часть тела которой выполнена из каменных
материалов,
а
противофильтрационное
устройство – из малопроницаемого грунта.
Тас-топырақ бөгет –
негізгі бөлігі тас
материалдардан, ал сүзілуге қарсы құрылғысы
-
өткізгіштігі төмен топырақтан жасалған
бөгет.
Каменное литье
(базальтовое, шлаковое литье) –
литье расплавленных горных пород или шлаков
для
изготовления
кислотоупорных
труб,
облицовочной плитки и т.п.
Тас құймасы
(базальт, қож құймасы) –
қышқылға
төзімді
кұбырлар,
беттік
тақташалар және т.б. жасауға арналған
балқытылған
тау
жыныстарының
немесе
қождардың құймасы.
Каменные
конструкции
– несущие
и
ограждающие конструкции зданий и сооружений,
выполненные из природного камня, кирпича или
бетонных камней, а также из крупноразмерных
сборных элементов (блоков, панелей).
Тас құралымдар –
табиғи тастан, кірпіштен
немесе бетон тастардан, сондай-ақ үлкен
құрама
бөлшектерден
(блоктардан,
панельдерден)
қаланған
ғимараттар
мен
имараттардың
көтеруші
және
қоршаушы
құралымдары.
Каменные природные строительные материалы
–
материалы, получаемые в результате обработки
горных пород и применяемые для каменной
кладки,
облицовки,
устройства
кровель,
дорожных покрытий и т.п.
Тас табиғи құрылыс материалдары –
тау
жыныстарын өңдеу нәтижесінде алынатын
және тас қалауға, беттеуге, жабын жасауға,
жол бетіне төсеуге және т.б. қолданылатын
материалдар.
Каменные работы
– строительные работы,
выполняемые
при
возведении
каменных
конструкций зданий и сооружений: кладка
кирпича или др. камней на растворе.
Тас
жұмыстары –
ғимараттар
мен
имараттардың тас құралымдарын тұрғызған
кезде орындалатын құрылыс жұмыстары:
кірпіш немесе басқа тастарды ерітіндімен
қалау.
Каменный мост –
мост с каменным пролетным
строением;
состоит
из
устоев,
сводов
и
надсводной
эстакады
с
гидроизоляционным
покрытием.
Тас көпір –
аралығы тастан жасалынған
көпір, гидрооқшаулағыш қабатпен қапталған
ұстындары, тоғыспа және тоғыспа үстіндегі
эстакададан тұрады.
Камень искусственный
– изделие, отличающееся
от кирпича нормального формата габаритными
размерами.
Жасанды тас
– габариттік өлшемдері қалыпты
үлгідегі кірпіштерден өзгешеленетін бұйым.
Камера
– 1) помещение
специального
назначения; 2) в горном деле – подземная горная
выработка
шахты
или
рудника,
имеющая
сравнительно большие поперечные размеры при
небольшой длине.
Камера –
1) арнайы тағайындалған бөлме; 2)
тау-кен саласында – көлденең өлшемі кең,
ұзындығы қысқа шахтаның немесе рудниктің
жерасты қазбасы.
Камнерезная машина
– машина для выпиливания
из массива горных пород штучного камня.
Тас кесуші машина –
тау жынысы массивінен
тас бөлшектерін кесіп алуға арналған машина.
Камышит, камышитовые плиты
– строительный
материал из спрессованных стеблей камыша
(тростника),
скрепленных
проволокой,
применяемый в основном для тепловой изоляции
ограждающих
конструкций
и
заполнения
каркасных стен 1-2-этажных домов.
Қамыс, қамыс тақталар –
сыммен бекітілген,
сығылған қамыс сабақтарынан жасалған
құрылыс материалы, негізінен қоршаушы
құралымдарда жылулық оқшаулау үшін және
1-2 қабатты үйлердің қаңқалық қабырғаларын
толтыру үшін қолданылады.
Канавокопатель, каналокопатель
– машина для
прокладки
осушительных
и
оросительных
каналов, траншей, кюветов и др.
Арық қазушы, канал қазушы –
құрғату және
суару каналдарын, траншеяларын, кюветтерін
салуға арналған машина.
Канал (в гидротехнике)
– искусственное русло
(водовод), устроенное в грунте с безнапорным
Канал (гидротехникада) –
жерде қазылып
жасалған су арынсыз ағатын жасанды суағар
СНиП РК 1.01-32-2005
71
движением воды.
(су арнасы).
Канал
– протяженное открытое сооружение, рас-
положенное
в
выемке
или
насыпи,
предназначенное для безопасного пропуска воды;
закрытое подземное протяженное сооружение
высотой менее 2 м до выступающих конструкций,
предназначенное
для
прокладки
коммуникаций
(кабелей,
трубо-
проводов и т.д.).
Канал
– қазылып немесе топырақ үйіндісімен
қоршалып жасалған, суды қауіпсіз өткізуге
арналған ұзын ашық имарат; қатынастарды
(кабельдерді, құбырларды және т.с.с.) төсеуге
арналған шығыңқы құралымдарға дейінгі
биіктігі 2 м-ден төмен, жер астында тартылған
ұзын жабық имарат.
Канализационная
сеть
– совокупность
подземных трубопроводов и коллекторов для
приема и отведения сточных вод с территорий
населенных мест и промышленных предприятий к
очистным сооружениям; основная часть системы
канализации.
Канализациялық торап –
ақаба суларды
қабылдауға және елді мекендер мен өндірістік
кәсіпорындардың
аумақтарынан
тазарту
имараттарына
әкетуге
арналған
жерасты
құбырлары
мен
коллекторларының
жиынтығы; канализация жүйесінің негізгі
бөлігі.
Канализационная система
– система подземных
трубопроводов, отводящих сточные воды с
территории населенных мест.
Канализациялық
жүйе
– елді мекендер
аумағынан ақаба суларды әкететін жерасты
құбырлар жүйесі.
Канализация
– комплекс
инженерных
сооружений (трубопроводов, насосных станций,
очистных
сооружений
и
оборудования
санитарных
приборов,
стояков
и
др.),
обеспечивающих
прием,
сбор
и
отведение
сточных вод с территорий населенных пунктов,
промышленных предприятий и других объектов,
а также их очистку и обезвреживание перед
утилизацией или сбросом в водоем.
Канализация
– ақаба суларды қабылдап,
жинап, елді мекендер, өндірістік кәсіпорындар
және басқа да нысандардың аумақтарынан шет
жаққа әкетуді, сонымен қатар оларды пайдаға
асыру немесе су қоймасына құю алдында
тазарту мен залалсыздандыруды қамтамасыз
ететін инженерлік имараттардың (құбырлар,
сорғы станциялары, тазарту имараттары мен
жабдықтар, санитарлық аспаптар, тікқұбырлар
және т.б.) кешені.
Канализация кабельная
– система постоянных
подземных сооружений для размещения кабелей
энергетических и телефонных сетей в городах и
промышленных предприятиях.
Кабелдік канализация
– қалаларда, өнеркәсіп
орындарында энергетикалық желілер мен
телефон тораптарын орналастыруға арналған
тұрақты жерасты имараттар жүйесі.
Канат
–
гибкое
изделие
из
стальных,
синтетических или растительных (пеньковых,
хлопчатобумажных) волокон. Различают канаты
крученные, витые, невитые, плетенные.
Арқан
– болаттардан, жасанды немесе өсімдік
(түбіртекті, мақта) талшықтарынан жасалған
иілгіш бұйым. Арқандар бұралған, есілген,
есілмеген, тоқылған болып ажыратылады.
Канатная
дорога
– сооружение
для
транспортирования грузов и пассажиров, в
котором перемещение вагонов, вагонеток или
кресел осуществляется с помощью канатов,
натянутых между опорами.
Арқан жол
– вагондар, вагонеткалар және
креслолар тіректердің арасына тартылған
арқандар бойынша жылжитын жүктер мен
жолаушыларды
тасымалдауға
арналған
имарат.
Канатная пила
– устройство для добычи и
обработки природного камня, режущий орган –
стальной канат диаметром 3-5 мм.
Арқанды ара
– табиғи тасты кесіп алуға және
өңдеуге арналған құрылғы, кесуші органы -
диаметрі 3-5 мм болат арқан.
Капитальный ремонт здания –
ремонт здания с
целью восстановления его ресурса с заменой при
необходимости конструктивных элементов и
систем инженерного оборудования, а также
улучшения эксплуатационных показателей.
Ғимаратты күрделi жөндеу
– қажет болған
жағдайда
құралымдық
бөлшектерi
мен
инженерлiк
жабдықтардың
жүйелерін
ауыстырып ғимараттың қорларын қалпына
келтiру, сондай-ақ пайдалану көрсеткiштерiн
жақсарту мақсатында ғимаратты жөндеу.
Капитель
– венчающая часть столба, колонны
или пилястры.
Капитель –
бағананың, ұстынның немесе
пилястрдың жоғарғы бөлігі.
Каптаж —
сооружение (каменная наброска,
колодец, траншея) для перехвата и сбора под-
земных вод в местах их вывода на поверхность.
Каптаж –
жерасты сулары жер бетіне
шығатын жерлерде оларды қабылдау мен
жинауға арналған имарат (тас үйіндісі, құдық,
траншея).
Карбонатные
породы
– горные
породы,
состоящие из карбонатов кальция, магния,
железа.
Карбонат жыныстары
– кальций, магний,
темір
карбонаттарынан
тұратын
тау
жыныстары.
Карбонизация бетона –
процесс взаимодействия
цементного
камня
с
углекислым
газом,
приводящий к снижению щелочности жидкой
фазы бетона.
Бетонның карбонаттануы –
бетонның сұйық
фазасының сілтілігінің төмендеуіне әкелетін
цемент тасының көмірқышқыл газымен өзара
әрекеттесу процесі.
Каркас
– остов, скелет какого-либо изделия,
Қаңқа –
бір-біріне бекітілген жеке өзектер,
СНиП РК 1.01-32-2005
72
сооружения,
состоящий
из
отдельных
скрепленных между собой стержней, балок и др.
жылға және т.б. тұратын қандай да бір
бұйымның, имараттың керегесі, қаңқасы.
Каркас арматурный
– совокупность стержней
продольной
и
поперечной
арматуры
железобетонных
конструкций,
собранная
(связанная,
сваренная)
в
соответствующую
объемную
или
плоскостную
систему
для
установки в опалубочную форму.
Арматуралық қаңқа
– қалыпқа орнату үшін
тиісті көлемдік немесе жазықтықты жүйе
түрінде құрастырылған (байланыстырылған,
пісірілген) темірбетон құралымдардың бойлық
және көлденең арматура шыбықтарының
жиынтығы.
Каркас здания (сооружения)
– стержневая
несущая система, воспринимающая нагрузки и
воздействия и обеспечивающая прочность и
устойчивость здания.
Ғимараттар (имараттар) қаңқасы
– жүктер
мен әсерлерді қабылдайтын және ғимараттың
беріктігі
мен
орнықтылығын
қамтамасыз
ететін шыбықты көтергіш жүйе.
Каркасно-панельные конструкции
– конструкции
зданий, состоящие из несущих элементов каркаса
и ограждающих конструкций (стен, перекрытий и
покрытий), выполненных из панелей.
Панельді-қаңқалы
құралымдар –
панельдерден
құрастырылған
қаңқа
мен
қоршаушы құралымдардың (қабырғалардың,
аражабындардың,
жабындардың)
көтергіш
бөлшектерінен
тұратын
ғимараттардың
құралымдары.
Карниз
– 1) горизонтальный выступ на стене,
поддерживающий крышу здания и защищающий
стену
от
стекающей
воды;
часто
имеет
декоративное значение; 2) верхняя выступающая
часть антаблемента.
Ернеу
– 1) ғимараттың шатырын демеп
тұратын
және
қабырғаны
аққан
судан
қорғайтын қабырғадағы көлденең кертеш;
әрлеу мақсатында жиі пайдаланылады; 2)
сәнмаңдайшалардың
жоғарғы
шығыңқы
бөлігі.
Карниз балюстрады –
элемент балюстрады, к
которому крепятся направляющие поручня и
щиты балюстрады.
Тізбек қоршау ернеуі
– тұтқа бағыттағыштары
мен тізбек қоршау қалқандары бекітілетін
тізбек қоршау элементі.
Карст
– явления, связанные с растворением
природными
водами
горных
пород
(гипс,
каменная соль, и т.д.), образующие подземные
полости,
ходы,
пещеры,
учитываемые
при
проектировании и строительстве зданий и
сооружений.
Карст
– ғимараттар
мен
имараттарды
жобалауда және салуда ескерілетін, жерасты
қуыстарын, жолдарын және үңгірлер түзетін,
тау жыныстарының (гипс, тас тұз және т.б.)
табиғи суларда еруіне байланысты пайда
болатын құбылыс.
Карта инженерно-геологического районирования
–
отображение на топографическом плане
(карте)
инженерно-геологических
условий
выделенных таксономических единиц (районов,
подрайонов, участков и т.п.) с принятой
(заданной) степенью однородности этих условий.
Инженерлік-геологиялық бөлу картасы –
бөлінген
таксономикалық
бірліктердің
(аудандардың, аудан бөліктерінің, телімдердің
және
т.с.с.)
инженерлік-геологиялық
шарттарын осы шарттардың біркелкілігінің
қабылданған (берілген) дәрежесіне сәйкес
топографиялық жоспарда (картада) көрсету.
Карта
инженерно-геологических
условий –
отображение на топографическом плане (карте) (в
цифровой,
графической
и
иных
формах)
компонентов геологической среды, оказывающих
влияние на здания и сооружения.
Инженерлік-геологиялық жағдай- лар картасы
–
ғимараттар мен имараттарға әсерін тигізетін
геологиялық
ортаның
компоненттерін
(цифрлық, кескіндемелік және басқа да түрде)
топографиялық жоспарда (картада) көрсету.
Карта инженерно-экологическая –
графическое
отображение
на
карте
современного
экологического состояния окружающей среды и
(или) прогноза ее изменения на заданный
интервал времени.
Инженерлік-экологиялық карта –
қоршаған
ортаның қазіргі экологиялық жағдайын және
(немесе) берілген уақыт аралығында оның
өзгеруінің болжамын картада кескіндемелік
бейнелеу.
Карта опасности природных и техноприродных
процессов
(карта опасности) – отображение на
специальной карте (в цифровой, графической и
иных
формах)
характеристик
опасности
(интенсивности, повторяемости, вероятности и
др.) природных или техноприродных процессов.
Табиғи
және
технотабиғи
процестердің
қауіптілігінің картасы
(қауіптілік картасы) –
табиғи
немесе
технотабиғи
процестердің
қауіптілігінің (үдемелілігінің, қайталануының,
ықтималдығының және т.б.) сипаттамаларын
арнайы картада (цифрлік, кескіндемелік және
басқа да түрде) бейнелеу.
Карта риска от природных и техноприродных
процессов
(карта риска) – отображение на
специальной карте (в цифровой, графической и
иных формах) вероятных потерь (социальных,
материальных и др.) от воздействий природных и
техноприродных процессов.
Табиғи және технотабиғи процестерден болуы
ықтимал қауіп-қатер картасы
(ықтимал қауіп-
қатер картасы) – табиғи немесе технотабиғи
процестердің әсерінен болуы ықтимал қауіп-
қатерді (әлеуметтік, материалдық) арнайы
картада (цифрлік, кескіндемелік және басқа да
түрде) бейнелеу.
Карта
технологическая
– документ,
Технологиялық карта
– жиі қайталанатын
СНиП РК 1.01-32-2005
73
устанавливающий рациональную и стабильную
технологию производства часто повторяющегося
вида
строительно-монтажных
работ
и
используемый взамен проекта производства
работ или в дополнение к нему.
құрылыс-жинақтау жұмыстарының тиімді және
тұрақты
технологиясын
белгілейтін
және
жұмыс өндіру жобасының орнына немесе оған
қосымша ретінде пайдаланылатын құжат.
Карта
трудовых
процессов
– документ,
устанавливающий рациональную и стабильную
технологию
какого-либо
производственного
процесса
с
часто
повторяющимися
производственными операциями и определяющий
методы, условия выполнения и материально-
технического обеспечения этих операций.
Еңбек
процестерінің
картасы
– өндіріс
операциялары жиі қайталанатын қандай да бір
өндіріс
процесінің
тиімді
және
тұрақты
технологиясын
белгілейтін
және
осы
операциялардың әдістерін, орындалу және
материалдық-техникалық
қамсыздандыру
жағдайларын анықтайтын құжат.
Картон
–
разновидность
бумаги;
характеризуется большой удельной массой.
Қатты қағаз –
қағаздың түрі, үлкен меншікті
массасымен сипатталады.
Карьер
– 1) горное предприятие по добыче
полезных ископаемых открытым способом; 2)
совокупность
выемок
в
земной
коре,
образованных в результате ведения горных работ
по добыче полезных ископаемых при открытой
разработке.
Карьер –
1) пайдалы қазбаларды ашық
жолмен
өндіретін
тау-кен
кәсіпорны; 2)
пайдалы қазбаларды ашық жолмен өндіру
кезінде
тау-кен
жұмыстарын
жүргізу
нәтижесінде пайда болған жер қыртысы
қазбаларының жиынтығы.
Каталог
единичных
расценок
– сборник
единичных расценок на общестроительные и
специальные работы, привязанных к законам
строительства в области (регионе, республике)
или для конкретных условий отдельных крупных
строек, а также для специализированных и
линейных строек.
Жеке бағалар каталогі
– облыстағы (аймақ,
республика) құрылыс заңдарына бекітілген
жалпы құрылыс және арнайы жұмыстарға
немесе жекелеген ірі құрылыстардың нақты
шарттарына, сондай-ақ мамандандырылған
және салалық құрылыстарға арналған жеке
бағалар жинағы.
Катанка
– горячекатанная проволока диаметром
5-10
мм.
Применяется
при
армировании
железобетонных конструкций.
Катанка
– бас кермесі 5-10 мм ыстықтай
созылған сым. Темірбетон құралымдарын
арматуралау
кезінде қолданылады.
Каток дорожный
– прицепная или самоходная
машина для уплотнения укатыванием грунтов,
дорожных оснований и покрытий и т.д.
Жол аунағы –
топырақты, жол негіздері мен
қабаттарын
және
т.б.
домалау
арқылы
нығыздауға арналған тіркелетін немесе өзі
жүретін машина.
Кафель
– керамические плитки для облицовки
стен, печей и т.д. Могут быть гладкие, рельефные,
покрытые глазурью.
Кафель
– қабырғаларды, пештерді қаптауға
арналған керамикалық тақташалар. Тегіс,
бедерлі, зертас жалатылған болуы мүмкін.
Качество
строительной
продукции
–
совокупность
потребительских
свойств
строительной продукции и ее способность
удовлетворять
определенные
потребности
народного хозяйства или населения с точки
зрения технических, эстетических, социальных
требований,
установленных
в
нормативных
документах и стандартах.
Құрылыс өнімдерінің сапасы
– құрылыс
өнімдерінің
тұтынушылық
қасиеттерінің
жиынтығы және олардың нормативтік және
стандарттық
құжаттарда
белгіленген
техникалық, эстетикалық, әлеуметтік талаптар
тұрғысынан халық шаруашылығының немесе
халықтың
белгілі
бір
қажеттіліктерін
қанағаттандыру қабілеті.
Кварцевое
стекло
– силикатное
стекло,
получаемое
плавлением
природных
разновидностей кремнезема – горного хрусталя,
жильного кварца и кварцевого песка, а также
синтетического диоксида кремния.
Кварцтік әйнек –
кремнийдің табиғи түрлерін
– тау хрусталін, желілі
кварцті және кварц
құмын, сондай-ақ кремнийдің синтетикалық
диоксидін балқыту арқылы алынатын силикат
әйнек.
Керамзит
– искусственный пористый материал в
виде
гравия
(реже
щебня),
служащий
заполнителем
для
легких
бетонов,
реже
используемый в качестве теплоизоляционной и
звукоизоляционной засыпки в конструкциях
зданий.
Керамзит
– жеңіл бетондарды толтырғыш,
сирегірек
ғимараттардың
құралымдарында
жылу
ұстағыш
және
дыбыс
ұстағыш
толтырушы ретінде пайдаланылатын малтатас
(сирегірек қиыршықтас) түріндегі жасанды
кеуекті материал.
Керамзитобетон
– легкий бетон, в котором
заполнителем является керамзит и песок, а
вяжущим – цемент (реже строительный гипс,
известь или синтетические смолы).
Керамзитобетон –
толтырғышы - керамзит пен
құм, тұтқырлаушысы – цемент (сирегірек -
құрылыс гипсі, әк немесе синтетикалық
шайырлар) болып табылатын жеңіл бетон.
Керамика
– изделия и материалы, получаемые
спеканием глин и их смесей с минеральными
добавками, а также оксидов металлов и др.
неорганических соединений.
Керамика –
саз және оның минералды
қоспалармен
қоспасын,
сондай-ақ
металдардың және т.б. органикалық емес
қосылыстардың оксидтерін пісіру арқылы
алынатын бұйымдар мен материалдар.
СНиП РК 1.01-32-2005
74
Керамическая
плитка –
изготовленное из
керамической массы плоское, как правило,
тонкостенное глазурованное или неглазурованное
изделие,
применяемое
для
наружной
или
внутренней облицовки стен и стеновых панелей, а
также для настилки полов.
Керамикалық тақташа –
қабырғалардың және
қабырға панельдердің сырты мен ішін
қаптауға,
сондай-ақ
еденге
төсеуге
пайдаланылатын
керамикалық
массадан
жасалған жазық, әдетте жұқа ғана зертасталған
немесе зертасталмаған бұйым.
Керамические
краски
– окрашенные
минеральные вещества (обычно оксиды тяжелых
цветных металлов или синтетические соединения
типа корундов, гранатов, цирконов), стойкие при
высоких температурах.
Керамикалық
сырлар –
жоғары
температураларға төзімді, боялған минералды
заттар
(әдетте
ауыр
түсті
металдардың
оксидтері
немесе
корундтер,
гранаттар,
циркондар сияқты синтетикалық қоспалар).
Керамические плитки для полов, метлахские
плитки
– прессованные плитки из полусухих
порошкообразных
керамических
масс
с
последующей сушкой и обжигом до спекания,
отличающиеся
высокой
прочностью,
износостойкостью,
водо-
и
химической
стойкостью.
Еденге арналған керамикалық тақташалар,
метлах тақташалары –
жоғары беріктігімен,
тозуға төзімділігімен, суға және химиялық
әсерге бекемдігімен ерекшеленетін жартылай
құрғақ керамикалық ұнтақ тәрізді массалардан
сығылып жасалған, одан кейін кептіріліп,
піскенше күйдірілген тақташалар.
Керамические покрытия
– тонкие (15-150 мкм)
керамические
пленки
(преимущественно
на
основе
огнеупорных
оксидов
металлов
и
керметов), наносимые на металлическую или
иную поверхность для повышения ее химической,
термической и механической стойкости.
Керамикалық
қабаттар
– химиялық,
термикалық және механикалық төзімділігін
жоғарылату үшін металл немесе басқа бетке
жапсырылатын
жұқа (15-150 мкм)
керамикалық қабық (көбінесе металдар мен
керметтердің отқа төзімді оксидтері негізінде
жасалады).
Керметы
– композиционные
материалы,
содержащие металлы (или сплавы) и один или
несколько видов керамики.
Керметтер –
құрамында металдар (немесе
құймалар) және бір немесе бірнеше керамика
түрі бар композициялық материалдар.
Керн
– 1) керн в горном деле – цилиндрическая
колонка горной породы, получаемая кольцевым
разрушением забоя при бурении скважины; 2)
керн в приборостроении – стальной стержень,
запрессованный в буксы или в конце трубчатой
оси
подвижной
части
механизмов
электроизмерительных приборов, часов и т.п.; 3)
керн в металлообработке – точка, нанесенная
кернером.
Керн –
1) тау-кен саласындағы керн –
скважинаны
бұрғылау
кезінде
жынысты
шеңберлік
қиратумен
алынатын
тау
жынысының цилиндр пішінді өзегі; 2) аспап
жасаудағы керн – буксілерге немесе электр
өлшеуіш аспаптардың, сағаттардың және т.с.с.
қозғалмалы механизмдерінің құбырлық осьінің
аяғына сығымдалып салынған болат шыбық;
3) металл өңдеудегі керн – кернермен
жасалған нүкте.
Кессон в строительстве
– преимущественно
железобетонная конструкция для сооружения под
водой или в водонасыщенном грунте глубоких
массивных фундаментов.
Құрылыстағы кессон –
су астында немесе
сулы топырақта терең ірі іргетас орнатуға
арналған көбінесе темірбетон құралымдар.
Кессон в архитектуре
– углубление (обычно
квадратной формы) на потолке, на внутренней
поверхности арки.
Сәулеттегі кессон –
төбедегі, арканың ішкі
бетіндегі тереңдету (әдетте квадрат пішінді).
Кипрегель
– геодезический
прибор
для
измерения
вертикальных
углов,
расстояний,
превышений
и
графического
построения
направлений и нанесения их на план рельефа при
топографической съемке.
Кипрегель –
тік
бұрыштарды,
арақашықтықтарды,
артықшылықтарды
өлшеуге және бағыттарды кескіндеме түрінде
салуға және оларды топографиялық түсірілім
кезінде бедер жоспарына түсіруге арналған
геодезиялық аспап.
Кирпич
– искусственный камень правильной
формы
(обычно
в
виде
прямоугольного
параллелепипеда),
сформированный
из
минеральных
материалов,
приобретающий
камнеподобные
свойства
(прочность,
водостойкость, морозостойкость) после обжига
или обработки паром.
Кірпіш –
минералдық
материалдардан
жасалған, күйдіру немесе бумен өңдегеннен
кейін тастың қасиеттеріне ұқсас қасиеттерге
(беріктік, суға төзімділік, аязға төзімділік) ие
болатын дұрыс пішінді жасанды тас (әдетте тік
бұрышты параллелепипед түрінде).
Кирпич нормативного формата
(КФ, условный
кирпич) – керамическое, силикатное или иное
изделие
нормального
формата
размером
250x120x65 мм, полнотелое или пустотелое.
Нормативтік үлгідегі кірпіш
(НК, шартты
кірпіш) – қалыпты үлгідегі өлшемі 250х120x65
мм, толық немесе қуыс денелі керамикалық,
силикат немесе басқа бұйым.
Кирпич утолщенный
– керамическое, силикатное
или иное изделие размером 250x120x96 мм,
Қалыңдатылған кірпіш
– өлшемі 250x120x96
мм қалыпты үлгідегі кірпіштен қалыңдығы
СНиП РК 1.01-32-2005
75
полнотелое или пустотелое, отличающееся от
кирпича нормального формата по толщине.
бойынша ажыратылатын, толық немесе қуыс
денелі керамикалық, силикат немесе басқа
бұйым.
Кислородная резка
– газовая, автогенная резка
металла в струе кислорода.
Оттегімен кесу
– металды оттегінің жіңішке
ағысында газбен, автогендік кесу.
Кислотная коррозия бетона –
коррозия бетона в
результате взаимодействия его с кислотами.
Бетонның
қышқылдық
тоттануы –
қышқылдармен өзара әсерлесуі нәтижесінде
болатын бетонның тоттануы.
Кислотостойкие
материалы,
кислотоупорные
материалы
– материалы,
способные
противостоять разрушающему действию кислот.
Қышқылға төзімді материалдар, қышқылға
берік материалдар –
қышқылдың қирату
әсеріне қарсы тұра алатын материалдар.
Кислотостойкий раствор
(бетон) – раствор
(бетон),
состоящий
из
вяжущего
в
виде
растворимых силикатов калия или натрия,
инициатора
твердения
и
кислотостойких
заполнителей: пылевидного наполнителя, песка
(щебня).
Қышқылға төзімді ерітінді
(бетон) – калийдің
немесе
натрийдің
ерітілмелі
силикаттары
түріндегі тұтқырдан, қатаю инициаторынан
және қышқылға төзімді толтырғыштардан:
шаң
түріндегі
толтырғыштан,
құмнан
(қиыршықтастан) тұратын ерітінді (бетон).
Кислотостойкость
– способность материалов
противостоять действию кислот.
Қышқылға төзімділік
– материалдардың
қышқылдардың әсеріне қарсы тұру қабілеті.
Кислотостойкость
керамической
плитки –
способность плитки противостоять воздействию
заданной кислоты определенной концентрации
при определенных условиях без последующего
появления
дефектов
на
глазурованной
поверхности и (или) разрушения черепка.
Керамикалық
тақташаның
қышқылға
төзімділігі –
нәтижесінде зертасталған бетінде
ақау пайда болмайтын және (немесе) негізі
қирамайтын тақташаның берілген қышқылдың
белгілі концентрациясына белгілі жағдайда
қарсы тұру қабілеті.
Кислотоупорные материалы
– высокостойкие
материалы
против
разрушающего
действия
кислот . Это могут быть высоколегированные
стали, чугуны, сплавы, горные породы, керамика,
резинка, стекло, специальные замазки и т.д.
Қышқылға берік материалдар
– қышқылдың
қирату әсеріне төзімділігі жоғары материалдар.
Қоспалары жоғары легирленген болат, шойын,
қорытпа, тау жыныстары, керамика, резеңке,
шыны, арнайы қойыртпақ зат және т.б. болуы
мүмкін.
Кислотоупорный цемент
состоит из смеси тонко
измельченной
горной
породы,
в
которую
вводится жидкое стекло.
Қышқылға берік цемент
– құрамына сұйық
шыны
енгізілген
майдаланған
тау
жыныстарының қоспасынан тұрады.
Кладка
зимняя
– возведение
каменных
конструкций при отрицательных температурах
наружного
воздуха
на
растворах
с
противоморозными добавками или способом
замораживания.
Қысқы қалау
– сыртқы ауаның төмен
температурасында
аязға
қарсы
қоспалар
қосылған
ерітінділермен
немесе
мұздату
тәсілімен тас құралымдарды тұрғызу.
Клеевые краски
– краски на основе водных
растворов эфиров целлюлозы, поливинилового
спирта, крахмала, казеина. Образуют пористые,
обычно неводостойкие покрытия. Применяются
для отделки внутри помещений. Водостойкие
казеиновые клеевые краски применяют для
окраски
фасадов
и
получения
моющихся
покрытий.
Желімдік
сырлар
– целлюлоза
эфирі,
поливинил спирті, крахмал, казеиннің судағы
ерітіндісі негізінде жасалған сырлар. Кеуекті,
әдетте
суға
төзімсіз
қабаттар
түзеді.
Ғимараттың ішін әрлеу үшін қолданылады.
Суға төзімді казеин желімдік сырларды
қасбеттерді сырлау үшін және жуылатын қабат
жасау үшін қолданады.
Клей, адгезивы
– композиции на основе
органических
или
неорганических
веществ,
способные соединять (склеивать) различные
материалы
за
счет
образования
прочной
адгезивной
связи
клеевой
прослойки
с
поверхностями соединяемых материалов.
Желім, адгезивтер –
желімдік қабаттың
жабыстырылатын материалдардың беттерімен
берік адгезивті байланыс жасауы нәтижесінде
түрлі
материалдарды
жабыстыратын
(желімдейтін)
органикалық
немесе
органикалық
емес
заттар
негізіндегі
композициялар.
Клейстер
– клейний раствор, получаемый
нагреванием
водной
суспензии
крахмала.
Применяют в малярных, переплетных и др.
работах.
Клейстер
– крахмалдың су жүзгіндерін
жылыту арқылы алынатын желімдегіш ерітінді.
Сырлау, түптеу және т.б. жұмыстарында
қолданылады.
Клепальная машина
– машина, предназначенная
для выполнения клепки.
Тойтармалаушы машина –
тойтармалауды
орындауға арналған машина.
Клепальный молоток
– пневматическая ручная
машина ударного действия для образования
замыкающей головки на заклепке.
Тойтармалаушы
балға –
тойтармаға
тұйықтаушы бас тиек жасау үшін соққылы
әрекет жасайтын пневматикалық қол машина.
Клепаные
конструкции
– металлические
Тойтармалық
құралымдар –
бөлшектері
СНиП РК 1.01-32-2005
76
конструкции
зданий,
сооружений,
машин,
технологического
оборудования,
элементы
которых соединяются заклепками.
тойтармалармен қосылатын ғимараттардың,
имараттардың,
машиналардың,
технологиялық
жабдықтардың
металл
құралымдары.
Клепка
– образование неразъемных соединений
элементов
преимущественно
из
листового
материала при помощи заклепок.
Тойтармалау –
тойтармалардың көмегімен
көбінесе,
табақ
материалдардан
ажыратылмайтын қосылыстар жасау.
Клеть,
сруб
– простейшая
деревянная
конструкция, образованная положением один на
другой венцами из бревен или брусьев.
Клеть, сруб –
бөренелер немесе келтектерді
бірінің үстіне бірін қойып жасалған қарапайым
ағаш құралым.
Клин
– деталь призматической формы, имеющая
две рабочие поверхности, сходящиеся под углом.
Сына –
бұрыш жасап түйісетін екі жұмыс беті
бар призма пішінді бөлшек.
Клинкер дорожный
– высокопрочный кирпич,
полученный из специальных (клинкерных) глин
обжигом до полного спекания.
Жол
клинкері –
арнайы
(клинкерлік)
саздардан
толығымен
піскенше
күйдіру
арқылы алынатын беріктігі жоғары кірпіш.
Клинкер цементный
– полуфабрикат в виде
спеченной сырьевой смеси (например, известняка
и глины) для изготовления цемента.
Цементтік клинкер –
пісірілген шикізат
қоспасы (мысалы, әктас немесе саз) түріндегі
цемент
дайындауға
арналған
жартылай
фабрикат.
Клиновое соединение
– разъемное неподвижное
соединение деталей машин, затягиваемое или
регулируемое при помощи клина.
Сыналық қосылыс –
машина бөлшектерінің
сынаның
көмегімен
тартылатын
немесе
реттелетін
ажыратылмалы
қозғалмайтын
қосылысы.
Клиринг
– система безналичных расчетов за
товары и услуги, основанные на зачете взаимных
требований.
Клиринг
- өзара талаптарды есепке алу
негізінде тауарлар мен қызметке қолма-қол
ақшасыз есеп айырысу жүйесі.
Ключ –
изделие, служащее для приведения в
действие запирающих устройств замка или
штифтов
цилиндрового
механизма,
обеспечивающее выход засова из корпуса замка.
Кілт –
ысырманың құлыптың корпусынан
шығуын
қамтамасыз
ететін,
құлыптың
құлыптау құрылғыларын немесе цилиндрлік
механизмінің
штифтілерін
қозғалту
үшін
қызмет ететін бұйым.
Ключ соединительных головок –
устройство для
облегчения смыкания или размыкания пожарных
соединительных головок.
Қосқыш бас тиектердің кілті -
өрт сөндіруші
қосқыш
бас
тиектердің
тұтасуы
мен
ажыратылуын жеңілдететін құрылғы.
Ковер из керамических плиток –
набор плиток,
наклеенных на ситообразный материал или на
лист бумаги, предназначенный для облегчения
работ при укладке.
Керамикалық тақташалардан жасалған кілем
–
қалау жұмыстарын жеңілдетуге арналған
елеуіш үлгісіндегі материал немесе қағаз бетке
жапсырылған тақташалар жиынтығы.
Ковш землеройной и подъемно-транспортной
машины
– рабочий орган для захвата-отделения
части материала от массива и переноса его к
месту разгрузки (погрузки).
Жер қазу және көтергіш-тасу машиналарының
шөміші –
материалдың бір бөлігін массивтен
бөліп алып, тиеу (түсіру) орнына тасуға
арналған жұмыс органы.
Ковшовый элеватор
– машина непрерывного
действия для подъема сыпучих материалов в
ковшах, присоединенных к движущейся ленте
(ленточные
элеваторы)
или
цепи
(цепные
элеваторы).
Шөмішті элеватор -
үгітілгіш материалдарды
жылжымалы таспаға (таспалық элеваторлар)
немесе шынжырға (шынжырлы элеваторлар)
қосылған шөміштермен көтеруге арналған
үзіліссіз жұмыс істейтін машина.
Когезия
–
сцепление,
притяжение
между
частицами одного и того же твердого тела или
жидкости, приводящее к объединению этих
частиц
в
единое
тело
и
обусловленное
межмолекулярным взаимодействием.
Когезия
– бір қатты дененің немесе сұйықтың
ұсақ бөлшектерінің тұтас денеге біруігіне
әкелетін және молекулалардың өзара әрекеті
нәтижесінде болатын осы бөлшектердің бір-
бірімен ілінісуі, бір-біріне тартылуы.
Козловый кран
– грузоподъемный кран в виде
моста на жестких опорах, передвигающихся по
рельсовому пути или бетонному основанию.
Төрттағанды кран –
рельстер немесе бетон
негіздің үстінде қозғалатын қатты тіректерге
орнатылған көпір түріндегі жүк көтеруші кран.
Кокошник в архитектуре
– ложная закомара,
имеющая лишь декоративное назначение.
Сәулеттегі кокошник –
тек әрлеуге ғана
арналған жалған бөлшек.
Колебания
– изменения во времени какой-либо
физической величины, характеризующиеся той
или иной степенью повторяемости.
Тербелістер –
қайталану
дәрежесімен
сипатталатын қандай да бір физикалық
өлшемнің уақыт аралығындағы өзгерістері.
Колебания
механические
– колебания,
совершаемые твердыми телами, жидкостями или
газами.
Механикалық тербелістер –
қатты денелердің,
сұйықтардың немесе газдардың тербелісі.
Колея
– следы, образованные в мягком грунте
или снегу при движении транспортных средств.
Соқпақ –
көліктер жүрген жұмсақ топырақта
немесе қардың бетінде пайда болатын із.
СНиП РК 1.01-32-2005
77
Коллектор коммуникационный
– 1) подземное
протяженное сооружение для транспортирования
жидкостей и газов (без трубопроводов); 2)
подземное
протяженное
сооружение
для
комбинированной прокладки трубопроводов и
кабелей различного назначения.
Қатынас коллекторы
– 1) сұйықтар мен
газдарды (құбырсыз) тасымалдау үшін қажет
жерасты бойлық имараты; 2) арнаулы түрлі
құбырлар мен
кабельдерді
қиылыстырып
төсеуге арналған жерасты бойлық имараты.
Коллектор осушительных систем
– дренажная
труба или канал, которые принимают воду из
регулирующей части осушительной сети и
отводят ее за пределы осушаемой территории.
Құрғату жүйелерінің коллекторы –
құрғату
торабының
реттеу
бөлімінен
суды
қабылдайтын
және
оны
құрғатылатын
аймағынан тыс жерге әкететін құрғатқыш
құбыр немесе канал.
Коллектор
канализационный
– участок
канализационной сети, собирающий сточные
воды из бассейнов канализования.
Канализациялық коллектор –
канализациялау
бассейндерінен
ақаба
суларды
жинайтын
канализация торабының телімі.
Колодец
– сооружение в виде вертикальной
скважины,
шахты
или
камеры.
Колодцы
гидротехнические устраивают с целью сбора
подземных вод для водоснабжения и орошения –
водозаборный колодец; для пополнения запаса
подземных вод поверхностными или сброса
дренажных и осветленных канализационных вод
– поглощающий колодец; для регулирования
забора воды из рек, озер, водохранилищ –
береговой колодец. Колодец канализационный
сооружают на канализационной сети для ее
осмотра, промывки, прочистки и пр. (смотровые,
перепадные, промывные).
Құдық –
тік ұңғыма, шахта немесе камера
түріндегі
құрылыс.
Гидротехникалық
құдықтарды жерасты суын жинау арқылы
сумен жабдықтау және суару үшін – су алғыш
құдық ретінде орнатады; жерасты су қорын
жер беті суларымен толықтыру немесе дренаж
және
тазартылған
канализация
суларын
ағызып жіберу үшін – жұтқыш құдық;
өзендерден,
көлдерден,
су
қоймаларынан
алынатын су мөлшерін реттеу үшін – жағалық
құдық орнатады. Канализациялық құдықты
канализациялық торапта оны тексеру, жуу,
тазалау және т.б. (тексеру, сарқырама, жуғыш
құдықтар) үшін орнатады.
Колодец сетевой
– элемент наружной сети
водопровода или канализации, предназначенный
для
установки
трубопроводной
арматуры,
приборов,
устройств
присоединений,
для
прочистки сети и др.
Торап құдығы
– құбырлық арматураларды,
аспаптарды,
қосу,
торапты
тазарту
қондырғыларын орнатуға және т.б. арналған
су
құбырлары
торабының
немесе
канализацияның сыртқы элементі.
Колодец
опускной
– полая
вертикальная
конструкция, погружаемая в грунт, по мере его
разработки под действием собственного веса.
Түсірмелі құдық
– жерді қазған сайын өз
салмағының әсерінен төмен батырылатын іші
қуыс тік құралым.
Колонковое бурение –
способ вращательного
бурения скважин и шахтных стволов, при
котором
разрушение
горной
породы
осуществляется по периферийной (кольцевой)
части
забоя
с
сохранением
нетронутой
центральной части (керна).
Бағаналық бұрғылау –
тау жынысы қазбасы
шеткі (сақиналық) жағынан қирап, ортаңғы
бөлігі (керн) өз қалпында қалатын ұңғымалар
мен шахталардың оқпандарын айналмалы
бұрғылау әдісі.
Колонна
– 1) в архитектуре – вертикальная
опора здания, сооружения (как правило, круглого
сечения),
воспринимающая
вертикальные
нагрузки от др. элементов; 2) в машиностроении
– стержневой вертикальный элемент несущей
конструкции машин, на котором размещены
рабочие органы, инструмент и т.п.
Ұстын –
1)
архитектурада – басқа
бөлшектерден тік жүктемелерді қабылдайтын
ғимараттың, имараттың тік тірегі (әдетте
қиысы дөңгелек болып келеді); 2) машина
жасауда – жұмыс органдары, аспаптар
орналастырылған
машинаның
көтеруші
құралымының шыбықты тік элементі.
Колоннада
– ряд
или
ряды
колонн,
объединенные горизонтальным перекрытием и
расположенные снаружи или внутри здания.
Ұстындар қатары –
горизонталь жабынмен
біріктірілген ұстындардың ғимараттың ішінде
немесе сыртында орналасқан қатары немесе
қатарлары.
Кольматаж
– проникновение мелких взвешенных
частиц в пористый материал при движении
фильтрационного потока, осаждение наносов.
Кольматаж –
фильтрациялық ағым жылжыған
кезде ұсақ өлшенген бөлшектердің кеуекті
материалға өтуі, үйінділердің тұнуы.
Комбинированное
защитное
покрытие –
защитное покрытие, образуемое путем сочетания
металлического и лакокрасочного покрытий.
Құрастырылған қорғаныш қабаты –
метал
және сырлы лакты қабаттарды үйлестіру
жолымен жасалатын қорғаныш қабаты.
Комбинированное освещение
— освещение, при
котором к общему освещению добавляется
местное.
Құрастырылған жарық –
жалпы жарыққа
жергілікті жарық қосылатын жарықтандыру.
Комбинированное
естественное
освещение
—
сочетание верхнего и бокового естественного
освещения.
Құрастырылған табиғи жарық –
жоғарғыдан
және жанынан түсетін табиғи жарықтың
үйлесімі.
СНиП РК 1.01-32-2005
78
Комбинированные
системы
в
строительной
механике
– системы, представляющие собой
сочетания
несущих
конструкций
различных
типов.
Құрылыс механикасындағы құрастырылған
жүйелер –
әр
түрлі
типтегі
көтеруші
құралымдардың үйлесімі түріндегі жүйелер.
Комбинированный огнетушитель –
огнетушитель
с зарядом двух и более огнетушащих веществ.
Құрастырылған отсөндіргіш –
екі және одан да
көп
отсөндіргіш
заттармен
зарядталған
отсөндіргіш.
Комиссия по чрезвычайным ситуациям
(комиссия
по ЧС) – функциональная структура органа
исполнительной власти Республики Казахстан и
органа местного самоуправления, а также органа
управления
объектом
народного
хозяйства,
осуществляющая в пределах своей компетенции
руководство соответствующей подсистемой или
звеном ЧС либо проведением всех видов работ по
предотвращению возникновения чрезвычайных
ситуаций и их ликвидации.
Төтенше жағдайлар бойынша комиссия
(ТЖ
бойынша
комиссия) – Қазақстан
Республикасындағы
атқарушы
билік
органының
және
жергілікті
басқару
органының, сондай-ақ халық шаруашылығы
нысанын басқару органының өз өкілеттігі
шегінде ТЖ тиісті шағын жүйесін немесе
буынын
басқаратын
немесе
төтенше
жағдайларды болдырмау үшін және олардың
салдарын жою үшін барлық жұмыс түрлерін
жүргізетін қызметтік құрылым.
Комиссия
государственная
приемочная
–
комиссия, назначаемая в установленном порядке
для приемки в эксплуатацию законченного
строительством объекта.
Мемлекеттік
қабылдау
комиссиясы
–
белгіленген тәртіпте құрылысы аяқталған
нысандарды
пайдалануға
қабылдау
үшін
тағайындалатын комиссия.
Комиссия рабочая приемочная
– комиссия,
назначаемая в установленном порядке для
приемки выполненных работ по законченному
строительством объекту и предъявления его
государственной приемочной комиссии.
Қабылдаушы жұмыс комиссиясы
– құрылысы
аяқталған нысанда орындалған жұмыстарды
қабылдап
және
мемлекеттік
қабылдау
комиссиясына ұсыну үшін белгіленген тәртіпте
тағайындалатын комиссия.
Коммуникации
– пути сообщения: маршруты
движения
транспорта,
каналы
связи,
сети
подземного городского хозяйства и т.п.
Қатынастар –
қатынас жолдары: көліктің
қозғалу бағыттары, байланыс каналдары,
қалалық
жерасты
шаруашылығының
тораптары және т.с.с.
Компенсатор
– устройство для устранения
(компенсации) влияния различных факторов на
состояние и работу сооружений.
Компенсатор –
құрылыстардың жағдайы мен
жұмысына түрлі факторлардың әсерін жоюға
(компенсациялауға) арналған құрылғы.
Комплекс мобильных (инвентарных) зданий и
(или) сооружений –
совокупность мобильных
(инвентарных) зданий и (или) сооружений,
предназначенных
для
выполнения
взаимосвязанных эксплуатационных задач.
Жеделәрекетті (жабдықты) ғимараттар және
(немесе) имараттардың кешені –
бір-бірімен
байланысты
пайдалану
жұмыстарын
орындауға арналған жеделәрекетті (жабдықты)
ғимараттар мен имараттардың жиынтығы.
Комплекс
нормативных
документов –
совокупность
взаимосвязанных
нормативных
документов,
объединенных
общей
целевой
направленностью
и
устанавливающих
согласованные требования к взаимосвязанным
объектам стандартизации (нормирования).
Нормативтік құжаттардың кешені –
бірыңғай
бағыттағы мақсаттармен біріктірілген және
стандарттау (нормалау) нысандарына өзара
байланысты келісілген талаптарды белгілейтін
нормативтік құжаттар жиынтығы.
Комплекс пусковой
– группа объектов (или их
частей)
основного
и
дополнительного
производственного назначения, энергетического,
транспортного и складского хозяйства, связи,
внутриплощадочных инженерных коммуникаций,
благоустройств и других объектов, являющихся
Достарыңызбен бөлісу: |