суларды аластау (топырақты кептіру) және жер асты суларының
режимін зерттеу мақсатымен де қазылады.
Шахталы құдықтар тереңдігі 30 – 40 м, ал диаметрі 0,8 – 1,5
м болатын дӛңгелек не шаршы пішінді шахта түрінде қазылады.
Кейбір шахталы құдықтардың тереңдігі 100 м-ге (Маңғыстау
облысында), кейде 300 м-ге жетеді. Ол жер бетіне жақын жататын
грунт суымен елді мекендерді және мал жайылымдарын
қамтамасыз ету үшін пайдаланылады. Олардан тәулігіне 100 м3
және одан да артық су алуға болады.
Құбырлы құдықтар бұрғылау ұңғымасы тәрізді. Олардың
тереңдігі 800 м-ге жетеді. Алматы облысында тереңдігі 250 – 300 м-
лік құбырлы құдықтар бар.
ҚҦЙЫН, атмосферадағы құйын – диаметрі ондаған метрден (су
айдынында) жүздеген, мыңдаған километрге дейін (құрлықта)
жететін қандай да бір ось бойынша жүретін ауаның айналмалы
қозғалысы; ауаның жер бетінен топырақты, қарды немесе суды
дӛңгелете кӛтеріп, екпінді қозғалуы. Ол кӛтерілген кезде жылжып
бара жатқан биік бағанаға ұқсайды. Құйын 10 – 20 м/с
жылдамдықпен жылжиды. Ондағы дӛңгелене ескен желдің
жылдамдығы 50 – 100 м/с-қа жетеді. Құйын қатты қызғандықтан
жоғары қарай тез кӛтерілген ыстық ауаның ӛз жолындағы салқын
қабатпен (кӛбіне жаңбырлы будақ бұлтпен) кездескен жерінде
құралған тӛмен қысымды аймақтан басталады. Құйын бағанасының
орталық бӛлігінде ауа қысымының тӛмендігінен Жер бетінен
бұлтқа қарай сорылу процесі жүреді. Бірнеше құйын қосылып аса
күшті
дауылға
айналатын
кездер
болады.
Шағын
құйындар Қазақстанның шӛлейтті құмды ӛңірлерінде жиірек
байқалады.
Құйынның
мысалына тромб, торнадо, циклон, қара
дауыл, т.б. жатады.
Достарыңызбен бөлісу: