Тема номера
жүктеу/скачать 4,71 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- МЕМЛЕКЕТТІ БАСҚАРУ ҮШІН КАДРЛАРДЫ ДАЯРЛАУ МЕН ІРІКТЕУ ПОДГОТОВКА И ОТБОР КАДРОВ ДЛЯ УПРАВЛЕНИЯ ГОСУДАРСТВОМ
- УДК 316.334.3:81 Э. Н. Оразалиева
- ӨРКЕНИЕТ ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫН БАҒАЛАУ – КӘСІБИ-ТҰЛҒАЛЫҚ БІЛІКТІЛІК КЕПІЛІ Аннотация
Н. П. Калашникова Компетентностный подход в подготовке госслужащих корпуса «А»: международный опыт и перспективы внедрения новых форм 56 траектория обучения, обеспечивается полноценная интеграция международного опыта в область государственного управления и подготовки управленческих кадров. Программы утверждаются на Ученом совете Академии, являясь логическим продолжением учебного процесса, основаны на современных методиках компетентностного подхода. Применительно к системе подготовки управленческих кадров следует выделить следующие важнейшие мероприятия в рамках реализации компетентностного подхода: развитие системы семинаров и тренингов как для магистрантов, так и для действующих государственных служащих (в экспериментальном порядке проведены обучающие
их вовлечение в процесс практической деятельности посредством производственной практики и стажировок в госорганах, включая и на региональном уровне; согласование с ними тематики магистерских диссертаций и итоговых рефератов; стимулирование креативных и аналитических способностей государственных служащих в ходе развития навыков составления рациональных предложений по оптимизации конкретных сфер деятельности; участие в подготовке совместных с преподавателем анализа ситуаций (кейс стади) и защиты проектов, tacit-knowledge (аналитические дискуссии) и др. Последовательность такой работы обеспечивается мониторингом потребностей государственных органов на конкретные модули, темы семинаров, в том числе и авторские. Практическая составляющая в системе подготовки управленческих кадров должна выйти на равные позиции с обучением теоретическим знаниям, что гармонизирует соотношение квалификационного и компетентностного начал в их профессиональном образовании. Соответственно, компетентностный подход выступает в качестве основы модернизации формирующейся системы профессиональной подготовки кадрового резерва и действующего корпуса «А». В целом, оптимизация системы профессиональной подготовки госслужащих является стратегической задачей дальнейшего реформирования образовательной системы государственного управления, с равной взаимовыгодной заинтересованностью сторон. В целях разработки новых модульных обучающих программ для корпуса «А», развития подготовки кадров с учетом запросов практики, приказом председателя Агентства Республики Казахстан по делам государственной службы от 28 февраля т.г., создана рабочая группа, в которую вошли не только ученые, эксперты и преподаватели Академии, но и руководители аппаратов кадровых служб центральных органов. Проведенные ее заседания показали необходимость системной подготовки управленцев нового поколения, с учетом развития профессиональных, управленческих и личностных компетенций. В основу будущих обучающих программ для корпуса «А» разработчиками предлагаются те дисциплины и практикумы, интенсивно развивающие данные компетенции как составляющих основу их квалификационных требований к должности. Они и должны, на наш взгляд, служить, кроме прочего, основными критериями отбора государственных служащих для зачисления в кадровый резерв корпуса «А». Поэтому обучающиеся по магистерской программе «Политология» со специализацией «Государственная политика и политическое управление» в НШГП, в соответствии с ГОСО и конкретными запросами государственных органов, должны иметь преимущества для зачисления в кадровый резерв корпуса «А», с учетом их уровня поготовленности, компетентности и профессионализма. Кроме того стимулирующими для продвижения по служебной лестнице, определенно, должны стать новые обучающие программы и модули повышения квалификации для государственных служащих корпуса «А» – долгосрочные для зачисленных в кадровый резерв; среднесрочные – для назначенных на должность в соответствии с решением Комиссии, лидерские краткосрочные – для руководящего состава. Это позволит комплексно развивать компетентность, «которая рассматривается как своего рода коктейль навыков, свойственных каждому индивиду, в котором сочетаются квалификация в строгом смысле этого слова... социальное поведение, способность работать в группе, инициативность и любовь к риску» [11].
Таким образом, новые формы компетентностного подхода, с учетом сложившихся традиций в отечественной системе подготовки и переподготовки управленческих кадров, показывают возрастающую роль Академии в предоставлении качественных образовательных услуг как идеолога и разработчика полноценных проектов, учитывающим мировые тренды и новации в сфере государственного управления. МЕМЛЕКЕТТІ БАСҚАРУ ҮШІН КАДРЛАРДЫ ДАЯРЛАУ МЕН ІРІКТЕУ ПОДГОТОВКА И ОТБОР КАДРОВ ДЛЯ УПРАВЛЕНИЯ ГОСУДАРСТВОМ TRAINING AND SELECTION OF PERSONNEL FOR PUBLIC ADMINISTRATION ÌÅÌËÅÊÅÒÒІÊ ãîñóäàðñòâåííîå óïðàâëåíèå è ãîñóäàðñòâåííàÿ ñëóæáà
57 СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ 1 «Стратегия «Казахстан–2050». Новый политический курс состоявшегося государства». Послание Президента Республики Казахстан – Лидера нации Н. А. Назарбаева народу. 14 декабря 2012 г. 2 Указ Президента Республики Казахстан «О некоторых вопросах специальных квалификаци- онных требований к административным государственным должностям корпуса «А» от 7 марта 2013 г. №519 /vest.kz от 18 марта 2013 г. 3 Указ Президента Республики Казахстан «О Национальной комиссии по кадровой политике при Президенте Республики Казахстан и кадровых комиссиях областей, столицы, города респу- бликанского значения» от 7 марта 2013 года №520 /vest.kz от 18 марта 2013 г. 4 Спенсер Л., Спенсер С. Компетенции на работе. М., 2010. 5 ISO 9001: секреты успеха эффективной команды // Менеджмент качества. – 2012. № 3 – С. 178–182. 6 Вербицкий А.А. Компетентностный подход и теория контекстного обучения. М., 2004; 7 Татур Ю.Г. Академические и профессиональные компетенции. Международный опыт и Российские особенности. Доклад на семинаре-совещании «Определение потребности Госкорпорации в персонале. Подходы образовательных учреждений и работодателей. Росатом. Москва 25–26 марта 2008г.; Д.С. Докучиц, Е.Н. Хайнацкий Использование компетентностного подхода при 8 отборе и подготовке управленческих кадров /cialis tadalafil; Acquisto cialis generico, vivakadry. com, 2011. 9 Лобанов В.В. Работа с высшим административным персоналом в США и других зарубежных странах / В. В. Лобанов. – М. : Изд-во РАГС, 2006. – 229 с. 10 Зимняя И.А. Ключевые компетентности как результативно-целевая основа компетент- ностного подхода в образовании. Авторская версия. – М.: Исследовательский центр проблем каче- ства подготовки специалистов, 2004. – 40 с. 11 Материалы презентаций магистрантов НШГП Академии на заседании круглого стола, с участием экспертов Европейского союза, октябрь, 2012 г. 12 Доклад международной комиссии по образованию, представленный ЮНЕСКО «Образование: сокрытое сокровище». – М.: ЮНЕСКО, 1997. 13 Чубарова Н.Л. Компетентностный подход в подготовке управленческих кадров (политоло- гический анализ). Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата политиче- ских наук Ростов-на-Дону 2012 . Специальность 23.00.02 – политические институты, процессы и технологии (политические науки) 14 Барциц И.Н. Правовое обеспечение государственной службы РФ: Учебник. – М.: Изд-во РАГС, 2004. – 560 с. 15 Шабров О.Ф. Динамика изменения удельного веса и влияние корпоративного компонента политической элиты постсоветской России / Элиты и общество в сравнительном измерении / Сб. ст. под. ред. О.В. Гаман-Голутвиной. М., 2011. С.313. Дата поступления статьи в редакцию журнала 20 марта 2013 года Н. П. Калашникова Компетентностный подход в подготовке госслужащих корпуса «А»: международный опыт и перспективы внедрения новых форм 58 УДК 316.334.3:81 Э. Н. Оразалиева, филология єылымдарыныѕ докторы, профессор, МСЎМ директорыныѕ орынбасары ӨРКЕНИЕТ ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫН БАҒАЛАУ – КӘСІБИ-ТҰЛҒАЛЫҚ БІЛІКТІЛІК КЕПІЛІ Аннотация Статья посвящена проблеме становления и развития человека как личности через призму ценностей цивилизаций и законов общества. Способность человека строить духовный стержень на народных и культурных ценностях становится ядром анализа. Живя в период глобальных перемен, в процессе интеграции и взаимосвязи каждый формирует инстинкт самосохранения с помощью языка и ментальности, именно на базе бережного отношения к истокам и традициям вырабатывается стратегия диалога и механизм партнерства.
Мақала мемлекеттік қызметшілердің тұлғалық қалыптасуын өркениет құндылықтарымен сабақтастыруға негізделген. Қоғамдық сана, мемлекеттік мүдде мен жаћандық ойлау ұғымдарының ара- қатынасы ұлттық генетикалық код пен тілдік құзырет ұстанымдары арқылы дәйектелген. Тірек сөздер: Жолдау, мемлекеттілік, азаматтық қоғам, саясаттың қағидаттары, әлеуметтік үлгі, мемлекеттік қызмет, ұлттық құндылықтар, тіл саясаты, шежірелі мемлекет, жаһандану, миграция, өркениет құндылықтары, өңірлік қауіпсіздікті нығайту, әлемдік қауымдастық, диалог, тілдік жағдай. Abstract The article deals with the problem of formation and development of the human personality through the prism of the values of civilizations and principles of society. A person’s ability to build the spiritual and cultural values is the core of the whole analysis. Living in a period of global change in the integration process each of us forms the instinct of self-preservation through language and mentality, which creates the foundation of our strategy of any dialogue and partnership. Keywords: Message, government, civil society, policy, civil service, national values, language policy, globalization, the values of our civilization, also a community language situation, dialogue Жаћандану дәуірінде өмір сүріп, ішкі құндылықтарын халықтық әрі мәдени рухпен сабақтастыратын әр адам салауатты қарым-қатынас заңдылықтарына сүйене отырып, берік сенімнің ішкі бірліктерін қалыптастырады. Өз шығу тегінің табиғи жаратылысы мен күш- қуатын сезініп қана адамзат баласы өзге мәдениеттер мен діндер тоғысын үйлестіре мақсат пен мүдде биігіне талпынады. Бүгінгі өркениетті мемлекеттің тірегі мен айқын бағытына айналған бұл ұстанымдар шежірелі мемлекеттің қуатын, саналы ұлттың абыройын асқақтата түсері анық. Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың «Қазақстан – 2050» стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа бағыты» атты Жолдауының басты мақсатын да «мемлекеттілік, азаматтық қоғам, қоғамдық келісім, өңірлік көшбасшылық пен халықаралық бедел» [1] ұғымдарының маңыздылығы дәйектеді. Нәтижесінде қалыптасқан Қазақстанның жаңа міндеттер парадигмасын шешу мәселелері ХХІ ғасырдың жаћандық он сын-қатерін талдап көрсету қажеттілігімен нақтыланса, олардың сапалық мінбесі 2050 жылға дейінгі «жаңа саяси бағыт жобасымен» және оның табысты болуын қамтамасыз ететін бірінші кезекте шешілер мәселелермен сұрыпталды. Елбасының мемлекеттілікті нығайту шараларын экономикалық саясаттың жаңа қағидаттарына көшу, әлеуметтік жаңа үлгіні қалыптастыру әрі халықаралық және қорғаныс саясатына баса назар аудару сияқты міндеттермен өзектей отырып, «қазақстандық патриотизм» ұстанымдарын «жауапкершілігі жоғары саясат» тұрғысынан бағалауын халқымыздың кешегі тарихының сабағы, бүгінгі тыныс-тіршілігінің айнасы және болашаққа ұсынар қағидасының басты ережесі деп пайымдауымызға болады. Осы орайда, жаћандық
ÌÅÌËÅÊÅÒÒІÊ ãîñóäàðñòâåííîå óïðàâëåíèå è ãîñóäàðñòâåííàÿ ñëóæáà
59 он сын-қатердің тоғызыншы бірлігін құраған «өркениет құндылықтарының дағдарысынан» шығу жолы тәуелсіз қазақ елінің рухани бастауын сақтауға, көпұлтты мемлекеттің азаматтық борышын танытуға мүмкіндік берері де дау тудырмайды. Бүгін «мәдениеттер мен өркениеттер диалогына бейілді бола» отырып, «ұлттық генетикалық код» мағынасына терең бойлау – уақыт пен заман талабынан туындаған ұлт тәрбиесінің басты кілті. Мемлекеттік қызметшінің қоғамдағы құзыреттілігі де, ең алдымен, ұлттық құндылықтарды бағалаудан, дәстүр игіліктерін дұрыс насихаттаудан, тарих шежіресін терең пайымдаудан басталатынын естен шығармағанымыз абзал. «Бірлігі берекелі, тірлігі мерекелі, ынтымағы жарасқан елдің ғана ырысы мен табысы мол болмақ» деген стратегиялық тұжырымның астарында да өркениетті елдің келбеті, дәстүрі мен жаћандық ұстанымы дәйектеле тоғысқан. Олай болса, ел мүддесін халықаралық деңгейде танытатын кез келген азамат жеке кәсіби біліктілік деңгейін рухани тұтастық заңдылықтарымен ұштастыра білгені абзал. 2012 жылдың 20 маусымында Лондон экономика және саяси ғылымдар мектебінде көпшілік алдында дәріс оқыған Далай Лама [2] адам баласына тән эмоционалды-экспрессивтік қасиеттерді оның этникалық не мәдени ерекшеліктерінен тыс қарау қажеттігін атап өтті. Оның мәнін дәріскер әрқайсысымызға тән физиологиялық жаратылыс пен психологиялық қабылдау мүмкіндігімізбен түсіндірді. Белгілі тұлға әр адам бақытты болуды армандайды, ол әлемнің шынайы келбетін толық таразылай алмаса да, өзін өмірде жетелейтін сенім мен үмітті әрқашан жадында сақтайды деп қорытындылады. Жақсы ойлар жақсылыққа жетелейтінін естен шығармаған абзал дей келе, Далай Лама адам санасын қалыптастырар құндылықтардың оның әрекетінен көрініс табатынын және өзін қоршаған әлеуметтік қоғамда басымдық танытатынын ерекше зейін қоя зерделеді. Демек, жаћандық маңызға ие болған дәстүр мен мәдениет бірлігінен туындайтын аксиологиялық ұғымдар мемлекет мүддесін көтерер әр азаматтың жүрегіне жол тапқанда ғана мемлекеттіліктің буыны бекіп, беделі арта түседі. Бүгінде жан-жақты талданып келе жатқан «космополит» ұғымы да сол кезде «Өз еліне пайдасын тигізу, өз Отанының тағдырына жауапты болу» (Жолдаудан) парыздарын арқалаған мемлекеттік қызметшілердің талқылауынан сырт қалмайды. Өткен жылдың 19 қарашасында Лондон қаласында Доктор Лаура Валентини мен Доктор Ли Юпидің [3] ой сүзгісінен өткізілген бұл мәселе екі ұшты пікірталасқа негіз болды. Біріншіден, космополитизм патриоттық қабылдауға қарсы ұғым деп танылып келсе, бүгінгі күні, жаңа қоғамдық үрдіске сай, оған ұлттық немесе дәстүрлі құндылықтардан сырт тұратын, бірақ бүкіл әлем болашағын ойлауға негізделетін мағыналық анықтамалар да беріліп жүр. Осы тұрғыдан аталмыш термин салғастырмалы саясаттанудың, түрлі халықаралық бағыттардың әрі қазіргі саяси тұжырымдардың нысанына айналып отырғаны да шындық. Жаћандану мен кең қарқынды миграция дәуірінде бұл мәселелердің қозғалуы да, күн тәртібіне қойылуы да заңды, себебі мемлекеттік мүдде, халықтық сана тұрғысынан өз биігіңді сомдай отырып, ортақ құндылықтарды дағдарысқа ұшыратпау парасаттылықтың шоқтығы, рухани дамудың ұйытқысы, қоғамдық қатынас формациясының ең үздік үлгісі болып есептеледі. Ел болашағын ойлар, елдіктің мәртебесін өз жеке мүддесінен жоғары қояр мемлекеттік қызметші де осы ішкі тұтастықтың ажырамас бірлігін басшылыққа ала отырып, жаңғыру мен жаңару үрдістерінің үйлесімді серіктестігін насихаттауға тиіс. Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің төрағасы А. М. Байменов [4] бүгінгі мемлекеттік қызмет талаптарының қатарында мемлекеттік аппараттың кәсіби біліктілік деңгейін жетілдіру, сол арқылы кадр тұрақтылығын қамтамасыз ету міндеттерін шешу мәселелері тұрғанын баса көрсетеді. Ұсынылып отырылған мәнсаптық жоспарлау қағидасы да кез келген тұлғаның жұмыс орнындағы жауапкершілігін нығайтуға және жоспарлы түрде сапалы шараларды іске асыруға мүмкіндік беретін маңызды енгізу деп танылуда. Төрағаның ой-пікіріне жүгінер болсақ, мемлекеттік қызметшінің біліктілігі мен зияткерлік әрі практикалық қорын үздіксіз жетілдіру мүмкіндігі оның мемлекет пен қоғам мүддесіне бағытталған іс-әрекетін шынайы патриоттық тұрғыда қалыптастыру мақсатын жүзеге асыруға септігін тигізеді. Сапалы дайындық, саналы тәрбие, білікті тәжірибе мен берік сенім ұлт болашағының негізгі арқауы екенін дәйектейтін бұл қадамдар мемлекеттік қызметі мемлекеттік қызмет талаптарының қатарында мемлекеттік аппараттың кәсіби біліктілік деңгейін жетілдіру, сол арқылы кадр тұрақтылығын қамтамаХалықаралық ахуал мен геосаяси жағдайдың құбылмалы сипаты мемлекетіміздің «ұлттық қорғаныс моделін» дәйектесе, қазақстандық патриотизм ұғымы болашаққа деген сенімді нығайтуға, «елге және оның игіліктеріне деген мақтаныштың» (Жолдаудан) ұрпақ санасында терең тамыр жаюына негіз
Өркениет құндылықтарын бағалау – кәсіби- тұлғалық біліктілік кепілі
60 болады. Бүгінгі мемлекеттік қызметші де осы екі арнаны мемлекеттіліктің кепілі деп бағалай отырып қана қоғамдық ой-пікірдің дұрыс қалыптасуына ат салыса алады. Осы орайда, өркениет құндылықтарын тіл қасиетімен ұштастыру, ел берекесін сауатты тілдік жоспарлау нәтижесі деп түсіну, ал мемлекеттік тілдің мәртебесін кең қолданыспен дәлелдеу, оны үштілді жаћандық саясаттың тірегі деп қарау мемлекеттік қызметшіден тек біліктілікті ғана емес, тұлғалық құзыреттілігіне сүйенер жеке өмірлік ұстанымын да қажет етеді. Қазақ тілі ұлттық мүддеден мемлекеттік қажеттілік деңгейіне көтерілген жағдайда көпконфессиялы қоғам табысына айналары да шындық. «Тілге деген көзқарас, шындап келгенде, елге деген көзқараспен» (Жолдаудан) теңестірілетіндіктен, еліңе деген мақтаныш, жеріңе деген адалдық, тегіңе деген жауаптылық әр іс-әрекетіңнің бастауы деп танылғаны дұрыс, өйткені ана тілінде ойын жеткізіп, әке борышын асқақтатар тұлға жаћандық міндеттерді мемлекеттік құндылықтармен үйлестіре шешу мақсатын көздей алады. Қазақ тілінде сөйлей отырып, ойлау жүйесін ұлттық таным мен өркениет құндылықтарының үйлесімді сабақтастығымен халықтық мүддеге бағыттау әлеуметтік қоғам мүшесінен жан- жақты саяси дайындықты, тілдік құзыреттілікті және терең патриоттық сезімді талап етеді. Ол үшін болып жатқан жаћандық үдерістерден хабардар болу, «жаңа бағыттың экономикалық саясатын дамыту», өңірлік қауіпсіздікті нығайту, дипломатиялық қатынастарды жаңа деңгейге көтеру сияқты атқарылар маңызды шаралармен қатар, мемлекет идеологиясын қалыптастырар ұлттық тәрбие, мәдени дәстүр бірліктеріне баса назар аудару – дәлелдеуді қажет етпейтін аксиома. Бойында мақтанышы, ұлт ретінде өзін сақтауға деген құлшынысы бар халық қана қазіргі жаћандану заманында өз даралығы мен соқпағын анықтап, тілін келер ұрпаққа асыл қазына ретінде жеткізе алады. Тілді шежірелі елдің кілті, тарихи мұраларының көзі, дәстүрлі мәдениетінің қоры деп бағалаумен қатар, оған заман талабы, қатынас құралы, қоғамдық сұраныс негізі деп қарау аса маңызды. Сол кезде ғана тілге жан бітіп, оның ішкі- сыртқы бірліктері халықтық, мемлекеттік мүддеге жұмыс істей бастайды. Сол кезде ғана елді сақтайтын ең қуатты күш іске қосылып, мемлекеттің «біріктіруші ұйытқысы» сомдалады. Бүгін тіл білу – тану мен таныту құралы, сондықтан ана тіліңмен қоса, өзге тілдерді меңгеру – жаңа мүмкіндіктер ғана емес, мемлекет деңгейінде ынталандырылып келе жатқан дәйекті саясат нәтижесі. Қазақстандықтар үшін үштілділік ақпарат қабылдау тетігі болумен қатар, өз елін білім беру ошағы, қалыптасқан ғылым ордасы, дәстүрлі даму тарихы, жаћандық қауіпсіздікті нығайтуға қосар үлесі бар мемлекет ретінде әлемге таныту өзегі екенін есте сақтаған абзал. Әлемдік қауымдастық Қазақстан халқы мен тыныс-тіршілігі, тарихи оқиғалары мен тұлғалары туралы пікірін сол тілде айтылған ақпарат сапасымен өлшеп қалыптастырады. Демек, маңызды дипломатиялық іс-сапармен сыртқа шыққан өкілетті тұлға да, халықаралық Болашақ бағдарламасымен не өз бетімен оқуға, біліктілігін арттыруға бет алған азамат та мемлекет мүддесін басты нысан ету керек. Бұл міндеттерді жүзеге асыру үшін, мемлекет деңгейінде өткізілетін іріктеу тапсырмалары тілдік, психологиялық, кәсіптік тестілеу кезеңдерімен қатар, Конституцияны, мемлекеттік тілді, Қазақстан тарихын білу шарттарын қамтып отыр. Көптілділік бағдарламасы бойынша жинақталған дүниежүзілік тәжірибе Қазақстанның тілдік жағдайын талдап көрсетуге негіз болмаса да, мемлекет тарапынан атқарылып жатқан шаралардың маңыздылығын түсінуге дәйек бола алады. Бүгін Еуропадағы тілдік диалогтың қажеттілігі, үштілділік саясатының қазіргі хал-ахуалы әлеуметтік зерттеулердің бір бөлігі сауалнама нәтижелерімен анықталып отыр: Еуропалық Одақ құрамындағы азаматтардың өз тілімен қатар екінші тілді меңгеру керектігі 84% бен 12% арқылы нақтыланса, «үшінші тілді білу – заман талабы» деген қағиданың өзектелуі Еуропада даулы екенін 50% бен 44 %-дың ара-салмағы дәлелдеді. Келіссөздер кезінде бір тілдің ортақ ресми қызмет атқару қажеттілігі де қоғамдық қолдау тауып отырмағанын 40%-ды құраған жауаптар айқындады. «Тіл Еуропаға жетті» [5] жобасының ресми қорытындылары миграция мен жаћандану тоғысын құраған Еуропа елдерінде үштілділік мәселесінің қосымша насихаттауды қажет ететіндігін көрсетті. «Often in the UK speaking more than one language is seen as something almost superhuman!» – «Көп жағдайда Ұлыбританияда біреуден артық тілде сөйлеу адам мүмкіндігінен жоғары тұратын қабілет болып есептеледі», – деп атап көрсеткен Лондон экономика және саяси ғылымдар мектебі Тіл орталығы директоры Ник Бурненің айтуынша, бүгінде көптілділік шеңберінде арнайы мультилинвальды LETPP, LUCIDE жобалары жүзеге асырылып келеді. Оның мақсатын жергілікті тұрғындар арасында бірнеше тілді білудің саяси-әлеуметтік, ұлттық-
жүктеу/скачать 4,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|