Устойчивое развитие: язык, межкультурная коммуникация

стратегиясының жүзеге асырылуы, әлемнің білім беру кеңістігіне енуіне және нарықтық 
талаптарға байланысты кәсіби іс-әрекетте өзінің ана тілінде және шет тілінде қарым-қатынас 
жасай алатын көпқырлы интеллектуалды, бәсекеге қабілетті, әлеуметтік-тұлғалық қасиеттері 
дамыған құзырлы педагогтер даярлау міндеттері алға қойылған.
Пән мен тілді интеграцияланған оқыту ұстанымын қолдану шет тілін оқуға бөлінген 
уақыт мөлшерінің аздығынан және оны меңгеру деңгейіне қойылған талаптардың 
жоғарлауынан пайда болып отыр. Бұл тәсіл бір мезетте екі пәнді бірдей оқытуды жүзеге 
асыруға мүмкіндік береді, алайда негізгі назар тілге де, тілдік емес пәнге аударылуы мүмкін. 
Интеграциялап оқыту әдісі жалпы барлық дидактика тәрізді, қазіргі кезде қиын кезеңнен 
өтуде. Ал білім беру мазмұнын жаңарту оқытуды ұйымдастырудың дәстүрлі емес әдістері 
мен түрлерін, сондай-ақ түрлі пәндерді кіріктіріп оқыту сабақтарын қолдануды талап етеді. 
Оқытудағы интеграцияланған пәндік-тілдік тәсіл (ары қарай - CLIL) - кең түсінік, ол пәнді 
шет тілдері арқылы меңгерудің оқыту әдісін сипаттау үшін қолданылады, оның негізгі 
мақсаты - пәнді меңгеру және шет тілі бойынша тілдік дағдыларды жетілдіру. Сол себепті де 
білім берудің жаңа технологиялары пайда болуда, олардың бірі CLIL - пән мен тілді 
интеграцияланған оқыту технологиясы. 
Ең көп таралған үш интеграцияланған пәндік-тілдік тәсіл бар: 
ESP (English for specific purposes/Арнайы мақсаттар үшін ағылшын тілі); 
CLIL (Content and language integrated learning / пәндік-тілдік кіріктірілген оқыту); 
EMI (English as Medium of Instruction / Ағылшын тілі оқыту құралы ретінде). 
Кейбір зерттеушілер CLIL-ді шет тілін оқыту әдістемесінде кеңінен танымал ESP 
терминімен алмастырады. Сонымен қатар, терминологиялық көрініс университеттің білім 
беру әдістемесінде бар EMI тұжырымдамасын қиындатады. Барлық үш терминологиялық 
ұғымдар кәсіби бағытталған шет тілін оқытуда қолданылады, онда нақты лингвистикалық 
және таза арнайы мазмұнды аспектілерді әр түрлі дәрежеде біріктіруге болады. Осы үш 
әдістемелік санаттың жақындығына байланысты оларды ажырату қажеттілігі туындайды [2, 
7-8 б.]. 
CLIL технологиялары шет тілін басқа пәндерді оқытуда оқудың қажетті құрал ретінде 
қарастырады. Яғни тілді үйрену кез келген пән саласы арқылы жүргізіледі, демек CLIL шет 
тілі сабағы емес, шет тілінде өтетін пән сабағы. Сонымен бірге оқушылардың тілдік қарыс-
қатынастағы қажеттілігі мен мүмкіндіктерін ана тілінде ойлануларына жағжай жасайды. 
Жоғарыда айтылғандар, оқу материалының мазмұнына сәйкес жаңа оқу ақпаратын құруды, 
жаңа технологиялармен оқу-әдістемелік қамтамасыз етуді талап ететін оқытудағы 
интеграциялау мәселесінің өзектілігін айқындайды. 
Пән мен тілді интеграцияланған оқытудың теориялық негіздерін еуропалық жоғары оқу 
орындарының бір топ ғалымдары әзірледі, олар: David Marsh, Do Coyle, Oliver Meyer, Teresa 
Ting, Victor Pavon, Philip Hook және т. б. "Content and Language Integrated Learning" ұғымын 
алғаш рет 1994 жылы Дэвид Маш енгізген. Автордың айтуынша, бұл әдіс екі пәнге 
бағытталған кез-келген білім беру контексіне қатысты «пәндік-тілдік интеграцияланған 
оқыту» - дегенді білдіреді [3, 552 б.]. Бұл ретте екінші тіл, яғни барлық оқыту курсы 
жүргізілетін білім алушылардың негізгі тілі емес, пәнді оқыту құралы ретінде 
пайдаланылады. Анықтамаға сәйкес, оқытудың бұл түрі пәндер немесе олардың бөлімдері 
шет тілінде жүргізілетін, екі жақты бағытты жүзеге асыратын оқу жағдайларын сипаттайды: 
студенттердің пәнді оқуы және шет тілін үйренуі. 
Отандық ғалымдардың О. В. Витченко, Б. А. Жетписбаева, Р. Какенова, Г. А. Хамитова 
еңбектерінде бұл мәселе қарастырылған. 
CLIL оқыту әдіснамасы бойынша келесі қағидат негіз болып табылады, ол бойынша 
білім алушылар үшін пәндер ана тілі болмайтын тілде оқытылады. Шетел ғалымдары CLIL 
технологиясының негізгі ұғымдарының арасында оның міндетті компоненттерін «4С» деп 
атайды: 

- Content (пәнді оқытудың кең спектрінің негізгі пәндік-мазмұндық компонентін), шет 
тілі арқылы арнайы терминологиялық базамен одан ары қарай кәсіптік қызметке 
дайындығын қамтамасыз ету;
- Communication (әлеуметтік-тілдік компонент), коммуникативтік дағдыларды 
дамытуға жағдай жасау, шет тілін тереңірек меңгеру және пайда болған құзыреттіліктерді 
қолданбалы мақсаттарда пайдалану мүмкіндігі;
- Cognition (танымдық-оқыту компоненті), білім алушылардың мотивациялық құрамдас 
бөлігінің өсуіне, әртүрлі оқыту стратегияларын, оқу қызметінің нысандары мен түрлерін 
меңгеріп қолдануға себепші болады;
- Culture (мәдени компонент), мәдениетаралық коммуникация дағдыларын дамытуды, 
басқа елдер мен халықтардың мәдениетінің ерекшеліктерін білу мен түсінуді білдіреді [4, 
164-166 б.].
Бір қарағанда, CLIL-дің басқа ұқсас әдістерден түбегейлі айырмашылығы жоқ сияқты. 
Шын мәнінде, бұл тәсіл екі компоненттен неғұрлым маңыздысын ажыратпай, тілдік 
компонентпен және мамандандырылған пәннің кәсіби бағытталған мазмұнымен бір 
жазықтықта жұмыс істейді.
Бұл әдіс аясында когнитивтік тұжырымдамаға көп көңіл бөлінеді, ол тиімді оқу 
ортасын құруға негізделген, оның ішінде студенттер танымдық қабілеттерін дамытуды 
белсендіреді. В. Павонның пікірінше, CLIL-ді енгізу осы тәсілдің қағидаттары негізінде 
жұмыс істейтін оқытушының құзыретіндегі елеулі өзгерістерді талап етеді [5, 65 б.].
Пән мен тілді интеграцияланған оқыту CLIL-ді әзірлеген әдіснама мамандарының 
қағидаттарына сәйкес жүзеге асырылады:
1) көп жақты фокус: - тілдің оқытуы пән мен тіл арқылы қамтамасыз етіледі; - сабақтың 
мазмұны тілдік сабақтарда жетіледі;
- пәндердің кірігуі жүзеге асырылады;
- жаттығулардың көрінісі пәндердің кірігуі арқылы жүзеге асады;
- оқытудың рефлексиясы өткізіледі;
2) қауіпсіз оқу ортасы: - әдеттегі іс-әрекеттер мен тілдік модельдер қолданылады; 
- оқытылатын тақырыптық және тілдік құрылымдар көрнекі түрде көрсетіледі;
- тіл қателіктері түзетілмейді, бірақ мұғалім тіл құрылымын дұрыс пайдаланудың 
үлгісін көрсетеді;
- тілдік білімді білу үшін түпнұсқалық (түпнұсқа) оқыту материалдары қолданылады;
3) түпнұсқаға және дереккөзге жақын болуы: - білім алушы ауызша және жазбаша 
дағдылары арқылы сөйлеуге, жазуға, сонымен қатар жетілу мүмкіндігін қолдана алады;
- білім алушы өзінің қызығушылығын ескере алады;
- оқу материалы білім алушының күнделікті өмірімен байланысты;
- бұқаралық ақпарат құралдарының және басқа көздердің нақты материалы 
пайдаланылады;
4) белсенді оқыту: - мұғалімнен гөрі оқушылар сабақта көбірек сөйлейді;
- білім алушылар өздерінің тілдік және білімді меңгеру дағдыларын дамыту және 
пәндік мазмұнды меңгеру үшін өздерінің мақсаттары мен міндеттерін қалыптастырады;
- білім алушылар оқу нәтижелерін және оларға жету жолдарын сипаттайды;
- сабақта екі және одан да көп жұппен жұмысты тиімді ұйымдастыру үшін жағдай 
жасалады;
- білім алушы мен оқытушы әңгіме құру және түрлі тапсырмаларды орындау арқылы 
тақырып пен тілдік материалдардың мағынасын түсінуге қол жеткізеді; - мұғалімнің рөлі
- сыныпта үш үдерістің мүмкіндіктерін құру және басқару, атап айтқанда: оқу 
процесіне, топтағы қарым-қатынастарды дамыту үдерісіне, өзара іс-қимыл жасауға, сондай-
ақ жеке даму үдерісіне;
5) негізгі құрылым: Оқу үрдісінде мұғалім білім алушылардың тәжірибесіне, 
білімдеріне, дағдыларына, көзқарасына, нанымдарына, мүдделеріне сүйенеді; 
- сабақты жоспарлау және өткізу кезінде білім алушылардың оқу стилі ескеріледі;

- шығармашылық және сыни ойлауды дамытуға назар аударылады;
- білім алушыға күрделі жағдайда болу мүмкіндігі жасалады, сонымен қатар оған 
эмоциялық жағынан оны жеңуге көмек беріледі;
6) ынтымақтастық: - оқытушылар педагогикалық қарым-қатынас пен ынтымақтастық 
үдерісінде пәндік сабақтарды, тілдік сабақтарды және тақырыптарды бірлесе жоспарлайды;
- ата-аналар білім алушылардың ана тілін және мәдениетін меңгеруге қолдау көрсетеді, 
сондай-ақ мақсатты тілді қолдануға мүмкіндік жасау үшін оқу процесіне қатысады;
- білім беру процесіне жергілікті қоғамдастық, лауазымдық ведомстволар, жұмыс 
берушілер мен басқа да мақсатты топтар тартылады [6, 343 б.]. 
CLIL әдістемесі форматында жұмыс істеуге ниетті немесе жұмыс жасаушы 
оқытушыларға жоғары талаптар қойылады. Осы ретте, CLIL оқытушыларының ерекше 
кәсіби құзыреттіліктері туралы айтуға болады:
- қостілділіктің психологиялық аспектілерін білу; 
- жүргізетін пән саласындағы тілдік дағдыларды; 
- пәнді және шет тілін оқыту бойынша көптеген әдістемелерді білу;
- пәнді шет тілінде оқыту қабілеттілігі; 
- тұрақты кәсіби қайта даярлауға және біліктілігін арттыруға дайындық. 
Қорытындылай келе, пән мен тілді интеграцияланған оқыту (Content and Language 
Integrated Learning, CLIL) көптеген елдерде қолданылатын заманауи оқыту технологиясы 
болып табылады. Аталған дидактикалық тәсіл тілдік және пәндік білімдерді, дағдыларды 
және біліктіліктерді қалыптастыруға және нығайтуға мүмкіндік береді, сол себепті, іс-әрекет 
арқылы күшті түрткі және ынталандырушы факторларды қалыптастырудың ең қысқа және 
табиғи жолдарын табу, яғни, пәндік ортамен бірыңғай оқу мәнмәтінінде шет тілінде 
құзыреттіліктерді қалыптастыруға мүмкіндік береді. 

жүктеу/скачать 5,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: