Хабаршы вестник «Педагогика ғылымдары»
жүктеу/скачать 5,01 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- УПОТРЕБЛЕНИЕ АЛКОГОЛЯ, КАК ОДНА ИЗ ФОРМ НЕГАТИВНОГО САМОУТВЕРЖДЕНИЯ ТРУДНЫХ ПОДРОСТКОВ К.Мухамеджанов
- ЖАС ӨСПІРІМДЕРДІҢ МАМАНДЫҚ ТАҢДАУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ Ұ.А. Сейдахматова
Резюме В статье рассматриваются особенности волевых качеств младших школьников. Обосновывается важные условия и системы формирования личностных и волевых качеств младших школьников как фактор их успеш- ности в обучении. Resume In the article are examined the features of volitional qualities of junior schoolchildren. Justified important terms and systems of forming of personality and volitional qualities of junior schoolchildren as a factor of their success is with educating. УПОТРЕБЛЕНИЕ АЛКОГОЛЯ, КАК ОДНА ИЗ ФОРМ НЕГАТИВНОГО САМОУТВЕРЖДЕНИЯ ТРУДНЫХ ПОДРОСТКОВ К.Мухамеджанов – доцент, кафедра педагогики Таразского инновационно-гуманитарного университета, г. Тараз За последние 6-7 лет, число людей ,употребляющих спиртные напитки, во всём мире существенно возросло, особенно среди молодёжи. Не исключением стали и школьники, в том числе с отклонениями в поведении, которые систематически употребляют алкогольные напитки, курят табак, анашу, другие одурманивающие средства. Некоторые из них приобщаются к сильнодействующим наркотикам. Тем самым они пытаются утвердится среди сверстников и старшеклассников. Более того, в состоянии опьяне- ния совершают различные правонарушения и преступления. При этом многие из них даже не подозрева- ют, что длительное употребление одурманивающих средств (2-3 года), приводит подростков, особенно девочек, к устойчивым психосоматическим расстройствам организма, нередко к патологическому, непре- одолимому влечению и физической зависимости от этих средств. Это может привести к появлению болезненного состояния организма и даже к отмиранию отдельных участков коры головного мозга. В результате этого происходит резкое снижение успеваемости в школе, теряется интерес к обучению, искажённо воспринимается учебный материал на уроке. Преодоление этого недуга с подростками даёт более ощутимые результаты, чем со старшеклассниками, которые имеют нередко уже богатый опыт асоциального самоутверждения личности. Для понимания процесса алкоголизации и выявления закономерностей его формирования, необходи- мо учитывать особенности употребления спиртных напитков. К основным особенностям необходимо отнести, прежде всего, причины начала употребления алкоголя, регулярность, количество выпитого, отношение к выпивке. Эти данные, так или иначе связаны с влиянием микросреды, т.е. семьи, родствен- ников, друзей, знакомых и являются предметом анализа соотношения социальных и биологических факторов в развитии личности трудных подростков. Многочисленные исследования медиков, дефектологов, юристов, психологов, педагогов, психиатров (БС. Братусь, В.Я. Гиндикин, В.В. Ковалев, Э.Г.Костяшкин, В.Н. Кудрявцев, И.Ю. Кулагина, К.С. Лебединская, А.Е. Личко, Ж.И. Намазбаева, И.А. Невский, С.Ж. Омирбекова, В.В Трифонов и др.) показали, что процесс алкоголизации необходимо считать одной из форм отклонения в поведении несовершеннолетних [1; 2; 3; 4; 5; 6; 7; 8; 9; 10; 11; 12]. Данное поведение формируется под влиянием микросреды, тесно взаимосвязанной с особенностями протекания психофизиологических процессов личности. Употребление алкогольных напитков в семье является одной из прочно укоренившихся тради- ций и воспринимается ребенком уже в дошкольном возрасте как норма общения между взрослыми. Это создает предпосылки для формирования в сознании ребенка положительного отношения к алкоголю. С приходом ребенка в школу у него значительно расширяются связи, контакты со сверстниками и старши- ми школьниками, появляется гораздо больше, чем в семье, возможностей, соблазнов, форм и ситуаций для употребления алкоголя. Динамика изучения личности трудных подростков показывает, что в большинстве случаев семьи являлись носителями традиций распития в быту алкогольных напитков. Соответственно и сам процесс знакомства ребенка с алкоголем, обычно, начинался в семье. При этом, многие семьи, несмотря на пристрастие к алкоголю, пытались контролировать ребенка, старались не дать ему быть похожим на себя, по принципу, "если я алкоголик, пропащий человек, то ты таким не будешь". Благие намерения родителей не давали желаемого результата. Когда же ребенок попадал в группу сверстников или под влияние Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №1 (37), 2013 г. 197 старших школьников, учащихся профессиональных школ, взрослых подстрекателей, то для него снима- лись те незначительные психологические барьеры, которые были в семье. В этом случае употребление алкоголя уже ничем не регламентировалось и никем не контролировалось, поэтому процесс дальнейшей алкоголизации протекал, как правило, более интенсивно. Злоупотребление спиртными напитками приводит к снижению успеваемости учащихся в школе. По нашим наблюдениям, большинство трудных подростков познакомились со спиртными напитками в возрасте до 10 лет. При этом, более чем одна треть впервые попробовала алкоголь в возрасте до 7 лет. Нами была прослежена зависимость: чем раньше ребенок начинал употреблять алкоголь и одурманиваю- щие вещества, тем выше у него была степень пристрастия к ним. Среди трудных подростков, впервые употребивших алкоголь, в возрасте 7-10 лет было 60%, возрасте 5-7 лет – 36%, возрасте 3-5 лет – 3%. Около 1% – это были беспокойные, нервные дети. По рассказам родителей, для их успокоения одни матери мочили соску в вине, другие давали его выпить по чайной ложке, третьи сами выпивали один, два стакана спиртных напитков и молоком с содержанием алкоголя кормили ребенка. Среди обычных школьников, впервые употребивших алкоголь, возрастная граница начинается в 13-14 лет, отличается также и периодичность употребления. Обычные школьники делают это редко не более двух раз в год, трудные часто – не менее одного раза в месяц. Характерно также, что трудные подростки распивают спиртные напитки, в обществе сверстников или старших школьников, объединенных в нефор- мальную группу, и лишь незначительная часть выпивает в одиночку. Эти наблюдения говорят о том, что в приобщении к спиртным напиткам, микросреда играет заметную роль. Обычные школьники употребля- ют алкоголь, в основном, вместе с родителями и, как правило, во время праздника. Случаев одиночного употребления алкоголя мы не обнаружили. Ведущим мотивом первого случая употребления алкоголя, трудных подростков, явилось желание узнать его вкус и воздействие на организм (58%), а также желание казаться взрослым (42%). О социаль- ной обусловленности алкоголизации свидетельствуют такие распространенные показатели, как частота потребления спиртных напитков и их дозировка. В микросреде трудных подростков было принято употреблять крепкие спиртные напитки, которые составляют, в средней дозе однократного, употребления от 50 до 200 мл, 80% случаев и лишь 13% – падает на употребление спиртных напитков с приятным вку- сом и слабовыраженным алкогольным воздействием. Дозировка их потребления составляет более 200 мл. Такое соотношение в распределении потребления алкоголя мы традиционно связываем со стереотипами поведения "сильной" личности, для которой механизм подражания играет довольно заметную роль в процессе ее социализации. В 7% случаев трудные подростки не употребляли алкоголь по самым различ- ным причинам: вредно для здоровья, боязнь потерять контроль над собой, запрещают родственники, неприятен вкус и запах алкоголя и др. Итак, процесс раннего приобщения трудных подростков к употреблению алкоголя связан, прежде всего, с распущенностью чувств и желаний в семье, ее аморальным обликом, бесконтрольным влиянием со стороны ровесников и старших учащихся. Недоразвитостью механизмов самоконтроля, неумением личности противостоять негативным воздействиям внешних микросоциальных условий. Несформирован- ностью внутренних социальных установок и ценностных ориентаций личности, широкой распространен- ностью алкоголизации среди взрослых и молодежи в микросреде трудных подростков. Искажённой мотивацией утверждения своего асоциального статуса, который является одним из значимых показателей признания "зрелости" личности в окружающей микросреде. По нашим наблюдениям наибольший эффект, на пути преодоления среди трудных подростков этих негативных привычек и связанных с ними мотивов ложного самоутверждения личности, можно получить на ранней стадии организации профилактики вредных привычек среди младшего и подросткового возрас- та. Рекомендаций по этому вопросу написано очень много, а конкретных результатов исправления поведения трудных подростков, приведено крайне мало. В связи с этим мы хотели бы предложить лишь одну практическую рекомендацию. Классным руководителям и преподавателям школы совместно с родителями трудных подростков необходимо настойчиво и регулярно учить подопечных им учащихся приёмам и способам самоконтроля повседневного настроения и поведения, приучить их к трудолюбию, научить мыслить и совершать поступки полезные для развития растущей личности и нравственно-духовного обогащения общества, в котором им предстоит жить и работать. Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №1 (37), 2013 г. 198 1. Братусь Б.С. К проблеме человека в психологии. // Вопросы психологии, 1977, - №5 – с. 3-12. 2. Гиндикин В.Я. Социально-психиатрическая характеристика различных контингентов трудных подростков // Дети с отклонениями в поведении. – М., 1968. – С. 78-84. 3. Ковалёв А.Г. Психология личности подростка. – М.: Просвещение, 1970. – С. 107. 4. Костяшкин Э.Г. Индивидуальная работа в школе с трудными подростками. – М.: Знание, 1971. – 98 с. 5. Кудрявцев В.Н. Социальное и биологическое в антиобщественном поведении // Биологическое и социальное в развитии человека. – М., 1977. – С. 153-157. 6. Кулагина И.Ю. Личность школьника от задержки психологического развития до одарённости. – М.: «Сфера», 1999. – 192 с. 7. Лебединская К.С. Клинико-психологический анализ нарушений поведения у подростков // Дефектология. 1980. - №5. – 86 с. 8. Личко А.Е. Психопатии и акцентуации характера у подростков. – Л.: Медицина, 1977 – 208 с. 9. Намазбаева Ж.И. Развитие личности учащихся вспомогательной школы. Дис…докт.психол.н.-М., 1986. -278 с. 10. Невский И.А. Трудный успех. – М.: Просвещение, 1986. – С. 4-5. 11. Омирбекова С.Ж. Особенности самооценки детей подросткового и раннего юношеского возраста: Автореф. дис…канд. психол.н., – Алматы, 1999. – 30 с. 12. Трифонов В.В. Воспитательная работа с трудными подростками в условиях общеобразовательной школы. Вестник КазНПУ им. Абая. Серия «Педагогические науки», - №4(32), 2011. Түйін Мақалада шағын ортаның әсіресе жанұяның қиын жасөспірімдердің ішкілікке салынуына түрткі болуына әкеле- тін себептер көрсетілген. Алькагольды ішкілік сусындар құштарлығына бейресми топтардың және ересек азғырушы- лардың рөлі көрсетілген. Отбасының аморальды ажарымен жас өспірімдердің еліктеуі қосылып сезімнің және арманның азғындаушылығы құқық бұзушылыққа жетелейді. Мақалада қиын жасөспірімдерінің оқуға және тәртібі- нің түзелуіне ықпалын қалыптастырудың кейбір жолдары ұсынылады Summary The article shows the negative conditions of the microenvironment and especially troubled teen’s family influences, encouraging them to start drinking. The role of informal groups and adult instigators, which attach them to take alcohol, is revealed. It often leads to the commission of offenses, in conjunction with the immoral appearance of family, the imitation seniors and promiscuity feelings and desires. The article suggests some arrangements to create a difficult teenagers motivation to learn and correct them behavior. ЖАС ӨСПІРІМДЕРДІҢ МАМАНДЫҚ ТАҢДАУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ Ұ.А. Сейдахматова – магистрант, Абай атындағы ҚазҰПУ Қазіргі кездегі қоғам алдына қойылған негізгі міндеттердің бірі – жан-жақты дамыған тұлғаны қалып- тастыру. Қоғамда болып жатқан әлеуметтік, экономикалық және саяси өзгерістер кәсіп таңдауда жеке ерекшеліктері мен қызығушылығын есепке алуды жетілдіруді талап етеді.Қоғам нарықтық қатынастарға көшіп, өмір адамдарды саналы таңдау жолына салып, жаңа жүйені уақыт талабын алға тартуда. Осы орайда оқу жүйесіндегі үлкен өзгерістер білім мазмұнының қазіргі талаптарға сәйкес болуын қажет етіп отыр, бұл мәселе Елбасымыз Н.Ә. Назарбаевтің «Қазақстан-2030» жолдауында «...Жаңа құндылықтар жүйесіне тезірек бейімделіп кеткен, болашаққа жаңаша көзқарасы бар жас ұрпаққа сүйене отырып, бұқаралық сананы төзімділікпен жаңғыртуға тиіспіз», – делінген [1]. Жасөспірімдердің өздері таңдаған болашақтағы игеретін мамандықтарына байланысты олардың психологиялық дайындықтары мен кәсіби өзіндік анықталу механизмдеріне өзіндік бағалау ерекшелікте- рі әсер ете ме? Жасөспірімдердің мамандық таңдауы мен кәсіби бағдарларының дұрыс қалыптасуының мәні неде? Міне осы сұрақтар –әрқашан да өз маңыздылығын жоймайтын және педагогикалық-психоло- гиялық ықпал негізінде зерттеуді талап ететін мәселелердің бірі. Жасөспірімнің саналы түрде мамандық тандауы – бұл көптеген факторлардың және әлемге деген көзқарасының қалыптасуымен байланысты күрделі де ұзақ процесс. Мұнда адамның болашақта кім болуын, қандай қоғамдық топта болуын, қайда және кімдермен жұмыс істейтінін және өмір сүрудің қай стилін таңдауын айқындайды. Жасөспірімдерге еңбек іс-әрекетіне деген шығармашылық қатнасты орнату, кәсіби жарамдылығы, медициналық, білімдік, әлеуметтік саяси және нақты дұрыс психологиялық бағдар беру, психологиялық дайындықты қалыптас- тыру, психологиялық іріктеу жүргізу сұрақтары аса маңызды. Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №1 (37), 2013 г. 199 Психологиялық іріктеу нақты бір кәсіп пен мамандық талаптарымен анықталатын жеке адамның психологиялық қасиеттер жиынтығының даму деңгейін, жағдайын анықтауға бағытталған. Яғни жоғары сынып оқушысы мектептегі соңғы жылдарда өзінің болашақта кім болатындығын, қандай мамандықты таңдап алатындығын саналы түрде ой елегінен өткізе бастайды. Ол тек өзіне ұнаған мамандықтың иесі болуды ғана ойламай, сонымен қатар өз мүмкіндігіне көңіл бөлуі тиіс. Қазіргі қоғамда жасөспірімдердің кәсіби іс-әрекет пен мамандық таңдауға саналы дайындығының ішкі субъективті факторын зерттеу қажеттілігі психология ғылымы үшін әрқашанда маңызды болып табылады. Алайда, кәсіби бағдарлану жүйесінің білімдер сферасындағы жетіспей жатқан жақтарының бірі жасөс- пірімдердің ішкі әлемін, олардың қызығуын, білімділігін, қаблеттерін зерттеу және мамандық таңдауға байланысты өзіндік бағалауларын зерттеу мәселелері әлі де жеткіліксіз. Жасөспірімдерді еңбек іс-әрекетіне тәрбиелеу, олардың жеке басының дамуының мәнді өзгерістеріне әкеледі, яғни еңбекке деген жағымды көзқарас қалыптасады. Кәсіби қызығушылықтардың кейінгі диффе- ренциясы өтеді, өмірлік болашақ пайда болады.Мұнда жасөспірімдердің сана-сезімдері мен мәні өзгереді: өзін еңбек субъектісі ретінде түсінуі қалыптасады, еңбекте өз мүмкіндіктерін бағалау құралады, маман- дықты дұрыс таңдау бағыты дамиды. Мамандықты таңдап алу дегеніміз – өзіне ұнаған мамандықтың оқуына түсу емес, ол адамның мүмкін- діктеріне байланысты, яғни адамның таңдап алған мамандығының талаптарына кейбір қасиеттері мен мүмкіндіктері, мектептегі үлгерімі, денсаулығы, мінез-ерекшеліктері, ойлау және таным ерекшеліктері сәйкес келуі. Бұл жерде кәсіби жарамдылықтың рөлі ерекше. Яғни әр мамандықтың адамға қоятын талап- тары алуан түрлі. Оқушының мамандықты өз мүмкіндігіне сай дұрыс таңдап алуы қоғам үшін де, өзі үшін де тиімді. Себебі, өзің таңдап алған мамандығыңа деген қызығушылығың немесе сол мамандыққа шын ықыласын, сонымен бірге сол жұмысты қоғамның көңілінен шығатындай етіп орындаса, бәрі де ойдағы- дай болуы тиіс. Мамандықты таңдау жағдайы өте маңызды, себебі ол тұлғаның өмір бойы қалыптасатын негізгі оқиға- лардың бірі, әрі тұлғаның әрі қарай даму жолдарына әсер етеді. Ал кәсіби анықталу процесі тек мамандық таңдаумен анықталмайтындығы белгілі. Е.А. Климовтың айтуы бойынша, мамандық таңдауды нақтылау адамның белсенді өмірінде әр уақытта туындап отырады [2]. Сондықтан да, жасөспірімдердің кәсіби өзіндік анықталу мәселесі іргелі сипатқа ие, себебі ол тұлғалардың өмірлік құрылуларының жалпы мәселелерін қамтиды. Осы мәселелерді зерттеулерді талдау барысында олардың көпшілігі мамандық таңдау шарты мен фактілерін, сондай ақ таңдау процесін зерттеуге бағытталған. Сондай ақ фактілерді тауып қана қою жеткіліксіз. Жасөспірімдерге тән басты ерекшелік – бұл олардың өмірлік жоспарларының қалыптасуы. Бұл бір жағынан мақсаттардың тиянақтылығының, қорытылу нәтижесінде өмірлік жоспарлар туындап, олар өздеріне жеке ұмтылыстарды бағындырады. Екінші жағынан мақсаттардың нақтылану мен даралану процестері жүріп жатады. Өмірлік жоспар - бір мезгілдегі әлеуметтік және этикалық құбылыс. Кім болам? (кәсіптік сананың қалыптасуы) және қандай болу? (моралдык сананың қалыптасуы) сұрақ- тары жасөспірімдік өркендеу кезеңінің әуелінде ешқандай айырмасыз болады. Қай жер болса, сол жерде жасөспірімдер (бозбалалар) өмірлік жоспарларымыз деп беймәлімдеу белгілер мен армандарды атайды. Алайда бұл нәрселер олардың практикалық қызметтерімен еш қабыспайды. Өмірлік жоспар, өзінің тура мағынасында, тек ой-толғауларының соңғы нәтижесінде ғана емес, сонымен бірге оған жетудің әдісі, яғни адамның жүріп өтуге мақсатты жолы және объективті, субъективті ресурстар, олар өз кезегінде активті де таңдану – қанағаттану түрінде. Өмірлік жоспар – бұл іс-әрекеттің жоспары, сондықтан оны бірінші кезекте кәсіптік таңдаумен ұштас- тырады. Жасөспірімдер мен бозбалалар үшін кәсіптік таңдау көбінесе моралдық проблема болып келеді. Мамандықтаңдаудағы біздің басшылыққа алатын ең басты нәрсеміз ол өзімізді жетілдіруіміз және адамзаттың игіліктері. Мамандық таңдау адам баласын өзінше анықтайды. Ол өзіне іс-әрекет етудің белгі- лі бір сферасына араласады, яғни ол онда өзінің күш-жігері мен әдістерін жүзеге асырады. Бұл сонымен бірге басқа да толып жатқан іс-әрекет пен қызметтерден бас тарту болып есептелінеді және де бұл жеңіл болып көрінгенімен жауапкершілікті өзі шектеуді таңдау оңай емес. Кәсіп жөнінде өзін-өзі анықтау бүгін көп жақты, көп баспалдақты процесс. Оны психологияда әртүрлі көзқараста қарастырады [3]. Біріншіден, талаптардың жиынтығы ретінде, онда қоғам қалыптасып келе жатқан тұлғаның алдына қояды, яғни белгілі бір уақыт аралығында осы тұлға оны байсалдылықпен шешуге тиісті. Екіншіден, шешімдер қабылдау процессі ретінде, оның көмегімен индивидуалды өзінің басым бағалау Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №1 (37), 2013 г. 200 және қабілеттерінің балансын қалыптастырады және оны саралайды, екінші жағынан қоғамдык еңбек бөлісу жүйесінің қажеттілігіне орналасады. Үшіншіден, өмірдің жеке стилін қалыптастыру. Мұның құрамдас бөлігі ретінде кәсіптік қызметі. Бұл үш тәсіл жұмыстың әр түрлі жақтарын басым көрсетеді (бірінші қоғамдық сұрақтардан туындайды, үшінші жеке тұлғаның қасиеттерінен, екінші – екеуінің келісімдерінің жолдарын іздейді). Бірақ сонымен бірге өзара толықтырушылар болып есептелінеді (бірінші басым әлеуметтік, екінші әлеуметтік, психоло- гиялық, үшінші – дифференциалды психологиялық). Жас дамуының психологиялык, кәсіптік бойынша өзін-өзі анықтауы бірнеше этаптарға бөлінеді. Олар әрине мезгілі жөнінен әр түрлі болады. Бірінші кезең – балалар ойыны, мұнда бала өзіне әртүрлі мамандық рөлдерін ойнайды және сол мақсатта өзін баулап көреді. Екінші кезең – жасөспірімдердің фантазиясы, мұнда ол өзін әр түрлі сүйкімді мамандық иесі ретінде армандайды. Үшінші кезең – жасөспірімдік кезең мен бозбалалықтың басым бөлігін қамтиды – бұл алдын-ала мамандық таңдау. Әр түрлі іс-әрекет түрлері сортталып бағаланады. Алдымен жасөспірімдердің көзімен тарихи романдарды сүйемін, сондықтан тарихшы болатын шығармын, соңынан оның қабілетіне орай (менде математика жақсы жүреді, мүмкін сонымен айналыссам ше) ақырында оның бағалау жүйесіне байланысты! Менің ауруларға көмектескім келеді, дәрігер болармын: көп табыс тапқым келеді. Төртінші кезең – практикалық шешім қабылдау, мамандық таңдау. Өзіне екі бас құраушы кіреді. Болашақ еңбектің мамандық дәрежесін анықтау, оған қажетті дайындықтың көлемі мен мезгілін анықтау, тиянақты мамандықты таңдау. Былайша айтқанда бұл екі таңдаудың мезгілі әртүрлі болуы мүмкін [4]. Қыздар алдымен іс-әрекеттің белгілі аумағын қамтуы мүмкін. (медицинамен айналысқым келеді) со- нан соң барып оның кәсіби дәрежесін анықтайды, дәрігер болу керек пе? фельдшер ме?, медбике ме, әлде санитарка ма? немесе керісінше – алдымен дәрежесін белгілеу, сонан соң мамандық (жоғары оқу орнына түсемін, бірақ әлі қайсысына екенін білмеймін). Әлеуметтік зерттеулерге қарағанда екі жол өте көп сияқты: жоғарғы оқу орнына түсуге бағытталу, тиісті мамандық таңдауға қарағанда ерте қалыптасады. Мамандық таңдау көп баспалдақтылықпен ерекшеленеді. Тоғызыншы сыныптың соңына қарай оқушылар әрі қарай оныншы класс оқу керек пе? жоқ қолледждерге түсу керек пе? – деп ойланады. Бұл жылдары көп балалар оқуды табыс табумен ұштастырғысы келеді [5]. Білгілі бір кәсіптің маңыздылығы, қоғамдық пікір оның жалпылығымен қарсы байланыста болады. Жұмысшыларға қарағанда Е.А. Климов мұны екі айналы пирамида есебінде бейнелейді: біріншісі –қоғам- ның кадрларға деген қажеттілігі, екіншісі – (төңкерілгені) жастар үшін қызғылықтылығы. Қызғылықты- лығы артық деп есептелінетін кәсіптерге үміткерлер көп болады. Бірақ қажеттіліктердің саны аз болады. Сондықтан олардың басқа іспен айналысуымен тура келеді. Бұл кездері қоғамның қажеттілігі мен кәсіп- тік бағдардың айырмасы жастар арасында біршама азайды. Кәсіптік таңдау жасөспірімдерге екі информация болатындығын көрсетеді. Кәсіптер әлемі туралы: өзі туралы, өзінің қабілеттері мен қызығулары. Мұның екеуі де жасөспірімдерге жетпейді. Көп жылдық еңбегін нәтижелей келе Е.А. Климов былай деп жазады. "17 жаста кәсіптер әлеміне қатынас қызығушы- лық тәжірибе арқылы қалыптасады: ата-аналарына, таныстарынан, достарынан, құрдастарынан, кітаптар- дан, кинофильмдерден, телехабардан алынған білімдер" [6]. Мамандық таңдау мен өмірлік жоспарлардың орындалуы әлеуметтік жағдайларға, оның ата-аналары- ның білім деңгейіне байланысты. Ата-аналарының білім деңгейі жоғары болған сайын олардың балалары да оқуын жалғастыруы көбейіп және ол жоспарлар жүзеге асады. Сондай ақ қорыта келгенде егер де ғылым әр уақытта жаңа деректермен толықтырылып отырылмаса, дами алмайды. Жасөспірімдік шақ қазіргі заман талабына сай болуға үлкен мемлекет, университет деңге- йіндегі іс-шараларға арласуда, бұл тұлғалық ерекшеліктердің бірден бір қасиеті. Осы жас кезінде жастар қаншалықты қоршаған ортада өз қаблеттерін қолдана алса, соншалықты өзіндік тұлғалық дамуы артады. Ал бұл адамға интеллектуалды, моральды және рухани дамуына мүмкіндік береді. Белгілі бір мамандық иесі болу әр қалыпты тұлғаның өмір жолының басты мәні, мағынасы деу артық болмас. Осы өмір мағынасының «ірі компоненті» деседе де болады. Мамандық таңдау тұлғаның кәсіп таңдау жөніндегі ой көзқарасының пайда боуынан басталады. 1. Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан-2030». 2. Климов Е.А. "Школа... а дальше как", 1971. 3. Мұқанов М.М. «Жас және педагогикалық психология» – Алматы: Білім, 2002. Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №1 (37), 2013 г. 201 4. Иовайша А.А. "Проблемы профориентационной ориентацийшқольников", 1983. 5. Климов Е.А. "Как выбрать профессию", 1990. 6. Климов Е.А. "Человек и профессия", 1976. жүктеу/скачать 5,01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|