Халықаралық Ғылыми-тәжірибелік конференция баяндамалар жинағы

26
  
3   
 OECD (2010), PISA 2009 Results: Overcoming Social Background – Equity in Learning Opportunities and Outcomes 
(Volume II) http://dx.doi.org/10.1787/9789264091504-en
judgment teachers need to develop in order to design and lead high-performance educational environments for 
their students.  For leaders, this means developing the structures, routines and vision that promote the continual 
learning of teachers in their exercise of judgment with students – learning from failures as well as successes, and 
learning in focused collaboration with their peer teachers.  Indeed, in the work of my Penn colleague Jon Supovitz, 
school leaders may have their greatest impact on student performance via their support for peer learning among 
their teachers. 
Another  limitation  of  the  “delivery  instruction”  mode,  as  opposed  to  the  ecology  view,  is  that  a  delivery 
approach hides the critical daily role of teacher judgment, the hundreds of pedagogical, dispositional and content 
decisions  they  make  in  interactions  with  their  students.    Given  the  multiple  factors  affecting  actual  teaching/
learning in any classroom, hallway or office, leaders of effective service organizations focus like a laser on moving 
information and developing judgment capacity at the point of service delivery.  Another colleague at Penn, Stanton 
Wortham, has investigated this phenomenon in financial institutions, for example.  Successful enterprises do not 
pretend to mandate precise protocols to be carried out at the point of customer contact; the mix of client needs, 
financial instruments, etc. is too complex.  Instead, the leadership provides tools, information, and the means of 
peer collaboration so that the judgment calls their service agents must make daily get better, are regularly informed 
from others’ practices, and are refined from both failures and successes.  Leaders at schools successful in moving 
past  moderate  performance  focus  as  intensely  on  how  they  support  this  constant  learning,  constant  judgment 
capacity building, in their teachers.
Additionally, “schooling as delivery instruction” can hide or diminish from the school leader’s view the wide 
range of factors beyond teaching that affect the institution’s support for developing high-level thinking.  In a given 
month, if student spend 6 hours a day in class, and there are no weekday holidays, the student will spend only 17% 
of their life that month in school.  Even if you had kids spend 10 hours a day in school, they would still spend 75% 
of their lives outside school each month.
By focusing exclusively on instructional delivery, leaders ignore how the school can leverage the powerful 
resources of parents and community organizations in advancing achievement.  Prof. Kenneth Leithwood’s most 
recent  work  underlines  the  degree  to  which  focused  parental  engagement  is  the  low-hanging  fruit  of  school 
improvement these days, and especially for “students in challenging circumstances.”  The recent PISA analyses 
also make clear the impact of parents on high performance, reinforced by prior work on the role of parental and 
community trust in both developing and sustaining school improvement.
3
Second, develop the next leaders.  Leading a complex ecology requires school leaders to focus not on all the 
minutiae of the ecology, but on who and how they cultivate as other leaders in their organization.  Every organization 
already has multiple leaders, many informal, and they affect the work of the school.  The school leader’s task is to 
develop and align that already-distributed leadership to the mission of high student performance.  Penn is involved 
in several efforts, in collaboration with Jim Spillane and others, to develop such distributed leadership, scaled 
across entire systems.  If school is simple delivery instruction, a single hero leader may suffice.  But it is not, it 
is an ecology, and leaders must cultivate and at times prune leadership across the school in order to develop the 
pedagogical content capacity.  That distribution, in turn, facilitates peer learning within the organization, which, 
from the work of Jackson and others, may be the principal source of teacher learning. 
Third, measure the intermediate.  Many school systems have improved dramatically their collection and 
reporting of student performance data, largely from standardized exams.  In the U.S., state data systems are quickly 
building longitudinal capacity as well, providing a view, if limited by the instruments, into student performance 
that has not existed in this way before.  School leaders and teachers are scrambling to make sense of all of it. 
In  terms  of  school  leadership,  we  know  from  the  research  that  leadership  impact  on  these  distal  student 
achievement outcomes at best is indirect, though it can be significant, particularly in moving low performing 
schools forward.  Leadership tends to affect student achievement through the collaborative culture, routines and 
practices that get developed; the clarity of vision and expectations set; and the relational trust and professional 
integrity established.  Indeed, in the work of my Penn colleague Jon Supovitz, school leaders may have their 
greatest impact on student performance via their support for peer learning among their teachers.   
Yet we rarely gauge those intermediate variables we know to be critical.  We therefore train school leaders in 
ways to uncover the state of such critical variables as relational trust, collective efficacy, and other organizational 

27
dynamics critical to creating a sustainable high-performance organization.  Even for many experienced school 
leaders, this can be transformative; as one veteran asked, wide-eyed, “you mean the behavior of my colleagues is 
data?”
Fourth,  build  intermediary  support  organizations  from  below.    As  systems  move  toward  increased 
autonomy at the school site, school-based educators need support in order to allow them to focus on teaching/
learning improvements.  They need to remove distractions from school sites; purely operational aspects (facilities 
management,  e.g.)  can  be  contracted  out  from  the  school,  so  that  school  leaders  can  focus  full-time  on  the 
teaching/learning ecology.   Many systems are having success with intermediary support organizations, but with 
an important caveat.  They must build out the supports needed based on the need “below,” from the school sites, 
for the increasingly sophisticated demands teachers will have if high performance is to be reached.  How do we 
move low-achievement in algebra for the persistent bottom quarter of the class, or address those students who 
have excelled beyond current curriculum, or address language development issues bilingually, or how can we 
create dynamic synergies across subject areas, increasing both efficiency and effectiveness?  Such intermediary 
organizations must be built from from the bottom, based on the expressed needs of those on the direct line of 
teaching/learning.  These mediating structures can reduce bureaucratic or administrative burdens of school leaders, 
find curricular resources, provide coaching in areas the teachers identify, and so on.  What these and other structures 
must resist, of course, is to fall into the pattern of transmitting policy and programmatic from top down; some 
systems have schools choose the intermediary organization that best supports them.  Tools, yes, and particularly 
an overall curricular framework and rich, independent assessments of student work, ideally with a teacher-scored 
component across sites as a means of socializing academic norms.  But the intermediary organizations must be lead 
by demands on the ground, and grow or shrink according to their ability to serve them.
Finally, this work leading schools is public, political and cultural.  For all sorts of good reasons, many in school 
leadership positions would like to ignore this, or depending on the governance system in place, wish they could 
spend less time in contentious public meetings.  For many leaders, the less involvement of parents and community 
the better, as many see some mix of indifference by most and intrusive complaining by vocal minority.  But I 
am more and more convinced that we need to step up as leaders in education and actively embrace, and yes, 
structure our engagement with the public, including in areas of difficult cultural and micro-political questions.   
The nature of education is public, is political (if not necessarily partisan), and is cultural.   We are talking about 
the lives of peoples’ children, our collective identity as a nation, and our common futures.  Eventually, the non-
professional public will assert itself in such matters.  Educational leaders can get ahead of this by structuring and 
modeling public engagement so that such assertions serve productive ends.  Significant research suggests that 
sustainability of school improvement efforts depends upon the state of civic capacity, the mechanisms whereby 
distinct community groups collaborate on common goals.   The pattern, however, tends to be one of denial; this is 
for the professionals, who know best, and they don’t really care anyway.  I would contend that history – and present 
tensions in numerous countries around schooling -- warns us against such denial as temporary avoidance at best, 
and aggravation of tensions at worst.
As the work of Linda Darling-Hammond and others have argued, and as the case of a Finland strongly suggests, 
the central task may best be summarized as profession building, i.e., creating the organizational means whereby 
practitioners socialize increasingly sophisticated norms of practice and disseminate innovation.
1
   Pasi Strahberg’s 
recent book, Finnish Lessons, spells out this alternative approach, based on thirty years of progress by Finland 
from low levels of performance to the top of most international assessment schemes.
2
  Their approach provides 
substantial lessons in their abiding attention to creating the capacity for professional innovation and excellence, 
driven by those most in contact with children and curriculum, and well-guarded from top-down distractions to this 
complex work.
If there were a shorthand I’d recommend, it would be that we need to cultivate a teaching profession you 
would proudly encourage for your child, and one you might even consider entering for yourself -- one you might 
even compete to do, to qualify for the opportunity.  That probably means, for example, that salaries get pegged 
to other demanding professions, such as setting starting salaries for teachers at those of engineers, with generous 
scholarship assistance for their university preparation so as to attract the top talent from across economic, regional, 
and ethnic divisions (as, for example, was recently done in Chile).  It probably means looking long and hard at the 

28
daily working conditions of teachers, and the degree to which top talent would feel autonomy and growth across 
their professional lives.
All of which brings us to how we select, develop and support the educational leaders who will do this work 
and support such professionals in their buildings.  At Penn, we work with school leaders, university leaders and 
leaders of corporate sector learning from across the country and internationally.  We anchor each in developing 
this complex problem-solving of leading an educating organization.   We start and end with a focus on the actual 
problems  of  their  practice,  which  always  require  a  mix  of  bare-knuckled  realism  and  perspective-generating 
theory.  We think the preparation and support must be interdisciplinary, drawing from across the university and 
externally, must regularly evolve as the challenges of the leaders served change, and that our traditional modes of 
preparation do not suffice.   In order to lead an ecology, school leaders must be able to understand one – to diagnose 
their particular organization and context, collect the data of intermediate factors, analyze their public context, and 
support their teachers as a professional learning community.  This is why, for example, they learn quantitative and 
qualitative methods of investigation, not to become researchers, but to carry out the ongoing analysis complex 
high-performance organizations require.  In the same spirit, our faculty meet monthly, as we work to model the 
very learning organization we teach our students.  We innovate and experiment, as good leaders must; e.g., we’re 
currently  developing  online  branching  simulations  that  provide  powerful  pedagogical  means  for  developing 
leaders, forcing them to make decisions and “live” with them, moving us closer to the “feel” and tough trade-offs 
of real practice.  We work every month with alumni, as they provide guidance on field needs, interview applicants 
for our program, field test innovations, participate in university research projects, etc.  We will be establishing new 
means for the publication and dissemination of their research and work, including international study tours, our 
first in Chile next June.  We must model in our preparation the sorts of leadership outlined above, and join with our 
students in pushing the field forward.
Kazakhstan appears to be at a rare historic moment, with wide open plains upon which to build its future in 
creative ways.  I hope it can be one of rich and humane, diverse and demanding educational achievements.
I thank you again for you kind invitation, and your attention this morning.  I very much hope we can find ways 
to continue to work together in the important work of educational leadership.

29
Ермағанбетов Мүбарак Ермағанбетұлы
Абай ат. Қазақ ұлттық педагогикалық 
университетінің бірінші проректоры
химия ғылымының докторы, профессор 
Қазақстан
Ермаганбетов Мубарак Ермаганбетович
Первый проректор Казахского  национального 
педагогического университета имени Абая
доктор химических наук, профессор
Казахстан 
Mubarak  Ermaganbetov 
First provost of Kazakh National Pedagogical 
University named after Abay 
Doctor of Chemical Science, Professor 
Kazakhstan
Республиканың жоғары оқу орындарында 
педагог кадрларды даярлау
Баяндамада 
Қазақстанның 
жоғары 
оқу 
орындарында педагог кадрларды даярлау мәселелері 
туралы сөз қозғалады. Педагогикалық мамандықтар 
бойынша  қолданыстағы  білім  беру  стандарттарын 
жаңашаландыру 
және 
жаңаларын 
әзірлеу, 
студенттердің үздіксіз тәжірибеден өтуін қамтамасыз 
ететін «педагогикалық  ЖОО – инновациялық мектеп» 
кешендерін қалыптастыру мәселелері көтерілген.
Подготовка педагогических кадров в высших 
учебных заведениях Республики Казахстан 
В  докладе  освещаются  вопросы  подготовки 
педагогических кадров в высших учебных заведениях 
Казахстана. Поднимаются вопросы по модернизации 
существующих и разработке новых образовательных 
стандартов  по  педагогическим  специальностям, 
формированию 
комплексов 
«педагогический 
вуз  –  инновационная  школа»,  обеспечивающих 
постоянную практику студентов, отбора абитурентов. 
Teacher training in pedagogical higher education 
institutions of the Republic of Kazakhstan
The  report  highlights  issues  of  teacher  training  in 
higher  education  institutions  of  Kazakhstan.  Issues 
of  modernization  of  current  education  standards  and 
development of new standards for pedagogical specialties, 
formation of “pedagogical higher education institution – 
innovative  school”  which  provide  constant  practice  for 
students, and selection of prospective students are raised.  

30
Қазақстанның педагогикалық жоғары оқу орындарында мұғалім даярлау
 
Қымбатты Бақытжан Тұрсынұлы!
 
Қадірлі әріптестер!
Еліміз тәуелсіздік алған 20 жылдың ішінде  отандық педагогикалық білім беру  мен тәрбие процесі  
түбегейлі өзгергені  өздеріңізге де белгілі.  Бұл өзгерістердің бәрі, бірінші кезекте, елімізді экономикалық 
және әлеуметтік жағынан қуатты  мемлекетке айналдырған  Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың  есімімен 
және іс-қызметімен  тікелей байланысты. Әсіресе, білім беруді дамыту мәселесі мемлекет басшысының 
тұрақты назарында. Елбасының тікелей қатысуымен  және атсалысуымен елімізде  «Білім туралы», «Ғылым 
туралы» заңдар, «Қазақстан Республикасында  білім беруді дамытудың  2011-2020 жылдарға  арналған 
мемлекеттік бағдарламасы» қабылданды. Бұл бағдарламаның  басты мақсаты таяудағы  он жыл көлемінде  
елімізде  білім беруді дамыту болғанымен де, мұнда  жаңа қоғамның жаңа педагогтарын даярлау мәселесі 
ерекше көрініс табады. Мұның өзі  еліміздегі  барлық педагогикалық  жоғары оқу орындарынан мұғалім 
кадрларын,  уақыт  талабына  сай,  жоғары  деңгейде  даярлауды  талап  етері  сөзсіз.  Осыған  байланысты  
мен енді біздің Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінде және басқа да ЖОО-дағы 
жинақталған тәжірибелерді  ортаға сала кетсем деймін. 
Бүгінгі таңдағы әлемдік білім беру жүйесі өзінің жылдам өзгеруімен, жаңашылдығымен ерекшеленеді. 
Әлемдік білім беру жүйесінде білім берудің парадигмасы “өмір бойына алған білімнен” қажеттілік пен 
мүмкіндікті  сезінуге  “бүкіл  өмір  бойы  білім  алуға”  дейін  өзгеріп  отыр.  Осы  парадигмаға  сәйкес  білім 
берудің жаңа технологиялары мен әдістемелері, білімді өзгелерге жеткізу мен білім алушылардың уәжін 
дамытудың жаңа тәсілдері енгізілуде. 
Біздер  педагогикалық  жоғары  оқу  орны  болғандықтан  жаңа  ғасырға,  жаңа  заманға  лайық    жаңа 
мұғалім  дайындауымыз  қажет.  Университетте    жүзеге  асырылып  жатқан  игі  істердің    бірі    осы  «Жаңа 
мұғалім  дайындау  тұжырымдамасы».  Бұл  тұжырымдаманың  түпкі  мақсаты    –  болашақ  мұғалімдердің  
тәрбиешілік,  педагогтік  әлеуетін,  қабілетін  көбірек  ашу.  Болон  (Италия)  конвенциясына    қол  қойып,  
әлемдік  білім  стандарттарына    ұмтылғандағы  мақсатымыз    Еуропалық  университеттердің  үлгісін  сол 
тұтас  күйінде  өзімізге көшіріп әкеліп, орната салу емес. Біз өз кезегінде  олардың озық тәжірибелерін, 
инновациялық технологияларын аламыз да, оны өзіміздің ғасырлар  бойы  қалыптасқан  ұлттық  тәрбие 
құндылықтарымызбен байытып, құнарландыра отырып пайдаланамыз. Біз жаңа заманның «Жаңа мұғалімі»  
жеке пәннің ғана маманы  болып қоймай, ол нағыз тәрбиеші, шынайы педагог, көреген психолог болып 
қалыптасуы үшін тер төгеміз.
Соңғы  уақытта  әлемнің  көптеген  мемлекеттері  білім  беру  жүйесін  интенсивті  реформалауға  көшті. 
Мұнда  білім  беру  саласын  көтеру,  әдісі  мен  нысанын  интенсивтендіру  және  оңтайландыру  мұғалімнің 
оқушыға тек білім беру ғана емес, оның шығармашылық қабілетін анықтай отырып бағдарлауға бағытталуы 
көзделіп отыр.
Елімізде  қабылданған  жаңа  білім  бағдарламасында  да  мұғалімге  деген  талаптың  жоғары  екендігі 
көрсетілген. Осы талаптарға сәйкес жоғарғы оқу орындарында педагог кадрларды даярлауда шет елдердегі 
озық тәжірибелерді іріктеп, елімізде пайдалану мүмкіндіктерін қарастыру қажеттілігі туындауда.
Қазіргі уақытта Білім және ғылым министрлігінің қажырлы еңбегінің нәтижесінде білім беру мәселелері 
қоғамның басты назарына алынып отырғанының дәлелі, биыл білім беру саласына бөлінген қаржы көлемі 
899  миллиард теңгені, яғни  ішкі жалпы  өнімнің  4,2  пайызын  құрады. Бұл  -  дамыған алдыңғы қатарлы 
елдердің көрсеткіштеріне сай. Яғни қаржыландыру үлесін арттырудың жағымды тенденциясы байқалуда. 
Мысалы,  2005  жылы  интерактивті  режимде  жабдықталған  мектептер  мүлде  болмаса,  2011  жылдың  1 
тамызында олардың саны 3571 бірлікті құрады.
Республикамызда  «Білікті ұстаз - сапалы білім кепілі» бағдарламасы  талқыланып бекітілгені белгілі. 
Осы жобаны жүзеге асыру педагогикалық кадрларды даярлау мәселесін түбегейлі өзгертуді қажет етеді. 
Бұл дегеніміз:
1. Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттары мен оқу бағдарламаларын жетілдіру; 
2. ЖОО-ның материалдық-техникалық және кадрлық әлеуетін жоғары деңгейге көтеру;
3.  Педагогикалық  мамандыққа  деген  көзқарасты  өзгерту,  педагогикалық  ЖОО-ның  түлектерін 
мамандығы бойынша жұмысқа ынталандыру; 
4. Талапкерлерді қабылдауға қойылатын талаптарды күшейту; педагог мәртебесін көтеру, педагогикалық 
практиканы жетілдіру.

31
Қазақстан  Республикасының  Білім  және  ғылым  министрі  академик  Б.Т.Жұмағұловтың    тікелей 
тапсырмасымен  біздің  университеттің  оқытушы  -  профессорлары  шетелдік  ғалымдармен  бірлесе 
отырып  соңғы  4-5  ай  көлемінде    барлық  педагогикалық  мамандықтар  /22/  үшін  түбегейлі  өзгертілген  
бакалавриатқа  арналған  эксперименттік  білім  беру  стандарттарын  құрастырып  ҚР  Білім  және  ғылым 
министрлігіне  тапсырды.  Бұл  жұмысқа Түркия,  Польша  және  Германия  ғалымдары қатысты. Жасалған 
құжаттарда,  біріншіден  әлемнің  озық  елдерінің    аккредитациядан  өткен  мамандықтарының  тәжірибесі 
ескерілді; екіншіден, олар модульдік жүйеге сәйкес құрастырылды. Егер дайындалған білім стандарттары 
оқу  процесіне  енген  жағдайда  студенттердің  академиялық  ұтқырлықтарына  оң  әсерін  тигізетіндеріне 
күмәніміз жоқ.
Қазіргі  кезеңде  үш  сатылы  үздіксіз  білім  беру  жүйесіне  жаңа  бағыт,  жаңа  мазмұн  беру  жұмыстары 
қолға  алына  бастады.  Алдағы  уақытта  кадрларды  қайта  даярлау  Қазақстанның  жетекші  педагогикалық 
ЖОО-ның  жанындағы  5  біліктілікті  арттыру  орталықтары  мен  оларға  бекітілген  эксперименттік  тірек 
мектептерінде жүзеге асыру көзделіп отыр.
 Қазіргі кезде Қазақстанның  жоғары оқу орындарындағы білікті маман даярлау және үздіксіз білім 
беру жүйесінде педагогтың айналысатын негізгі бағыттары айқындалып, оның жоғары біліктілігіне деген 
қажеттілік  нақты  көрсетілген.  Педагог  мамандардың  жұмыстарының  мақсат  -  мазмұны,  түрлері  және 
әдістері анықталып, оларға қойылатын кәсіби талаптар негізделіп отырғанын көреміз.
Сонымен, әрбір жас жеке қабілетіне және кәсіби біліміне сай қоғамымызда өз орнын табуы қажет десек, 
ол, өз кезегінде, ұстаздар қауымдастығының терең педагогикалық білімі мен шеберлігіне, шығармашылық 
қабілетіне  байланысты.  Сондықтан  бүгінгі  таңда,  ұстаздардың  кәсіби-педагогикалық  икемділіктерін 
қалыптастырып жетілдіру жұмыстарына сапалық серпіліс жасаудың қажеттілігі туындап отыр.
Осы мақсатта Назарбаев интеллектуалды мектептерінің жанында педагогикалық шеберлікті жетілдіру 
орталығы құрылғандығы белгілі. Орталықта оқытудың жаңа технологияларын меңгерген үздік педагогтар 
құрамы шоғырланған.  Онда педагогтар біліктілігін жетілдіру үшін Ұлттық орталықтардың жаңа құрылымын 
құрастыру қарастырылып отырғаны және Халықаралық «Болашақ» бағдарламасының шеңберінде жаңа 
формация педагогының біліктілігін жетілдіру  алдыңғы қатардағы міндеттердің біріне айналып тәжірибеге 
енгізілуде. Әлемдік тәжірибемен сәйкестендірілген ұстаздардың білімін жетілдірудің арнайы үш айдың 
көлеміндегі қайта даярлануына мүмкіндік жасалуда. Аталған іс-шара тек бір ғана университет аясында 
ғана  жасалуы  аздық  етері  сөзсіз.  Сол  себепті,  мұғалімдердің  кәсіби  шеберлігін  жетілдіре  отырып  жеке 
тұлғаның ақпараттық-коммунативтік біліктілігін қалыптастыру негізіндегі бағдарламалар барлық ұлттық 
университеттер  аясында  жасалуы  қажет.  Себебі,  ұлттық  университеттер  білім  алушының  өз  бетінше 
іздену-зерттеу тәжірибелерін жасауға  жағдай туғызып, нақты практикалық мақсатқа жетуге бағыттайттын 
білім ордалары. 
Келесі  мәселе  республикадағы  басқа  оқу  орнындағы  алдыңғы  қатарлы  талантты  студенттерге 
Ұлттық  университет  аясында  білімін  жалғастыруға  мүмкіндік  туғызу.  Бұл  Ұлттық  университетте 
талантты  студенттерге  білім  алуға  жол  ашып,  ғылыми  элитаның  қалыптасуына  апарар  бірден  бір  жол. 
Кәсіби білімді жетілдіру бағдарында жалпы азаматтық құндылықтарды меңгерген, жан-жақты дамыған, 
экономикалық ойлау қабілеті қалыптасқан, бәсекелестікке  дайын ұлтжанды, көп тілді тұлғаны тәрбиелеу 
бағытын  нақтылай  аларымыз  сөзсіз.  Аталған  міндеттерді  жүзеге  асыру  үшін  оқытудың  инновациялық 
технологияларын енгізу және тиімді пайдалану секілді мәселелерді анықтап алу, білім беру жүйесіндегі 
басты  ұстаным  ретінде  әркімнің  өзінің  білім  алуға  деген  жеке  әлеуетін  қоғамда  барынша  пайдалануға 
көмектесетін оқыту жүйесін дамытуды қамтамасыз ету қажет.  
Педагогикалық оқу орындарында оқыту жүйесін әлемдік сапаға қарай үйлестіру - интеллектуалды ұлт 
қалыптастыру  жолдарының  білім  беру  бағдарындағы  бағыты.  Интеллектуалдық  ұлт  қалыптастыру  тек 
білімді дамыту емес, тәрбие мәселесі мен тұлға қалыптастыру. Интеллектуалды ұрпақ тәрбиелеу ісі терең 
білім, кәсіби алғырлық, жоғары біліктілік, ұлттық мүддеге қызмет ету, ел алдындағы парыз ұғымына сүйену, 
рухани құндылықтарға негізделген жасампаз күш негізіне жұмылдырылуы тиіс. Интеллектуалды тұлға 
қалыптастырудың кезеңдері отбасы, мектепке дейінгі тәрбие, мектептік, кәсіптік және жоғары  білім беру 
жолында деңгейленіп қарастырылғаны жөн. Көпсатылы білім берудегі сабақтастық тұлға қалыптасуының 
дұрыс  бағдарын  қамтамасыз  етеді.  Ғылымның,  білім  берудің  және  инновацияның  тығыз  байланысқан 
түрдегі жаһандану принципі негізінде жоғары біліктілік қамтамасыз етіледі. 
    Білім  мазмұнының  дамуы  мен  жаңаруына  ішкі  және  сыртқы  факторлар  әсер  етеді.  Сыртқы 
факторларға қоғамдық өмірдің жаңаруын атауға болады. Мұндағы мақсат  еліміздің рухани, дәстүрлі және 

32
мәдени мұрасына негізделеді. Осыған сәйкес жоғары білімді мамандарды даярлауға байланысты талаптар 
қойылады. 
Адамның әлеуметтік ортасын дамыту тенденциясы бірдей болғанымен әлемде жүзеге асыру акценті 
әртүрлі.  Кез  келген  білім  мазмұны  көпфакторлы,  көпдеңгейлі,  өзінің  көп  ғасырлық  тарихында  үздіксіз 
жетілдіріліп, дамып отырды.
Педагогикалық білім мазмұнын жаңартудағы адекватты шешімдер табу төмендегілерді ұсынады:
•
педагогикадағы зерттеулердің сабақтас ғылыми пәндермен бірге  дамуы.
•
қазіргі әлеуметтік-саяси және экономикалық ақиқатқа деген педагогикалық білімдегі түбегейлі 
өзгеріс.
Басқаша айтқанда, қоғам мен тұлға сұраныстарына жауап бере алатындай мемлекеттік және қоғамдық 
бақылаудың педагогикалық практиканы жобалаудың механизмдері мен құралдарын жасау керек.  
 
Жоғарыда айтқанымыздай Қазақстан ТМД мемлекеттерінің ішіндегі Болон декларациясына қол қойған 
алғашқы мемлекеттердің бірі. Көпдеңгейлі және көпсатылы білім жүйесіне көшу, кредиттік технологияға 
өту  және  12  жылдық  жалпы  орта  білімге  көшу  біздер  үшін  алғы  шарттардың  бірі  болып  қалыптасуда. 
Бұл білім беру мекемелерінің ақпараттануы, нормативтік-құқықтық және қаржыландыру ресурстарымен 
мемлекет  тарапынан  қамтамасыз  етілуі,  ғаламтор  жүйесімен  еркін  жұмыс  істеу,  сәйкесінше  қашықтан 
оқыту нысанының дамуы. 
Жоғары педагогикалық білім жүйесі жоғарыда келтірілген саяси және экономикалық алғышарттармен 
қатар мемлекетте қолайлы әлеуметтік және психологиялық-педагогикалық жағдайлар қалыптасты:
•
Жаңа формация мұғалімін даярлау мазмұнын келісу және реттеуге бағытталған, заңнамалық 
базаны модернизациялау.
•
Іргелі және қолданбалы ғылыми зерттеулерге қолдау көрсету. 
•
Халықаралық ұйымдар тарапынан қаржыландырылатын, жобаларға қатысу. 
       «Қазақстан Республикасында  білім беруді дамытудың  2011-2020 жылдарға  арналған мемлекеттік 
бағдарламасы»  жаңалықтарының бірі – «Педагогикалық қызметкер мәртебесі” бөлімінің енгізілуі. Педагог 
мәртебесін көтеру ең алдымен, материалдық, әлеуметтік, және моральдық тұрғыдан ынталандыру арқылы 
жүзеге асырылады. Бастауыш мектепте оқу жүктемесін аптасына 20 сағаттан 18 сағатқа азайту, жоғары 
оқу орындарында магистранттар мен оқытушылар қатынасын 4:1, докторанттар мен оқытушылар 3:1-ге 
жеткізу, әлеуметтік кепілдемелер - сауықтыру төлемдері, «Үздік педагог”, «Жоғары оқу орнының үздік 
оқытушысы” гранттары т.б. қарастырылған.
Қазақстандық  зиялы  ұлтты  қалыптастыру  мәселесі  Абай  атындағы  Қазақ  ұлттық  педагогикалық 
университетінің жаңа даму стратегиясында да көрініс тауып отыр.
Университеттің  бәсекеге  қабілеттілігі  бірінші  кезекте  жоғары  оқу  орны  түлектерінің  кәсіби  және 
жалпы мәдени құзыреттілігінің деңгейімен анықталады. Университетіміздің бәсекеге қабілеттілігі 80 жыл 
бойындағы тиімді қызметі және үздіксіз дамуымен расталып келеді. Зиялы ұлтты қалыптастыруға барлық 
жағдайлар жасалған. Соның нәтижесінде білім беру, тәрбие және ғылымда инновациялар әзірленіп, кеңінен 
енгізілуде; профессор-оқытушылар құрамының кәсібилігі мен ғылыми әлеуеті арттырылуда; академиялық 
ұтқырлық ұғымы іс жүзінде қолданылуда; “Тілдердің үш тұғырлы” жобасы мақсатты түрде іске асырылуда; 
университет құрылымы жаңалануда. Бүгінде біз білім алушылардың білім сапасын жаңартуда, кадрлардың 
сапасын жақсартуда, университеттің заманауи келбетін және оның сыртқы байланыстарын дамытуда, білім 
берудің  үздіксіздігі  және  әртараптылығын  дамытуда,  білім  беру  кеңістігін  ақпараттандыруда,  ғылыми 
бағыттар мен ғылыми мектептерді дамытуда, халықаралық ынтымақтастықты кеңейтуде, университеттің 
материалдық-техникалық базасын және қаржы ресурстарын дамытуда нақты табыстарға жетіп отырмыз.
«2011-2020  жылдарға  арналған  Қазақстан  Республикасындағы  білім  беруді  дамытудың  мемлекеттік 
бағдарламасына», сондай-ақ Қазақстан Республикасының «Білім туралы» және «Ғылым туралы» заңдарына 
сәйкес жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі кәсіби білім беру жүйесі бакалавриат, магистратура және 
PhD докторантура арқылы маман даярлаудың көп сатылы үздіксіз жүйесіне көшті. Қазіргі үш деңгейлі 
жүйе білім беру компонентіне негізделіп, ғылыми-зерттеу қызметімен қабысып жатыр. 
Жаңа  ғасырдың  жаңа  мұғалімдері  аса  білімді,  ақпараттық  технологияларды  терең  меңгерген  маман 
болумен  бірге,  ұлттық  құндылықтармен  сусындаған,  оны  жүрегіне  терең  сіңірген,  елін,  отанын    жан-
тәнімен сүйетін  ұлтжанды, патриот тұлғалар болып қалыптасуы, шәкірттеріне жан-жақты  рухани тәрбие 
бере алатын  ұлағатты ұстаздар болуға тиіс. Өйткені, тәрбие түзелмей білім түзелмейді. Тәрбиесіз, көргенсіз 
шәкірттен озат студент,  жақсы маман шықпайды. Сондықтан болашақ педагогтарды  дайындайтын жоғары 

33
оқу  орындары    осы  мәселені  ескергені  жөн.  Айталық,  бәсекеге  қабілетті    білімді  де  білікті    мамандар 
даярлау  үшін оқу орнындағы тәрбие жұмысы бірінші кезекке қойылуы тиіс. Біздегі тәрбие жұмысының  
стратегиялық түпкі мақсаты  – елдің болашақ мамандарының кәсіби интеллектуалдық  және әлеуметтік 
тұрғыдан жетілуіне  барынша қолайлы жағдай жасау болып табылады. Осы мақсатпен бізде алғаш рет 
жаңа мазмұндағы  «Студенттерді тәрбиелеудің тұжырымдамасы» жасалып, жүзеге асырылуда. Мұнда да 
тәрбие мәселесі  бірінші орынға қойылып отыр. Яғни студенттерді тәрбиелей отырып білім сапасын көтеру  
негізгі мақсат етіп қойылады. 
Соңғы жылдары Мемлекеттік тапсырысқа сәйкес  жыл сайын университетімізге магистранттар және 
докторанттар қабылдау үшін мемлекеттік гранттар бөлінеді. Өткен оқу жылында алғаш рет педагогикалық 
мамандықтар үшін магистратура мен докторантураға өңірлік педагогикалық институттардың тапсырысы 
бойынша мақсатты мемлекеттік гранттар бөлінді. Осы жақсылықты үрдіс одан әрі жалғасын тапса нұр 
үстіне  нұр  болар  еді.  Үстіміздегі  жылдың  1  желтоқсанында  Алматы  қаласында  ғалымдар    форумында 
сөйлеген сөзінде Елбасы «...2012 жылдан бастап гранттар санының магистратураға екі есе, докторантураға 
үш есе көбейтіндігін айтып» жастардың көңілін одан әрі тасытты. 
Бүгінгі  ақпараттық  техникалар  тасқыны  толассыз  өршіп  тұрған  заманда    мұғалімнің  ақпараттық 
технологиядан  білімі айрықша болуы тиіс.  Қазіргі кезде ересек адамдарға қарағанда жас балалардың 
ақпараттық-электрондық  техникаға  икемділігі ерекше. Сондықтан бүгінгі мұғалім білімі және ақпараттық 
технологияны  игеруі  жөнінен  өз  шәкірттерінен    оқ  бойы  алда  болуы  керек.  Олай  болса  жоғары  оқу  
орындары  болашақ педагог мамандардың ақпараттық технологияларды  барынша терең  меңгеруіне  күш 
салғаны абзал. 
Шетелдік  студенттермен  жұмысты  үйлестіру  және  біздің  студенттерді  шетелдерде  оқытуды 
ұйымдастырумен халықаралық ынтымақтастық басқармасы айналысады.  Бүгінде Кореядан, Қытайдан, 
Түркиядан,  Ираннан,  Моңғолиядан,  Египеттен  келген  студенттер  білім  алуда.  Бакалавриат  және 
магистратура  бойынша  білім  алатын  олар  қазір    филология,  физика-математика,  қаржы-экономика, 
көркемсурет-графика және психология-педагогика факультеттерінде оқиды.
Университет  әлемнің  25  еліндегі  90  жоғары  оқу  орындарымен  белсенді  іскерлік  қарым-қатынаста. 
Мысалы, ынтымақтастық туралы келісім-шарттардың арқасында 2008–2011 оқу жылдары университеттің 
200-ден астам магистранттары шетелдік жоғары оқу орындары мен ғылыми орталықтарында он күндік 
ғылыми-зерттеу тағылымдамаларынан өтті, биылғы жылдан бастап тағылымдама мерзімі бір айға дейін 
ұзартылды. 
Жыл  сайын  PhD  докторанттарына  шетелдік  зерттеу  тағылымдамалары  қарастырылады.  Магистрлік 
диссертацияларға  Абай  атындағы  ҚазҰПУ-нің  профессорлары  мен  доценттері,  ал  докторлық 
диссертацияларға  шетелдік  серіктес  жоғары  оқу  орындарының  профессорларынан  тұратын  кеңес  беру 
комиссиялары ғылыми жетекшілік жасайды.
Президентіміз қойып отырған  тілдердің үш тұғырлылығын  қамтамасыз ету жөніндегі  міндеттерге 
байланысты  біздің оқу орнымызда  тілдерді оқып үйренудің оқу бағдарламалары  еуропалық стандарттарға 
сәйкестендіріліп жасалған. Қазіргі таңда физика, математика, информатика және халықаралық қатынастар 
мамандықтары ағылшын тілінде оқытылуда. Биыл жылы университетімізде шет тілдер факультеті ашылды.
Сондай-ақ  табысты  түрде  “Қос  диплом”  бағдарламасын  жүзеге  асырудамыз.    Бүгінде  Литва 
Республикасының  Миколас  Ромерис  атындағы  университетімен  студент  және  магистранттар  алмасу 
жобасы іске асырылып келеді. Мысалы, біздің бакалавр немесе магистрант оқу орнын бітірер алдында 
бір  семестр  жеделдетілген  бағдарлама  бойынша  білім  алған  соң,  сол  университеттің  де  және  біздің 
университетіміздің  де  дипломдарын  алып  шығады.  Сол  сияқты  осы  бағдарлама  бойынша  Мәскеу 
мемлекеттік педагогикалық университетімен, Словакиядағы Братислава университетімен, Ресейдің Сібір 
Федералдық университетімен, Федералдық мемлекеттік білім беру мекемесімен және тағы басқа жоғары 
оқу орындарымен тығыз байланыстамыз.
Білім мазмұнын жаңартуда, жаңа білім моделіне көшуде, халықаралық тәжірибені оқыту үрдісіне тиімді 
енгізу,  оқытушылардың  кәсіби  құзіреттілігін  қалыптастыруды  қажет  етті.  Осыған  орай  Республикалық 
біліктілікті арттыру институтының педагогтар ұжымы кәсіби құзыреттілік – ХХІ ғасырдағы білімнің даму 
көзі принципін жүзеге асыруды бағыттаған 
ҚР Президенті А.Н.Назарбаев «Жас Отан» жастар съезінде сөйлеген сөзінде: «Біз қазақстандықтар – 
жас мемлекетпіз. Халқымыздың үштен бір бөлігін 14–29 жас аралығындағы жастар құрайды. Мемлекеттің 
басты байлығы – білімді жастар. Бізге ХХІ ғасырда білікті маман қажет. Барлық сала бойынша алдыңғы 

34
қатарлы менеджмент әдістерін ендіретін басқарушы кадрлар керек» деген болатын.  Яғни қазіргі уақытта 
білім беру жүйесі үшін жоғары білікті мамандарды қалыптастырудың негізгі факторы ретінде білім беру 
менеджерлерін дайындау ерекше өзектілікке айналып отыр. 
Қорыта айтатын болсақ, Қазақстанның педагогикалық жоғары оқу орындарында білім берудің жаңа 
парадигмасына көшу төмендегідей іс-шараларды жүйелі түрде жүзеге асыруды талап етеді:
- 
педагогикалық мамандықтар бойынша мазмұны жаңартылған Болон принциптеріне сай білім беру 
стандарттары мен оқу бағдарламаларын жетілдіріп өндіріске енгізу;
- 
тәрбие мен оқытудың инновациялық, интерактивтік технологияларын ендіру;
- 
12  жылдық  мектеп  үшін  мұғалімді  кәсіби  даярлаудың  қазіргі  заманғы  ұйымдастырушылық-
педагогикалық жағдайын құру;
- 
ғаламтор    қорлардың  жалпыға  бірдей  қол  жетімділігін  қамтамасыз  ететін    оқыту  үдерісін 
компьютерлендіру және ақпараттандыру;
- 
білімді  жетілдіру  институттарының  жұмысын  күшейту,  жоғары  оқу  орнының    оқытушы  –
профессорлар құрамын қайта даярлау.
Назар салып тыңдағандарыңызға рахмет!

35

жүктеу/скачать 38,4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: