Строительные нормы и правила строительная терминология

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
48 
(или нагрузками) и деформациями материала (или 
перемещениями при деформировании). 
орын  ауыстыру)  және  кернеуі  (немесе күштер) 
арасындағы 
тәуелділіктің 
кескіндемелік 
бейнеленуі. 
Диафрагма  в  конструкции
 – сплошной  или 
решетчатый 
элемент 
пространственной 
конструкции,  способствующий  увеличению  ее 
жесткости; 
применяется 
в 
тонкостенных 
конструкциях,  каркасно-  и  крупнопанельных 
зданиях и т.д. 
 
Құралымдағы 
диафрагма – 
кеңістік 
құралымының  беріктігін  арттыратын  тұтас 
немесе  торлы  элемент;  ол  жұқа  қабырғалы 
құралымдарда,  қаңқалы  және  ірі  панельді 
ғимараттарда және т.б. қолданылады. 
Диафрагма  плотины
 – противофильтрационное 
устройство внутри тела плотины, сооружаемой из 
грунтовых  материалов,  выполненное  в  виде 
стенки  из  негрунтовых  материалов  (бетона, 
железобетона,  металла,  дерева  или  полимерных 
пленочных материалов). 
 
Бөгет 
диафрагмасы
 – топырақ 
материалдардан  салынған  бөгет  арасындағы 
топырақ  емес  материалдардан  (бетоннан, 
темірбетоннан,  металдан,  ағаштан  немесе 
полимерлік  үлдірлі  материалдардан)  қабырға 
түрінде жасалған  сүзілуге қарсы құрылғы. 
Дизайн
 – термин,  обозначающий  различные 
виды  проектировочной  деятельности,  имеющей 
целью 
формирование 
эстетических 
и 
функциональных 
качеств 
промышленных 
изделий,  предметов  домашнего  обихода,  одежды, 
обуви и т.п. 
 
Дизайн - 
өнеркәсіптік  бұйымдардың,  үй 
заттарының,  киімнің,  аяқ  киімнің  және  т.б. 
өнімдердің 
эстетикалық 
және 
қызметтік 
сапасын 
қалыптастыру 
мақсатында 
орындалатын  түрлі  жайғастыру  қызметін 
білдіретін термин. 
Динамика  сооружений
 – наука  о  колебаниях, 
методах  расчета  сооружений,  подвергающихся 
действию  динамических  нагрузок,  и  способах 
уменьшения  колебаний;  раздел  строительной 
механики. 
 
Имарат  динамикасы – 
динамикалық  күштер 
әсер ететін имараттардың тербелістері, оларды 
есептеу  әдістері  және  тербелісті  төмендету 
тәсілдері 
туралы 
ғылым; 
құрылыс 
механикасының бөлімі. 
Динамическая 
нагрузка
 – нагрузка, 
характеризующаяся  быстрым  изменением  во 
времени  ее  значения,  направления  или  точки 
приложения. 
 
Динамикалық  күш – 
уақытқа  қатысты 
шамасы,  бағыты  немесе  түсу  нүктесі  тез 
өзгеретін күш. 
Динамическая 
прочность
 – способность 
материала 
сопротивляться 
действию 
динамических  нагрузок  без  разрушения  или  без 
существенного изменения формы. 
 
Динамикалық 
беріктік – 
материалдың 
динамикалық 
күштердің 
әсеріне 
пішінін 
өзгертпей  немесе  пішінін  болымсыз  өзгерту 
арқылы қарсы тұру қабілеті. 
Динамическая 
устойчивость 
в 
строительной 
механике
 – устойчивость  сооружений  при 
действии динамических нагрузок. 
 
Құрылыс 
механикасындағы 
динамикалық 
орнықтылық – 
динамикалық  күштердің  әсер 
етуі кезіндегі құрылыстың орнықтылығы. 
Диспетчеризация
 – система  централизованного 
оперативного 
руководства 
всеми 
звеньями 
строительного  производства  для  обеспечения 
ритмичного 
и 
комплексного 
производства 
строительно-монтажных 
работ 
путем 
регулирования  и  контроля  за  выполнением 
оперативных  планов  и  графиков  производства  и 
для  обеспечения  его  материально-техническими 
ресурсами, 
согласования 
работы 
всех 
субподрядных  организаций,  подсобных  произ-
водств и обслуживающих хозяйств. 
 
Диспетчерлендіру
 – құрылыс 
өндірісінің 
ағымдағы  жоспарлары  мен  кескіндемелерін 
реттеу 
және 
бақылау 
арқылы 
құрылыс-
жинақтау 
жұмыстарының 
кезеңділігі 
мен 
кешенді  жүргізілуін  қамтамасыз  ету  және  оны 
материалды-техникалық 
ресурстармен 
қамтамасыз  ету,  барлық  қосалқы  мердігерлік 
ұйымдар,  қосалқы  өндіріс  орындары  және 
қызмет 
көрсететін 
кәсіпорындар 
жұмыстарының  үйлесімділігін  қамтамасыз  ету 
үшін  құрылыс  өндірісінің  барлық  буындарын 
орталықтандырылған жедел басқару жүйесі. 
Длительная  прочность – 
прочность  материала, 
находящегося  длительное  время  в  напряженном 
состоянии  при  высокой  температуре;  зависит  от 
температуры, 
химического 
состава, 
микроструктуры, состояния поверхности образца, 
окружающей среды. 
 
Ұзақ  мерзімді  беріктік – 
жоғары  температура 
кезінде  ұзақ  уақыт  бойы  шекті  күйде  болған 
материалдың  беріктігі;  ол  температураға, 
химиялық 
құрамына, 
микроқұрылымына, 
үлгінің 
беттік 
күйіне, 
қоршаған 
ортаға 
байланысты. 
Дноуглубительные  работы – 
углубление  и 
расширение 
водоемов 
и 
водотоков 
путем 
извлечения  грунта  со  дна  и  последующего 
удаления  извлеченного  грунта  в  сторону  от 
судового 
хода 
или 
гидротехнического 
сооружения. 
 
Тереңдету  жұмыстары – 
су  қоймалары  мен  су 
ағындары түбін  тереңдетіп қазу және қазылған 
топырақты 
кеме 
жолдарынан 
және 
гидротехникалық 
имараттардан 
тысқары 
жерлерге 
шығарып 
тастау 
арқылы 
су 
қоймаларын  және  су  ағындарын  тереңдету 
және кеңейту. 
Договор 
подряда 
(контракт)
 – документ, 
включающий  в  себя  все  содержащиеся  в  нем 
гарантии,  приложения,  подписанные  заказчиком 
 
Мердігерлік  шарт
  (келісімшарт) – тапсырма 
беруші  мен  мердігер  қол  қойған  кепілдеме, 
қосымша,  сондай-ақ  құрылыс  салу  барысында 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
49 
и  подрядчиком,  а  также  дополнения  и  изменения 
к нему, возникшие в процессе строительства. 
туындаған  толықтырулар  мен  өзгертулерден  
тұратын құжат. 
Дозиметрический 
контроль – 
комплекс 
организационных  и  технических  мероприятий  по 
определению  доз  облучения  людей  с  целью 
количественной  оценки  эффекта  воздействия  на 
них ионизирующих излучений. 
 
Дозиметрлік  бақылау – 
адамдарға  иондық 
сәулелердің әсерін сандық бағалау мақсатында 
сәулелену дозасын анықтау жөніндегі ұйымдық 
және техникалық шаралардың кешені. 
Док – 
1)  гидротехническое  сооружение  либо 
особое  судно,  предназначенное  для  осмотра  и 
ремонта  подводной  части  судов  или  для  их 
постройки; 2) искусственный  портовый  бассейн  с 
затвором,  служащий  для  стоянки  судов  под 
погрузкой-разгрузкой 
в 
местах 
больших 
приливно-отливных  колебаний  уровня  моря; 3) 
комплекс сооружений для ремонта и технического 
обслуживания  летательных аппаратов. 
 
Док – 
1) кемелердің суасты бөліктерін тексеру 
мен  жөндеуге  және  оларды  жасауға  арналған 
гидротехникалық  имарат  не  ерекше  кеме; 2) 
теңіз  деңгейінің  көтерілу-қайту  орындарында 
тиеу-түсіру 
жұмыстары 
үшін 
кемелердің 
аялдауына  арналған  жапқышы  бар  жасанды 
порттық 
бассейн; 3) ұшу 
аппараттарын 
жөндеуге  және  оларға  техникалық  қызмет 
көрсетуге арналған имараттар кешені. 
Документ 
нормативный 
международный
 – 
нормативный 
документ, 
содержащий 
обязательные 
при 
проектировании 
и 
строительстве требования. 
 
Халықаралық  нормативтік  құжат
 – жобалау 
және  құрылыс  жүргізу  кезінде  қойылатын 
міндетті  талаптардан  тұратын  нормативтік 
құжат. 
Документ 
нормативный 
республиканский
 – 
нормативный 
документ, 
устанавливающий 
требования  по  вопросам,  специфичным  для 
республики 
и 
не 
регламентированным 
международными нормативными документами. 
 
Республикалық 
нормативтік 
құжат
 – 
халықаралық 
нормативтік 
құжаттармен 
реттелмейтін  және  республика  үшін  өзіндік 
маңызы  бар  мәселелер  бойынша  талаптарды 
белгілейтін нормативтік құжат. 
Документация  производственная
 – совокупность 
документов, 
отражающих 
ход 
производства 
строительно-монтажных  работ  и  техническое 
состояние 
объекта 
строительства 
(исполнительные  схемы  и  чертежи,  рабочие 
графики, 
акты 
приемки 
и 
ведомости 
выполненных 
объемов 
работ, 
общие 
и 
специальные журналы работ и др.). 
 
Өндірістік  құжаттама
 – құрылыс-жинақтау 
жұмыстарының 
жүргізілу 
барысын 
және 
құрылыс 
нысандарының 
техникалық 
жағдайын  көрсететін  құжаттар  жиынтығы 
(орындау  сұлбалары  мен  сызбалары,  жұмыс 
кескіндемелері, 
қабылдау 
актілері 
және 
орындалған  жұмыс  көлемінің  тізімдемесі, 
жұмыстың  жалпы  және  арнайы  журналдары 
және т.б.). 
Долото – 
1) 
ручной 
или 
машинный 
дереворежущий  инструмент  для  выдалбливания 
отверстий,  гнезд,  пазов  и  т.п.; 2) основной 
элемент бурового инструмента для механического 
разрушения  горных  пород  в  процессе  бурения 
скважин. 
 
Қашау – 
1)  тесік,  ойық,  қуыс  және  т.б. 
саңылау тесуге арналған қол немесе машиналы 
ағаш  кесетін  аспап; 2) ұңғымаларды  бұрғылау 
кезінде  тау  жыныстарын  механикалық  бұзуға 
арналған бұрғылау аспабының негізгі элементі. 
Дополнительная 
изоляция – 
электрическая 
изоляция,  предусмотренная  дополнительно  к 
рабочей  изоляции  для  защиты  от  поражения 
электрическим  током  в    случае    повреждения  
рабочей изоляции. 
 
Қосымша  оқшаулама – 
негізгі  оқшаулама 
зақымданғанда электр тогы соғуынан қорғауға 
арналған 
негізгі 
оқшауламаға 
қосымша 
жасалған электрлік оқшаулама.  
Дополнительный 
водоизоляционный 
ковер
 
(рулонный  или  мастичный) – слои  из  рулонных 
материалов 
или 
мастик, 
армированных 
стекломатериалами,  используемые  для  усиления 
основного  водоизоляционного  ковра  в  ендовах, 
на  карнизных  участках,  в  местах  примыканий  к 
стенам,  шахтам  и  другим  конструктивным 
элементам. 
 
Қосымша суоқшаулағыш кілем 
(орамды немесе 
мастикалы) – шатырнауада,  ернеулік  бө-
ліктерде,  қабырғаларға,  шахталарға  және 
басқа 
құралымдық 
элементтерге 
жанасу 
жерлерінде 
негізгі 
суоқшаулағыш 
кілемді 
күшейту  үшін  пайдаланылатын  шыны  мате-
риалдармен арматураланған орамды материал-
дардан 
немесе 
мастикалардан 
жасалатын 
қабаттар. 
Допуск
 – разность  между  наибольшим  и 
наименьшим  предельными  размерами,  равная 
арифметической  сумме  допускаемых  отклонений 
от номинального размера. 
 
Шек 
–  нақты  өлшемнен  рұқсат  етілген 
ауытқулардың  арифметикалық  қосындысына 
тең  болатын  ең  үлкен  және  ең  кіші  шекті 
өлшемдердің айырмасы. 
Допустимый  выброс  радиоактивных  веществ – 
установленный  для  предприятий  и  лабораторий 
контрольный уровень активности радионуклидов, 
удаляемых за календарный год в атмосферу через 
систему вентиляции.  
 
Радиоактивті 
заттардың 
рұқсат 
етілетін 
шығарынды  мөлшері – 
кәсіпорындар  мен 
зертханалар  үшін  күнтізбелік  жыл  ішінде 
желдету 
жүйесі 
арқылы 
атмосфераға 
шығарылатын 
 
 
радионуклидтер 
белсенділігінің бақылау деңгейі.  
Допустимый  сброс  радиоактивных  веществ –   
Радиоактивті 
заттардың 
рұқсат 
етілетін 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
50 
установленный  для  предприятий  и  лабораторий 
контрольный уровень активности радионуклидов, 
удаляемых за календарный год во внешнюю среду 
со сточными водами.  
шығарылымы – 
кәсіпорындар 
мен 
зертханалар  үшін  күнтізбелік  жыл  ішінде 
сыртқы 
ортаға 
ақаба 
сулар 
арқылы 
шығарылатын 
 
 
радионуклидтер 
белсенділігінің бақылау деңгейі.  
Дорожная  одежда – 
многослойная  конструкция 
проезжей 
части 
автомобильной 
дороги, 
укладываемая 
на 
подготовленное 
земляное 
полотно;  состоит  из  покрытия,  основания  и 
подстилающего слоя. 
 
Жол  төсеніші – 
арнайы  дайындалған  жер 
төсемесінің  бетіне  салынатын  автомобиль 
жолының жүргіншілер бөлігіндегі көп қабатты 
құралымы;  жабын,  негіз  және  төсеніштен 
тұрады. 
Дорожно-строительные 
материалы – 
применяются  при  сооружении  автомобильных 
дорог и площадей. 
 
Жол-құрылыс  материалдары – 
автомобиль 
жолдарын 
және 
алаңдарды 
салуда 
қолданылады. 
Дорожно-строительные  машины
 – машины, 
используемые  для  выполнения  комплекса  работ 
при  строительстве  и  ремонте  автомобильных 
дорог, 
а 
также 
в 
железнодорожном, 
гидротехническом, гражданском, промышленном, 
аэродромном строительстве и т.д. 
 
Жол-құрылыс  машиналары – 
автомобиль 
жолдарын  салу  және  жөндеу  кезінде  кешенді 
жұмыстарды 
орындау 
үшін 
сондай-ақ, 
теміржол, 
гидротехникалық, 
азаматтық, 
өндірістік, 
аэродромдық 
 
 
және 
т.б. 
құрылыстарды  салу  кезінде  пайдаланылатын 
машиналар. 
Драглайн 
– 
самоходный 
экскаватор 
на 
шагающем  (реже  гусеничном)   ходу,  у  которого 
рабочий  орган  (ковш)  подвешен  к  стреле  на 
канатах  (подъемном  и  тяговом)  и  разработка 
грунта осуществляется, как правило, ниже уровня 
его стояния. 
 
Драглайн – 
адымды  (сиректеу – шынжыр 
табанды) жүрісті  өзі жүретін  экскаватор,  оның 
жұмыс  органы  (шөміш)  арқандағы  (көтеру 
және  тарту)  жебеге  ілінеді  және  өзі  тұрған 
жерден төмен деңгейдегі топырақты өңдейді. 
Древесина, ксилема
 – ткань высших растений. 
 
Ағаш, 
ксилема – 
жоғары 
сатылы 
өсімдіктердің ұлпалары. 
Древесная 
масса
 – волокнистая 
масса, 
получаемая 
при 
механическом 
истирании 
древесины  в  дефибрере  или  дефибраторе  с 
применением воды; полуфабрикат в производстве 
бумаги, картона, древесноволокнистых плит. 
 
Ағаш 
массасы – 
дефибрерде 
немесе 
дефибраторда  су  қолдану  арқылы  ағашты 
механикалық 
жолмен 
шайғылау 
арқылы 
алынатын  талшықты  масса;  қағаз,  картон, 
ағаш 
талшықты 
тақталар 
өндірісінде  
жартылай фабрикат. 
Древесная  мука
 – мелкий  сыпучий  продукт, 
получаемый 
сухим 
механическим 
размолом 
древесных стружек, опилок. 
 
Ағаш  ұны – 
ағаш  жоңқаларын,  үгінділерін 
құрғақ механикалық жолмен ұнтақтау арқылы 
алынатын ұсақ сусымалы өнім. 
Древесноволокнистые плиты  (ДВП)
 – древесный 
материал,  представляющий  собой  спрессованную 
в  плиты  волокнистую  массу  из  измельченной  и 
расщепленной древесины. 
 
Ағаш 
талшықты 
тақталар 
(АТТ) – 
ұнтақталған 
және 
жоңқаланған 
ағаштан 
алынған  талшықты  массаны  тақталар  түрінде 
нығыздау арқылы ағаштан жасалған материал. 
Древесно-пластические    массы
 – материалы  на 
основе  древесных  опилок,  стружек,  волокон, 
обрезков  шпона,  пропитанных  синтетической 
смолой,  высушенных  и  спрессованных  при 
давлении 12-15 МН/м
2
 и температуре 120
о
С. 
 
Ағаш-пластикалық  массалар –  
синтетикалық 
шайыр сіңдірілген, 12-15 МН/м
2
 қысымда және 
120
0
С 
температурада 
кептірілген 
және 
нығыздалған  ағаш  ұнтақтары,  жоңқалары, 
талшықтары, қабыршақ қиындылары негізінде 
алынған материал. 
Древесно-слоистые  пластики
 – материалы  на 
основе тонкого шпона лиственных пород (обычно 
березы, бука, липы). 
 
Ағаш-қатпарлы 
пластиктер – 
жалпақ 
жапырақты  ағаш  түрлерінің  (әдетте  қайың, 
шамшат, жөке ағашы) жұқа қабыршақтарынан 
жасалған материал. 
Древесно-стружечные 
плиты
 – древесный 
материал,  представляющий  собой  спрессованные 
в  плиты  древесные  стружки  со  связующим 
веществом,  главным  образом,  синтетическими 
смолами. 
 
Ағаш-жоңқалы 
тақта – 
негізінен, 
синтетикалық  шайырмен  байланыстырылған 
ағаш  жоңқаларын    тақта  түрінде  нығыздау 
арқылы жасалған ағаш материал. 
Древесные 
материалы
 – конструкционные, 
изоляционные и поделочные материалы на основе 
натуральной древесины. 
 
Ағаш 
материалдары – 
табиғи 
ағаштан 
алынған 
құралымдық, 
оқшаулағыш 
және 
ұсталық мақсатқа арналған материалдар. 
 
Дрель
 – ручной  инструмент  для  сверления 
отверстий  в  металле,  древесине,  пластмассе  и  др. 
материалах. 
 
Қолбұрғы – 
металды,  ағашты,  пластмассаны 
және басқа материалдарды тесуге арналған қол 
аспап. 
Дрена
 – подземное  искусственное  устройство 
(труба,  скважина,  полость)  для  сбора  и  отвода 
 
Дрена
 – топырақ  суларын  жинауға  және 
бұрып  ағызуға  арналған  жасанды  жерасты 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
51 
грунтовых вод. 
құрылғысы (құбыр, ұңғыма, қуыс). 
Дренаж
 – система труб (дрен), скважин и других 
устройств  для  сбора  и  отвода  грунтовых  вод  с 
целью  понижения  их  уровня,  осушения  массива 
грунта 
у 
здания 
(сооружения), 
снижения 
фильтрационного давления. 
 
Құрғатқыш
 – жерасты  суларының  деңгейін 
төмендету, 
ғимарат 
(имарат) 
жанындағы 
топырақ  қатпарын  құрғату,  сүзу  қысымын 
төмендету мақсатында жерасты суларын жинау 
мен 
бұрып 
әкетуге 
арналған 
құбырлар 
(дрендер), 
ұңғымалар 
және 
басқа 
да 
құрылғылар жүйесі.   
Дренажные машины
 – машины для укладки дрен 
в  грунт,  устройства  дренажа  на  осушаемых  и 
орошаемых землях. 
 
Құрғатқыш 
машиналар – 
топыраққа 
дреналарды  орналастыруға  арналған  машина, 
құрғатылатын 
және 
суармалы 
жерлердегі 
құрғату құрылғысы. 
Дренажные  трубы
 – трубы,  используемые  в 
системах  закрытого  дренажа  для  сбора  и  отвода 
грунтовых вод. 
 
Құрғатқыш  құбырлар – 
топырақ  суларын 
жинауға  және  бұрып  әкетуге  арналған  жабық 
құрғату жүйелерінде қолданылатын құбырлар. 
Дренчерная 
установка 
пожаротушения – 
установка 
водяного 
пожаротушения, 
оборудованная 
нормально 
открытыми 
дренчерными оросителями. 
 
Өрт  сөндіруге  арналған      дренчерлік  қондырғы 
– 
қалыпты дренчерлік суландыру жүйелерімен 
жабдықталған  сумен  өрт  сөндіруге  арналған 
қондырғы. 
Дробилка – 
машина 
для 
разрушения, 
измельчения 
кусков 
различных 
твердых 
материалов. 
 
Ұнтақтағыш – 
түрлі  қатты  материалдардың 
бөліктерін 
бұзуға, 
майдалауға 
арналған 
машина. 
Дуговая  сварка,  электродуговая  сварка
 – сварка 
плавлением,  при  которой  нагрев  и  расплавление 
кромок 
соединяемых 
металлических 
частей 
изделия осуществляется электрической дугой. 
 
Доғалы 
пісіру, 
электр-доғалы 
пісіру – 
балқытып 
біріктіру, 
мұнда 
біріктірілетін 
бұйымның  металл  бөліктері  электр  доғасы 
арқылы қыздырылады және балқытылады. 
Дуговая  сварка  под  флюсом
 – дуговая  сварка  с 
защитой  металла  в  зоне  сварки  флюсом  от 
окисления и азотирования. 
 
Флюс  арқылы  доғалық  пісіру – 
металдың 
пісірілетін  аймағын  тотығу  мен  азоттанудан 
флюспен қорғау арқылы доғалық пісіру. 
Дым 
–  видимая  в  воздухе  взвесь  из  твердых  и 
жидких  частиц  или  газа,  образующаяся  при 
горении. 
 
Түтін
 – ауада  көрінетін  қатты  және  сұйық 
бөлшектердің  жиынтығы  немесе  жану  кезінде 
түзілетін газ. 
Дымовая труба
 – вертикальная труба для отвода 
в  атмосферу  газообразных  продуктов  сгорания 
топлива  из  печей,  котельных  и  сушильных 
установок. 
 
Түтін 
шығару 
құбыры – 
пештерде, 
қазандықтарда 
және 
кептіру 
қондырғыларында  отынның  жануы  кезінде 
түзілетін  газтәрізді  өнімдерді  атмосфераға 
шығаруға арналған тік құбыр. 
Дымовой 
пожарный 
извещатель – 
автоматический 
пожарный 
извещатель, 
реагирующий на аэрозольные продукты горения. 
 
Түтіндік  өрт  хабарлағыш – 
аэрозольдік  жану 
өнімдерін 
анықтайтын 
автоматты 
өрт 
хабарлағыш. 
Дымосос – 
центробежный 
или 
осевой 
вентилятор,  устанавливаемый  за  котлоагрегатом 
для  удаления  из  котла  или  печи  в  атмосферу 
газообразных продуктов сгорания топлива. 
 
Түтін 
сорғыш – 
қазандықтарда 
немесе 
пештерде  отынның  жануы  кезінде  түзілетін 
газтәрізді  өнімдерді  атмосфераға  шығару  үшін 
қазандық  агрегатының  артына  орнатылатын 
орталық тепкіш немесе осьтік желдеткіш. 
Дюкер
 – напорный 
водовод 
в 
системах 
водопровода, 
канализации, 
орошения, 
прокладываемый под руслом реки или канала, по 
склонам  и  дну  глубокой  долины  (оврага),  под 
дорогой  и  т.п.  для  пропуска  пересекающего  их 
водотока (канала). 
 
Дюкер – 
су  құбыры,  кәріз,  суландыру 
жүйелеріндегі  тегеурінді  сутартқыш,  ол  өзен 
немесе тоған арнасының астына, терең сайдың 
(жыраның)  түбіне  және  беткейіне,  жолдар 
астына және т.б. жерлерге оларды басып өтетін 
су  ағындарын  (тоғандарын)  өткізу  үшін 
салынады.  
Единая 
модульная 
система
 – правила 
координации  размеров  зданий  и  сооружений,  их 
элементов,  конструкций  и  деталей  (все  размеры 
должны  быть  кратные 100 мм –   основному 
модулю). 
 
Бірыңғай  модульдік  жүйе
 – ғимараттар  мен 
имараттар, 
олардың 
элементтерінің, 
құралымдар  мен  бөлшектердің  өлшемдерін 
үйлестіру  ережесі  (барлық  өлшемдер  негізгі 
модульге – 100 мм еселі болуы керек). 
Единые  районные  единичные  расценки  (ЕРЕР)
 – 
централизованно  разработанные  на  основании 
сметных  норм IV части  строительных  норм  и 
правил  (СНиП)  и  утвержденные  для  районов 
страны по принятому территориальному делению 
единичные  расценки  на  общестроительные  и 
специальные работы. 
 
Аудандық  бірыңғай  бірлік  баға  (АБББ) 
–  
құрылыс  нормалары  мен  ережелері  (ҚНЕ) IV-
ші  бөлімінің  сметалық  нормалары  негізінде 
орталықтандырыла  жасалған  және  еліміздің 
қабылданған аумақтық бөліну аудандары үшін 
бекітілген  жалпықұрылыстық  және  арнайы 
жұмыстардың бірлік бағасы. 
Ендова – 
пространство  между  двумя  смежными   
Шатырнауа – 
жабында  су  жиналу  үшін  науа 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
52 
скатами  крыши,  образующими  лоток  (входящий 
угол) для сбора воды на кровле. 
(кірме  бұрыш)  түзетін  шатырдың  аралық  екі 
еңісі арасындағы  кеңістік. 
Естественное  освещение
 — освещение  помещений 
светом 
неба 
(прямым 
или 
отраженным), 
проникающим 
через 
световые 
проемы 
в 
наружных ограждающих конструкциях. 
 
Табиғи  жарықтандыру – 
сыртқы  қоршау 
құралымдарының  жарық  түсуге  арналған 
бөліктері 
арқылы 
енетін 
(тік 
немесе 
шағылысқан) 
жарықпен 
бөлмені 
жарықтандыру. 
Естественный  заземлитель
 – заземлитель,  в 
качестве 
которого 
используют 
электропроводящие 
части 
строительных 
и 
производственных конструкций и коммуникаций. 
 
Табиғи 
жерге 
тұйықтағыш – 
жерге 
тұйықтағыш 
ретінде 
пайдаланылатын 
құрылыстық  және  өндірістік  құралымдардың 
және  коммуникациялардың  электр  өткізетін  
бөліктері. 
Жалюзи – 
ставни,  шторы  из  параллельных 
пластинок,  устанавливаемые  для  защиты  от 
солнечных  лучей,  атмосферных  осадков,  пыли, 
для  регулирования  воздушных  или  тепловых 
потоков. 
 
Пердеше
 – ауа немесе жылу ағындарын реттеп 
отыру,  күн  сәулесінен,  атмосфералық  жауын-
шашыннан, шаңнан қорғау үшін қатарластыра 
орналастырылған  табақшалардан  жасалған 
пердеше. 
Жаропрочность
 – способность  конструкционных 
материалов 
при 
высоких 
температурах 
выдерживать  без  существенных  деформаций,  не 
разрушаясь, механические нагрузки. 
 
Ыстыққа 
төзімділік – 
құралымдық 
материалдардың 
жоғары 
температурада 
деформацияға 
ұшырамай, 
бұзылмай, 
механикалық жүктемелерге төзу қабілеті. 
Жаропрочные 
материалы
 – материалы, 
обладающие  жаропрочностью;  к  ним  относятся 
сплавы  на  основе  никеля,  железа,  кобальта, 
тугоплавкие    металлы  и  сплавы  на  их  основе,  а 
также некоторые композиционные материалы. 
 
Ыстыққа  төзімді  материалдар – 
ыстыққа 
төзімді  етіп  жасалған  материалдар;  оларға 
никель,  темір,  кобальт  негізіндегі  қорытпалар, 
қиын  балқитын  металдар  және  олардың 
негізіндегі 
қорытпалар, 
сондай-ақ 
кейбір 
композициялық материалдар жатады. 
Жаростойкие  сплавы
 – металлические  сплавы, 
обладающие 
повышенным 
сопротивлением 
химическому  взаимодействию    с  газами  при 
высоких температурах. 
 
Ыстыққа 
төзімді 
қорытпа – 
жоғары 
температурада  газдармен  химиялық  өзара 
әрекеттесуге  қарсыласуы  жоғары  қабілетке  ие 
металл қорытпалар. 
Жаростойкий 
бетон
 – бетон, 
способный 
сохранять 
необходимые 
физико-механические 
свойства  при  длительном  воздействии  высоких 
температур (обычно до 1600
о
С). 
 
Ыстыққа  төзімді  бетон – 
ұзақ  уақыт  бойы 
жоғары  температураның  (әдетте 1600
0
С  дейін) 
әсер  етуі  кезінде  өзінің  қажетті  физикалық-
механикалық  қасиеттерін  сақтап  қалатын 
бетон. 
Жаростойкость
 – 1) жаростойкость  металлов  и 
сплавов – то 
же, 
что 
жароупорность 
(окалиностойкость); 2) жаростойкость 
конструкционных  материалов – способность 
противостоять  химическому  или  механическому 
разрушению  (сохранять  или  лишь  незначительно 
изменять  свои  механические  свойства)  при 
высоких температурах. 
 
Ыстыққа  төзімділік – 
1)  металдар  мен 
қорытпалардың  ыстыққа  төзімділігі – бұл  да 
ыстыққа 
беріктік 
(отқабыршақтануға 
төзімділік); 2) құралымдық  материалдардың 
ыстыққа  төзімділігі – жоғары  температурада 
химиялық 
және 
механикалық 
бұзылуға 
ұшырамау  (өзінің  механикалық  қасиеттерін 
өзгертпеу  немесе  болмашы  ғана  өзгерту) 
қабілеті. 
Железная  дорога – 
комплексное  транспортное 
предприятие, 
обеспечивающее 
перевозки 
пассажиров  и  грузов  поездами  по  рельсовым 
путям;  в  узком  смысле – рельсовый  путь, 
предназначенный 
для 
движения 
поездов. 
Основные составляющие железной дороги общего 
пользования: железнодорожный путь с рельсовой 
колеей 
и 
искусственными 
сооружениями; 
подвижной 
состав; 
тяговые 
подстанции 
и 
контактные  сети;  средства  железнодорожной 
сигнализации,  управления  движением  поездов, 
автоблокировки  железнодорожной,  поездной  и 
диспетчерской  связи  и  т.д.;  вокзалы,  депо, 
мастерские, складские и пр. 
 
Темір  жол – 
жолаушылар  мен  жүктерді 
пойызбен 
рельс 
жолдары 
арқылы 
тасымалдауды  қамтамасыз  ететін  кешенді 
көлік 
кәсіпорны; 
тар 
мағынасында – 
пойыздар  жүруге  арналған  рельс  жолдары. 
Жалпы пайдаланылуға арналған темір жолдың 
негізгі  құраушылары:  рельсті  жолдары  және 
жасанды 
имараттары 
бар 
теміржолдар; 
жылжыма 
құрам; 
тартым 
қосалқы 
станциялары 
мен 
байланыс 
желілері; 
теміржолдық 
дыбыс 
беру, 
пойыздар 
қозғалысын  басқару,  темір  жолды,  пойыздар 
мен 
диспетчерлік 
байланысты 
автоматты  
тоқтату  құралдары  және  т.б.;  күту  залдары, 
депо, шеберханалар, қоймалар және т.б. 
Железнение
 – выравнивание 
поверхностей 
бетонных  конструкций  с  добавлением  цемента, 
придание им прочности и водонепроницаемости. 
 
Тастемірлеу 
–  бетон  құралымдардың  бетін 
цемент  қоса  отырып  тегістеу,  оларға  беріктік 
және су өткізбеушілік қасиет беру. 
Железнодорожная 
станция – 
основное 
эксплуатационное 
предприятие 
 
Теміржол станциясы – 
пойыздарды қабылдау, 
уақтылы  жүруін  реттеу,  қалыптастыру  және 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
53 
железнодорожного  транспорта,  осуществляющее 
прием, 
отправление, 
формирование 
и 
расформирование 
поездов, 
обслуживание 
пассажиров, прием и выдачу грузов. 
тарату, 
жолаушыларға 
қызмет 
көрсету, 
жүктерді  қабылдау  және  өткізу  арқылы 
теміржол 
көлігін 
пайдаланатын 
негізгі 
кәсіпорын.  
Железнодорожный  мост
 – служит  для  перевода 
железнодорожного 
пути 
через 
какое-либо 
препятствие или др. дорогу. 
 
Теміржол  көпірі - 
  теміржолдың  белгілі  бір 
кедергілерді немесе басқа жолдарды басып өтуі 
үшін пайдаланылады. 
Железнодорожный  переезд
 – место  пересечения 
железной  дороги  в  одном  уровне  автомобильной 
дороги, трамвайных путей, троллейбусных линий. 
 
Теміржол  өткелі – 
теміржолдың  автомобиль 
жолымен, 
трамвай 
жолымен, 
троллейбус 
желілерімен бір деңгейде тоғысатын орны.  
Железнодорожный  путь
 – комплекс  инженерных 
сооружений  и  обустройств,  расположенных  в 
полосе 
отвода 
и 
образующих 
дорогу 
с 
направляющей рельсовой колеей. 
 
Теміржол 
жолдары – 
арнайы 
белдеуде 
орналасқан 
және 
бағыттаушы 
рельстік 
жолдарды  түзетін  инженерлік  имараттар  және 
желілер кешені. 
Железобетон
 – строительный  материал,  в 
котором  бетон  и  стальная  арматура  монолитно 
соединены  и  работают  в  конструкции  как  единое 
целое. 
 
Темірбетон – 
бетон  мен  болат  арматура 
тұтастай  біріктірілген  және  тұтас  құралым 
ретінде пайдаланылатын құрылыс материалы. 
Железобетонная 
плотина
 – плотина, 
сооруженная  в  основном  из  железобетона, 
обеспечивающего 
требуемую 
прочность 
конструкции. 
 
Темірбетонды  бөгет    - 
құралымның  қажетті 
беріктігін  қамтамасыз  ету  үшін  негізінен, 
темірбетоннан жасалған бөгет. 
Железобетонные  конструкции  и  изделия
 – 
элементы зданий и сооружений, изготовляемые из 
железобетона и сочетания этих элементов. 
 
Темірбетон  құралымдар  мен  бұйымдар – 
темірбетоннан 
және 
бұл 
 
элементтердің 
қоспасынан  дайындалатын  ғимараттың  және 
имараттың элементтері. 
Железобетонный  мост
 – мост  с  пролетными 
строениями,  выполненными  из  железобетонных 
плит,  элементов  коробчатого  и  др.  сечения, 
которые  укладывают  на  опоры  из  железобетона 
или бетона, в т.ч. предварительно напряженного. 
 
Темірбетон  көпір – 
темірбетон  немесе  бетон 
тіреуіштерге, 
оның 
ішінде 
алдын 
ала 
кернеуленген  бетон  тіреуіштерге    қаланатын 
қаңқалы  және  т.б.  қималы    темірбетон 
тақтадан, 
элементтерден 
орындалған 
аралықтары бар көпір. 
Жесткость – 
1) 
способность 
тела 
(или 
конструкции)  сопротивляться  деформированию; 
2) 
физико-геометрическая 
характеристика 
поперечного  сечения  тела,  широко  используемая 
при решении задач сопротивления материалов. 
 
Қаттылық – 
1)  дененің  (немесе  құралымның) 
деформациялануға  қарсы  тұру  қабілеті; 2) 
дененің 
көлденең 
қимасының 
физика-
геометриялық  сипаттамасы,  материалдар 
кедергісіне  қатысты  есептерді  шешу  кезінде 
кеңінен қолданылады. 
Жесткость  воды
 – характеризуется  наличием  в 
воде катионов солей кальция и магния. 
 
Судың  кермектілігі – 
суда  кальций  және 
магний  тұздары  катиондарының  болуымен 
сипатталады. 
Жесть
 – холоднокатаная  отожженная  сталь 
(преимущественно  низкоуглеродистая)  в  виде 
тонкой ленты или листов толщиной 0,08-0,32 мм. 
 
Қаңылтыр – 
жұқа  лента  немесе  қалыңдығы 
0,08-0,32  мм  табақ  түрінде  суықтай  тегістеліп 
босаңдатылғанген  (негізінен  төмен  көміртекті) 
болат. 
Жидкая  агрессивная  среда
 – среда,  агрессивное 
воздействие  которой  определяется  составом  и 
свойствами ее жидкой фазы. 
 
Сұйық  жеміргіш  орта – 
жеміргіштік  әсері 
өзінің  сұйық  фазасының  құрамымен  және 
қасиетімен анықталатын орта. 
Жилая  площадь
 - подсчитывается  как  сумма 
площадей всех жилых комнат (спальни, гостиной, 
детской, домашнего кабинета и тому подобное) в 
жилом доме. 
 
Тұрғын  аудан
 - тұрғын  үйдің  барлық  тұрғын 
бөлмелері  (ұйықтайтын,  қонақ  күту,  балалар, 
үй  кабинеті  және  сол  секілді)  ауданының 
қосындысы ретінде есептеледі. 
Жилая  ячейка  общежития 
—  группа  жилых 
комнат, 
объединенных 
подсобными 
помещениями общего пользования. 
 
Жатақхананың  шағын  тұрғын  орны 
–  ортақ 
пайдаланылатын қосалқы бөлмелермен бірікті-
рілген тұрғын бөлмелер тобы. 
Жилое  здание  галерейного  типа 
—  здание,  в 
котором  квартиры  (или  комнаты  общежитий) 
имеют выходы через общую галерею не менее чем 
на две лестницы. 
 
Галерея  типті  тұрғын  үй 
–  пәтерлері  (немесе 
жатақхана 
бөлмелерінің) 
ортақ 
галерея 
арқылы  екі  баспалдақпен  сыртқа  шығуға 
болатындай етіп орналастырылған ғимарат. 
Жилое  здание  коридорного  (галерейного)  типа
 - 
здание,  в  котором  жилые  помещения  (квартиры, 
комнаты общежитий) имеют выходы через общий 
коридор  (общую  галерею)  наружу  либо  на  две  и 
более лестничные клетки. 
 
Дәліз  (галерея)  типті  тұрғын  үй  ғимараты – 
үйдің 
бөлмелері 
(пәтерлері, 
жатақхана 
бөлмелері) ортақ дәліз (ортақ галерея) болмаса 
екі  және  одан  көп  сатылық  алаңдар  арқылы 
сыртқа шығатындай етіп салынған ғимарат. 
Жилое  здание  секционного  типа – 
здание,   
Секциялық  типті  тұрғын  үй – 
бір  немесе 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
54 
состоящее  из  одной  или  нескольких  секций,  в 
котором  квартиры  (или  комнаты  общежитий) 
имеют выходы через общую галерею (коридор) не 
менее чем на две лестницы. 
бірнеше  секциядан  тұратын  ғимарат,  онда 
пәтерлері  (немесе  жатақхана  бөлмелері)  ортақ 
галерея (дәліз) арқылы кемінде екі баспалдаққа 
шығуға болатындай етіп орналастырылған. 
Жилое  помещение – 
отдельное  помещение 
(квартира),  предназначенное  и  используемое  для 
постоянного 
проживания, 
включающее 
как 
жилую  площадь,  так  и  нежилую  площадь 
жилища. 
 
Тұрғын  бөлме – 
тұрақты  тұруға  және 
пайдалануға  арналған  жеке  бөлме  (пәтер),  ол 
тұрғылықты және қосалқы алаңдардан тұрады. 
Жилой  дом    (жилое  здание) – 
строение, 
состоящее,  в  основном,  из  жилых  помещений 
(квартир)  и  частей  дома  общего  пользования,  а 
также из нежилых помещений. 
 
Тұрғын  үй  (тұрғын  үй  ғимараты) – 
негізінен, 
тұрғын  бөлмелерден  (пәтерлерден)  және  үйдің 
ортақ  пайдаланылатын  бөліктерінен,  сондай-
ақ қосалқы бөлмелерден тұратын құрылыс. 
Забивной  фильтр – 
самоизливающее  дренажное 
устройство  из  металлической  перфорированной 
трубы  (длиной 1 м,  диаметром 30-50 мм)  и 
отводящих труб, применяемое, главным образом,  
для  осушения  обводненных  песков,  а  также  при 
проходке шахт и подземном осушении карьеров. 
 
Толтырма 
сүзгі 
– 
негізінен, 
суланған 
құмдарды  кептіру  үшін,  сондай-ақ  шахтаның 
өту  жолын  және  карьерлерді  жер  астында 
құрғату 
кезінде 
қолданылатын 
перфорирленген металл құбырдан (ұзындығы 1 
м, диаметрі 30-50 мм) және бұру құбырларынан 
тұратын өзі ағатын құрғатқыш құрылғы. 
 
Забой
 – перемещающееся 
в 
процессе 
производства  работ  рабочее  место,  где  происхо-
дит разработка грунта открытым или подземным 
способом. 
 
Забой
 – топырақты  ашық  немесе  жерасты 
тәсілімен  өңдеуде  жұмысты  өндіру  процесінде 
орын ауыстыратын жұмыс орны. 
 
Завал керамической плитки – 
округленная грань 
плитки со стороны ее лицевой поверхности. 
 
Қыш  тақташалар  қыршалары – 
тақташаның 
үстіңгі бетінің жұмырланған қыры. 
 
Завертка – 
изделие,  служащее  для  запирания 
дверей  и  окон  с  одной  стороны  при  помощи 
вращения ручки. 
 
Бұрағыш – 
есік  тұтқасын  айналдыру  арқылы  
есік  пен  терезені  бір  жағынан  жабу  үшін  
қызмет ететін бұйым. 
 
Завеса 
воздушно-тепловая
 – устройство, 
препятствующее  поступлению  через  открытые 
проемы  (двери,  ворота)  в  помещение  наружного 
холодного 
воздуха 
путем 
нагнетания 
вентилятором  подогретого  воздуха  навстречу 
потоку, стремящемуся проникнуть в помещение. 
 
 
Ауа-жылу  пердесі
 – бөлмеге  енетін  ауа 
ағынына 
қарсы 
жылытылған 
ауаны 
желдеткішпен  айдау  арқылы  сыртқы  суық 
ауаның ашық ойықтар (есіктер, қақпа) арқылы 
енуіне кедергі жасайтын құрылғы. 
Завеса  противофильтрационная
 – искусственная 
преграда на пути фильтрационного потока воды, 
создаваемая  в  грунте  основания  подпорного 
гидротехнического сооружения и в береговых его 
примыканиях (путем инъекции растворов, смесей) 
для  удлинения  путей  фильтрации,  снижения 
фильтрационного 
давления 
на 
подошву 
сооружения, 
уменьшения 
потерь 
воды 
на 
фильтрацию. 
 
 
Сүзілуге қарсы перде
 – сүзу жолдарын ұзарту, 
имарат табанына түсетін сүзу қысымын азайту 
және  сүзуге  кететін  су  шығынын  азайту  үшін 
гидротехникалық  тежеу  имараты  негізінің 
топырағында  және  жиегіне  жанасу  кезінде 
(ерітінді,  қоспалардың  инъекциясы  арқылы) 
жиналған  судың  сүзілу  ағыны  жолындағы  
қолдан жасалған тосқауыл. 
 
Загорание – 
неконтролируемое  горение  вне 
специального очага, без нанесения ущерба. 
 
 
Жану – 
залал келтірмей  арнайы ошақтан тыс  
бақылаусыз жану. 
Загородная  зона – 
территория,  подготовленная 
для 
размещения 
эвакуируемого 
населения, 
находящаяся  вне  пределов  зоны  вероятной 
чрезвычайной 
ситуации, 
установленной 
для 
населенных  пунктов,  имеющих  потенциально 
опасные  объекты  народного  хозяйства  и  иного 
назначения. 
 
 
Қала  сыртындағы  аймақ – 
қоныс  аударған 
халықты  орналастыру  үшін    дайындалған  
халық  шаруашылығы  мен  өзге  де  мақсаттағы 
әлеуетті  қауіпті  нысандары  бар  елдімекендер 
үшін  белгіленген  төтенше  жағдайлар  болуы 
мүмкін аймақтардан тыс орналасқан аумақ. 
Загрузка  фильтра
 – зернистые  материалы  и 
поддерживающие  слои  (гравий,  щебень,  песок  и 
др.), 
которыми 
заполняется 

жүктеу/скачать 3,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: