178
бақылап отыру тапсырылған <...> Оның мақсаты – барлық
бөліктерді идеяны толық
таныту үшін бір-бірімен үйлестіре орналастыру" деп тұжырымдайды[660].
Бұл айтылғандарға алып қосарымыз, композициялық тәсілдер мен амалдардың
жиынтығы әдеби туындының қабылдануына түрткі болып ұйымдастырады. Осы
турасында (кинорежиссер С.М. Эйзенштейннің ізін ала) А.К. Жолковский мен Ю.К.
Щеглов өздері ұсынған "айшықтау амал-тәсілі" терминіне сүйене отырып,
табандылықпен сөз етті. аталған
ғалымдардың пікірі бойынша, өнер (оның ішінде, сөз
өнері) оқырмандар реакциясын, сонымен қатар, автордың
шығармашылық еркін өз
жетегіне алып бағындырып, "әлемді айшықтау амал-тәсілдерінің призмасы арқылы
танытады". Осы айшықтау амал-тәсілдері соншама көп емес, оларды әліпелік негіздегідей
бір жүйеге түсіруге болады[661]. Композициялық тәсілдерді "айшықтау амал-тәсілдері"
ретінде жүйелеу тәжірибесі бүгінгі күні әлі балаң,
бірақ та, өте болшағы зор дүние.
Композицияның тағантасы жазуышының болмысты ойдан шығаруы мен суреттеуін
ұйымдастырушылығы (тәртіпке келтірушілігі) яғни, туынды әлемінің структуралық
аспектісі болып табылады. Дегенмен, ең бастысы, көркем түзілімінің өзіндік бастау көзі –
бұл
бейнелеуді, сондай-ақ, тілдік бірліктерді "ұсынудың"тәсілдері.
Композициялық амал-тәсілдер ең алдымен айшықтылық әлеуетіне ие. "Айшықтау
эффектісі әдетте әлдебір амалдардың көмегімен емес, қайта
осы мақсатқа бағытталған
бірнеше тәсілдер арқылы қол жеткізіледі " деп атап көрсетеді музыка теорияшы [662].
Міне, істің мәнісі әдебиетте тап осылайша. Композициялық амал-тәсілдер бұл жерде
"қосылғыш" (элемент) құрып, біз бұдан былай қарастыратын өзіндік жүйе түзеді.
Достарыңызбен бөлісу: