Метеорологиялық-климатологиялық энциклопедия



Pdf көрінісі
бет37/206
Дата16.01.2023
өлшемі4,63 Mb.
#61433
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   206
 
В 
ВАКУУМ (лат. vacuum — 
қуыс, 
бостық) 
— кеңістіктің еш 
заттегісіз 
күйі (физикалық 
вакуум)
кейде 
газдық 
қысымы атмосфералық қысымнан әлдеқайда аздығын (техникалық 
вакуум)айтады. Вакуум - атмосфералық 
қысымның тӛменгі 
жайындағы газ қалыбы. Газдық қысымы нӛлге тең таза 
вакуум философиялық түсінік деуге болады, себебі табиғатта ондай 
кездеспейді, тіпті кездескеннің ӛзінде куантум физиканың 
айтуынша еш кеңістік бос бола алмайды. Куантум ӛріс 
теориясындағы анықсыздық принципіне сәйкес физикалық 
вакуумда нӛлдік толқындар болып, әрқашан виртуалды бӛлшектер 
пайда болып және жоғалып тұрады.
Вакуум: 
1. абсолюттік гидромеханикалық қысымы атмосфералық қысымнан 
кем РЛ<Р, сұйыктықтың (немесе газ торізді ортаның) күйі; 
2. абсолют 
қысымның (гидромеханикалық) қысымға дейін 
жетіспеушілігі (кез келген нүктеде немесе сүйықтықтың 
аймағында): Р
аж
= Р
а
— Р
А
; вакуумның шамасын ӛрнектеудің тӛрт 
тәсілі бар: 
3. күштің ауданға қатынасы; 
4. күш/аудан ӛлшем бірлігімен; 


5. ұзындық ӛлшем бірлігімен (меншікті салмағы белгілі сұйық 
бағанасының биіктігінің ӛлшем бірлігімен); 
6. атмосфералық үлеспен. 
Актуальді немесе лездік вакуум түрлері актуальді кысым 
жағдайында туындайтын вакуум (уакыттың осы сәтінде) 
сұйықтыкпен толтырылған кеңістіктің тыныштықтағы кез келген 
бір 
нүктесінің 
сүйықтықтың 
шамасыньгң 
атмосфералық 
қысымынан кем болады. 
ВУЛКАНОЛОГИЯ — жанартауларды, олардағы процестер мен 
әрекеттерді, олардың пайда болу себептерін, дамуын, құрылысын
атқылайтын жыныстарын (лавалар, газдар, т.б.), орналасу 
заңдылықтарын зерттейтін ғылым; динамик. геологияның бір 
саласы. В-ның практик. міндеттері – халық жиі қоныстанған 
аймақтарда жанартау атқылауын алдын ала болжайтын әдістерді 
табу, жанартаудың ыстық суы мен буын шаруашылық қажетіне 
пайдалану жолдарын іздестіру. Теориялық және практик. 
мәселелерді шешуде В. геология, геотектоника, геофизика,
геохимия, физ. химия және петрология  әдістерін қолданады. 
Олардың 
негізінде 
В. 
жанартау 
энергиясының 
кӛзі, магма эволюциясы, оның түрліше тереңдікте орналасу 
жағдайлары, жер қыртысын құрудағы жанартаудың алатын орны, 
т.б. сияқты жалпы теориялық мәселелерді шешеді. В. туралы 
алғашқы мәліметтер б.з.б. 6 – 1 ғ-лардағы  Гераклит,  Аристотель, 
Страбон, Кіші Плиний  еңбектерінде кездеседі.  Жанартау  
әрекеттерін жан-жақты зерттейтін тұңғыш обсерватория 1842 ж. 
 Италиядағы Везувий  жанартауы беткейінде ашылды. 1911 ж. 
 Гавайи  
аралдарындағы
Килауэа 
жанартауында, 
кейін Индонезия мен Жапонияда В-лық обсерваториялар салынды. 
Камчаткадағы (Ресейде) Ключевская шоқысы жанартауындағы В-
лық станса 1935 жылдан жұмыс істейді. Халықар. В. 
ассоциациясының «Вulletіn Volcanologіgue», т.б. арнаулы ғыл. 
журналдары шығады.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   206




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет