Еуразия гуманитарлық институтының хабаршысы тоқсандық журнал 2001 ж шыға бастаған 2015

 
79 
ӘОЖ 371.3:811.111 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
А.М. Мухтарханова 
Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия 
ұлттық университеті, пед. ғыл. 
канд, доцент м.а. 
 
Ағылшын тілін 
оқытудағы мәтінмен 
жұмыс тәсілдері  
 
Аннотация 
Мақалада  ғалымдардың  еңбектеріне  сәйкес 
«мәтін»  ұғымы,  мәтіннің  кейбір  ерекшеліктері 
және  ағылшын  тілі  сабақтарында  мәтіннің 
қызметі қарастырылады. Әдетте, мәтінмен жұмыс 
істеуде:  мәтін  алдында  мәтінге  қатысты  бірнеше 
қарапайым жаңа сөздер беріледі де, мәтіннен соң 
бірнеше 
сұрақтар 
қойылады, 
нәтижесінде, 
студенттердің тілге ынтасы жойылады. Студентті 
ынталандыратын ұтымды тәсілдерсіз тілді жүйелі 
оқыту  мүмкін  емес.  Сонымен  қатар,  мақалада 
мәтінмен жұмыс істеу тапсырмаларының үлгілері 
талданып, ұсынылады. 
Түйін  сөздер:  ағылшын  тілі,  тілді  оқыту, 
мәтінмен  жұмыс  істеу  тәсілдері,  студентті 
ынталандыру, тілді тиімді үйрету. 
 
 
Мәтін  дегеніміз  не?  ‘Мағынасы  жақын 
белгілердің  тізбегі,  тұтастығы’  [1].  Халидей  мен 
Хасан  мәтінді  функционалды  тіл  ретінде,  ол 
дегеніміз, өнімді сатып ал деп бізді көндіретіндей 
«қандай  да  бір  қызмет  атқаратынын»  айтады. 
Авторлар оған қоса, мәтінді семантикалық бірлік: 
форма  емес,  мән-мағына  бірлігі  ретінде  де 
қарастырады.  Мәтін  ауызша,  жазбаша,  проза, 
өлең,  диалог  немесе  монолог  түрінде  кездеседі. 
Ол  тіпті  мақал-мәтелден  бастап,  тұтас  пьесаға 
дейін;  бір  сәттегі  көмек  сұраған  айқайдан 
ұйымдағы  бір  күнге  созылған  талқыламаға  дейін 
болуы  мүмкін.  Көптеген  мәтіндер  бір  сөйлем 
төңірегінде де шектеледі [2, 27].  
«Мәтін»  терминінің  бірнеше  күрделі  мәні 
бар.  Оксфорд  сөздіктерінде  «мәтін»  сөзіне  зат 
есім  ретінде  мынадай  анықтамалар  берілген:        
1.  Кітап  немесе  басқа  жазылған  немесе  баспадан 
шыққан жұмыс, өзінің сыртқы пішініне қарағанда 
мазмұнына  көп  көңіл  бөлінеді:  мәтін  азап  пен 
қайғыны  зерттейді;  белгілі  бір  жазылған  немесе 
баспадан  шыққан  жұмыстың  аутенттік  немесе 
түпнұсқадағы  бөлігі:  кейбір  үзінділерде  мәтіннің 
түпнұсқасын  анықтау  қиын;  2.  Кітаптың  негізгі 
мәні немесе жазудың басқа бөлігі, басқа күнделік, 
қосымша,  иллюстрациялар;  3.  Оқу  пәні  ретіндегі 
жазбаша  жұмыс:  мәтінге  тым  көп  көңіл  бөлу  тіл 
үйренушіні оқуға қарсы қояды.  
Уикипедия 
ашық 
энциклопедиясында, 
«мәтін»  ескі  солтүстік  француз  ‘texte’сөзінен, 
латынның  ‘textus’   сөзінен,   'әдеби стиль'   (орта- 

 
80 
ғасырлық латын тілінен) алынған және «мәтін» баспаға шығаруға арналған пішімді немесе 
бастапқы  түрдегі  бедербелгілік  мәліметтер  бөлшегі;  хабардың  алмастыру  хаттамасының 
ерекшеліктерімен  байланысы  жоқ  ақпарат  бөлігі.  Мәтін  —  бұл  жалпы  (бір)  тақырып 
төңірігіндегі  біріккен,  сабақтастық  пен  тұтастық  тән,  ақпаратты  жеткізетін  мазмұнды 
(мәнді) сөйлемдердің тізбегі [3].  
Уоллас  мәтіннің  бірнеше  ерекшеліктерін  көрсетеді  1)  формальды  ерекшелігі, 
грамматикалық  жүйесі  сөйлем  мен  параграфты  байланыстырады;  2)  пропорциональды 
мағына,  ол  мәтіндегі  идеялар  немесе  ұғымдар  қалай  ұсынылады  және  өзара  қалай 
байланысады;  3)  қатысымдық  функция,  мәтін  бөлімдері  басқа  бөлімдермен  байланыста 
ұсынылады 
[4,  45]
. Осы мәтіннің үш ерекшелігі бір-бірімен өзара тығыз байланыста.  
Әдетте,  екінші  тілді  оқытуда  мәтінді:  1)  тіл  құрылымын  және  жаңа  сөздерді  оқыту 
құралы ретінде; 2) оқу стратегияларын дамыту құралы ретінде; 3) студенттің тіл үйренуге 
қызығушылығын  ояту  құралы  ретінде  қолданамыз.  Тілді  және  жаңа  сөздерді  үйретуге 
арналған мәтін  «оқу»  мәтіні  болады, мәтіннің бұл  түрі қарапайым болып келеді; Бұл тіл 
үйрену  үшін  сөз  құрылымы  элементтерін  үйретуге,  тұтас  сөйлемдер  мен  грамматиканы 
меңгеруге арналған мәтін болады. Оқу стратегияларын дамытуға арналған мәтіндер «оқу» 
мәтіні емес. Мәтіннің бұл түрі егер жазбаша мәтінді түсіну қажет болса, «Оқу дегеніміз -
мәтіннің мәнін іздеу және мәнді құрастырып, байланыстыру үшін оқушыдан қандай-да бір 
күш, ынта талап етілетін» нәрсе 
[5, 471]
.  
Оқу  стратегияларын  дамытуға  арналған  мәтіндер  студенттерге  шетел  тілінің  басты 
стратегияларын  және  сөздерін  меңгеруге  көмектеседі.  Шетел  тілін  оқытуда  мәтінді 
студенттің тіл үйренуге қызығушылығын ояту  құралы ретінде пайдалану мәтін таңдауда 
назар  аударатын  маңызды  көрсеткіштердің  бірі.  Себебі,  ең  біріншіден,  мәтін  –  тіл 
үйренушінің  оны  оқығысы  келетіндей  жеткілікті  түрде  қызықты  болуы  керек.  Бірақ,  тіл 
үйренушінің қажеттіліктерін қанағаттандыру оңай емес, себебі әрбір тіл үйренушінің жеке 
ерекшеліктері  мен  қалауы  әр  түрлі  болады.  Мәтін  түпнұсқада,  өзгертілген  емес  болуы 
шарт, себебі түпнұсқадағы мәтін өзгертілген мәтіннен әлдеқайда қызықты болады. Мәтін 
таңдауда жоғарыда аталған өлшемдерді есепке алатын болсақ, онда мәтін:  
-
 
арнайы тілдік құрылым мен сөздерді оқыту құралы;  
-
 
оқу стратегияларын дамытушы құрал; 
-
 
тіл үйренушілердің қажеттіліктері мен қалауына байланысты, мотивация құралы;  
-
 
аутентті,  бұл  –  тіл  үйренушілердің  өміріне,  қызығушылықтарына  қатысты 
мазмұнда;  
-
 
белгілі тілдік деңгейде болуы керек.  
Мәтінмен  калай  тиімді  жұмыс  істеуге  болады?  Мәтінді  түсіну  үшін,  тіл  үйренуші 
мәтіннің мазмұнына қол жеткізуі қажет екені белгілі. Мәтінді оқушының назарын мәтінге 
мұқият  аударудың  және  оның  мазмұнына  бағыт-бағдар  берудің  бір  жолы  -  әр  түрлі 
мәтінге  байланысты  тапсырмалардың  болуы.  Негізгі  мәселе,  мәтіндегі  байқалатын  және 
жасырын (эксплиситті, имплиситті) ақпаратты бірнеше түрлі тиімді стратегиялар (әдістер) 
арқылы  түсіну  болып  табылады.  Мұндай  әдістерді  пайдалана  отырып,  оқушы  мәтінге 
қайта-қайта  оралады,  бұл  сөздерді,  сөз  тіркестерін,  тұтас  сөйлемдерді,  жаңа  ақпаратты 
көре  отырып,  еске  сақтауда  маңызды.  Оған  қоса,  оқушының  сөздік  қорын  молайтуға 
ықпал етеді.  
Әдетте, дәстүрлі оқулықтарда мәтінмен жұмыстың формуласы төмендегідей көрініс 
береді:  мәтіннің  алдында  бірнеше  қарапайым  жаңа  сөздер  беріледі,  мәтіннен  кейінгі 
жұмыс,  мәтін  бойынша  сұрақ-жауап  тапсырмасымен  шектеледі,  нәтижесінде  оқушының 
тілге  қызығушылығын  жояды.  Мәтінді  оқымас  бұрын,  студенттер  мәтіндегі 
лингвистикалық қиындықтарға дайын болуы және оқушының бар ынта-назары тақырыпқа 
бағытталуы керек. Төменде мәтінмен тиімді жұмыс істеу әдіс-тәсілдерінің түрлі  үлгілері 
ұсынылған. Әр тәсілдің тиімділігі мен маңызы қысқаша сипатталады.  

 
81 
Болжау  тапсырмалары  (Predicting  tasks)  студенттерді  орындалатын  жұмысқа 
бейімдеп,  белсендіруге  көмектеседі.  Оқушы  мәтіннің  мазмұны  мен  ондағы  ақпаратқа 
алдын  ала  қызығушылық  танытады.  Болжау  тапсырмалары  оқушының  қорытындылау, 
бағалау  және  мәтін  жайлы  ой-пікірін  дамыту  сияқты  шеберліктерін  қалыптастыруға 
көмектеседі. Бұл тапсырманы орындағанда, студенттерден мәтінге қатысты сұраққа жауап 
беруде қолданған ақпарат мәтінде эксплиситті ме (мәтінде анық, ашық берілген ақпарат), 
әлде имплиситті ме (мәтінде астарлы берілген ақпарат) екендігі немесе сұрақтың жауабы 
толығымен  студенттің  өзінің  білімі  мен  тәжірибесінен  алынғандығы  сұралады.  Келесі 
ұсынылатын болжау тапсырмалары А.Құнанбаев жайлы мәтін тапсырмаларынан алынды 
[6]
:  
1. Can you name outstanding personalities of Kazakh people? What are they famous for? 
2. Name their works. If it is a poet read one of his poems in Kazakh. 3. Which three words 
best  describe  the  famous  person:  great,  well-known,  simple,  human,  inventive,  creative,  and 
talented? 4. What kind of person can be an outstanding person in the world? 
Мәтінді оқуға дейінгі сөздермен жұмыс тапсырмасында (Pre-reading vocabulary tasks) 
сөздердің тура аудармасы немесе түсіндірмесі ғана берілуі міндетті емес:  
1. Guess what the underlined word means in each numbered sentence. Circle T (true) or F 
(false) for the statement that follows. 
немесе 
2.  Read  the  sentences  and  the  definitions  below.  Choose  the  best  definition  for  the 
underlined words. 
___ 1.You should love learning for its own sake and strive 
for it. 
a. to combine or merge into itself 
or oneself, to take in 
___  2.  Then  your  memory  will  absorb  whatever  you  have 
seen and heard. 
b. to make great efforts 
немесе 
3. Read the words and their definitions. Then read the paragraph that describes the land of 
Shyngystau. Complete the paragraph with the correct forms of the vocabulary words. 
to revere: to feel deep respect or religious veneration for smb.; revered adj. 
There are highly (1) _____ national shrines in the history of each people. Among those are 
the  places  which  bore  witness  to  great  talents’  birth,  formation,  maturity.  Such  are 
Mikhailovskoe and Yasnaya Polyana for the Russians, Weimar for the Germans, Florence for the 
Italians and Stratford-on- Avon for the Englishmen. 
Бұл  мысалдар  мәтіндегі  таныс  емес,  жаңа  сөздермен  жұмыс  істеу  тәсілдерін 
көрсетеді:  сөздің  этимологиясы  таныс  сөздермен  ассоциациялау  арқылы  танылады; 
сөйлемге  жаңа  сөзді  контексті  пайдалана  отырып,  айқын,  әсерлі  контекстік  қолдау 
көрсетеді;  таныс  емес  сөздің  нақты  сәйкес  лексикалық  түсіндірмесін  табу,  студенттің 
сөйлемді де, түсіндірмелерді де өте мұқият оқып шығуына түрткі болады. Ағылшын тілі 
сабақтарында  осы  тапсырмалардың  барлығын  орындауда  Dictionary  Articraft  Strategy 
(таныс емес сөзді сөздіктен қарау әдісі) or Contextual Word Definition Strategy (таныс емес 
сөздің түсіндірмесін қарау әдісі) әдістерін қолдануға болады.  
Мәтінді  оқуға  дейін  тақырыпқа  мән  беру  тапсырмаларына  (Pre-reading  Focus  on  the 
topic  tasks)  бүкіл  топ  студенттері  қатысады,  студенттерге  өздерінің  шынайы  өмірінен 
білімдерін  қолдануға  мүмкіндік  беріледі,  бұл  өз  кезегінде  «тілдік  барьерді»  жеңуге 
көмектеседі. 
Оқу  тақырыбы:  «Жүрегіңнің  түбіне  терең  бойла...»  (Reading  theme:  “Look  deep  into 
your soul …”). 

 
82 
What can you say about the title of the text? Read the first two paragraphs of the text. Then 
answer  the  questions.  Is  this  text  about  nature  of  Shyngystau?  What  do  you  think,  does  it 
influence on Abai’s formation as a great poet, philosopher? Then continue reading the text. 
немесе 
Оқу тақырыбы: «32-қара сөз» (Reading theme: Word Thirty-Two) 
1. What do you know about Abai’s “Words of Edification»? 2. Did you read them? 3. You 
are  going  to  read  “Word  Thirty  -  Two”.  3.  Are  there  any  rules  to  seek  knowledge?  4.  It  was 
written a century ago. Is it vital today?  
Бұл  сұрақ-тапсырмалар  студенттің  ойын  мәтінге  бағыттап,  тақырыпқа  ынтасын 
тудырады,  сонымен  қатар  оқушының  үнемі  назарын  аударып,  икемді  және  белсенді 
болуын талап етеді.  
Мәтіндегі  негізгі  ойды  табу  тапсырмалары  (Questions  about  main  ideas)  –  студент 
мәтінді  қайтадан  оқитындай  етіп  құрастырылған  және  әлдеқайда  мұқият  болуын  талап 
етеді.  Берілген  сұрақтың  бір  ғана  сөзбен  немесе  сөйлеммен  берілген  жауабын  мәтіннің 
белгілі бір бөлігінен табу ұсынылады:  
Circle  the  best  answer  for  each  question.  Write  the  line  of  the  text  where  you  found  the 
information. Then discuss your answers. 
Line 
1. What a source of constant inspiration was for Abai?  
 
 
____ 
a. autumn colors of Shyngystau 
b. cloudy sky and foggy earth of Semei 
c. inaffably beautiful nature of Shyngystau 
2. Where did young Abai study when going in search of knowledge? 
____ 
a. in Shyngystau 
b. in Semei 
c. in Kaskabulak т.б. 
немесе ақпараттың мәтіндегі орнына қарай рет-ретімен беру: 
1. Look at the Questions above the text and say were your answers correct?  
2. Number the following main ideas in the order they appear in the text. 
___ Backbiting and vituperation lower human dignity. 
___ If you value knowledge a love of knowledge will be born in your heart. 
___ Beware of careless sloth or idleness! т.б. 
Мұқият  орындалатын  тапсырмалар  (Detailed  tasks)  мәтіннен  тікелей  табылатын 
фактілерге  негізделеді.  Мұндай  тапсырмалардың  түрлері  студентті  мәтіндегі  ақпарат 
жайлы  ойлануға  итермелейді  және  жауапты  мұқият  мәтін  ішінен,  жол-жолмен  «іздеуге» 
мәжбүр  болады.  Студенттің  мәтінді  түсінуін  тексеру  үшін  осы  мұқият  орындалатын 
тапсырмалар өте қолайлы. Сұрақтарға жауап бере отырып, олар сұраққа жауап бере ала ма 
немесе не оқып отырғандығын түсінді ме, жоқ па екендігіне көз жеткізеді.  
Think about the information in the text. If a statement is false, rewrite it to make it true. 
Example:  It  is  the  road  Shakarim  and  Mukhtar  used  to  take  when  going  in  search  of 
knowledge to (Shyngys). Semei. 
1. Every year, in winter and summer, his father’s aul moved over to Kaskabulak valley. 
2.  The  most  remarkable  event  that  took  place  in  Yeraly  mountain  was  the  birth  of  the 
Kazakh theatre in 1917. 
Оқыған  материалға  реакция  (Reacting  to  the  reading)  тапсырмалары  студенттен 
осыған дейін не білетіндігін және мәтіннен не оқығандығын қолдануды талап етеді, себебі 
студент сұрақтың тура жауабын мәтіннен таба алмайды. Студенттер мәтінді түсінуі керек 
және  сұраққа  жауап  бермес  бұрын,  оның  мазмұнын  өзінің  бұған  дейінгі  білімімен 
ұштастыруы керек. Сұрақтардың бұл түрлері студенттің ой-қиялын ұштайды, сыни ойлау 
қабілетін арттырады және жеке ойын дамытады:  
I. Think about what you learned from Reading, and give the best answer to complete. 

 
83 
1. Abai’s works urge people to labor and to struggle for reorganization of life. A lot of his 
poems are dedicated to new attitude, to the family, to the parent’s duty, to the education of young 
generation.  Poet’s  soul  is  very  delicate.  When  Abai  grew  older  he  saw  people’s_____ 
and________. 
OR 1. Read the details in the following statements. Circle the best answer to complete each 
statement. 
1. Study with ____and noble aims. 
a. clear b. clean 
II. Discuss these questions with your classmates. 
1.  Do  you  think  that  Abai  is  a  great  person  of  Kazakh  nation  just  because  of  good 
upbringing and education? 
2. “His power is so great that hardly does he move his shoulder when every word or wish 
of his is obeyed. When he starts talking, his face loses the touch of sternness and despotism, and 
the  bais  surrounding  him  are  not  good  enough  even  to  wear  his  shroud”.  These  sentences  are 
about Abai’s father Kunanbai. What can you say about this description? 
3. Guess: “To you I am a puzzle, my person and my verse.” Why? 
Мәтіндегі  негізгі  ойды  табу,  мұқият  орындалатын,  оқыған  материалға  реакция 
тапсырмалары  студентке  материалдан  толығымен  ақпарат  алуға  көмектеседі.  Бірнеше 
жауабы бар тапсырмалар, ең дұрыс жауапты табу және мәтіндегі нақты, мұқият ақпаратқа 
қатысты  тапсырмалар  студентке  оқу  процесінде  түсінуге  көмектеседі,  мәтіннің  басынан 
аяғына  дейін  ой  жинақтауға  және  мәтіндегі  барлық  ақпаратты  эксплиситті  етуге  ықпал 
етеді.  Бұл  тапсырмалар  белсенді  оқуға,  рецептивті  және  сол  уақытта  оймен  оқуға  себеп 
болады,  мәтінде  оқушы  мен  жазушы  арасында  қарым-қатынас  орнатуға  талпыныс 
жасайды.  
Келесі  ұсынылатын  тапсырмалар  студент  үшін  жоғары  деңгейде  ойлау 
мүмкіндіктерін  туғызады.  Төмендегі  жазу  тапсырмаларының  үлгілері  алдыңғы 
тапсырмалардағы  жаңа  сөздерді,  грамматика,  стиль,  сонымен  қатар  тақырыпқа 
байланысты өзінің оған дейінгі білімін қолдануды талап етеді.  
Жазу тапсырмалары (Writing tasks) 
Write  a  paragraph  about  one  of  the  following  topics.  Use  some  of  the  vocabulary, 
grammar, and style that you learned in this unit. 
1. I read Abai’s poems with great interest. 
2. Read the poems of Abai about four seasons of the year: ‘Summer’, ‘Autumn’, ‘Winter’, 
‘Spring’ and describe one of them.  
3. Choose one of the poems you like in your native language and give the summary of that 
poem. 
немесе 
Read the poem of Abai Kunanbaev and say what this work is about and give your opinion. 
Can  you  remember  the  Kazakh  equivalent  of  this  poem?  Prepare  the  retelling  of  this  poem  in 
written form. 
When I was young I didn’t give much thought to knowledge, 
I saw the use, but didn’t test it out.  
When I grew up, I didn’t know how to latch onto it. 
I stretched out my hand to it very late (excerpt). 
Мәтін  көтерген  талқылау  тапсырмалары  немесе  мәтіндегі  идеялар  жайлы  дебат 
жасау  тапсырмалары,  миға  шабуыл  (brainstorming)  тапсырмалары,  студенттің  өздігінен 
жасайтын шығармашылық тапсырмалары қатысымды дамытуға, сыни ойлау, мәселе шешу 
(problem-solving)  қабілеттерін  дамытуға  ықпал  етеді.  Оқуды  процеске  айналдырып, 
мақсатты оқуға, студенттің тілге қызығушылығын арттырып, тақырып бойынша өздігінен 
ізденуге әкеледі.  
Зерттеу тапсырмалары (Research tasks) 

 
84 
1. Use the Internet or library to find materials about A. Kunanbaev in the English language 
and prepare a composition about Abai’s philosophy, fables, and epigrams. 
2. Prepare a newspaper article about A. Kunanbaev – The great Kazakh poet. 
3. “The incurable sadness of the wise one” 
немесе 
Read the following poem of Abai.  
My heart is in forty shreds 
From the malicious intent of the world. 
How can it stay unharmed 
among this bigotry? (excerpt) 
немесе 
Discuss  this  question with the class.  Why is  his  heart in  forty shreds?  In  your opinion, is 
Abai  really  a  sad  poet?  He  says  ‘My  soul  is  dead  but  on  the  outside  I’m  well.  I  repeat  to 
everyone  I  meet-  friend  today,  enemy  tomorrow.  Oh  my  God,  what  can  I  do?’  Why  and  why 
not? 
Жазу  және  зерттеу  тапсырмалары  студенттің  материалды  түсініп,  оқып,  өздігінен 
қорытынды  жасауына  мүмкіндік  береді.  Оқытушыға  да  студенттің  түсіну  қабілетін 
айқындап, бағалауға мүмкіндік береді. 
Тіл  оқытуда  оқу  мәтіндері  өте  жоғары  сапалы,  мұқият  таңдалған,  мазмұны  тіл 
үйренушінің жасы мен арнайы біліміне сәйкес болуы керек. Таңдалған мәтін студент үшін 
қызықты  бола  отырып,  қорытындылауға,  саралауға,  ойлауға,  өз  ойын  дамытып,  жаңа  ой 
тудыруға ықпал ететіндей болуы тиіс.  
Бұл  мақалада  бірнеше  мәтін-мазмұн  тапсырмаларын  құрастыру  қадамдары  және 
мәтінді  түсіну  әдіс-тәсілдері  қарастырылды.  Кейбір  әдіскерлер  ағылшын  тілін  оқытуда 
студенттің  назарын  мәтіннің  лингвистикалық  ерекшеліктеріне  аударады,  бірақ  мәтіннің 
мазмұны өте маңызды, себебі мәтіндегі ақпарат тіл үйренуші үшін үлкен мотивация көзі 
болып  табылады.  Тіл  үйренуші  мәтінде  лингвистикалық  тапсырма  орындаса  да,  ең 
алдымен  мәтіннің  мазмұнына  көңіл  бөледі.  Мәтіннің  мазмұнын  түсініп,  тиімді  жұмыс 
істеуге оған құрастырылған тиімді тапсырмалар арқылы қол жеткізіледі.  
 
 
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 
 
1
 
Салқынбай  А.,  Абақан  Е.  Лингвистикалық  түсіндірме  сөздік.  –  Алматы:  Сөздік-
Словарь, 1998. – 221 б. 
2
 
Halliday  &  Hasan.  Language,  Context  and  Text:  Aspects  of  Language  in  a  Social-semiotic 
Perspective. – Oxford: Oxford University Press, 1985. – P. 21-24. 
3
 
Уикипедия 
ашық 
энциклопедиясы. 
Мәтін. 
https://kk.wikipedia.org/wiki/мәтін
 
(Қыркүйектің 18-і).  
4
 
Wallace Wallace C. Reading. – Oxford: Oxford University Press, 1992. – P. 36-38.  
5
 
Block  E.  The  comprehension  strategies  of  second  language  readers,  1986.  –  TESOL 
Quarterly 20(3). – P. 463-494.  
6
 
Mukhtarkhanova A.M. Textbook by for students’ of master’s degree, Speciality ‘The Kazakh 
language and literature’, ‘The Russian language and literature’. – Astana: ENU Press, 2008. 
– 140 p. 
 
 
 
РЕЗЮМЕ  
 
В  статье  рассматриваются  понятие  «текст»,  некоторые  особенности  и  функции  текста  на 
занятиях  английского  языка.  Традиционная  форма  работы  над  текстом  состоит  из  новых  слов  и 

 
85 
вопросов к тексту. Необходимы также приемы, которые бы мотивировали студентов к изучению 
языка.  В  статье  предлагаются  и  анализируются  примеры  заданий,  касающиеся  работы  над 
текстом. 
 
RESUME 
 
In this article the notion «text», some peculiarities of the text and functions of the text in English 
classes are reviewed. Traditionally the text is preceded by new words, some questions related to the text. 
It is necessary to teach a language effectively to motivate students to language learning. Also this article 
reviews sample text-related strategies of working on the text.  
 
 

 
86 
УДК 378.147:811.111 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Д.К. Курманаева 
Евразийский национальный 
университет им. Л.Н. Гумилева, 
канд. пед. наук,  
старший преподаватель  
Использование 
регионального 
компонента в 
совершенствовании 
навыков говорения 
на занятиях 
иностранного языка 
в неязыковом вузе 
 
Аннотация 
В  статье  рассмотрены  некоторые  пути 
реализации 
регионального 
компонента 
в 
совершенствовании 
навыков 
говорения 
в 
содержании  обучения  иностранному  языку  в 
неязыковом  вузе.  Использование  материала  с 
региональным  компонентом  в  учебном  процессе 
создает положительную мотивацию у студентов и 
способствует  более  осознанному  овладению 
языком  как  средством  общения,  усиливает 
коммуникативную направленность обучения.  
Ключевые  слова:  региональный  компонент, 
содержание 
обучения, 
совершенствование 
навыков говорения, межкультурное общение.  
 
 
Для 
образования, 
отвечающего 
современным 
тенденциям 
глобализации 
и 
возрождению 
национальных 
духовных 
ориентиров, 
требуется 
совершенствование 
содержания  образования  в  соответствии  с 
национально-культурной  системой  ценностей  и 
региональными  потребностями  страны.  Это 
обуславливает 
обновление 
содержания 
образования  в  вузе,  в  котором  сочетались  бы 
мировой  уровень  технической  информационной 
оснащенности 
с 
национальной 
системой 
ценностей,  где  немаловажное  значение  имеет 
региональный компонент образования [1].  
«Иностранный 
язык» 
как 
учебная 
дисциплина,  обзор  которой  нам  бы  хотелось 
сделать  с  учетом  интереса  нашего  исследования, 
в  этой  системе  занимает  особое  место. 
Своеобразие  иностранного  языка  заключается  в 
том,  что  в  ходе  его  изучения  приобретаются  не 
знания 
основ 
науки, 
а 
формируется 
коммуникативная 
культура 
посредством 
получения новой информации.  
Анализ  существующей  образовательной 
практики 
позволяет 
утверждать, 
что 
региональный материал в действующем стандарте 
высшего  образования  не  сосредоточен  в  учебной 
дисциплине «Иностранный язык». Такой подход к 
региональному  материалу  не  позволяет  на 
практике использовать весь арсенал его функций 
в  профессиональном  становлении  будущих 
специалистов. 
Изучение  языка  и  культуры  в  наши  дни 
стало настоятельным требованием времени.  
 

 
87 
Через  язык  человек  познает  окружающий  мир  и  овладевает  реальностью,  где 
пересекаются  различные  культурные  традиции.  Изучение  иностранного  языка  в 
неязыковом  вузе  выполняет  коммуникативную,  информационную,  образовательную, 
развивающую, культуроведческую, гуманитарную функции. По отношению к обучаемому 
такую  функцию  образование  может  выполнять  при  условии  опора  на  региональный 
компонент изучаемого языка [6].  
Поэтому  с  точки  зрения  высказанного,  региональный  компонент  в  определении 
содержания обучения на занятиях по иностранному языку в неязыковом вузе необходимо 
основывать на следующих положениях:  
1) учет сформулированных целей обучения иностранным языкам в неязыковом вузе 
с позиции диалога культур;  
2) учет точек зрения ученых-методистов на определение содержания обучения;  
3)  необходимость  формирования  умений,  составляющих  выделенную  нами  новую 
профессионально-педагогическую  функцию  будущего  специалиста  –  организатора 
межкультурного общения [3].  
Региональный  материал  по  изучению  родного  края  способствует  обогащению 
предметно-содержательного  плана  речи,  вносит  значительный  вклад  в  воспитание, 
образование  и  развитие  средствами  иностранного  языка.  Использование  регионального 
материала выполняет многофункциональную миссию: патриотическое воспитание, общее 
политическое  образование,  расширение  кругозора  учащихся  и  развитие  их 
познавательного интереса [4]. 
Особой функцией региональный материал наделен в изучении иностранного языка, 
где  изучение  осуществляется  через  познание  текстового  материала.  Наполнение 
содержания  текстов  региональным  материалом  насыщает  их  познавательный  процесс 
ценностно-смысловым  компонентом  и  компонентами  регионального  знания:  история 
родного  края,  обычаи,  традиции  и  культура  родного  народа,  сведения  о  замечательных 
людях  своего  края.  Наряду  с  этим  тексты  с  таким  содержанием  служат  хорошим 
дидактическим  материалом  для  различных  упражнений  по  развитию  иноязычной  речи 
студентов. 
Проблема  совершенствования  вузовского  обучения  иностранного  языка  в  речевой 
деятельности студентов, в том числе и говорения (монологической и диалогической речи) 
путем  использования  материалов  краеведения,  которое  было  известно  в  дидактике  как 
«отечествоведение»,  «родиноведение»  не  снимается  с  повестки  дня  педагогического 
исследования. В число данной проблемы входит проблема краеведения, которая является 

жүктеу/скачать 2,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: