Оқулық Алматы 2010 ббк 65. 051 Ш 78

15-тақырып. Халық жəне еңбек статистикасы        309

7. Халықтың жалпы өсім коэффициенті = 

915684

1000

)

910547

920821

(

×

−

=11,2‰.

8. Облысқа келген жəне кеткендердің саны туралы деректің болмауына бай-

ланысты  халықтың  көші-қон  өсімінің  коэффициентін  халықтың  жалпы  өсімінің 

коэффициенті арқылы табамыз. Халықтың жалпы өсімінің коэффициенті = табиғи 

өсім коэффициенті + көші-қон өсімінің коэффициенті екенін біліп, халықтың көші-

қон өсімінің коэффициентін есептейміз =11,2–10,1=1,1‰. 

9.  Өміршеңдік  коэффициенті = 

1

,

2

8622

17843 =   есе,  яғни  туғандардың  саны 

өлгендердің санынан 2,1 есе асады. 

10. Нəрестелердің өлу коэффициенті келесі екі тəсілмен есептеледі: 

–  бала туған кезең ескеріліп = 

 

5

,

17

17843

1000

312

=

×

‰; 

–  өткен жылы туған баланың саны 22212 адам екені белгілі болса, онда бала-

лар туған кезең ескеріліп: 

 

2

,

16

22212

3

/

1

17843

3

/

2

1000

312

=

×

+

×

×

‰.

11. Некелесу коэффициенті = 

0

,

7

915684

1000

6427

=

×

 ‰.

12. Неке бұзушылық коэффициенті = 

5

,

3

915684

1000

3233

=

×

‰.

3 - м ы с а л. Алдағы жылда еңбекке қабілетті жасқа толатын халықтың келе-

шектегі санын жасты жылжыту əдісімен келесі деректер бойынша есептеңіз: 

Жас, жыл

Өмірдің шегіне жетудің жас бойынша 

коэффициенті

2005 жылғы бастапқы сан, адам

13

14

15

0,99945

0,99935

0,99923

5320

5028

4180

Ш е ш у і.

Есепті кесте нысанында келесідей орындаған қолайлы: 

Жас, 

жыл

Өмірдің шегіне 

жетудің жас 

бойынша 

коэффициенті

2005 жылғы 

бастапқы сан, 

адам

Күтілетін (болжамды) сан, адам

2006 ж.

2007 ж.

2008 ж.

13

14

15

16

0,99945

0,99935

0,99923

5320

5028

4180

5317

5025

4177

5314

5021

5310

Мысалы, 13 жастағылардың санынан қанша бала 14 жасқа дейін өмір сүретінін 

есептейміз: 5320 × 0,99945 = 5317 адам, ал олар 14-ке 2006 жылы толады. Тиісінше 

балалардың осы санын бір жолға төмен (14 жас) жəне оңға қарай (жасқа толатын 

күнтізбелік  жыл) «жылжытамыз».  Содан  кейін 14 жастағы  балалардың  санынан 

310       IІ БӨЛІМ. Əлеуметтік-экономикалық статистика

қанша бала 15 жасқа дейін өмір сүретінін анықтаймыз: 5317 × 0,99935 = 5315, сон-

дай-ақ 16 жасқа дейін есептейміз. Балалардың басқа категорияларымен есеп те осы-

лай жасалады. Барлық кейінгі есептік көрсеткіштер осы кестеде көрсетілген. 

4 - м ы с а л .  Облыстың экономикалық белсенді халқының алдағы 2 жылдағы 

келешекті санын (мың адам) келесі деректер бойынша есептеңіз: 

1.  Халықтың орташа жылдық санын, мың адам  

3200

2.  Экономикалық белсенді халықтың саны, мың адам 1540

3.  Халықтың жалпы өсімінің өткен жылдардағы 

      коэффициенті, промилле  

 0,57

4.  Алдағы 2 жылда  жалпы  өсімнің  коэффициенті  бұрынғы  деңгейде  сақта-

лады,  ал  экономикалық  белсенді  халықтың  үлесі  өткен  жылмен  салыстырғанда 

бірінші жылы 0,001 тармаққа, екінші жылы – на 0,002 тармаққа төмендейді. 

Ш е ш у і .  Ғаламдық есептеу əдісін пайдаланып мыналарды анықтаймыз: 

1.  Халықтың күтілетін санын

–  болжанған бірінші жылы: 

3201824

)

1000

57

,

0

1

(

3200

1

=

+

×

=

S

0,57

адам;

–  болжанған екінші жылы: 

3203649

00057

,

1

3201824

2

=

×

=

S

адам.

2.  Халықтың  жалпы  санындағы  экономикалық  белсенді  халықтың  үлесін:

 

48125

,

0

3200

1540

0

=

=

d

.

3.  Бірінші  болжанған  жылы  халықтың  экономикалық  белсенді  күтілетін 

үлесін: 

,

48025

,

0

001

,

0

48125

,

0

001

,

0

0

1

=

−

=

−

= d

d

 

осыдан 

бірінші 

болжанған 

жылы 

халықтың 

экономикалық 

белсенді 

күтілетін 

үлесінің 

саны 

=

1537676

48025

,

0

3201824

1

1

=

×

=

× d

S

 адам.

4.  Екінші  болжанған  жылы  халықтың  экономикалық  белсенді  күтілетін 

үлесін: 

,

47825

,

0

002

,

0

48025

,

0

002

,

0

1

2

=

−

=

−

= d

d

  сонда  екінші  болжанған  жылы

халықтың экономикалық белсенді күтілетін үлесі:

1532145

47825

,

0

3203649

2

2

=

×

=

× d

S

адам.

15.4.

Өзіндік жұмысқа арналған 

тапсырмалар

15.4.1. Есептер

1 - е с е п .  2009 жылғы санақта Алматы қаласы Қазыбек би көшесіндегі № 60 

көп  қабатты  үйде  санақтың  сыни  сəтінде  (ақпанның 24-нен 25 қараған  күнгі 00 

сағатта) санақшы нақты тұрақты тұратындардан басқа үйдің кейбір пəтерлерінде 

келесі азаматтардың болғанын жəне болмағанын көрсетті: 

15-тақырып. Халық жəне еңбек статистикасы        311

Аты-жөні

Пəтердің 

(тіркеу 

бойынша) 

Санақтың сыни сəтінде тұрған жері 

1

2

3

1. Рыскелдинов А.Г.

2. Рыскелдинова Н.П.

3. Рыскелдинов С.А. – ұлы, 

16 жаста

4. Рыскелдинова А.А. – қызы, 

10 жаста 

5. Əмірова Т.Ж.

6. Севрюгина Н.Б.

7. Севрюгина А.Н. жəне 

Севрюгин Т.А.

8. Асанов А.Б.

9. Асанова К.Б. 

10. Асанов С.А – ұлы, 8 жаста 

11. Иванов И.В. жəне Иванова 

Т.Н.

12. Ерекеев Ж.Р.

13. Ерекеева А.К.

14. Ерекеев Д.Ж.

15. Юзбашев К.К.

16. Юзбашева Т.Т.

5

5

5

5

5

8

8

10

10

10

12

15

15

15

27

27

Өз үйінде қонды 

Өз үйінде қонды

Əжесінің Алматы қаласындағы басқа үйінде 

қонды

Өз үйінде қонды

Қарағанды қаласынан келіп, Рыскелдинов-

тердің үйінде қонақта болды (5 күн)

Үйінде болмады, Алматы қаласында емханада 

емделді (асқынған ауруға байланысты 1 ай)

Үйде болмады, Талдықорған қаласында түнгі 

ауысымдағы жұмыста болды 

Үйінде қонды 

Үйде болмады, Алматы қаласындағы түңгі 

ресторанда жұмыста болды

Үйде қонды

Үйде болмады, Астана қаласында 

туыстарында 2 апта қонақта болды

Үйде болмады, туристік жолдамамен 

Түркияда болды

Үйінде қонды

Үйде болмады. Армияға шақырылған. Осы 

үйдегі тұрғын үйі сақталған. Үйінде қонды

Үйінде қонды

Үйінде болмады, перзентханада болды, 

24 ақпан күнгі 23 сағатта қыз туды

Əрбір  азаматты  халықтың  қай  категориясына  жатқызу  қажет  екенін  анық-

таңыз. Осы үйдің тұрақты жəне нақты халқының санын есептеңіз. Есепті халықтың: 

тұрақты, нақты категориясын баланстық байланыс əдісімен шешудің дұрыстығын 

тексеріңіз. 

Жауабы: Тұрақты халық – 207 адам, нақты халық – 201 адам.

2 - е с е п .   Қазақстан  Республикасы  халқының  табиғи  қозғалысы  көрсет-

кіштерінің динамикасы жөніндегі келесі деректер келтірілген, мың адам: 

Көрсеткіштер 2000 

ж.

2001 ж.

2002 ж.

2003 ж.

2004 ж.

Бүкіл халық:

Халықтың орташа жылдық саны 

Туған бала саны

Өлген адамдардың саны, оның 

ішінде: 1 жасқа дейін шетінеген

4. Қиылған неке саны

5. Бұзылған неке саны

14865,6

222,1

149,8

4,2

90,9

27,4

14851,1

221,5

147,9

4,2

92,9

29,6

14866,8

227,2

149,4

3,9

99,0

31,2

14951,2

247,9

155,3

3,8

110,4

31,7

15074,8

273,0

152,3

3,9

114,7

31,5

312       IІ БӨЛІМ. Əлеуметтік-экономикалық статистика

Мыналарды есептеңіз: 

1.  Халықтың жыл сайынғы табиғи өсімін (мың адам).

2.  Халықтың туу, өлімі мен табиғи өсімінің коэффициенттерін (промилледе).

3.  Өміршеңдік коэффициентін.

4.  Нəрестелердің жастай шетінеу коэффициенті ( промилледе).

5.  Некелесу мен неке бұзушылық коэффициенттері ( промилледе).

Халықтың  туу  мен  өлімінің  коэффициенттерінің  динамикасын  графикалық 

түрде  көрсетіңіз.  ҚР  халқының  табиғи  қозғалысындағы  өзгерістердің  алдағы 

үрдістерін бағалаңыз. 

Жауабы: 2004 жыл ішінде: 2)18,1; 10,1; 8,0.

3 - е с е п. Қазақстан Республикасы халқының сыртқы көші-қоны жөніндегі 

ке лесі деректер бар, мың адам: 

Адам саны

2000 ж.

2001 ж.

2002 ж.

2003 ж.

2004 ж.

1. Келген

2. Кеткен

(қоныс аударған) 

47,4

155,7

53,5

141,7

58,2

120,2

65,6

73,9

68,3

65,5

3-есептің деректерін пайдаланып əр жыл бойынша: 

1.  Халықтың көші-қон өсімін (кетуін) немесе көші-қонның жалпы қарқынын 

(мың адам).

2.  Көші-қон  өсімінің  (кету)  коэффициенттерін  немесе  көші-қонның  жалпы 

интенсивтілігінің коэффициенттерін ( промилледе).

3.  Көші-қон айналымы интенсивтілігінің коэффициенттерін ( промилледе).

4.  Көші-қон тиімділігінің коэффициенттерін ( промилледе).

5.  Халықтың мың адамдағы жалпы өсімін жəне оның коэффициенттерін про-

милледе) есептеңіз.

  Қазақстан  Республикасы  халқының  көші-қон  өзгерісінің  алдағы  үрдісіне 

баға беріңіз. 

Жауабы: 2004 жыл ішінде: 3) 8,9; 4) 20,9. 

4 - е с е п . 2 жəне 3-есептерде  келтірілген  деректердің  негізінде  мыналарды 

есептеңіз: 

1)  Қазақстан  Республикасы  халқының 2000-2004 жылдары  орташа  жылдық 

өсу қарқынын (пайызда); 

2)  орташа жылдық өсу қарқынын немесе 2000-2004 жылдарда халықтың ор-

таша абсолюттік өсімі жөніндегі деректерді пайдаланып Қазақстан Республикасы 

халқының алдағы 2 жылда күтілетін санын. 

Жауабы: 1)100,3; 2) 14501 мың адам.

 

5 - е с е п .   Қазақстан  Республикасының  ерлері  мен  əйелдерінің  санын  (мың 

адам) 1 қаңтарға қалыптасқан жағдай бойынша жекелеген жас топтары бойынша 

бөлінгені жөніндегі келесі деректер бар: 

15-тақырып. Халық жəне еңбек статистикасы        313

Халық

2003 ж.

2004 ж.

ерлер

əйелдер

ерлер

əйелдер

1

2

3

4

5

Барлығы, оның ішінде

7160,2

7706,7

7199,0

7752,2

1 жылға дейін

114,1

109,7

125,8

119,1

1 – 4

441,9

418,5

443,0

422,2

5 – 9

627,2

601,5

601,1

574,5

10 –14

767,4

741,8

741,6

714,7

15 – 19

780,1

756.5

798,2

775,1

20 – 24

652,4

636,5

667,5

649,8

25 – 29

588,3

593,5

599,6

602,9

30 – 34

544,8

558,6

550,8

564,3

35 – 39

524,3

552,2

516,0

542,5

40 – 44

545,6

590,5

546,1

591,7

45 – 49

432,1

488,9

451,6

509,5

50 – 54

342,9

409,7

352,8

422,1

55 – 59

177,2

220,8

204,2

257,3

60 – 64

235,5

329,1

198,9

282,1

65 – 69

175,0

247,8

194,1

281,1

70 – 74

116,3

198,6

104,4

176,0

75 – 79

63,6

148,2

71,1

160,5

80 – 84

20,8

61,9

21,5

65,5

85 – 89

7,4

28,1

7,5

28,1

90 – 94

2,6

11,3

2,5

10,8

95 – 99

0,5

2,3

0,5

1,9

100 жəне одан жоғары

0,2

0,7

0,2

0,5

Есепті келесі нұсқалар бойынша орындауға болады: 

А – 2003ж.; В – 2004 ж.

I.  Жас-жыныс пирамидасын құрып, Қазақстан Республикасы халқының жас-

жыныс құрамын талдаңыз. 

II.  Келесі көрсеткіштерді есептеңіз: 

1.  Ерлер мен əйелдердің жас құрылымын (пайызда).

2.  Үйлестіру  көрсеткіштерін  (əрбір  жас  аралығында 1000 əйелге  шаққанда 

ерлер санының арақатынасын).

3.  ҚР ерлердің орташа жасы мен əйелдердің орташа жасын. 

4.  Құрылымдық орташа шаманы:

а)  моданы – ерлерде ең жиі кездесетін жасты жəне əйелдерде ең жиі кезде-

сетін жасты. 

ə)  медиананы – ерлерді  екі  жартыға  бөлетін  жəне  əйелдерді  екі  жартыға 

бөлетін жасты. 

Жауабы: В нұсқа – ерлер 2004 ж.: 3) 29,3 жас; 4 а) 16,2 жас; 4) 26,5 жас.

6 - е с е п .  Облыс халқының ағымдағы жылы жұмыс істейтін халқының саны 

(мың адам) келесіні құрады: 

1 қаңтарда – 948

1 мамырда –956

1 тамызда – 968

1 қараша – 962

келесі жылдың 1 қаңтарында – 960

Жұмыс істейтін халықтың орташа санын есептеңіз (мың адам).

Жауабы: 959.

314       IІ БӨЛІМ. Əлеуметтік-экономикалық статистика

7 - е с е п .   Ауданның  жалдамалы  қызметкерлерінің  орташа  жылдық  санын 

айдың басындағы келесі деректер бойынша анықтаңыз (мың адам): 

ағымдағы жылдың қаңтары

ағымдағы жылдың ақпаны

ағымдағы жылдың наурызы

ағымдағы жылдың сəуірі

ағымдағы жылдың мамыры 

ағымдағы жылдың маусымы

438

434

435

436

437

438

ағымдағы жылдың шілдесі 

ағымдағы жылдың тамызы

ағымдағы жылдың қыркүйегі

ағымдағы жылдың қазаны

ағымдағы жылдың қарашасы

ағымдағы жылдың желтоқсаны

ағымдағы жылдың қаңтары

440

441

434

444

443

444

445

Жауабы: 439.

8 - е с е п. 7 жастағы балалардың алдағы 3 жылдағы келешекті санын жасты 

жылжыту əдісімен анықтаңыз. 

Жасы

Балалардың 2005 жылға 

01 қыркүйектегі саны

Өмір сүру шегіне жету коэффициенті

4

5

6

54900

53800

50700

0,99947

0,99946

0,99948

Жауабы: 1-жыл 50674; 2-жыл 53743; 3-жыл 54813.

9 - е с е п. Облыс бойынша келесі деректер бар: 

1)  халықтың орташа жылдық саны, мың адам – 750 

2)  халық өсімінің коэффициенті , промилле:

•  табиғи (+) 

 

 

 – 16,5 

•  көші-қон (–) 

  

 

 – 2,0

Мыналарды анықтаңыз. 

1.  Халық санының жалпы өсімінің коэффициентін ( промилледе).

2.  Жалпы өсім коэффициенті бұрынғы деңгейде қалатын талаппен халықтың 

алдағы 3 жылдағы келешекті санын (мың адам). 

Жауабы: 1) 14,5; 2) 783,1.

10 - е с е п. Облыс бойынша келесі деректер бар: 

Халықтың орташа жылдық саны, мың адам – 880

Еңбекке қабілетті жастағы жұмыс істейтін халықтың саны,

мың адам  

 – 400

Жұмыс істейтін зейнеткерлер мен жасөспірімдердің саны,

мың адам  

 – 12

Өткен жылдардағы орташа жылдық коэффициенттер, промилле: 

•  туу  

 – 18,3

•  өлім 

 – 7,9

•  көші-қон өсімінің 

 – 0,6

Мыналарды анықтаңыз: 

1. Халықтың жалпы санындағы жұмыс істейтін халықтың үлесі жəне жұмыс 

істейтін зейнеткерлер мен жасөспірімдердің үлесін (пайызда). 

15-тақырып. Халық жəне еңбек статистикасы        315

2.  Табиғи  жəне  көші-қон  өсімінің  коэффициенттері,  сондай-ақ  жұмыс 

істейтіндердің үлесі сол деңгейде сақталатын талаппен жұмыс істейтін халықтың 

алдағы 2 жылдағы келешектегі санын. 

Жауабы: 1) 46,8; 1,4; 2) 421.

1 1 - е с е п .  Еңбек нарығының индикаторлары туралы келесі деректер беріл-

ген (жылына орташа), мың адам: 

Көрсеткіш 2002 

ж.

2003 ж.

2004 ж.

1. Жұмыс істейтін халық,

 оның ішінде:

 жалдамалы қызметкерлер 

 дербес жұмыс істейтін қызметкерлер 

6708,9

4030,2

2678,7

6985,2

4229,6

2755,6

7181,8

4469,9

2711,9

2. Жұмыссыз халық

690,7

672,1

658,8

3.  Өндірістен  қол  үзіп  оқитын  еңбекке  қабілетті 

жастағы оқушылар 857,4

970,7

1156,5

Экономикалық  еңбекпен  айналыспайтын  жəне 

оқымайтын  еңбекке  қабілетті  жастағы  еңбекке 

жарамды халық

2318,4

2184,6

2122,1

Əрбір жылға мыналарды есептеңіз: 

1.  Экономикалық белсенді халықтың санын (мың адам). 

2.  Экономикалық белсенді емес халықтың санын (мың адам).

3.  Халықтың жұмыспен қамтылу коэффициентін (пайызда).

4.  Жұмыссыздық коэффициентін (пайызда).

5.  Жұмыспен қамтылған халықтың құрылымын (пайызда).

6.  Экономикада бір адамға шағылған жүктеменің коэффициентін (пайызда).

7.  Барлық есептер бойынша экономикалық қорытынды жасаңыз. 

Жауабы: 2004 ж.: 1) 7840,6; 2) 3278,6; 6) 54,8.

1 2 - е с е п .   Аудан  халқының  саны – 90750 адам.  Халықтың  барлық  санын-

да  еңбекке  қабілетті  жастағы  жұмыс  істейтін  адамдардың  үлесі 54%-ды,  зейнет 

жасындағы адамдардың үлесі – 12%-ды құрайды. Зейнет жасындағы адамдардың 

жалпы  санында  еңбекке  қабілетті  жастағы  жұмыс  істемейтін I жəне II топтағы 

мүгедектердің саны – 1550 адамды, жұмыс істейтін зейнеткерлер 10%-ды, 16 жасқа 

толмаған жұмыс істейтін жасөспірімдердің саны – 2540 адамды құрайды. Сонымен 

бірге еңбекке қабілетті жастағы еңбеке жарамды халықтың саны: а) күндізгі оқу 

нысанында оқитындардың саны – 1650 адам; ə) үй шаруасындағы əйел саны – 570 

адам. 

Мыналарды анықтаңыз: 

1.  Еңбекке қабілетті жастағы халықтың санын (адам). 

2.  Еңбекке қабілетті жастағы еңбекке жарамды халықтың санын (адам).

3.  Экономикалық белсенді халықтың санын (адам).

4.  Экономикалық белсенді емес халықтың санын (адам).

5.  Еңбек ресурстарының санын (адам).

6.  Халықтың  жұмыспен  қамтылу  жəне  жұмыссыздық  коэффициенттерін 

(пайызда).

Жауабы: 1) 65480; 2) 63930; 3) 653399; 5)67559; 6) 80,6 жəне 19,4.

жүктеу/скачать 2,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: