Национальной академии наук республики казахстан



Pdf көрінісі
бет11/43
Дата03.03.2017
өлшемі3,94 Mb.
#5588
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   43
часть  их,  не  желая  расставаться  с  вольной  кочевой  жизнью,  отделились  и  под  именем  узбеков 
откочевали назад через Урал к Джунгарским воротам» [5]. Далее автор отмечает, что впоследствии 
узбеки поделились опять на две части. В результате этого деления одна группа, сохранив за собой 
старое  название  осела,  а  вторая  группа  «под  названием  казак  (казах)  продолжает  кочевать  от 
Тосык-Тау (Джунг.вор.) до Едиля (Волги) и от Ертыс, Есиль и Тобол (Иртыша, Ишима и Тобола) 
до  Актенгиз  (Каспийского  моря)» [5]. На  основе  филологического  разбора  терминов  «узбек»  и 
«казах»,  исследователь  приходит  к  выводу  о  том,  что  эти  народы  являются  родственными.  Так, 
разбирая термин «узбек», он пишет следующее: «…слово состоит из двух частей уз и бек; уз – сам, 
бек – бей, судья, т.е. сам себе судья, хозяин». Термин «казах», по его мнению, так же состоит из 
двух частей « …каз – гусь и зак – ворона, в переносном смысле – свободные и вольные, как птицы» 
[5].  Таким  образом,  Д.  Досмухамедов  приходит  к  выводу,  что  «киргизы  (казахи)  суть  отделив-
шейся  от  Золотой  Орды  татары.  Разница  между  языками  татарским  и  киргиз – казакским  (казах-
ским) меньше, чем между великорусским и малорусским» [5].  
На наш взгляд, нельзя не согласиться по этому вопросу с М.Х. Дулати, жившим и творившим 
именно  в  тот  период,  когда  происходил  процесс  формирования  казахской  народности  и  образо-
вания первого казахского ханства. В своем монументальном труде «Тарих-и-Рашиди» он отмечает: 
«Улус узбеков после смерти Абу-л-хаира пришел в расстройство, там возникли большие разногла-
сия, и большинство людей ушло к Кирей хану и Джанибек хану, так что число их достигло двухсот 
тысяч  человек,  и  их  стали  называть  узбек-казахами» [2, с.106].  В  другом  месте  автор  летописи 

ISSN 2224-5294                                                                                        Серия общественных и гуманитарных наук. № 6. 2016  
 
 
77 
отмечает, что «каждый по мере возможности ради безопасности и спокойствия прибегал к помощи 
Кирей хана и Джанибек хана, и те окрепли. Поскольку вначале они уходили от людей, отдалялись 
от них и некоторое время бедствовали и скитались, то их называли казахами. Это и закрепилось за 
ними» [2, с.106]. 
Некоторое внимание этому вопросу также уделили Е.К. Нурпеисов и А.К.Котов в своей моно-
графии  «Государство  Казахстан:  от  ханской  власти  к  президентской  республике»,  Еркин  Абил  в 
своем исследовании «История государства и права Республики Казахстан». Так Е.К. Нурпеисов и 
А.К. Котов пишут следующее: «Нарицательное слово «казак», первоначально обозначавшее – сво-
бодный,  скиталец,  изгнанник  или  группу  кочевников,  которые  определились,  вышли  из  какой-то 
подвластности  и  противостоящие  ей,  приобрело  этнополитический  смысл.  Тюрко-язычные  пле-
мена, объединенные под властью потомков Урус-хана, обрели самоназвание и окончательно стали 
называться, правда, не без субъективных видоизменений, казахами, а страна их – Казахстан. Новое 
этнополитическое  качество  степняков,  утвердившееся  на  земле  Семиречья,  положило  начало 
развитию собственно казахской государственности, а термины «казак», «узбек» стали обозначать 
еще  и  разделение  людей  по  месту  жительства  очерченного  уже  своего  рода  политическими 
границами [6, с.14]. Аналогичного мнения придерживается и Еркин Абил [7]. 
А.Н.  Букейханов  так  же  как  и  Д.  Досмухамедов,  придерживался  мнения,  согласно  которому 
определённое  влияние  на  процесс  формирования  казахской  народности  оказали  монголы.  На 
примере племен четырех степных областей: Акмолинской, Семипалатинской, Тургайской и Ураль-
ской. Мыслитель  проанализировал  то, каким образом произошло  смешение тюркских и монголь-
ских  племен.  Так,  одним  из  первых  племен,  покорившихся  Чингисхану,  стали  кереи,  кипчаки  и 
алчины, которые вошли в улус старшего сына Чингисхана Джучи и составили ядро Золотой Орды. 
Найманы и аргыны вошли в состав другого сына Чингисхана Джагатая. Вместе с тем, по мнению 
ученого,  всем  этим  племенам  удалось  сохранить  свои  родовой  быт  и  кочевой  образ  жизни. 
Следовательно, мыслитель приходит к выводу о том, что влияние монголов не так значительно на 
казахов, как может показаться на первый взгляд. 
Возникновение первого казахского государства А. Н. Букейханов относит ко второй половине 
XV века и связывает с именами «султанов-джучидов» Гирея и Джаны-бека, воспользовавшимися 
«слабостью узбекского хана Абулхаира, от него отложились со своими приверженцами» [1, с.49]. 
Основным  фактором  сопутствовавшим  и  обусловившим  образование  казахского  ханства,  по 
мнению  мыслителя,  являлась  вражда  могулистанского  хана  Иса-Буги  к  Абулхаиру.  Смерть 
Абулхаира,  усиление  междоусобной  войны  привели  к  тому,  что  значительная  часть  населения 
откочевала  в  казахское  ханство.  Именно  в  этот  период  население  казахского  государства  увели-
чилось до 200.000 человек. Дальнейшее увеличение численности населения (более 1 млн. человек) 
Букейханов связывает с именем Касым-хана, основными приоритетами которого во внутренней и 
внешней политике было миролюбие, сохранение единого централизованного государства. Касым-
хан  призывал  народ  думать  не  о  войне,  а  о  зимовках.  К  сожалению,  после  смерти  Касым-хана, 
усилилась борьба за власть, что привело к распаду казахского ханства.  
А.Н.  Букейханов  отмечает,  что  «спустя 200 лет  после  смерти  объединителя  киргиз  казаков 
Касым-хана  его  народ  снова  появился  на  исторической  сцене  в  виде  трех  политических  союзов, 
известных под именами: старшей, средней и младшей орды» [1, с.49]. 
 
ЛИТЕРАТУРА 
 
[1]  Букейханов  А.Н.  Исторические  судьбы  Киргизского  края  и  культурные  его  успехи. - Əліхан  Бөкейхан. 
Тандамалы (избранное). / Под ред. Р.Н. Нургалиева. – Алматы, 1995. – 477 с. 
[2]  Асфендиаров С. История Казахстана – Алматы, 1998. – 304 с. 
[3]  Дулатүлы М. Шығармалары.: Макалалар мен зерттеулер. – 2 Т. - Алматы, 1997. – 344 б. 

Известия Национальной Академии наук Республики Казахстан  
 
 
 
78  
[4]  Кул-Мухаммед  М.  Ж.  Акбаев.  Патриот.  Политик.  Правовед. – Алматы, 1995. – 326 с.;  Кул-Мухаммед  М.  Ж. 
«Алаш ардагері. Жақып Ақбаев» - Алматы, 1996. - 223 б.; Кул-Мухаммед М. Ж. «Алаш қайраткерлері саяси-құқықтық 
көзқарастарының эволюциясы» - Алматы, 1998. – 360 б. 
[5]  Досмухамедов Д. Несколько слов о киргизском обычном праве и народном суде // Уральский листок. – 1911. - 
№ 9 – 13 января 
[6]  Котов А.К., Нурпеисов Е.К. Государство Казахстан: от ханской власти к президентской республике. – Алматы, 
1995. - 88 с. 
[7]  Абил Е. История государства и права Республики Казахстан – Астана, 2000. – 188 с. 
 
REFERENCES 
 
[1] Bukejxanov A.N. Istoricheskie sudby Kirgizskogo kraya i kulturnye ego uspexi. - Əlіxan Bөkejxan. Tandamaly 
(izbrannoe). / Pod red. R.N. Nurgalieva. Almaty, 1995.  477 s. 
[2]  Asfendiarov S. Istoriya Kazaxstana. Almaty, 1998. 304 s. 
[3] Dulatүly M. Shyғarmalary.: Makalalar men zertteuler.  2 T.  Almaty, 1997. 344 b. 
[4]  Kul-Muxammed M. Zh. Akbaev. Patriot. Politik. Pravoved. – Almaty, 1995. – 326 s.; Kul-Muxammed M. Zh. «Alash 
ardagerі. Zhaқyp Aқbaev». Almaty, 1996. 223 b.; Kul-Muxammed M. Zh. «Alash қajratkerlerі sayasi-құқyқtyқ kөzқarastarynyң 
evolyuciyasy». Almaty, 1998. 360 b. 
[5]  Dosmuxamedov D. Neskolko slov o kirgizskom obychnom prave i narodnom sude // Uralskij listok. 1911.  № 9–13 
yanvarya 
[6]  Kotov A.K., Nurpeisov E.K. Gosudarstvo Kazaxstan: ot xanskoj vlasti k prezidentskoj respublike. Almaty, 1995.  88 s. 
[7]  Abil E. Istoriya gosudarstva i prava Respubliki Kazaxstan. Astana, 2000. 188 s. 
 
Д.Л. Байдельдинов, Г.Р. Усеинова 
 
Əл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті 
 
"АЛАШ" ПАРТИЯСЫ КӨСБАСШЫЛАРЫНЫҢ ЕҢБЕКТЕРІНДЕ  
ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІЛІГІНІҢ ПАЙДА БОЛУ МƏСЕЛЕЛЕРІ 
 
Аннотация: Мақала қазақ мемлекеттілігінің пайда болуы мен бірінші қазақ хандығы жəне оның "Алаш" 
партиясы  көсбасшыларының  еңбектерінде  көрініс  табуы  мəселелеріне  арналған.  Жан-жақты  баяндау  мақ-
сатында мəселе қазақ мемлекеттілігінің пайда болуы туралы əртүрлі тұжырымдамаларды салыстырмалы тал-
дау контекстінде қарастыралды. Барлық тұжырымдамаларды шартты түрде үш топқа бөлуге болады. Олар-
дың бірі Х1Х ғасырдың екінші жартысына дейін пайда болған, екіншісі - Ə.Н. Бөкейханов жəне оның заман-
дастарымен тұжырымдалған теория, үшіншісі қазіргі кезеңде өріс алған, сондықтан қазіргі ғалымдардың пі-
кірін білдіреді.  
Мақаланы  жазу  барысында  Ə.Н.  Бөкейхановтың,  М.  Дулатовтың,  Ж.  Ақбаевтың,  М.  Тынышпаевтың,           
Д. Досмұхамедовтың, С.Д. Асфендияровтың жəне т.б. ғалымдардың еңбектерін зерттеліп, талданды. 
Тірек  сөздер:  мемлекет, қазақ, қазақ мемлекеттілігі, атқарушы билік, президенттік республика, халық-
тық жиналыс жəне т.б.  
 
Сведения об авторах: 
Байдельдинов Д.Л. – декан юридического факультета КазНУ им.аль-Фараби, д.ю.н., профессор; 
Усеинова Г.Р. – заведующая кафедрой теории и истории государства и права, конституционного и административ-
ного права КазНУ им.аль-Фараби, д.ю.н. 
 
 

ISSN 2224-5294                                                                                        Серия общественных и гуманитарных наук. № 6. 2016  
 
 
79 
N E W S 
OF THE NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN 
SERIES OF SOCIAL AND HUMAN SCIENCES 
ISSN 2224-5294 
Volume 6, Number 310 (2016), 79 – 82 
 
 
A. Begim
1
, Zh. Esenkulova

 
1
master student of the 1st course specialty Standardization and Certification  
at the «Narxoz» University, akzhan.begim@gmail.com; 
2
Candidate of Agricultural Sciences, Associate Professor of «Narxoz» University, zhauhar.esenkulova@narxoz.kz 
 
EXPLANATION RAPEX SYSTEM AND THE WAYS OF LEGAL 
REGULATION OF ITS USE IN THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN 
 
Annatation.  This article provides an explanation of system RAPEX and TRAPEX, which include the list of 
dangerous products for consumption. Substantiates their place on international standards and norms, as well as 
discusses the ways in the introduction of use and organizational mechanisms in the Republic of Kazakhstan. All this 
is caused by factor of entering the Republic of Kazakhstan to the any international economic organizations and 
unions.The lack of literature on the issue requires a fundamental study by theme and writing the necessary literature 
and methodical manuals. 
Keywords: RAPEX system TRAPEX system, the European Commission, the strategic report, legal agreements
international standards, dangerous products, product safety 
 
А. Бегім
1
, Ж. Есенқұлова

 
1
«Narxoz» Университеті Стандарттау жəне сертификаттау мамандығының 1 курс магистранты; 
2
ауыл шаруашылық ғылымдарының кандидаты, «Narxoz» Университетінің доценті 
 
RAPEX ЖҮЙЕСІНЕ ТҮСІНІКТЕМЕ ЖƏНЕ  
ОНЫҢ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ  
ҚОЛДАНЫСЫНЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕЛУ ЖОЛДАРЫ 
 
Түйіндеме. Берілген мақалада тұтынуға қауіпті саналатын тауарлардың тізімін қамтыған TRAPEX жəне 
RAPEX  жүйелеріне  түсініктеме  беріледі.  Олардың  халықаралық  стандарттар  мен  нормалар  шеңберіндегі 
орны  сипатталып,  қазіргі  таңда  жүйені  Қазақстан  Республикасының  қолданысына  енгізу  жолдары  мен 
ұйымдастыру тетіктері қарастырылады. Бұл Қазақстан Республикасының бірқатар халықаралық экономика-
лық ұйымдар мен одақтарға мүше болуы қажеттілігінен туындаған. Мəселе бойынша əдебиеттің тапшылығы 
тақырыптың іргелі зерттелуі мен керекті əде-биет пен əдістемелік құралдардың жазылуын қажет етеді.  
Тірек  сөздер:  RAPEX  жүйесі,  ТRAPEX  жүйесі,  Еуропалық  комиссия,  стратегиялық  баяндама,  құқық-
тық-заңдық келісімдер, халықаралық стандарттар, қауіпті өнімдер, өнім қауіпсіздігі 
 
Тұтынушыларды  қажеттілігі  мен  ыңғайына  орай  баға  тұрғысынан  икемді  де  сапалы  тауар-
лармен қамту əлеуметтік экономиканың міндетті бір шарты болып табылады. Осы мəселені шешу 
үшін  кез-келген  мемлекет  тұтынушылар  құқығын  қорғау,  өндірілетін  тауардың  белгілі  мөлшерде 
сап-алылығы, халықаралық сапа стандарттарына сайлығы, мемлекет үшін экономикалық жағынан 
тиімді əлеуметтік-экономикалық ұйымдарға кіру сияқты заңдық тетіктерді қажет етеді.  
Өз алдына тəуелсіз мемлекет бола отырып Қазақстан Республикасы осы жиырма бес жыл бойы 
түрлі  экономикалық  жəне  жалпы  сипаттағы  ұйымдарға  мүше  болып,  халықаралық  ұйымдардан 
келіп туындайтын шарттармен келісіп, қатысушысы болмаған ұйымдарға мүдделік танытып өзара 
ынтымақтастықты  нығайтып  келеді.  Олардың  ішінде:  Біріккен  ұлттар  ұйымы  (БҰҰ),  Тəуелсіз 

Известия Национальной Академии наук Республики Казахстан  
 
 
 
80  
мемлекеттер  достастығы  (ТМД),  Еуропадағы  Қауіпсіздік  жəне  Ынтымақтастық  Ұйымы  (ЕҚЫҰ), 
Ислам Ынтымақтастық Ұйымы (ИЫҰ), Шанхай ынтымақтастық ұйымы (ШЫҰ), Ислам даму банкі 
(ИДБ),  Экономикалық  ынтымақтастық  ұйымы  (ЭЫҰ),  Еуразия  экономикалық  қауымдастығы 
(ЕурАзЭҚ),  Біртұтас  экономикалық  кеңістік  (БЭК),  Бүкілдүниежүзілік  сауда  ұйымы  (БСҰ), 
Халықаралық  валюта  қоры (ХВҚ),  Халықаралық  қайта  құру  жəне даму банкі (ХҚДБ), Азия  даму 
банкі  (АДБ),  Еуропа  қайта  құру  жəне  даму  банкі  (ЕҚҚДБ),  Еуразиялық  экономикалық  одақ 
(ЕурАзЭО) [1] жəне т.б. халықаралық əрі аймақтық ұйымдар.  
Қазіргі  күні  Қазақстан  өндірушілері  тауарлары  мен  қызметтерін  түпкілікті  тұтынушыларына 
өндіріп,  жеткізбестен  бұрын  бірқатар  халықаралық  стандарттар  мен  нормалардың  көмегіне 
жүгінеді.  Солардың  ішінде  ИСО 9001, ИСО 14001 сериялы [2, 23-б.], SA 8001 [3], ХАССП  стан-
дарттары [4], Кодекс Алиментариус [5] жəне т.б. 
Қазақстан Республикасы жəне Кедендік  одақ  аумағында  қабылданып  басшылыққа  алынбаған 
осындай  бір  стандарт  пен  регламенттердің  ішінде  Еуропалық  одақ  елдерінің  бұрыннан  бері  қол-
данысындағы RAPEX жүйесін қарастырайық. Еуропалық одақтағы адам өмірі мен денсау-лығына 
қауіп келтіретін сапасыз өнімдер туралы ақпарат RAPEX жүйесі арқылы жүзеге асы-рылады. 
RAPEX – бұл  өзіндік  жүйелер  арқылы  қадағаланатын  азық-түлік  өнімдерінен,  дəрі-дəрмек-
терден, химиялық заттардан бөлек тұтынушыларды тауарлардың ықтималды қауіптілігі туралы тез 
ескертудің жүйесі. RAPEX жүйесі құзырлы органдарды қауіпті өнімдер туралы шұғыл ақпаратпен 
қамтамасыз  етеді.  Жасанды  жəне  қауіпті  тауарлар  туралы  ақпараттар RAPEX жүйесінің  архиві 
орналастырылған  Еуропалық  одақтың  арнайы  құрылған  интернет-торабына  келіп  түседі.  Əрбір 
жұма сайын Еуропалық комиссия қауіпті өнімдер туралы ескертулердің апталық шолуын жариялап 
отырады. 
Осындай  жүйе  мүше-елдер  мен  Комиссия  арасында  тұтынушылардың  денсаулығы  мен 
қауіпсіздігіне  аса  қауіпті  өнімдердің  сауда  жүйесінде  өткізілуін  ескерту  немесе  қолданылуын 
шектеу мақсатында қабылданған ақпараттармен тез алмасу мүмкіндігін береді.  
RAPEX жүйесінің іске асырылуы келетін болсақ, егер де өнім қауіпті болып табылса құзырлы 
ұлттық орган қауіпті алдын-алу бойынша сəйкес əрекеттерді іске асырады: 

  Мұндай орган өнімді сауда жүйесінен алып тастау, тұтынушылардан қайтарып алу немесе 
ескертуді жариялау мүмкіндіктеріне ие; 

  Ұлттық орган сондай өнім мен оның тəуекелдері мен адамдарға қатысты қауіпін алдын-алу 
бойынша қолданған шаралары туралы Еуропалық комиссияға хабарлайды; 

  Еуропалық комиссия қауіпті өнімдер туралы апта сайынғы ескертулерін жариялай отырып 
ақпарат таратады; 

  Еуропалық  одақ  елдеріндегі  ұлттық  органдар  өз  нарықтарындағы  қауіпті  өнімдердің  бар-
жоқтығын  тексере  отырып,  тұтынушылардың  қауіпсіздігі  бойынша  сəйкес  əрекеттерді  іске 
асырады (нарықтан алып тастайды, тұтынушылардан қайтарып алады жəне т.б.). 
Өнім  нарығының  бақылауына  қатысы  бар  Еуропалық  одақ  құрылымдары  азаматтардың 
өтініштеріне  айтарлықтай  шұғыл  түрде  мүдделік  танытады.  Қауіпсіздік  критерийлеріне  сəйкес 
келмейтін өнімдер тексерісінің басым көпшілігі дəл сол сатып алушылардың шағымдары бойынша 
жүргізіледі.  Жеке  қолданысқа  сатып  алынатын  өнімнің  сапалылығы  мен  қауіпсіздігіне  қатысты 
еуропалық тұтынушы аса талапшылдықпен қарайды [6]. 
Cоңғы  төрт  жылда RAPEX жүйесі  арқылы  жалпы  ескертпелер  саны  келесідей  болып  табы-
лады: 
 
Кесте 1 – RAPEX жүйесі арқылы ескертулер саны 
 
2001 2002 2003 2004 
76 84 139 
388 
Қайнар көзі: Еуропалық Комиссияның апталық баяндамасы  

ISSN 2224-5294                                                                                        Серия общественных и гуманитарных наук. № 6. 2016  
 
 
81 
Тəуекелдің  үш  санаты  жалпы  ескертпелердің 50% астамын  қамтиды:  қақалып  қалу  мен 
тұншығып қалу қауіпі, электр күйзелісіне ұшырау қауіпі мен өртену қауіпі.  
2004 жылы тұтынушылық өнімдер туралы ескертпелердің басым көпшілігі ең алдымен, электр 
жабдықтарына (27%) жəне  ойыншықтарға (26%) қатысты  болды.  Сол 2004 жылы  алынған 388 
ескертпелердің ішінде 44-і Еуропалық Одаққа мүше солтүстік елден алынған.  
Қауіпті өнімдер туралы ақпарат алмасудың кеңес берілетін жүйесі болып табылатын TRAPEX 
жүйесі (қауіпті тауарлар туралы жедел ақпарат алмасудың ауыспалы жүйесі) туралы ескере кеткен 
жөн. 
TRAPEX  жүйесі  қазіргі  уақытта  Еуропалық  Одақ  мүшелері  болып  есептелетін  Румыния  мен 
Болгариядан  басқа,  жаңадан  қосылған  Шығыс  Еуропа  елдері  үшін  дайындалған  болатын.  Сəй-
кесінше, берілген жүйе жақын арада өз өмірін тоқтатады. Басты мақсат – Румыния мен Болгарияны 
RAPEX жүйесіне қосу болып есептеледі.  
Өнімдер  қауіпсіздігінің  келісіміне  сəйкес RAPEX жүйесінде  ескертпелері  бар  қауіпсіз  өнімді 
дамушы  елдерге  экспорттауға  тыйым  салынады.  Еуропалық  Одаққа  кірмейтін  еуропалық  елдер 
болса  ерекше  қырағылық  танытып,  осындай  өнімдердің  өз  шекаралары  арқылы  өтуіне  мүмкіндік 
бермеуі керек [7, 57-58-б.]. 
Қазіргі  таңда RAPEX жүйесімен  қарым-қатынастағы  ұлттық  органдар  Австрия,  Бельгия, 
Болгария, Гректік Кипр, Чехия, Дания, Эстония, Финляндия, Франция, Германия, Грекия, Венгрия, 
Ирландия, Италия, Латвия, Литва, Люксембург, Мальта, Нидерланды, Польша, Португалия, Румы-
ния,  Словакия,  Словения,  Испания,  Швеция,  Ұлыбритания,  Исландия,  Лихтинштейн,  Норвегия 
елдерінде, сонымен қатар Еуропалық еркін сауда қауымдастығының (ЕЕСҚ) мүшелдері көлемінде 
қызметін атқаруда.  
Барлығын  қосқанда RAPEX жүйесі  осы  уақытта 31 елдің  ұлттық  орталығы  мен  Еуропалық 
комиссияның жұмысын қамтиды [8]. 
2012  жылы  Еуропалық  комиссия  жақын  арадағы  жылдарға  тұтынушылық  саясаттың  страте-
гиялық баяндамасын жариялаған болатын. Соған сəйкес екі жыл бұрын қабылданған 62 шараның 
52  аяқталып,  қалған 10 іске  асырылу  барысында.  Баяндамада  көрініс  тапқан  шаралар  өз  алдына 
стратегиялық  тетіктер  бола  отырып,  келесідей  мақсаттарды  қамтыды:  тұтынушылардың  қауіпсіз-
дігіне  жəрдемдесу,  тұтынушылар  құқығы  саласында  білімді  арттыру,  тұтынушылық  ережелердің 
сақталуын  күшейту,  маңызды  салалық  саясаттардағы  тұтынушылардың  мүдделерін  шоғырлан-
дыру, құқықтар мен мүмкіндіктер алаңын кеңейту [9].  
RAPEX  жүйесі  арқылы  Еуропалық  одақ  пен  Қазақстан  Республикасының  тұтынушыларын 
байланыстыру  шын  мəнісінде  айтарлықтай  ешқандай  келдергілерге  тап  болмайды,  себебі  бұл 
мəселе құқықтық-заңдық келісімдер шеңберінде ғана шешілуі ықтимал. 
Солтүстік  елдер  Министрлері  Кеңесінің  пайымдауынша,  өнімдер  қауіпсіздігінің  келісіміне 
(12.4-бап)  сəйкес RAPEX жүйесіне  қолжетімділік  «өтініш  білдіруші  барлық  елдер  үшін,  дамушы 
елдер  мен  халықаралық  ұйымдар  үшін»  Еуропалық  одақ  əрі  мүдделі  тараптар  арасындағы 
келісімдер  негізінде  ашылады.  Кез-келген  келісім  Еуропалық  одақ/Еуропалық  экономикалық 
саясаттың  қолданысындағы  талаптарға  сəйкес  келетін  өзара  ықпалдастық  пен  конфиденциалдық 
ұстанымдарына  негізделуі  қажет.  Қазіргі  таңда  ӨҚК-нің 12.4-бабы  негізінде RAPEX жүйесіне 
Болгария мен Румыния қосылып, бірқатар елдер қосылуда мүдде танытуда [7, 57-б.]. 
Яғни,  жоғарыда  келтірілген  дəйектегі  шарт  талаптарына  сəйкес  келісім-шарттар  жасалса 
қазақстандық тұтынушылардың RAPEX жүйесіне қолжетімділігінің ашылуын уақыт қана шешеді, 
оған  қоса  мəселе  басқа  да  тетіктерді  қолдана  отырып  реттелуі  мүмкін.  Бұл  түрлі  салалардағы 
мамандардың пікірі жинақталған іргелі де ауқымды зерттеу жұмысының қажеттілігін туындатады.  
 
ƏДЕБИЕТ 
 
[1] http://kisi.kz/ru/categories/ekonomika-i-energetika/posts/kazahstan-v-sisteme-mezhdunarodnyh-ekonomicheskih-otnos – 
Казахстанский  институт  стратегических  исследований.  М.  Искалиев.  Казахстан  в  системе  международных 
экономических отношений (20.10.2016 г.) 

Известия Национальной Академии наук Республики Казахстан  
 
 
 
82  
[2] Акишев К., Дəрібаева Г. Стандарттау, метрология жəне сəйкестікті бағалау. Оқулық. – Астана: Фолиант, 2008. – 
256 бет. – ISBN 9965-35-325-5. 
[3] http://www.iso.org/iso/ru/home/standards.htm – Стандарты ИСО (20.10.2016 г.)  
[4] http://codexalimentarius.kz/index.php/kz/2014-10-22-19-44-45 – Кодекс  Алиментариус  Ведомствоаралық 
үйлестіруші кеңесі (20.10.2016 ж.) 
[5] http://www.tqcsi.kz/ru/news/551-mezhdunarodnyj_standart_haccp_ 
v_kazahstane/ – Международный стандарт НАССР в Казахстане (20.10.2016 г.) 
[6] http://www.icqc.eu/ru/rapex.php – International center for quality certification. – Система  быстрого  обмена 
информацией о небезопасной продукции RAPEX (20.10.2016 г.) 
[7] Руководство по надзору за рынком и по безопасности потребительских товаров. Наилучшая практика Северных 
стран.  Составитель:  Совет  Министров  Северных  стран  и  Комитет  старших  должностных  лиц  по  потребительской 
политике. – Копенгаген:  Совет  Министров  Северных  стран, 2005. – 92 с. – ISBN 92-893-1305-6 (Google Books 
торабындағы  электронды  нұсқасы - https://books.google.nl/books?id=_GUQ_8Svv24C&printsec=front cover&hl=ru#v= 
onepage&q&f=false). 
8 http://ec.europa.eu/consumers/consumers_safety/safety_products/rapex/alerts/ main/?event=main. listNotifications – Rapid 
Alert System - European Comission - Weekly Notification reports (20.10.2016) 
9 http://ec.europa.eu/consumers/eu_consumer_policy/our-strategy/index_en.htm – Policy Strategy - European Comission 
- Policy Strategy (20.10.2016) 
 

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   43




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет