ҚОҒАМДЫҚ ТАМАҚТАНДЫРУ КƏСІПОРЫНДАРЫНЫҢ ҚЫЗМЕТІ

 

238 

 

5.Тез тамақтану орындары. 

Кəсіпорын  типтері  бір-бірінен  қызмет  көрсету  ерекшеліктерімен  жүзеге  асырылатын 

кулинарлық  өнім  ассортиментімен  жəне  тұтынушыларға  ұсынылатын  қызмет  көрсету 

номенклатурасымен ерекшеленеді. 

1.  Мейрамхана–нормативтік  құжаттарда  күрделі  дайындалған  тағамдардың  өте  кең 

ассотиментімен  шарап-арақ,  табак  жəне  кондитерлік  бұйымдармен  үлкен  ассортиментімен  бар 

болуымен анықталады жəне мейрамхана демалуды жəне ойын-сауықты ұйымдастырудыүйлесімділігі 

бар жоғары қызмет көрсету деңгейін қамтамасыз ету қажет. 

2.  Бар –  бұл  бар  стойкасын  иеленетін  қоғамдық  тамақтандыру  кəсіпорны.  Ол  арқылы  аралас 

алкогольсіз  жəне  алкогольді,  салқын  жəне  ыстық  тағамдар,  десерт,  кондитерлік  бұйымдар  сатып 

алынатын тауарлар жүзеге асырылады. Барды оның класына сəйкес келушілердің демалу жəне ойын-

сауығын ұйымдастыратын қызмет көрсету нақты нақты деңгейін қамтамасыз ету қажет. 

3.Дəмхана–мейрамханамен  салыстырғанда  шектеулі  кулинарлық  өнімнің  ассортиментін 

кондитерлік  бұйымның  жəне  ішімдіктің  шектеулі  санын  ұсына  отырып  келушілердің 

тамақтандыруын, демалуын ұйымдастыратын кəсіпорын. 

4.Асхана–апта  күндері,  əр  алуан  болып  келетін  жалпы  қол  жеткізерлік  жəне  кулинарлық 

өнімнің дəстүрлі ассортиментін өндіретін жəне жүзеге асыратын қоғамдық тамақтандыру кəсіпорны. 

5.Тез  тамақтану  орындары–  келушілерге  тез  қызмет  көрсетуді  ұйымдастыруды  арналған 

шикізаттың нақты бір түрінен күрделі емес дайындалған тағамның шектеулі ассортиментін ұсынатын 

қоғамдық

 

тамақтандыру[2].

 

Бүгінгі  күні  соңғы  он  жылдан  астам  мерзімде  болған  экономикалық  өзгерістер  қоғамдық 

тамақтандыру  орнындарының  халыққа  қызмет  көрсету  көрсеткіштеріне  əсер  етіп,  тұтынушылық 

сұраныс  деңгейін  төмендетті.  Халықтың  табыстылығының  төмендеуі  осы  салаға  əсер  етуші  фактор 

болып табылғанмен, саланы дамытудың жолдары қарастыру мүмкіншіліктері мен ұйымдастырудың 

жолдарын  жетілдіру  шаралары  жүргізу  тиіс  болды.  Осы  негізде  алғы  шарт  өнімдер  мен  тамақ 

дайындау жетік технологияларды пайдалану, олардың есебін дұрыс əрі нақты жүргізу, шаруашылық 

операцияларын  тіркеу  жəне  құжаттау,  шығындарды  есептеу  міндеттерін  орындау  керектігін 

міндеттеді.  Демек  қоғамдық  тамақтандыру  орындарындағы  дайын  өнімнің  өндірістік  үрдісіне – 

дайындаудан өткізу кезеңіне аса назар аударылуы тиіс.

 

Қоғамдық  тамақтандыру  кəсіпорындары  жүргізер  іс-жұмыстарының  сипатына  байланысты 

басқа кəсіпорындарға қарағанда бірқатар ерекшеліктері бар. Олар мыналар: 

1) 

қоғамдық  тамақтандыру  кəсіпорындарында  өндірісті  ұйымдастыру,  сауда  мен 

тұтынушыларды ұйымдастырумен бірге жүргізіледі, яғни ҚТК үш функцияны жүзеге асырады: 

-

 

а)ас өндіру; 

-

 

ə) кулинарлық өнімдерді тарату; 

-

 

б)тұтынушыларды ұйымдастыру. 

2)  өндіріс  процесі  жəне  өнімдерді  тарату  біркелкі  жүрмейді,  ол  тұтынушылар  ағынына 

байланысты болады; 

3)өндірісте  қолданылатын  шикізат  жəне  шығарылатын  өнім  кең  ассортиментте  болады,  жəне 

оларға маусымдық əсер етеді; 

4)өндірістік  өнім  ұзақ  уақыт  сақтауға  келмейді,  яғни  оның  қоры  сол  сəттегі  тұтынушылар 

сұранысы көлемімен анықталады. 

Қазіргі  кезде  қоғамдық  тамақтандыру  жүйесінде  оқу  жəне  жұмыс  орындары  бойынша 

орналасқан  кəсіпорындар  жүйесі  қолданылады.  Ол  халықтың  қоғамдық  тамақтандыру  өнімдеріне 

сұранысын  дұрыс  ескеру  үшін  қажет  жəне  де  əртүрлі  типтегі  кəсіпорындарға  қажеттілікті  де 

анықтайды[3]. 

Қоғамдық  тамактандыру  кəсіпорындарының  қай  жерлерде  ұйымдастыруларына  байланысты 

оларға  белгілі  талаптар  қойылады.  Мысалы  қала  халқы  дем  алатын  аймақта  кəсіпорын  салғанда 

белгілі бір комфортты жағдай жасау қажеттілігі, шығарылатын өнімнің ассортименті ескерілуі қажет. 

Заводтар  мен  фабрикаларда  асхана  ұйымдастырғанда  бірінші  кезекте  осы  кəсіпорындар 

жұмысшыларын  жылдам  да,  ұтымды  тамақтандыруды  жəне  жаппай  сұраныс  азық-түліктерді 

дайындауды, емдік профилактикалық, диеталық тамақтандыруды ескеру қажет. 

Қоғамдық  тамақтандыруда  технологиялық  циклге  байланысты  кəсіпорындардың  негізгі  төрт 

түрі болады: 

-

 

дайындаушы кəсіпорындар 

-

 

дайын өніммен жұмыс істейтін кəсіпорындар 

 

239 

 

-

 

аралас типті кəсіпорындар 

-

 

толық өндірістік циклдегі кəсіпорындар. 

Мұндай бөлуді шартты деп санау қажет, өйткені көптеген дайындаушы кəсіпорындарда дайын 

өнімдерді дайындауға жəне таратуға арналған бөлме жайлар тобы бөлінеді, ал дайын өніммен жұмыс 

істейтін кəсіпорындар ас шикізатын өңдеудің жекелеген процестерін атқара береді. 

Дайындаушы кəсіпорындарға мыналар жатады: 

1) жартылай фабрикаттар комбинаты; 

2) дайындаушы фабрикалар; 

3) дайындаушы асханалар; 

4)  тамақ  өнеркəсібі  кəсіпорындарындағы  арнайы  цехтар.  Бұлар  жаппай  дайындауға  жəне 

жартылай фабрикаттармен жұмыс істейтін кəсіпорындарды  қамтамасыз етуге арналған. 

Дайын өніммен жұмыс істейтін кəсіпорындарға мыналар жатады: 

1) асхана, кофе, шайхана, тісбасар; 

2) арнайы кəсіпорындар (сүт, пісірме, котлет, езбе шұжықтар; 

3)буфеттер, жартылай фабрикаттар дүкені.[4] 

2015  жылғы  қаңтар-тамызда  қоғамдық  тамақтандыру  кəсіпорындарының  қызмет  көрсету 

көлемі 8,0 млрд.теңгені  құрады,  салыстырмалы  бағамен  нақты  көлем  индексі 2014 жылғы  сəйкес 

кезеңімен салыстырғанда 126,4% құрады. 

Барлық қызмет көрсету көлемі мемлекеттік емес сектор үлесіне тиесілі. Қызмет көрсету көлемі 

жеке меншік кəсіпорындардан 4,6 млрд.теңге көлемінде (57,4%), шетелдің меншігі – 3,4 млрд.теңге 

(42,6%) құрады. 

Ірі  жəне  орта  кəсіпорындармен 4,9 млрд.теңге (61,3%) сомасында  қызмет  көрсетілді,  жеке 

кəсіпкерлермен – 2,4 млрд.теңге (30,4%), шағын кəсіпорындармен – 0,7 млрд.теңге (8,3%). 

Сонымен,  қоғамдық  тамақтандыру  желісін  кеңейтуде,тұтынушыларға  қызмет  көрсетуде  жəне 

өнімнің  сапасын  жақсартуда  санитарлық-гигиеналық  жəне  санитарлық-эпидемияға  қарсы 

шаралардың  орындалуы  маңызды  рөл  атқарады.  Сондықтан  санитария  саласы,  қызметкерлеріне 

ескертпелі  санитарлық-тамақтық  қадағалау  жүргізуде  айтарлықтай  дəрежеде  талаптар  қойылады 

жəне санитарлық дəрігерлер бұл талаптарға сəйкес білім игерулері қажет. 

 

ƏДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 

1.

 

Волков Юрий Федорович, Гостиничный и туристский бизнес: учебное пособие / Ю.Ф. Волков.- Ростов 

н/Д: Феникс, 2010.- 637с.. (Высшее образование). 

2. Культура ресторанного сервиса: Учебное пособие/ Федцов В.Г. - М.: «Дашков и К», 2010 год. – 234с. 

2.

 

Жақсыбергенов  А.Г.,  Жангуттина  Г.О.,  Есайдар  Ү.С.,  Талипова  А.А. «Мейрамхана  ісіне  кіріспе», 

Алматы 2014 ж. 

3.

 

www.restoran.kz 

 

 

 

ƏОЖ657:336 

 

МЕМЛЕКЕТТІК МЕКЕМЕНІҢ ЕСЕПТІЛІГІН ЖАСАУДЫҢ ӨЗІНДІК ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 

 

Тойлыбек Т.Г., э.ғ.м., ғыл.жет., аға оқытушы, Бітімбекова А.М., 4-курс студент 

Алматы технологиялық университеті, Алматы қ. Қазақстан Республикасы 

E-mail: kadato@bk.ru, aktoty_bitimbek@bk.ru 

 

Мемлекеттік мекеменің  есептілігін  жасау тəртібі «Мемлекеттік мекемелердің жəне  бюджеттік 

бағдарламалар  əкімшілерінің  бюджеттік  есептілікті  жасау  мен  ұсынудың  ережесін  бекіту  туралы» 

Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2009 жылғы 27 ақпандағы N 89 Бұйрығымен (11.11.2013 

берілген өзгертулер мен толықтырулар) реттеледі[1]. 

Ережелермен  тұтынушыларға  жеткізу  мақсатымен  республикалық  жəне  жергілікті  бюджеттің 

есебінен  қаржыландырылатын  мемлекеттік  мекемелер  мен  бюджеттік  бағдарламалардың 

əкімшілерінің  жылдық,  тоқсандық  жəне  ай  сайынғы  бюджеттік  есептілігін  жасау  мен  ұсынудың 

тəртібі, уақыты, мерзімділігі, түрі жəне көлемі бекітіледі. 

 

240 

 

Республикалық жəне жергілікті бюджет есебінен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер 

мен  бюджеттік  бағдарламалардың  əкімшілері  аталған  ережемен  бекітілген  көлемде  жəне  нысаны 

бойынша жылдық, тоқсандық жəне ай сайынғы есептер жасайды. 

Бюджеттік есептілікті жасау кезіндегі қажетті талаптар: 

- барлық операциялардың есептік мерзіміндегі көрсеткіштердің толықтылығы мен сенімділігі; 

-  есептік  мерзім  болып  саналатын  айдың  бірінші  күнінде  айналым  мен  қалдықды  талдамалы 

есептеудің  мəліметтері  салыстырмалы  есептеудің  шоттарына,  сонымен  қатар  талдамалы  мен 

салыстырмалы есептің мəліметтеріне есеп пен баланс мəліметтерінің теңбе-теңдігі; 

-  көрсеткіштердің  ұқыпты  толтыру  мен  қолмен  түзетуге  жол  бермеу.  Қателіктер  түзетілген 

жағдайда  түзету  мерзімін  көрсете  отырып,  бюджеттік  есептілікке  қол  қойған  жауапты  тұлғалар 

сəйкес түсіндірме жазба жазады. 

Есеп  нысаны  оларда  қарастырылған  көрсеткіштермен  дəлме-дəл  сəйкес  келуі  қажет.  Есептің 

бекітілген  нысанында  көрсеткіштер  мен  олардың  кодтарын  өзгерту  немесе  оларға  қосымша 

көрсеткіштер енгізуге жол берілмейді. 

Ағымдағы  есептік  мерзімдегі  немесе  алдыңғы  есептік  мерзімдегі  есептіліктің  мəліметтерін 

өзгерту мəліметтердің ауытқуы анықталған мерзімдегі бюджеттік есептілікте жасалады. 

Республикалық  бюджеттік  бағдарламалардың  əкімшісі  ведомствоға  қарасты  мемлекеттік 

мекемелердің  бюджеттік  есептілігіне  өзгертулер  енгізген  жағдайда,  бюджеттік  бағдарламалардың 

əкімшісі ведомстваға қарасты мемлекеттік мекемелерге өзгертулер енгізілген бюджеттік есептілікті, 

басқарушы  мен  бас  бухгалтердің  қолы  қойылған,  өзгертулер  енгізу  себебі  көрсетілген,  енгізілген 

өзгертулер  туралы  жазбаша  хабарлама  бағыттайды.Мемлекеттік  мекеме  республикалық  бюджеттік 

бағдарламалардың əкімшілері енгізген өзгертулерге сай республикалық бюджеттік бағдарламалардың 

əкімшісінен  жазбаша  хабарлама  алғаннан  бастап 10 күннің  ішінде  өзінің  бюджеттік  есептілігіне 

өзгертулер енгізеді [2]. 

Мемлекеттік  мекеменің  бюджеттік  есептілігіне  өзгертулер  енгізу  республикалық  бюджеттік 

бағдарламалардың  əкімшісі  ведомстваға  қарасты  мемлекеттік  мекеменің  есебін  тексергеннен  кейін 

«Мемлекеттік  мекемелердің  жəне  бюджеттік  бағдарламалар  əкімшілерінің  бюджеттік  есептілікті 

жасау  мен  ұсынудың  ережесін  бекіту  туралы»  ереженің 3 пунктінде  бекітілген  өзгертулер  енгізу 

тəртібін сақтай отырып, тек жазбаша хабарламаның негізінде енгізіледі. 

Республикалық бюджеттік бағдарламалардың əкімшісінің жиынтық есебіне бюджетті орындау 

бойынша  орталық  уəкілетті  орган  өзгертулер  енгізген  жағдайда,  əкімшілерге  бюджеттік  есептілікке 

өзгертулерді  енгізуді  жоғарыда  көрсетілген  тəртіппен  енгізген  дұрыс.Бюджеттік  есептілікке 

өзгертулер  енгізген  мемлекеттік  мекемелер  мен  бюджеттік  бағдарламалардың  əкімшілеріне  бұрын 

өздері республикалық бюджетті орындауды бақылау бойынша есептеу комитетіне тапсырған есептің 

қосымша данасына сəйкес өзгертулерді енгізулері қажет. 

Жергілікті  бюджеттік  бағдарламалардың  əкімшілерімен  енгізілген  өзгерістерге  сəйкес 

мемлекеттік  мекеме өз есебінің  қосымша данасына өзгертулер енгізеді.Бюджетті орындау бойынша 

жергілікті уəкілетті органмен жергілікті бюджеттік бағдарламалардың əкімшісінің жиынтық есебіне 

өзгертулер  енгізілген  жағдайда,  соңғыларына  бюджеттік  есептілікке  өзгертулер  енгізуді  ұқсас 

тəртіппен жүргізген жөн. 

Нысандардың мекен-жайлық бөлімі төмендегідей тəртіппен толтырылады: 

-

 

«Орналасу орны» реквизиті(деректемесі) -  мемлекеттік мекеменің орналасу орны көрсетіледі; 

-

 

«Функционалдық  топ»  реквизиті – Қазақстан  Республикасының  бірыңғай  бюджеттік 

сыныптамасының  бюджет  шығындарының  функционалдық  сыныптамасындағы  аталуы  мен 

функционалдық топтың коды; 

-

 

«Бюджеттік бағдарлама əкімшісі» реквизиті-Қазақстан Республикасының бірыңғай бюджеттік 

сыныптамасының  бюджет  шығындарының  функционалдық  сыныптамасындағы  бюджеттік 

бағдарлама əкімшісінің аталуы жəне коды; 

-

 

«Бағдарлама» реквизиті – бағдарлама аталуы жəне коды; 

-

 

«Қосалқы бағдарлама» реквизиті – қосалқы бағдарлама аталуы жəне коды; 

-

 

«Мемлекеттік  мекеменің  аталуы»  реквизиті  - республикалық  жəне  жергілікті  бюджеттерден 

қаржыландырылатын  мемлекеттік  мекемелердің  Анықтамалығына  сəйкес  мемлекеттік  мекеменің 

аталуы жəне оның коды; 

-

 

«Өлшеу  бірлігі»  реквизиті – бюджеттік  бағдарламалардың  əкімшілерінің  жиынтық 

есептерінде мың теңге, мемлекеттік мекемелердің есептерінде теңге. 

 

241 

 

Жылдық  есеп - жылдың 1 қаңтарындағы  жағдай  бойынша  жасалады,  тоқсандық  есептер – 

ағымдағы  жылдың 1 шілдесіндегі  жəне 1 қазанындағы  жағдай  бойынша  жасалады.Жылдық  есеп 1 

қаңтар мен 31 желтоқсан аралығындағы күнтізбелік мерзімге жасалады. 

Республикалық бюджеттік бағдарламалардың əкімшілері үшін бюджеттік  есептілікті тапсыру 

мерзімін  бюджетті  орындау  бойынша  орталық  уəкілетті  органмен,  жергілікті  бюджеттік 

бағдарламалардың  əкімшілері  үшін – бюджетті  орындау  бойынша  жергілікті  уəкілетті  органдармен 

бекітіледі.  Бұл  мерзімдерге  байланысты,  бюджеттік  бағдарламалардың  əкімшілері  ведомстваға 

қарасты  мемлекеттік  мекемелерге  бюджеттік  есептілікті  тапсыру  мерзімдерін  орнатады.  Бюджеттік 

есептілікті  тапсыру  мерзімдерінің  кестесі  мемлекеттік  мекемелерге  бюджеттік  есептілікті  тапсыру 

күніне  дейін  жеткізіледі.Жергілікті  бюджеттік  бағдарламалардың  əкімшілері  бюджеттік  есептілікті, 

сəйкесінше бюджетті орындау бойынша жергілікті уəкілетті органға тапсырады. 

Республикалық бюджеттік бағдарламалардың əкімшілері бюджетті орындау бойынша орталық 

уəкілетті  органға  бюджеттік  есептілікті  тапсырады.  Есепті  тапсыру  мерзімі  оны  бюджетті  орындау 

бойынша орталық уəкілетті органның құжат кеңсесіне тіркелген күні болып есептеледі. 

Республикалық  бюджетті  орындау  туралы  есепті  дайындау  барысында  бекітілген  мерзімде 

республикалық  бюджеттік  бағдарламалардың  əкімшілері  мен  олардың  ведомстваға  қатысты 

мемлекеттік  мекемелерімен  бюджетті  орындау  бойынша  орталық  уəкілетті  органға  жəне 

республикалық  бюджеттің  орындалуын  бақылау  бойынша  Есептік  комитетке  қажетті  ақпарат 

тапсырылады. 

 

ƏДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 

1. «Мемлекеттік мекемелердің жəне бюджеттік бағдарламалар əкімшілерінің бюджеттік есептілікті жасау 

мен ұсынудың ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2009 жылғы 27 ақпандағы 

N 89 Бұйрығымен (11.11.2013 берілген өзгертулер мен толықтырулар). 

2.С.М.Омирбаев, С.Ж.Интыкбаева, А.А.Адамбекова, Р.С. Парманова Государственный бюджет: Оқулық 

- Алматы: Дауир, 2013.– 632б. 

 

 

 

УДК 681.518.5 

 

ОСНОВЫ ПРЕДЕЛЬНОГО АНАЛИЗА В АГРОБИЗНЕСЕ 

 

Шарипова Б.Д., к.э.н., доцент, Жолдасбай Б., магистрант 

Алматинский технологический университет, г. Алматы, Республика Казахстан 

E-mail: kazboy94@mail.ru, birjan2013@mail.ru 

 

В агробизнесе широко используются средние величины: средняя стоимость продукции, средняя 

производительность  труда  и  т.д.  В  равной  степени  средние  величины  важны  и  при  коммерческой 

деятельности:  средний  доход,  средний  объем  продаж  и  т.д.  Однако  при  планировании  развития 

производства  и  любой  предпринимательской  деятельности  требуется  узнать,  на  какую  величину 

вырастет  результат,  если  будут  увеличены  затраты,  и,  наоборот,  насколько  уменьшится  результат, 

если  затраты  сократятся.  Речь  идет  о  приросте  переменных  величин  и  нужно  найти  предел 

отношения приращений рассматриваемых величин или, иначе говоря, предельный эффект  [1]. 

Предельным  анализом  называют  применение  дифференциального  исчисления  в  экономике  и 

агробизнесе. Следовательно, здесь применимы методы дифференциального исчисления. 

Понятие предельного дохода. Общий или суммарный доход R определяется как произведение 

цены единицы товара Р на количество товара Q, т.е. R=РQ. 

Предельный  доход  определяется  как  производная  от  суммарного  дохода R по  количеству 

товара Q (единственная  переменная,  от  которой  в  нашей  простой  модели  зависит  R).  В  качестве 

обозначения для предельного дохода  воспользуемся соответствующим обозначением  производной. 

Таким образом, по определению предельный доход: 

.

2

)

(

2

b

aQ

bQ

aQ

dQ

d

dQ

dR

R

Q













 

 

242 

 

Экономический  смысл  предельного  дохода  очень  прост:  он  приближенно  равен  изменению 

суммарного  дохода  при  изменении  количества  реализованного  товара  на  единицу. 

Приблизительность  вызвана  тем,  что  при  таком  определении  касательная  к  графику  заменяется 

хордой. Рисунок 1 иллюстрирует сказанное. Еще раз подчеркнем, что прилагательное "предельный" в 

экономике характеризует не сами величины, а эффект их изменения. 

Кроме  понятия  предельного  дохода  используется  также  понятие  среднего  дохода,  который 

определяется как доход на единицу продукции: 

R

ср

 = R/Q=(PQ)/Q=P. 

Это  общее  выражение  показывает,  что  средний  доход  совпадает  с  ценой.  Конкретное 

выражение  для  среднего  дохода  можно  получить,  подставляя  вместо  Р  функцию  спроса.  В  случае 

"монопольной" модели имеем. 

R

ср 

=P=aQ+b. 

Соответственно, суммарный доход 

R= РQ=bQ, 

предельный доход 

средний доход 

R

ср 

=P=aQ+b. 

До сих пор рассматривался доход и соответствующий ему предельный доход, однако такой же 

подход  может  быть  применен  и  к  другим  экономическим  понятиям.  Например,  если  известна 

функциональная  зависимость  издержек  (затрат)  С  от  объема  продукции  Q,      С=f(Q),  то  можно 

определить предельные издержки как [3]: 

C

Q

ґ=(dC)/(dQ)=f



(Q). 

Экономический  смысл  этой  формулы  таков:  предельные  издержки  приближенно    равны  

изменению полных издержек пр изменении выпуска на единицу. 

Рассмотрим  теперь  производственную  функцию,  т.е.  экономико-математическое  уравнение, 

связывающее переменные величины затрат (ресурсов) с величинами продукции (выпуска). В общем 

случае  производство  продукции  зависит  от  многих  факторов,  т.е.  является  функцией  нескольких 

переменных.  Сейчас  же  ограничимся  случаем,  когда  количество  продукции Q зависит  только  от 

приложенного  труда  L.  В  краткосрочном  плане  такое  допущение  приемлемо,  и  производственная 

функция может быть записана как Q=f(L  [2]. 

Для  оценки  эффективности  производства  часто  используется  средняя  производительность 

труда Р

L

, которую естественно можно определить в виде отношения: 

Р

L 

= Q/L 

Руководителей  фирмы  часто,  однако,  интересует  вопрос,  как  изменится  объем  продукции Q 

при  увеличении  (уменьшении)  численности  персонала  L.  Введем  для  этого  понятие  предельной 

производительности труда, которая равна производной от продукции Q по величине приложенного 

труда L 

Q

’

L 

=(dQ)/(dL)=f



(L). 

Экономический  смысл  этого  понятия  таков:  предельная  производительность  труда 

приближенно  равна  изменению  объема  выпускаемой  продукции  при  изменении  численности 

персонала на единицу. 

Рассмотрим пример, когда производственная функция задана в виде 

L

L

L

L

Q

6

2

1

500

6

500









 

Вычисляя производную, находим предельную производительность труда 

.

6

250

6

1

2

/

1

2

1

500



























L

L

dL

dQ

L

Q

 

Подставляя  в  полученную  формулу  значения  L,  легко  находим  соответствующие  величины 

предельной производительности труда. Для примера возьмем: 

L=1; L=25; L=100; L=625; L=2500; L=62500. 

 

 

 

 

,

)

(

b

bQ

dQ

d

dQ

dR

R

Q









 

 

243 

 

Таблица-1. Результаты величины предельной производительности труда 

 

L 1  25  100  625 2500 

62500 

Q

L

’

 244 44 

19 

4 

-1 

-5 

 

Из  таблицы 1 видно,  что  предельная  производительность  труда  уменьшается  с  ростом 

численности  персонала  и,  начиная  с  некоторой  численности,  становится  отрицательной.  Это 

означает,  что  при  дальнейшем  увеличении  персонала  производство  продукции  будет  падать (!). 

Неожиданный результат. Тем не менее на практике такое часто наблюдается. Если для какого-то дела 

привлекается  слишком  много  исполнителей,  они  начинают  мешать  друг  другу.  Этот  принцип 

называется золотым законом экономики. 

 

СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ 

1. Құлекеев Ж.Ə. Сызықтық программалау негіздері  -Алматы: КазНИИНКИ,1991. 

2. Сапарбаев А.Ж., Ахметов К.А., Макулова А.Т. Математикалық программалау.  – Алматы «LEM»-2011 

3. М.Тунеев, В.Ф.Сухоруков. ЭММ в организации и планировании сельскохозяйственного проиводста. –

М.: Финансы и статистика,2012 

 

 

 

UDC 338.45:687/658 

 

жүктеу/скачать 7,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: