Активтер колонкасында 40000 доллар қалай құрылды. Ақша

Бұл схема қаржылық тапқырлық арқылы ақшаны қалай «ойлап
табу», құру жəне қорғауының қарапайым мысалы. Өзіңізден 190 мың
ақшаны жинау үшін қанша уақыт керек, соны сұраңыз. Банк Сізге 10
процентті төлей ме? Шарттың орындалу мерзімі 30 жыл. Банк маған
мұндай ақшаны ешуақытта бермейтінін білемін. Бастапқы алғашқы
соманы төлегенде, салық төлеуге тура келеді, ал жылына 19 мың, отыз
жыл ішінде 500 мың доллар табысты құрайды. Менен жұрттың
көпшілігі, егерде үйді сатып алушы ақшасын төлемеген жағдайда не
болады, деп сұрайды? Мұндай жағдай шындығында болады. Финикс
1994-1997 жылдары аралығында жылжымайтын мүлік нарығының
мемлекетте кең таралған жері еді. Мұндай жағдайда, 60 мың
долларлық үйді иесінен тартып алды, 70 мың долларға қайыра сатып
жəне жасаған қызметтері үшін, оның үстіне 2,5 мың долларды
сыпырып алған болар еді. Жаңа сатып алушыға мəміле (сделка) сол,
қолма-қол ақшасыз жасалынған болар еді. Бұл процесс солай жалғаса
береді.
Сөйтіп, бірінші кезеңде, мен үйді сатқанда, қарызға алған 2 мың
долларды қайырдым. Нақтылығында мəміледе (сделкада) менің ақшам
жоқ. Капиталды инвестициялаудан, менің табысым шексіздікке тең
еді. Міне, осылай ақшасыз көп ақша жасауға болады.
Екінші қайта сату мəмілесі (сделка) кезеңінде, мен 2 мың
долларды қаптама салып, заемды 30 жылға ұзартар едім. Менің өзіме
төлеген капиталды инвестициялаудан қанша пайда түседі? Мен оны
білмеймін. Дегенмен, бұл ай сайын 100 доллардан жинағанша
əлдеқайда артық. Шындығында, бұл шығынымен 150 долларды
құрайды, себебі: Сіз оны 40 жыл бойы табысыңыздан салып отырасыз,
олардан 5 проценттік салық алынып қойған, бірақ Сіздің
жинағыңыздан салықты тағы алады. Бұл онша оңтайлы іс емес.
Мүмкін қауіпсіз шығар, бірақ оң іс емес.
Бүгін, осы кітапты жазып отырғанымда (1997 жылы) нарық
жағдайы, осыдан бес жыл бұрынғы жағдайдан қарама-қайшылықта
еді. Финикстегі жылжымайтын мүлік нарығы, бүкіл Американың

қызығушылығын туғызды. Қазіргі кезеңде біз сатқан 60 мың
долларлық үй, енді 110 мың доллар тұрады. Нарық өзгерді. Енді
активтер колонкасын (бөлігін) өсіру үшін, басқа мүмкіншіліктерді
іздестіріп, алға ұмтылу керек. «Бізге бұлай істеуге болмайды», «Бұл
заңсыздықі», «Сіз алдайсыз!», деген сөздерді, ал маған осыны қалай
істеу керектігін, көрсете аласыз ба? -деген сұрақтан гөрі жиі естимін.
Мұндағы есептер тіптен қарапайым ғана. Сізге алгебра, немесе
дифференциялдық есеп қажет емес. Мен мұны бұлай, -деп айтуымның
себебі: мəміленің (сделканың) заңдылық жағымен жəне төлемдерді
ұйымдастырумен делдал компаниясы айналысады. Маған үйдің
шатырын жөндеп, əжетхананы тазартудың қажеті жоқ, бұлармен
негерлер айналысады. Бұл олардың үйлері, кейуақытта төлемеушілер
де болады. Мұндай жағдай өте пайдалы, себебі: үй ұстаушылар үйді
босатуға мəжбүр болады, сөйтіп меншік қайта сатылады. Мұнымен
соттар айналысады.
Сіздің еліңізде мұндай жағдайлар болмауы мүмкін.
Нарық шарттары мүлдем басқаша болуы ғажап емес. Бірақ, осындай
жəй қарапайым қаржылық тапқырлық арқылы, азғантай ғана
шығынмен жəне кішкене қауіппен, жүздеген мың доллар табыс табуға
болатындығын көрсетеді. Бұл ақшаның тек қана келісілушілік,
шарттылық екенін көрсететін мысал. Мұндай мəмілені (сделканы) мектеп
бітірген əрбір адам жасай алады.
Өкінішке орай, жұрттың көпшілігі мұны жасамайды. Көпшілік
қашанда: «Ынталы енбек ет жəне ақша жина»-деген стандартты
ережеге бой ұрады. Жобамен 30 сағат көлемінде менің активтер
колонкама (бөлігіне) 190 мың долларға жуық ақша түсті, сонымен
қатар олардан салық та алынған жоқ.
Енді Сізге не күрделі болып көрінеді?
Ынталы еңбек ету, жалақының жартысын салық түрінде төлеу,
қалғанын жинау. Онда Сіздің жинағыңыз бес проценттік табыс береді, одан
тағыда сапық алынады.
Немесе:
Қаржылық тапқырлықты дамыту, ақыл-ойды жəне активтер
колонкасын (бөлігін) пайдалану. Егер Сіз, бірінші жолды қаласаңыз,
онда 190 мың долларды жинау үшін Сізге қанша уақыт керек? Ал
уақыт- активтердің ең бастыларының бірі. Көптеген ата-аналар: «Менің
балам жақсы оқиды жəне жақсы білім алуда», -дегенді
естігенімде, мен үнсіз басымды шайқайтынымды, енді мүмкін Сіз
түсінерсіз. Бұл, əрине жақсы, бірақ ол жеткілікті ме? Жоғарыда мен
айтып өткен, инвестиция стратегиясы соншалықты тұрақты емес. Бұл
аздың, көпке қалай айналатындығын көрсетудің мысалы ғана.

Дегенмен, менің пайдалы мəміле (сделка) жасауымның ақиқаты, ол
қаржылық білімнің кімге болсада қажеттілігін көрсететін шарт.
Мен тағыда қайталап айтам, қаржылық тапқырлық мынандай
төрт түсініктерден тұрады:
1.Қаржылық сауаттылық- цифрларды түсіну қаблеттілігі.
2.Инвестиция салу стратегиясын білу (ақша-ақшаны қалай
жасайтындығы туралы ілім).
3.Нарықты білу (сұраныс жəне ұсыну ілімі). Александр Грейам
Белл нарықтың іздегенін берді. Билл Гейтс те соны істеді. Жиырма
мың доллар тұратын үйді, 60 мың долларға сату, ол да нарықтың
мүкіншілігін пайдаланудың нəтижесі. Біреу сатады, екіншісі сатып
алады.
4. Заңдарды білу (бухгалтерлік есеп, корпорация жұмыстарымен
жəне т.б. байланысты əртүрлі ережелер мен заңдар). Сізге осы
заңдарды білуге жəне бұзбауға кеңес берем. Бай болу үшін, не сатып
алғыңыз келседе, мысалы: (кішкентай үй, үлкен пəтерлер, компаниялар,
акциялар, облигациялар, өзара қорлар, асыл заттар жəне
тағы бір басқа нəрселерді),осы қағидалар əр істің арқауы, негізі
болады.
1996 жылы жылжымайтын мүлік нарығы күрт өзгерді, бəріде
Финикске ұмтылды. Биржада дағбырт (бум) басталды. Американың
экономикасы тағыда аяғынан тік тұрды. 1996 жылы сатып
алғандарымды, қайта сатып:
Перуге, Норвегияга, Малайзияға жəне Филиппинге саяхатқа
шықтым. Инвестициялар өзгерді. Біз жылжымайтын мүліктерді сатып
алуды тоқтаттық.
Мен, қазір олардың бағаларын активтер колонкасы (бөлігі) ішінде қалай
өсетіндігін бақылаудамын, оларды жылдың аяғына қарай
сатуым мүмкін. Бұл Конгрестің қандай Заң қабылдауына көп
байланысты. Менің күтіп отырғаным, осы 6 үйдің біреулері жақсы
бағаға өтуі мүмкін, сонда 40 мыңдық чек қолма-қол ақшаға
айналдырылады. Мен бухгалтеріме 40 мың доллар қолма-қол ақшаның
түсетіндігіне даяр болуына телефонмен хабарлап жəне оны қорғау
жолдарын табуын айттым.
Сөйтіп, менің барлығына айтарым: инвестициялар пайда болады
жəне жоғалады, нарықтағы ахуал жақсарады жəне нашарлайды,
экономика құлдырайды жəне қайта көтеріледі.

Өмір Сізге болмаған мүмкіншіліктерді алдыңызға тартады, бұл
күн сайын болуда, бірақ біз көбінесе оларды байқамаймыз, Ал олар
қашанда баршылық!
Əлем жəне технология қаншалықты өзгерген сайын. Сізде
отбасыңызда, ұрпақтан-ұрпаққа дейін қаржылық тəуелсіздікті
қамтамасыз ету мүмкіншіліктері соншалықты мол.
Сонда қаржылық тапқырлықты дамыту неге қажет?
Тағыда мұның жауабы тек қана өзіңізге аян. Мен, үнемі неменеге
оқитынымды жəне біліктілігімді қалай арттыруымды білемін. Менің
бұлай істеуім-алдымызда үлкен өзгерістердің болатындығын білемін.
Ескіге тырмысып жармасқанша, жаңаны құп аламын.
Мен нарықта құлдырау мен көтерілудің болатындықтарын
білемін. Өзімнің қаржылық тапқырлығымды үнемі жетілдіруге
тырысамын, себебі: нарық əрбір өзгерген сайын, кейбіреулер
жалбарынышпен тізесінен тұрып, жұмыс сұраушылықпен болады. Ал
енді біреулері, өмірдегі осындай қиыншылықтарды пайдалана
отырып, соларды пайдаға асырады. Міне, қаржылық тапқырлық деген
осы. Жұрттың көпшілігі: мен, өз басым сəтсіздікті қалай сəттілікке
аудара алатындығым жөнінде айтып беруімді сұрайтын. Шынымды
айтсам, мен өзімнің салымдарым туралы аз айтуға тырысамын. Мен
өз-өзімді дəріптеп, мақтанудан аулақпын. Менің мақсатым басқада.
Мен мысалдарды көрнекі құралдар ретінде пайдаланып, бұлардың
қаншалықты қарапайым екенін. Сіздерге көрсетуге тырысам. Сіздер
осы қаржылық тапқырлықтың төрт тіреуін жақсы білсеңіздер,
солғұрлым жеңіл болады. Мен өз басым, қаржы есімі үшін, негізінен
екі тəсілді пайдаланам:
жылжымайтын мүлік жəне ұсақ компаниялардың акциялары.
Жылжымайтын мүлік-менің
фундаментім. Күннен-күнге мүлік маған ақшалай табыс əкеледі, кейде
оның бағасы көтеріледі. Ұсақ акцияларды ақшаны тез, көбейту үшін
пайдаланам. Бірақ, мен ешкімге де, өзімнің айналысып жүрген
ісіммен, айналысыңыз, -деп кеңес бермеген болар едім. Мысал- ол тек
қана мысал.
Егерде жағдай маған күрделі жəне оны егжей- тегжей түсінбесем, мен
оған ақша салмаймын. Қаржылық даму үшін, қашанда қарапайым
есеп жəне салиқалы ой керек. Мысал үшін, мен мына төменде
көрсетілген 5 пікірді пайдаланам:
1. Олар адамдарды көп білу үшін ынталандырады.
2. Олар егерде фундамент мықты болса, басқасының бəрі оңай.

3. Олар аркімде бай бола алатындығын айтады.
4. Олар мақсатқа жету үшін миллиондаған тəсілдердің барлығын
көрсетеді.
5. Олар осыларды білу үшін, ерекше қаблеттілікті қажет
етпейтіндігін дəлелдейді.
1989 жылы мен таңертеңгі жүгіріс кезінде, Портленд шағын
ауданының (Орегон штаты) бір тамаша үйлер салынған «пряникті
үйлер», -деп аталатын шағын өңірінде жиі болам. Салынған үйлердің
əсемдігі, шындығында ертегідегі сияқты еді. Барлық жерде
"сатылады", -деген жарнамалар ілулі еді.
Бұл кезеңде құрылыс ағашының нарығы күйзеушілік жағдайда
еді, құнды қағаздар биржасы күйреген, экономика депрессияда
болатын. Бір үйдің қақпасында, басқаларына қарағанда ескірген
«сатылады», -деген жазуды көрдім. Үй ескілеу еді. Бір күні сол үйдің
жанынан жүгіріп бара жатқанымда, абыржыған түрі бар, үй иесімен
кезіктім.
-Мына үйіңізге қанша сұрайсыз? -дедім мен білмекші болып. Үй
иесі айналып қарап, əлсіз күлімсіреп.
-Ал, Сіз қанша бересіз? -деді ол. Үйдің сатылуға қойылғанына
бір жыл болды. Ешкім келіп көрмейді де.
-Мен көрейін,деп жауап бердім мен, сөйтіп жарты сағаттың
ішінде, үй иесінің сұрағанынан 20 мыңға арзан бағаға үйді сатып
алдым. Бұл 1930 жылы салынған, екі бөлмелі, тамаша камині бар, іші
жөнделген бір сүйкімді үй екен. Жалға беруге əбден жарайтын үй.
Маған 45 мыңға түскен үйдің, бес мыңын қолма- қол ақшалай бердім
(шындығында бұл үйдің құны 65 мың еді, бірақ ешкімде сатып
алмаған).
Бір аптадан кейін, үй иесі қуанышты түрде көшіп кетті, содан
кейін бұл үйге (менің бірінші тұрғыным, жергілікті бір профессор)
жалға кірді. Барлық рəсімдеулерден кейін, менің қалтама ай сайын 40
доллардан түсіп тұрды. Дегенмен, бұл аса мақтанарлық жəй емес еді.
Бірақ, бір жылдан соң Орегонда жылжымайтын мүлік нарығы
көтерілді. Калифорниялық инвесторлар, өздерінің жылжымайтын
мүлік нарығының дақпыртынан кейін, қалталарын ақшаға толтырып,
Орегонға жəне Вашингтонға қарай ауысты.
Осы кішкентай үйді Калифорниядан келген жас жұбайларға 95

мыңга саттым, мұндай саудаға олар қуанышты еді. Сатудан түскен 45
мың таза пайдамды. Салық төлеу мерзімін ұзартатын 1031 бабқа
сəйкестендіріп, ақша салу үшін, мен жаңа жылжымайтын мүлікті
іздестіруге кірістім.
Бір ай көлемі ішінде, 12 пəтерлі үлкен үйді таптым, ол «Интел
заводының жанына (Бивертон қаласы, Орегон штаты) орналасқан еді.
Үйдің иелері Германияда тұратын, олар үйдің бағасы жөнінде
түсініктері де жоқ еді, тезірек құтылғандарынша асығулы болатын.
Мен 450 мың тұратын үйге, 275 мың ұсындым. Олар 300 мыңға
келісті.
Мен үйді сатып алып, екі жыл ұстадым. Сол баяғы 1031 бабтың
тəсілімен, осы үйді 495 мыңға сатып, Финикстен (Аризона штаты) 30
пəтерлі үй сатып алдым. Сол кезеңде біз Финикске көшіп келгенбіз,
сондықтан калай да өзіміздің жылжымайтын мүлкімізді сатуымыз
қажет еді.
Бір уақытта Орегонда сияқты, жылжымайтын мүлік нарығы, Финиксте
құлдырауда болатын. 30 пəтерлі үйдің құны 875 мың болды
оның 275 мыңын қолма-қол ақшалай төледік. Бұл үйден түсетін пайда,
ай сайын 5 мың долларды құрады, Аризонда нарық өсе бастады, 1996
жылы Колорададан келген бір инвестор, осы үйге 1 миллион 275 мың
доллар ұсынды.
Біз, əйеліміз екеуіміз, үйді сатуға болмас па екен,- деп ойласып, бірақ
күте тұруға келістік, мүмкін Конгресс пайда туралы заңды
езгертер?
Егер олай болса, біздің мүлкіміздің құны тағы 15-20 процентке
көтерілуі ықтимал. Оның сыртында ай сайын 5 мың доллар жаман
табыс емес. Бұл мысалды келтіргенім, аз ғана нəрседен қалай үлкен
табысқа жетудің жолын көрсету болатын.
Дегенмен, бұл үшін қаржы есептерін, инвестиция салу
стратегиясын, нарықты сезінуді жəне заңдарды білушілік қажет.
Егерде, адам бұл мəселелерге мойын ұсынбаса, онда оған стандарттық
ережелермен қимыл жасаған жөн, яғни тəуекелдікке ұрынбау, ақшаны
əртүрлі жəне сенімді кəсіпорындарға салу. Рас, «сенімді» капиталдық
салымдылық дегеннің өзі «санитарлық тазартуға» килігеді, яғни
олардың «сенімділігі» соншалықты, ондағы таза пайда мөлшері
азаяды.
Ірі брокерлік фирмалардың барлығы дерлік, өздерін жəне
клиенттерін қорғау мақсатында, күмəнді мəмілелелер (сделкалар)
жасамайды. Бұл дана саясат. Жақсы мəмілелерді ; жаңа
бастаушыларға ұсынбайды. Байларды одан сайын бай қылатын

мəмілелерді (сделкаларды), ойынды кімдер жақсы біледі, соларға
қалдырады. Нақтылығында, мұндай мəмілелерді «тəжірбиесіз»
инвесторларға ұсыну заңға қайшы келеді. Алайда, мұндайлар да
болып тұрады.
Мен «тəжірбиелі» болған сайын, маған көп мүмкіншіліктер
кездесумен болады. Қаржылық тапқырлықтың тағы бір тиімділігі, ол
өмір бойы- сол мүмкіншіліктердің санын үнемі өсіріп отыруы.
Қаржылық LQ жоғары болған сайын, мəміленің (сделканың) тиімділігін
оңай анықтай аласыз. Сіздің каржылық тапқырлығыңыз
нашар мəмілені тез аңғарады немесе нашарын жақсыға айналдыруға
көмектеседі.
Мен көбірек білген сайын, ал мұнда оқырлық көп дүние бар, одан
да көп ақша табуға мүмкіншілігім бар, себебі: жылдан- жылға менің
тəжірбиемде өсіп, ақылым кемелдене түседі.
Дегенмен, тəуекелдікке бармай, ынталы жұмыс істейтін менің
достарым бар, олар ақыры каржылық біліктілікке жете алмады,себебі:
бұған көп уақыт керек еді.
Менің негізі философиям- активтер колонкасын (бөлігін) дамыту.
Ол менің басты алгоритмім. Мен қашанда аздан бастаймын, яғни
тұқым себемін. Кейбірулері өседі, кейбіреулері өспейді.
Біздің корпорацияда жылжымайтьын мүлік бірнеше миллион
долларды құрайды. Олар біздің жылжымайтын мүлкіміздің
инвестициялық қоры. Менің айтарым осы миллиондар, қашанда ұсақ
салымдардан 5-10 мың доллар аралығынан басталған. Мұндай қолма-
қол салымдар ұғымды кезеңде басталды, себебі: нарық тез көтерілді
жəне салықсыз бірнеше рет оларды сатуға жəне сатып алуға
жағдайларыңыз болды. Оның сыртында, біз акциялар пакеттерінің
иелері болдық, осының негізінде тағы бір корпорация құрдық. Оны, біз
өзара жеке қорымыз дейміз. Тек қана, біз сияқты инвесторлармен
жұмыс істейтін достарымыз бар, себебі: бізде қашанда болсын,
инвестицияға салатын басы артық ақша бар.
Сонымен қатар, АҚШ немесе Канаданың биржасына шыққалы
жатқан жеке компаниялардың акцияларын сатып аламыз. Пайданы
қалай тез түсіруге болатындығы жөнінде, мынандай тағы бір мысал
келтірейік.
Жаңа құрылған бір компанияның, жүз мың тұратын акциялары
25 центтен, олар биржаға шығарылғанға дейін сатып алынады. Жарты
жыл өткеннен кейін, бұл компания мықтылар тізіміне енеді, енді бұл
акциялар 2 доллардан тұрады. Егер компания істі одан əрі жақсы
басқарса, бағалар арта түсіп, əр акцияның құны 20 долларға дейін

көтерілуі мүмкін. Сөйтіп, біздің 25 мыңымыз жылға толмай, миллионға
айналады.
Егерде Сіз нақтылы не істейтіндігіңізді білсеңіз, бұл лоторея
ойыны емес. Егерде Сіз ақшаңызды күмəнді мəмілеге (сделкаға) салып
жəне содан кейін Құдайға жалбарынумен болсаңыз, онда бұл нағыз
лоторея , -деп есептеледі.
Қай жағдайда болмасын, ең бастысы -қатерді азайту үшін, өзіңіздің
нақтылы біліміңізді, тəжірбиеңізді жəне осы ойынға деген
құмарлығыңызды ұтымды пайдалана білу. Əрине, ұтылып қалу қауіпі
қашанда бар. Алайда, қаржылық тапқырлық оны азайтады.
Сондықтан, біреуге кауіпті жағдай, басқаға онша қауіпті болмауы
мүмкін. Менің қашанда жұртқа берер кеңестерімнің бастысы:
ақшаңызды акцияларға, жылжымайтын мүлікке жəне т.б. салмастан
бұрын, алдымен өзіңіздің қаржылық сауаттылығыңызды көтеруге
салыңыз, -дер едім. Сіз сауатты болған сайын, қатерді жеңінуге
мүмкіншілігіңіз арта түседі.
Менің жеке капиталдық салымдарым, көп адамдар үшін тым
қатерлі, сондыктан ешкімге түбегейлі түрде, менің жопыммен жүруге
кеңес бермеймін. Мен бұл ойынға 1979 жылдан ойнаймын, талай
күйреушілікті басымнан өткізгенмін.
Сіз жоғарғы абзацқа көтеріліп, қайта оқысаңыз, мұндай
инвестицияның жұрттың көпшілігіне неге қатерлі екенін аңғарып,
мүмкін Сіз, өз өміріңізді басқаша құрып, үлкен қатерлерге соқтықпай,
аздан көпті табудың басқа жолдарын табарсыз.
Мен бірнеше рет қайталағанымдай, ешкімге де кеңестер
бермеймін. Қарапайым мысалдарды келтіріп, қалай істеуге
болатындығын ғана көрсеттім. Менің жетістіктерім-бұл саладағы қол
жеткізуге болатын нақтылы мүмкіншіліктермен салыстырғанда, ұсақ
дүние, бірақ қарапайым адамға жылына 100 мың доллар пассивті
табыс Табу бұл да жаман іс емес жəне ол соншалықты қиын да емес.
Нарық барысына қарай жəне Сіздің іскерлігіңізге байланысты, бұған 5-
10 жылдың ішінде, қол жеткізуге болады, Егерде Сіз
тұрмысыңызға көп шығын шығармасаңыз. Сіз жұмыс істейсіз бе, əлде
істемейсіз бе, соған қарамастан 100 мың доллар қосымша пайданың
еш артықшылығы жоқ. Қажет болса жұмысыңызды істейсіз, керек
болмаса жұмыстан кетесіз, салық жүйесі Сізге қарсы емес, оны
пайдаңызға жаратыңыз.
Өз басым жылжымайтын мүлікпен жұмыс істеуді қалаймын.
Маған бұл тауар ұнайды, өйткені ол тұрақты. Менің фундаментім
берік. Ақша ағымы айтырлықтай тұрақты, егер бəрі дұрыс есептелсе,

жылжымайтын мүліктің бағасы көтерілуі ықтимал. Бұл фундаменттің
ерекшелігі, маған басқа капиталдық салымдарды батыл жүргізуге
ықпал етеді. Егерде мен құнды қағаздар нарығында үлкен пайда
тапсам, онда салық төлеймін, содан қалғанын жылжымайтын мүлікке
саламын, сөйтіп активтер колонкасын (бөлігін) көбейтем.
Жылжымайтын мүлік туралы бір-екі сөз.
Мен көптеген елдерде, адамдарды инвестиция салуға үйреттім.
Сонда əр қалаға барғанда: «бұл жерде арзан бағаға жылжымайтын
мүлікті сатып ала алмайсыз»-дегенді еститінмін.
Іс барысында, керісінше жағдайларды көрдім. Тіпті Нью-
Йорктің, Токионың орталықтарында жəне қала маңдарында
көпшіліктің анғармайтын, тамаша мүмкіндіктерін көрдім. Сингапурда
қазіргі кезеңде жылжымайтын мүлікке баға көтерілгенде, жақын
жерден айтарлықтай ұсыныстар кездестіруге болады. Сондықтан, маған
бұл жерде олай болмайды деушілерге, одан да «Мұны бізде
қалай істейтінді білмейміз...əзір» десеңдер дəлірек болар еді,- деп
жауап беретінмін оларға.
Тамаша мүмкіндіктерді көзбен емес, ақылмен көреді жұрттың
көпшілігінің бай бола алмаушылықтарының себебі; оларда жеткілікті
қаржылық білім жоқ, соның салдарынан өздерінің мұрындарының
астында не болып жатқандықтарын көрмейді.
Менен: «Неден бастау керек?»-деп жиі сұрайды.
Соңғы тарауда, мен өзімнің қаржылық бостандыққа жеткен 10
кезеңді ұсынам. Бірақ, есіңізде болсын, бұл Сізге қуаныш əкелуі керек.
Бұл небəрі ойын ғана. Кейде Сіз ұтасыз, кейде қателіктен үйренесіз,
,бірақ ойыннан қашанда ғанибет алуыңыз қажет. Жұрттың көпшілігі
ұта алмайды, себебі: ұтылудан қорқады. Міне, сондықтан мен бала
кезімнен, мектепке немқұрайдылықпен қарайтынмын.
Мектепте бізге айтатындары: қателіктер- ол жаман жəне оны
жасағанда жазаға бұйыратын. Бірақ, адамдардың оқу механизіміне
тереңірек үңілсек, онда адамдардың өз қателіктерінен оқитынын
көреміз. Біз жүруді, құлау арқылы үйренеміз. Бір ретте құламай, бала
жүруге үйренбейді. Велосипедке үйрену де солай.
Қаржы мəселелері де осындай. Өкінішке орай, көпшіліктің бай
болмауының негізгі себебі: олардың ұтылып қалудан өте
қорқатындықтары. Жеңімпаздар ұтылудан қорықпайды. Ұтылыс ол
ұту жолының бір бөлігі. Ұтылыстан қашатын адам, ұтудан да қашады.
Ақшаға, мен теннис ойыны сияқты қараймын. Тырысып ойнаймын,
қателесем, түзелем, қайта қателесем, сөйтіп бірте-бірте дұрыс ойнай
бастаймын. Егер ұтылып қалсам, қарсыласыма қолымды созып: «Келесі

сенбіге, -деймін» Инвесторлардың екі түрі бар:
1. Бірінші жəне кең тараған түрі. Бұл-инвестициялар пакетін
сатып алушы адамдар.
Олар
алдымен
сауда
нүктелеріне
телефон
соғады,
мысалы:
Жылжымайтын мүліктер сату компаниясына, брокерге немесе
қаржыны жоспарлау маманына, содан кейін ғана, өзара қор
акцияларын, жылжымайтын мүліктер акцияларын, жайшылықтағы
акцияларды немесе облигацияларды сатып алулары мүмкін. Бұлар
инвестиция салудың қарапайым да жəне тыныш түрі, яғни бұл сатып
алушының дүкенге келіп, сөреден таңдап тұрып, даяр компьютерді
сатып алғандай секілді.
2. Екінші түрі- бұл инвестицияны құратын инвесторлар. Мұндай
инвестор, өзі мəміле (сделка) жасайды, компьютерді өзіне бөлшектеп
жинаушы адам тəрізді. Бұл өзіңнің жағдайына қарай бейімдеу секілді.
Мен компьютерді білмеймін, бірақ мен мүмкіншіліктер көрінісін
қалай жинақтауды білемін, не болмаса осыны білетін адамдарды
білемін.
Екінші түрдегілер, көпшілігінде кəсіби инвесторлар. Бай əке, маған
осылардай болуға кеңес беретін. Мүмкіншіліктерді жинақтауды
білу маңызды, егер тағдыр Сізге қарсы болмаса, нақ осы жерде үлкен
ұтыс шоғырланған, əрине сонымен қатар қатал ұтылыста. Кей уақытта
мүмкіндіктердің бөліктерінің шоғырлауына көп уақыт кетуі ықтимал
(бірнеше жылдар). Əрі беріден соң мұндай жағдайдың тіптен болмай
да қалуы мүмкін. Егерде Сіз екінші түрдегі инвестор болғыңыз келсе,
өзіңізді мына төменде көрсетілген үш қағиданы білуге
жаттықтыруыңыз қажет. Бұлар қаржылық тапқырлықты толықтыра
түседі:
1. Біреулердің байқамағанын, табу жəне көру қабілеттілігі.
Біреудің көзімен көрмегенін, Сіз ақылмен көресіз.
Мысалы, біздің бір досымыз, қарауға да сондай қорқынышты үй
сатып аллы. Мұндай үйді неге сатып алды екен? -деп бəрі таңданумен
болды. Алайда, біз көрмегенді, ол көрген екен. Бұл үйдің жанында 4
бос учаске бар еді. Оны, ол делдал компаниядан білген еді. Үйді сатып
алып, оны құлатып орнын тазартып, сөйтіп 5 учаскені бір құрылыс
компаниясына, өзінің шығындарынан үш есе артық бағаға сатады. Екі
айғы жұмыс оған 75 мың доллар пайда түсіреді. Бұл көп емес, бірақ ең
төменгі жалақыдан əлдеқайда көп жəне соншалықты қиын да емес
еді.
3. Ақшаны қалай іздеуді білу. Қарызға ақша алу үшін, жұртшылықтың
көпшілігі, қашанда банкіге барады. Банкіден басқа, екінші түрдегі
инвесторға ақшаны іздеп табуға үйренушіліктің толып

жатқан мүмкіншіліктері баршылық. Ең басында, мен банкінің
көмегінсіз, үйлерді сатып алуға үйрендім. Əңгіме, үйлерді сатып алуда
емес, бағасы жоқ тəжірбие жинақтауда еді.
«Банк маған ақша бермейді» немесе «Бұған менде ақша жоқ», -
деген сияқтыларды жұрттың көпшілігі жиі айтады. Егерде Сіз екінші
түрдегі инвестор болғыңыз келсе, онда Сізге кедергілерді жеңуге
үйренуіңіз қажет, олар адамдарды тойтарып тастайды (мұндай кісілер
мəміле жасауға бармайды, өйткені ақшалары жоқ). Егерде Сіз мұндай
кедергілерді жеңіп, шеше алсаңыз, онда Сіздің мүкіндігіңіз шапшаң
қимылдауға көмегін тигізеді. Мен солай, банктен бір тиын алмай, талай
рет үйлер мен акцияларды сатып алдым.
Бір ретте, мен 1 миллион 200 мыңға көп пəтерлі үй сатып алдым.
Сатушы мен сатып алушының жазбаша түрде келісімшартын
жасадым. Содан кейін 100 мың доллар ақша тауып, оны төлеп жəне
қалғандарын іздеп, табу үшін 90 күндік мұрсат алдым. Неге мен бұлай
істедім?
Себебі: мен үйдің 2 миллион тұратындығын білдім.
Шындығында, мен бұл 100 мың долларды қарызға алғаным жоқ. Мен
жəй ғана, осы үйді сатып алғысы келген адамды іздеп таптым. Осы
мəмілені (сделканы) тауып бергенім үшін, 50 мың доллар төлеп, ол үй
сатып алудағы менің кезегіме тұрды, мен өз шаруама кеттім.
Осының барлығына 3 күн кетті.
Тағы айтарым: əңгіме, Сіз не сатып алатындығыңызда емес, Сіздің не
білетіндігіңізде.
Инвестицияда бастысы-сатып алушылық емес, қажетті білім.
3. Ақылды адамдардың кеңестерін пайдалана білу. Ақылды
адамдар -бұлар өздерінен де ақылды адамдармен жұмыс істеушілер.
Сізге кеңес қажет болғанда, даналықпен кеңесшіні таңдай біліңіз. Көп
дүниеге үйрену қажет, бірақ мүмкін Сізді, болмаған сый күтіп тұрған
шығар.
Егерде Сіз бұларға үйренгіңіз келмесе, онда Сізге бірінші түрдегі
инвестор болуға кеңес беремін. Сіздің нені білетіндігіңіз үлкен
байлық, ал Сіздің нені білмейтіндігініз-ол үлкен қатер. Қатер қашанда
бар, одан қашпау керек, керісінше оны билеуге үйрену керек.

жүктеу/скачать 1,48 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: