2.
ЖОБАНЫ СИПАТТАУ
2.1.
ЖОБА ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТ
Ұзындығы 85 км-ді (2295-2335 км) құрайтын «Құрты-Бурылбайтал» жол
учаскесі «Астана-Қарағанды-Балқаш-Қапшағай-Алматы» Орталық-Оңтүстік
транзиттік дәлізіне кіргізілген, Алматы облысы Іле және Жамбыл
аудандарының аумағында орналасқан. Бұл жол Батыс Қытай мен Батыс
Еуропаны байланыстырады. Дәліз мақсаты қандай ауа райы болмасын, Батыс
Қытай, Қазақстан және Ресей арқылы өтетін жеке автомобиль жолын салу. Бұл
дәліз экономикалық кіріс көзін көбейтеді, тауар, туристер ағымын жақсартады,
Қытай мен Қазақстан арасындағы әлеуметтік байланысты күшейтеді.
Қазіргі ІІІ техникалық санаттағыжол 60-жылдары салынған, қайта
жөндеуді талап етеді.
Жоспарлы трасса қолданыстағы трассаны жөндеу арқылы кеңейту және
оған параллель жаңа жолақ ішінара құрылыс жүреді. Жоба әртүрлі ландшафт,
қолданыстағы жер және климаттық аумақтар арқылы жүреді. Жоспарлы жоба
толығымен Алматы облысы арқылы Іле және Жамбыл аудандарымен өтеді.
Жалпы 85,04 км-ді құрайды.
Іле ауданы бойынша – 21 км;
Жамбыл ауданы бойынша – 64,04 км.
Жоба 2 жобалық 40 км және 45 км-лікучаскеден тұрады. Бұл үлкен және
маңызды жоба, 53 жер учаскесін, яғни 329 га қамтитын экологиялық және
өзгеде әсері болатын жоба.
2.2.
ЖОБА МІНЕЗДЕМЕСІ
Жобаланушы автожолдың негізгі көрсеткіштері:
Жол санаты – 1 б;
Ұзындығы – 85,04 км;
Жер төсемінің ені – 25,5 м;
Қозғалыс жолағының саны – 4;
Бөлінгіш жолақтың ені – 3 м;
Жолақты бұрудың шекті ені – 70 м;
Қозғалыс жылдамдығының шекті есебі – 120 км/сағ;
Қозғалыс жылдамдығының орташа шегі – 80 км/сағ,
Көпірлер мен жол өтпелері – 2 дана;
Су өткізгіш құбырлар – 62 дана;
Демалыс аймағы – 2 дана;
Жол төселімінің түрі мен жабын түрі – асфальтобетон.
Құрылыс мерзімі: 3 жыл (36 ай)
1 учаске – 36 ай,
2 учаске – 35 ай
Бурыөзек (Өтеген) өзені арқылы өтетін көпір – 35 ай;
Құрты өзені арқылы өтетін көпір – 35 ай.
Құрылыс жұмыстарына:
Учаскені тазалау және дайындау;
Карьерлерді құру және жасау;
Жұмыс поселкесін, қойма мен цехтердің құрылысы;
Жер төсемінің құрылымы;
Жол жабынының құрылымы;
Жол төсенісінің құрылымы;
Кесіп өту мен қосу құрылымы;
Әртүрлі деңгейдегі көлік құрылысын шешу;
Көпірлер мен жол өтпелері құрылысы;
Жол белгілері мен қоршаулар құру;
Жол белгілерін салу;
Жүру бөліктері мен көпірлердегі суды бұру құрылымы;
Жасанды құрылымдардағы бағыттаушы дамб құрылымы.
2.3.
1 УЧАСКЕ
1 учаске (2295 км - 2335 км) 2.3.1 және 2.3.2 суреттеріндегі картада жоба
орналасуы көрсетілгендей жолдың негізгі бағыты – оңтүстік-шығыс. Бұл учаске
Алматы-Астана қолданыстағы трасса арқылы Қаншеңгел және Айдарлы
ауылдары арасымен өтеді. Әкімшілік бөлінісі бойынша жоспарланушы аймақ
Алматы облысы Жамбыл ауданы Айдарлы және Сарытауқұм ауылдық
округтерінің аумағынан өтеді. Ащысу өзенінің құрғақ жерін басып өтеді. Ол
жазда тартылып ал көктемде қайта толады. Учаскенің орташа деңгейі – теңіз
деңгейімен 600 м, минимум – 560 м және шегі 640 метр.
2.4.
2 УЧАСКЕ
1 учаске (2335 км - 2380 км) Бұл учаске Алматы-Астана қолданыстағы
трасса арқылы 2.4.1., 2.4.2 және 2.4.3 суреттерінде көрсетілгендей Құрты
ауылынан бастау алады. Алматы облысы арқылы Іле және Жамбыл
аудандарымен өтеді. Тығыз инфрақұрылымы бар және бірнеше ауылдардан
тұратын ауыл шаруашылық қызметі бар.
Автожолға қиылысатын негізгі ағын су Қастек және Жетіжол солтүстік
бөктерінің жоталарынан бастау алатын және қосылу салдарынан Қопа,
Жиренайғыр, Ақсенгір, Жыңғылды сияқы көптеген салаларға айналатын Құрты
өзені.
Учаскенің орташа деңгейі – теңіз деңгейімен 600 м, минимум – 560 м және шегі
640 метр.
Жазық, табиғи еңістер жоқ.
Жобалау ауданындағы жер жабыны әлсіз дамыған, тығыздығы 20 см-ге
дейін.
Көпірлер мен 2 учаскенің шешімдері 2.4. кестесінде көрсетілген
Кесте 2.4. – 2 учаске: көпірлер мен шешімдер
№
Учаске
Ұзындығы, м Жабыны
Орналасуы
1
2
3
4
5
1
Бурыөзек
(Өтеген) өзені
арқылы көпір
46,0
а/б
2349 км +150
2
Құрт өзені
арқылы көпір
71,2
а/б
2377 км + 400
2.5.
КАРЬЕРЛЕР
Жолдың екі учаскесі бойынша жобалаушы карьерлер бойынша
геологиялық зерттеу жұмыстарын анықтады. Олар 2.13, 2.14 кестелерде
берілген. Олар карьерлерді таңдау бойынша Мердігер соңғы шешім
қабылдамайынша бекітілген жобаның бөлігі болып табылмайды. Қосымша
жаңа карьерлерде қажет (4.1.5 бөлім)
Қолданыстағы жер резерві мен карьерлерге аудан әкімдіктері мен барлық
уәклетті органдардан экологиялық рұқсатты қосқанда рұқсат алынды. Ол
мердігердің қажеттілігіне қарай пайдаланылады. Көбіне мердігер тікелей
карьердің иелігіне қарамайды, ол егесімен келісім шартқа отырады.
Мердігер құрылыс учаскесі мен карьер арасындағы жалпы және жеке
жолдардың тазалығына жауап береді.
Материалдарды тікелей өзеннен алуға өзендерді қорғау органдарымен
рұқсат етілмейді. Негізінен карьерлерді қай өзен болмасын кемі 500 м
қашықтықтан алынады.
Аумақаралық комиссияларды қосқанда барлық карьерлерге әртүрлі
уәкілетті органдардың келісімі керек. Оператор/егесі ҚОӘБ жобасын дайындау
керек. Мердігер арыз берген кезде ҚОӘБ –ты барлық құжаттары және
сараптама қорытындыларымен бірге қоршаған ортаны қорғау бойынша
облыстық Департаментке шығындылар мен тигізетін әсерге рұқсат алу үшін
береді. Бұл құжат келісім шартқа қол қойған соң зерттеу мен өндіруге
дайындалады. Келісім алудың жалпы процесі 2 жылға дейін созылуы мүмкін.
Сондықтан мердігерлер келісімі бар карьерлермен жұмыс жасайды. Су
ресурстарын қорғау органдарының келісімі қажет емес, бірақ ҚОӘБ-та жоғарғы
және жер асты суларына әсер айтылуы керек.
Қолданыстағы карьерлердің барлық құжаттары болғандықтан олар үшін
ҚОӘБ бойынша процестер аяқталған. Қай жердегі карьерлердің қолданылуына
қарамастан қолданыстағы жолдар құрылыс учаскелері үшін қолданылады.
Негізгі жолдардағы көлік шуынан қосалқы жолдардағы құрылыс обьектісіне
дейінгі жолдарда көлік көп жүреді, сондықтан шу мен шаңда көбірек болады.
Жақын маңдағы тұрғылықты жерлердің халқына әсер етпес үшін құрылыс
кезеңінің басталғанына дейін дайын болып алдын алу керек.
Кесте 2.13: 1 учаске, Карьерлер
№ Атауы
Материал
Мәртебесі
Километраж,
км/
трассадан
арақашықтығы
1
Карьер №1
Топырақ
Зерттелген/жобалаушылармен
ұсынылған
5 км/0,2 км
2
Карьер №2
Топырақ
Зерттелген/жобалаушылармен
ұсынылған
15 км/0,2 км
3
Карьер №3
Топырақ
Зерттелген/жобалаушылармен
ұсынылған
25 км/0,2 км
4
Карьер №4
Топырақ
Зерттелген/жобалаушылармен
ұсынылған
36 км/0,2 км
5
«Үлкен–Тас» ЖШС
«Үш
Балық-1»
карьері
Қиыршық
тас,
кесек тас, құм,
ГПИС
Қолданыста
383 км/183 км
6
«Үлкен–Тас» ЖШС
«Үлкен» карьері
Қиыршық
тас
25-60 мм
Қолданыста
383 км/183 км
Кесте 2.14: 2 учаске, Карьерлер
№ Атауы
Материал
Мәртебесі
Километраж,
км/
трассадан
арақашықтығы
1
Карьер №1
Қиыршық тасты-
құмды қоспа
Зерттелген/жобалаушылармен
ұсынылған
2335
км+175/60,29 км
3
Карьер №3
Қиыршық тасты-
құмды қоспа
Зерттелген/жобалаушылармен
ұсынылған
1244
км+750/64,26 км
4
Карьер №4
Қиыршық тасты-
құмды қоспа
Зерттелген/жобалаушылармен
ұсынылған
2356
км+850/67,282
км
5
Карьер №5
Қиыршық тасты-
құмды қоспа
Зерттелген/жобалаушылармен
ұсынылған
2373
км+750/81,64
3.
БАЛАМАНЫ ТАЛДАУ
Трасса жоспарының баламасы
Жобалу және техникалық-экономикалық негіздеме кезінде 1 және 2 учаскеге
қатысты балама трассалар қаралған жоқ, себебі қолданыстағы трасса мен оның
орны болды. Айтылған екі учаске осы трассада болғаны ыңғайлы болды. Бұл
трассаның экологиялық артықшылығы бар. Ол елді мекендер жанынан не
оларды
кесіп
өтпейді.
Тек
артықшылығы
ауыл
шаруашылығына
пайдаланылатын жерлер не жайылымға арналған жерлер және қолданылмаған
жерлерден өтеді.жалғыз елді мекен ол Қаншеңгел ауылының жанынан өтеді. Ол
жерде қолданыстағы трасса бар, ол үнемі көлік жылдамдықтарына үйренген,
жол жиегінде кішігірім кәсіпорындар орналасқан, сондықтан шу мен шаң қатты
әсер ете қоймайды.
Трасса варианттарын қараған соң, Алматы АЖК департаментімен соңғы
нұсқа бекітілді. Нақты сипаттамасы төменде көрсетілген.
1 және 2 учаскелерде өзгеріс болған жоқ, тек жол 1 б санатта кеңейтілді, ол
жерді алуға әкеледі.
Жобадан бас тартқан жағдайдағы қоршаған ортаға әсер
Жобадан бас тарту дегеніміз – сол жол учаскесіне жаңа инвестицияның
болмауы және болашақтағы барлық көлік ағымы қолданыстағы жолмен өтеді.
Бұл жол маңында орналасқан елді мекендерге теріс әсер етеді. Шу мен діріл
көбееді, ауаның ластануы күшееді және қауіпсіздік деңгейі түседі. Құрты мен
Бырыөзек көпірлеріне салмақ түсіп, өзен ластанады. Экономикаға едәуір зиян
келеді.
Қолданыстағы жолды кеңейткендегі қоршаған ортаға әсер
Кеңейту баламасы қолданыстағы жолдың бөлінетін жолағымен 4 жолаққа
дейін кеңейтілуі.
Қорытынды
Балама, жобаның жоқтығы сияқты қоршаған орта мен қолданыстағы
трассаның жанында орналасқан ауылдарға, оның әлеуметтікжағдайына теріс
әсер тигізер еді. Жобаның жүзеге асу баламасы болмаса жергілікті жол
қолданушылар үшін қауіпті. Жоба нұсқасында қолданыстағы жол кеңейтіліп,
бірақ ол барлық ауылдарды айналып өту арқылы жергілікті қоғамға зиян
келтірмейді. Әсер аздап және аз мерзімге ауыл шаруашылық қызметіне тиуі
мүмкін. Қоршаған ортаны қорғау көзқарасына сәйкес таңдалған трасса жоспары
мәселелерді шешудегі ең дұрыс шешім.
4.
1 УЧАСКЕ
4.1.
ШЫҒЫС МӘЛІМЕТ: 1 УЧАСКЕ
4.1.1.
ЖАЛПЫ СИПАТТАМА
Орталық-оңтүстік
«Астана-Қарағанды-Балқаш-Қапшағай-Алматы»
дәлізінің «Курты-Бурылбайтал» жол учаскесі республикалық маңызы бар
автомобиль жол учаскесі «РФ шекарасы (Екатеринбургке)-Алматы» Астана мен
Алматы қалаларын қосатын негізгі магистральды жол болып табылады. Трасса
жолының түсу ауданы Алматы облысы Жамбыл ауданы Айдарлы және
Сарытауқұм ауылдық округтерінің шекарасында жатыр.
1 учаске (2295 км- 2335 км) жолдың негізгі бағыты – оңтүстік-шығыс.
Бұл учаске қолданыстағы трасса Алматы-Астана М-36 Қаншеңгел ауыл
арасымен Айдарлы аулының тұсымен өтеді. Әкімшілік бөлінісіне
сәйкесжобаланушы учаске Алматы облысы Жамбыл ауданы Айдарлы және
Сарытауқұм ауылдық округтерінің шекарасында жатыр. Ауылшаруашылығ
белсенді бірнеше поселке бар. Трасса жоспары 2 маусымды/құрғақ Ащысу
және Өтеген өзен саласын кесіп өтеді.
Сурет 4.1.: Алматы облысының ситуциялық картасы
Алматы облысының жалпы ауданы 428,0 мың кв.м құрайды. Облыстың
әкімшілік орталығы Талдықорған қаласы. Облыста 16 аудан, 10 шағын қала, 15
поселке, 759 ауыл бар.
Облыстың халық саны 1 631,4 мың адам (Алматы қаласынсыз)
Жоба бойынша учаскенің ұзындығы 40 км (сурет 4.1.)
Жамбыл ауданы – жоба бойынша ұзындығы 40 км.
Сурет 4.2. 1 учаскенің орналасуының ситуациялық сызбасы.
Кесте 4.1.1. Орталық-оңтүстік «Астана-Қарағанды-Балқаш-Қапшағай-
Алматы» дәлізінің «Құрты-Бурылбайтал» жол учаскесі республикалық маңызы
бар автомобиль жол учаскесі «РФ шекарасы (Екатеринбургке)-Алматы» 2295-
2335 км қайта құруды жүргізудегі жанасу тізімдемесі
№
Б
ағыт
ПК+
С
ол
Оң
Град. бұрышы
Қ
ос
алқ
ы
жол
са
на
ты
Ж
үру бөлі
гін
ің
ен
і, м
Елді
м
ек
ен
ге
де
йін
гі
ара
қа
шықт
ық, к
м
1
Қаншеңгел 43+00
+
90
V
7,00
0,5
2
Қопа
42+40,17
+
100
IV
7,00
126
3
Топар
43+00,00
+
170
IV
7,00
130
4
Шаруа
қожалығы
131+22,60 +
90
V
7,00
1 км
5
Мыңбай
131+29,62
+
90
V
7,00
1 км
6
Ащысу
220+17,17 +
102
IV
7,00
3
7
Шолакеспе 220+50,26
+
90
V
7,00
5
8
Шаруа
қожалығы
288+72,68
+
90
V
7,00
1 км
9
Айдарлы
307+87,09 +
102
IV
7,00
2
10 Ескі
Айдарлы
349+21,29
+
115
V
7,00
2
11 Шаруа
қожалығы
349+34,45 +
122
V
7,00
1 км
Барлығы
4.1.2.
АУА РАЙЫ
Жобаланушы трасса маңындағы орналасқан негізгі поселкелердің
климаттық жағдайы 2.1 кестеде көрселіген. Негізгі ауа райы факторлары:
1)
Тез өзгермелі ауа райы. Ауа температурасының жоғарғысы - +47С,
төменгісі –(-46)С;
2)
Жауын-шашын жылына 150 мм –ден 400 мм-ге дейін, ең көп кезең
көктем, ең азы жазда;
3)
Қар қараша айында жауады және қар жамылғысы 80-100 күнге дейін
жатады, қалыңдығы 21-38 см;
4)
Қар жамылғысы топырақты үсіп кетуден сақтайды;
5)
Жел көбіне солтүстік-шығыс және солтүстік-батыс;
6)
Құм желдері жазда топырақтың бұзылуына әкеп соғуы мүмкін.
№
Ауа райы көрсеткіштері
Алматы Құрты
1
2
3
4
1
Орташа жылдық температураºС
+8,9
+7,9
2
Орташа ең суық ай температурасы (қаңтар)ºС
-6,5
-11,7
3
Орташа ең жылы ай температурасы (шілде)ºС
+20,7
+25,4
4
Абсолютті төменгі температураºС
-38,0
-46,0
5
Абсолютті шекті температураºС
+42,0
+47,0
6
Орташа жауын-шашын деңгейі, мм қысқы уақытты
қосқанда
491
243
Негізгі ауа райы көрсеткіштері «Алматы», «Құрты»
№
Ауа райы көрсеткіштері
Алматы Құрты
7 Қар жамылғысының қалыңдығы 5% жоғары
мүмкіндігімен, см
50
50
8
Жылдағы күн саны:
Көктайғақ
Бұршақ
Боран
Жел ›15 м/сек
12
7
5
21
2,0
2,0
25
25
9
Ауа температурасының әдеттегі кезеңдері
0 º С аса басы
аяғы
жалғасымдылығы
13/03
11/11
242
7/03
18/11
255
5 º С аса басы
аяғы
жалғасымдылығы
27/03
25/10
211
21/03
31/10
223
10 º С аса басы
аяғы
13/03
9/10
6/04
15/10
жалғасымдылығы
178
191
10 Орташа жел жылдамдығы м/сек
1,7
3,9
4.1.3.
ГЕОМОРФОЛОГИЯ ЖӘНЕ ГЕОЛОГИЯ
Жоба аумағы геоморфологиялық күрделі және әртүрлі рельефтен тұрады.
Ол оңтүстіктегі солтүстік Тянь-Шань биік тау жоталарының арасында солтүстік
батыстағы Балқаш өзенінің оңтүстік жазығы және солтүстік-шығыстағы Іле
өзенінің орналасуына байланысты.
Трасса Іле-Балхаш-Алакөл шөл ойпатымен жүреді. Ол жартылай шөл
және жартылай таулы аймақ болып табылады. Батыста Шу-Іле таулары,
солтүстікте Орталық Қазақстан, шығыста Барлық және Жоңғар Алатауы
жоталары, оңтүстікте Іле артында Алатау.
Тұрақты және жақын су ағыны Құрты өзені. Құрты өзені Іле өзенінің
соңғы сол ағыны. Өзен ұзындығы 123 км, басы Шу-Іле тауларынан басталып,
төмен Ілеге шығыды, жауын, қармен топырақпен толады. Суы аз, суару үшін
қолданылады, су қоймасы бар.
Алматы облысының рельефі – Қаратау жоталары бар алды жазықтық.
Облыстың маңызды бөлігі Балқаш-Алакөл және Іле ойпаттары (сурет 4.2.)
4.1.4.
ТОПЫРАҚ ЖӘНЕ ТОПЫРАҚ ШЫҒАРУШЫ ТҮРЛЕРІ
Алматы
облысының
аумағы
біркелкі
еместігімен
ерекшеленеді.климаттық,
гидрологиялық
жағдайларының,
геологиялық
құрылымының, өсімдік және өзгеде факторлардың өзгерісі болған кезде
топырақ құнарлығының жетекші факторларыда өзгеріске ұшырайды.
Жоба жартылай шөлді және шөлді аумақта орналасқан.» Қазақстан
жерлерінің негізгі диагностиикалық көрсеткіштері мен жүйеленген тізіміне»
сәйкес жерлерді диагностикалау және санаттау жүргізілді. Жоба жері біркелкі
емес және ашық топырақты, аз дамыған, сұрғылт сұр құмды. Жер көбіне тұзды.
Құрамы құмнан сазға дейінгі аралық.
Маңыздысы жердің алынуы, сақталуы мен келесі пайдалануға
жарамдылығы.ГОСТ 17.5.3.06-85 сәйкес келесі топтарға бөлінген:
1 топ: ауыл шаруашылық құндылығы шектеулі жерлер
Ашық қоңыр кәдімгі күштілігі орташа, ашық қоңыр сортаң орташа сортаң
10-30%,орташа сортаң шабындық 10-30%, механикалық құрамы орташа сазды.
20-40см алу ұсынысы. Гумус құрамы 1,65-3,31%
1 группа, шамамен 100 км учаскеге есептелген (90% 1 учаске жалпы
трассаның 90%)
2 топ (жарамсыз): ауыл шаруашылық құндылығы айтарлықтай
жерлер
Екінші топқа кірді: ашық қоңыр сортаң орташа сортаң 10-30%, орташа
ылғалды шабындық 10-30%, қарапайым бозтопырақ, қарапайым бозтопырақ
шабындықты – батпақты 10-30%
Негізі мұндай жерлерді алуға ұсыныс жоқ, бірақ бұл далаға тән
болғандықтан, жоба аумағында пайдалануға тура келеді. Мұндай жерлер егуге
пайдалы, сондық мүмкіндігінше аз әсер тигізу керек. Мысалы жолды
ұйымдастыру барысында жер турін, құрылыс учаскелерін және лагерлерді салу
барысында.
4.1.5.
ЖЕР РЕСУРСТАРЫ
1 учаскенің көпшілік жерлері жайылымға пайдаланылады. Құрылыс
трассалары, жер асты жолдары және қосулар және уақытша пайдалану үшін
жер үнемі алынады. Алынған учаске жерлерінде қабырлеу, мал көму,
археологиялық ескерткіштер жоқ. Құрылыс жолағына тұрғын үй құрылысы, не
өзге де инженерлік құрылымдар кірмейді.
Жамбыл ауданының қолдануға жататын жер бөлігінің жалпы ауданы
жайылым – 80,429 га.
Алынуға жататын жеке жерлер саны төменде көрсетілген.
Кесте 4.2. жол құрылысы үшін алынуға жататын жерлер
Аудан
Жер иелері саны Жер ауданы (га) Ескерту
Жамбыл
67
80,429
Карьерлер
мен
құрылыс
базалары,
жұмысшыларға
арналған
шеберханалар мен лагерлерге қосымша жер керек. Құрылыс кезінде қолдану
уақытында 28,7 га – жайылым, оның ішінде 3,7 га құрылыс материалдарына
қоймалар және 25,0 га жол құрылыс материалдарына карьерлерге пайдалануға
алынады.
Жер иелері немесе арендаторлармен келісім жүргізу арқылы мердігерлер
уақытша қолдануға барлық жерлерге рұқсат алады.
Жер заңнамасын сәйкес барлық уақытша пайдаланылған учаскелердің
топырақ құнарлығы қалпынга келтірілуі керек.
4.1.6.
ГИДРОЛОГИЯЛЫҚ МІНЕЗДЕМЕ
Жер беті сулары
Жаңбырдың сирек жаууына қарамастан 4.1.2 бөлімінде көрсетілгендей.
Алматы облысы су ресурстарына бай, таулар аймағы қар көп жауып соның
негізінде жыл бойы су ағуының әсерінен. Үлкен өзендері мен көлдері бар
Балқаш-Алакөл бассейніне жатады. Ең ірісі Іле өзені.
Тұрақты және жақын су ағыны Құрты өзені. Құрты өзені Іле өзенінің
соңғы сол ағыны. Өзен ұзындығы 123 км, басы Шу-Іле тауларынан басталып,
төмен Ілеге шығыды, жауын, қармен топырақпен толады. Суы аз, суару үшін
қолданылады, су қоймасы бар.
Жер асты сулары
Жобалаушылар жоба трассасының жаныннан гидрологиялық және
геологиялық әрбір 500 м сайын және ландшафтың өзгерген жерлеріне тереңірек
қазу арқылы тексеру жүргізді.
Ол туралы 4.4. суретінде айқындалған.
Достарыңызбен бөлісу: |