,  сақтау  –  баршамыздың  абыройлы 
борышымыз. 

 
66 
 
 

жүктеу/скачать 2,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: