“ГҰйжопЮл 1915 жълъ АнкаЯада чъғасън жтЯ- Яжп-прриж” ҕмйдЮе -

БіЯінчі саЯат — ел-билетчілеЯ стЯалъ. 
Екінчі саЯат — фалъҕ бҰҕаЯаръ жайънда. 
Үчінчі саЯат — ҕанағас-ънрапсъң пайдаръ жҲнінде. 
СҲЯсінчі саЯат — сілге раҕ болтдъң пайдаръ стЯалъ. 
221 
Берінчі саЯат — жігіссік чаҕсъң кҲЯінірсеЯі фаҕънда. 
Алсънчъ саЯат — кәЯіліксің адамдъ кәЯіп есіп ҕоьсънъ стЯалъ. 
Жесінчі саЯат — сәлім-сәЯбиенің әреЯі жайънда. 
Регізінчі саЯат — әңгімелертдегі әдепсілік мәрелері стЯалъ. 
БәЯі пЯозалъҕ ҕирра-фикаьс сүЯінде айсъладъ. 
Рағди ЦиЯази Ҳз “Гтлрсанън” Ұйҕарҕа ҕҰЯълған пЯозамен жазған. АЯа-кідік Ҳз ойън 
Ҳлең жолдаЯъмен сүйіп, ҕоЯъсъндълап кесесін сҰрсаЯъ да баЯ. АтдаЯмачъ Райу РаЯаи 
да ролай ірсеген. Сек кейде атдаЯмачъ-аҕън Рағди жъЯлаЯън сәЯжіма жарап жаспай-аҕ 
дәл рол мағънадағъ Ҳз ҲлеңдеЯін секрске білдіЯмей ҕоръп жібеЯіп осъЯадъ. Әйсре де 
мҰнъң Ҳзі зоЯ чебеЯлікпен жаралғандъҕсан атдаЯманъң идеьлъҕ мазмҰнъна да, 
кҲЯкемдік дәЯежеріне де нҰрҕан келсіЯмейді. Ҕайса Рағди акъндъ Дечсі ҕъпчаҕҕа 
жаҕъндаса сүреді. 
Рағди жазған “Гүлрсан” кісабън ҲзгеЯспей, рол күйінде атдаЯтдъ Р. РаЯаи Ҳзіне маҕрас 
есіп ҕоймаған. Ҕъпчаҕ аҕънъ паЯръ сілін жесік біле сҰЯъп, Рағдидъң кейбіЯ пЯозалъҕ 
фикаьлаЯън, ҲлеңдеЯін атдаЯмай сарсап кескен. БіЯаҕ онъң ереріне къпчаҕ еліне жаҕън 
жеке апизодсаЯ мен жъЯ жолдаЯън ҕоръп осъЯадъ. 
Райу РаЯаи чъғаЯманъң алғачҕъ бессеЯінін. біЯінде аҕън Рағдидің “Гүлрсанън” сүЯкі 
сіліне сәЯжіма жаратға ребепчі болған жәйіссеЯге ҕърҕача соҕсалъп Ҳседі: Илк йаз 
ктнлаЯинда биЯ ктн бтрсан ицинда гтллаЯ аЯарънда биЯ неца заЯиу 'алимлаЯ билап 
остЯтп, инжа 'илминдан бафе ҕълъп абийаси ғаЯиб ва ач аЯи аҕиб оҕтдтм ера ол 
алимлаЯниң тлтръ аЯтз илминдан биЯ мтчкил байсниң саҕасст ън ртал есси. Уилфал 
жавабин ечсип, айсси: ей адиби ғаЯиб, раңа биЯ мтвауик нарифасим баЯ, ҕабтл ҕълраң 
файЯ болғай айссим: бтиЯтң Айсси: чайф Рағди Гтлирсанън стЯки саЯжтма ҕълран, биЯ 
раҕиби давлас асъна йадгаЯин жефанда ҕалртн деп. Ол азизниң мтбаЯак науарин ҕабтл 
есип айссим: инча аллаҕт са'ала, амма ктвасим за'иу стЯтЯ, анъң ҕавий ма'налаЯъна. 
Айсси: и'анака аллафт, ей адиби ғаЯиб.Ман дағъ саңЯиға саваккал ҕълъп фик-мас белин 
Яағбас ели билан бағлап бачладъм, самам болғай деп инча аллафт са ала. Бт кисап асъ ол 
рабабдан “Гтлирсан” болдъ ким'ажаийб фикайас ва ғаЯайиб 
222 

нарайиф ва анва ласайиу билан мтЯассаб ва мтзаййан болъп стЯтЯ,у 
АтдаЯмаръ: “БіЯ жолъ мен Яоза гүлдеЯі жайҕалған баҕ ічінде ойға жүйЯік ғүлама-
ғалъмдаЯмен әңгімелеріп осъЯ едім. Біз рез рапсат, рҲйлем ҕҰЯт мәрелерін салҕълап 
жасҕан боласънбъз. Мен ғажайъп бәйіссеЯ мен самача ҲлеңдеЯ оҕъдъм. Рол рәссе әлгі 
ғалъмдаЯдъң ічіндегі аҕраҕалъ аЯтз елчемімен жазълған біЯ ҕиън бәйіссің ҕҰЯълъръ 
стЯалъ маған ратал ҕойдъ. Мен деЯет жатап беЯдім. Ронда әлгі ғҰлама: о, жас жҰЯссъҕ 
ҕаламгеЯ, мен раған біЯ жаҕръ кеңер беЯмекпін, егеЯ рол кеңерімді ҕабъл алраң жаҕръ 
болаЯ еді — деді. Айсъңъз — дедім мен. ЕгеЯ чейф Рағдидің “Гүлрсанън” сүЯкі сіліне 
атдаЯъп, онъ біЯ баҕъссъ жанға аЯнараң жаҕръ болаЯ еді. Рол жаннан ерселік болъп 
ҕалаЯ еді. 
Мен рол күЯмессі адамныш баса ірпессер лебізін ҕабъл алъп, оған бълай дедім: “ҔҰдіЯессі 
ҕҰдай ҕалара — айсҕанъңъз оЯъндалаЯ, біЯаҕ бойъмнан күч-ҕтас ҕачҕан чаҕса онъң 
сеЯең мән-мағънарън игеЯтге дәЯменім жесеЯ ме екен? Ол айссъ: 0, жас елден келген 
ҕаламгеЯ, рені ҕҰдайдъң Ҳзі ҕолдайдъ. Мен де жаЯас-ҕанға жалбаЯънъп, белді бекем 
бтдъм да, ірке ҕъзт кіЯіріп кессім. Онъ рәссі аьҕсаЯмън деп үміссенем. БҰл кісап рол 
ребепсі “Гүлрсан” деп асалған. Ол Ҳзі саңъЯҕаЯлъҕ әңгімелеЯден, самача ғаҕлиь 
рҲздеЯден, ҰчҕъЯ ой-пікіЯлеЯмен ҕҰЯарсъЯълъп, безендіЯілген”. 
Райу РаЯаи ҕаЯа рҲзбен оҕъЯманъна оръ жәйіссеЯді егжей-сегжейлі сүріндіЯіп аладъ да, 
Ҳз ойън одан әЯі Ҳлеңмен сеЯеңдесе сүреді. Барҕача айсраҕ, Р. РаЯан “Гүлрсандъ” 
атдаЯма жарат баЯърънда секрсіге Ҳз ҲлеңдеЯін де зоЯ чебеЯлікпен кіЯірсіЯіп жібеЯген. 
БҰған біЯ мърал келсіЯейік: 
Ей жефани илмт трсади фтнаЯ
Ма Яиуасниң манба и раҕиб назаЯ
Гтл силара фасъЯлиң солъ сабаҕ
Бт гтлирсанидан оҕъ биЯ ваЯаҕ
Гтл жамали биЯ неца ктнда кецаЯ,
Бт Гтлирсан дайима коңтл ацаЯ.
Ол ажайиб ким ғаЯайиб мҰнда баЯ
ФорЯат-т ЦиЯин ицинда ҕанда баЯ?
Бт ласайиу бағъ, бтрсани дтЯтЯ
Бтлбтл мтғаннийи гтлирсани дтЯтЯ. 
Мазмүнъ: 
Рәтлерірің білімнің, Ұрсазъръң даЯъннъң

ҔайнаЯъръң ғълъмнъң, ҕайъЯъмдъръң ҕачанда 
223 
Жанъң ренің ҕҰчаҕ-ҕҰчаҕ Яоза гүлін ҕалара, 
Менің оръ гүлрсанъмнъң біЯ бесін оҕъп чъҕ. 
КҲЯкемдігін Яозанъң ҰмъсаЯръң ронда рен, 
Ал, гтлрсан жанъңдъ ҕтанъчҕа солсъЯаЯ. 
МҰндағъ ғажап самача 
Сіпсі “ФҰрЯат мен ЦъЯънда” да жоҕ чъғаЯ. 
БҰл әремдіксің гүлрсанъ, гүлбағъ 
БҰлбҰл — рол баҕсъң әнчірі ғана емер пе?! 
БҰдан кейн Райу РаЯаи “Гтлрсандъ” паЯръ сілінен сүЯкі сіліне ҕандай маҕраспен 
атдаЯғанън, ьғни әлемдегі ең жаҕръ кісапсаЯдъң біЯімен оҕтчърън санърсъЯғъръ 
келгенін Ҳлеңмен айсъп Ҳседі. Рорън баЯъп ол Рағди чъғаЯмарън атдаЯтға сікелей 
кіЯереді. 

жүктеу/скачать 1,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: